Zorg voor de verstandelijk gehandicapte

169 Pages·2012·2.071 MB·Dutch

by  Y. van de Ven

basiswerk
niveau 3
zoorrgg vvoooorr ddee
vveerrssttaannddeelliijjkk
ggeehhaannddiiccaappttee
YY.. vvaann ddee VVeenn
Zorg voor de verstandelijk gehandicapte
Basiswerken Verpleging en Verzorging
onder hoofdredactie van:

Drs. J.H.J. de Jong MHA
Drs. IJ.D. Jüngen
Drs. J.A.M. Kerstens
S. van der Meijden-Meijer
E.M. Sesink
Zorg voor de verstandelijk
gehandicapte
Basiswerken Verpleging en Verzorging
Auteur:
Y. van de Ven
Werkredactie:
drs. IJ.D. Jüngen

Houten2012
© 2012 Bohn Stafl eu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,
opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in
enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopie-
en of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelij-
ke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van
artikel 16b Auteurswet j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd
bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient
men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stich-
ting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van
(een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compila-
tiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden.

Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouw-
bare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aan-
vaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave
voorkomen.
ISBN 978 90 313 7535 6
NUR 897
Ontwerp omslag: Bottenheft, Marijenkampen
Ontwerp binnenwerk: Studio Bassa, Culemborg
Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd, Pune, India
Foto omslag: Jack van Asperdt
Fotografi e: Nynke Thien
Met dank aan Rene Braaksma voor redactie en Amerpoort voor het mogen fotogra-
feren op locatie.
Dank aan de Hartekampgroep voor het gebruik van de zorgprogramma’s. Voor een
aantal onderwerpen waren deze een ondersteuning voor de auteur.

Bohn Stafl eu van Loghum
Het Spoor 2
Postbus 246
3990 GA Houten
www.bsl.nl
Inhoud

Woord vooraf 7
Over de auteur 9
1 D e verstandelijk-gehandicaptenzorg 10
1.1 Het begrip ‘verstandelijke handicap’ 11
1.2 Historische ontwikkelingen naar de hedendaagse zorg 11
1.3 De rol van de begeleider 13
1.4 Voorzieningen 15
2 Verschillende soorten verstandelijke handicaps 20
2.1 Oorzaken 20
2.2 Veelvoorkomende syndromen 22
2.3 Indeling naar niveau van de verstandelijke handicap 31
3 Het ondersteuningsplan 35
3.1 Individueel plan 35
3.2 Methodische zorgverlening 36
3.3 Algemene regels 40
3.4 Voorbeeld van een ondersteuningsplan 41
4 Zorg bij lichamelijke problemen 46
4.1 Voedings- en eetgerelateerde problemen 46
4.2 Bewegingsproblemen en motoriek 53
4.3 Zintuiglijke problemen 62
4.4 Epilepsie 65
4.5 Obstipatie 73
4.6 Diabetes mellitus 76
4.7 Wonden 78
6 Zorg voor de verstandelijk gehandicapte
5 Psychische en gedragsproblemen 82
5.1 Psychische problemen 82
5.2 Seksualiteit 97
5.3 Ouder worden 99
5.4 Sterven en stervensbegeleiding 104
6 Begeleiding en communicatie 109
6.1 Communicatie 109
6.2 Benaderingswijzen 112
6.3 Fixatie 122
6.4 Begeleiden van een groep 125
7 Multidisciplinaire zorg 128
7.1 Inschakelen van medische zorg 128
7.2 Paramedische zorg 131
7.3 Activiteiten en zinvolle dagbesteding 135
7.4 Psychologische zorg 137
7.5 Orthopedagogische zorg 137
7.6 Maatschappelijk werk 138
7.7 Levensbeschouwelijke ondersteuning 139
7.8 Vertrouwenspersoon 140
8 Wet- en regelgeving 142
8.1 Belangrijkste wetten voor de VGZ 143
8.2 Indicatiestelling 150
8.3 Budgettering 152
8.4 Verantwoorde zorg in de VGZ 154
8.5 Veiligheid en ongevallen 161
Register 165
Woord vooraf

Het boek Zorg voor de verstandelijk gehandicapte is onderdeel van de
reeks Basiswerken. Dit boek biedt basiskennis aan in de verstandelijk-
gehandicaptenzorg (VGZ).
In de VGZ werken hoofdzakelijk begeleiders die zijn opgeleid vanuit
een opleiding Maatschappelijke Zorg (MZ) of een opleiding tot Ver-
zorgende (VZ). Beide doelgroepen kunnen uit dit boek basiskennis
opdoen.
De begeleider moet vaardigheden hebben om cliënten te ondersteunen
in het vormgeven van hun dagelijks leven. Bij verzorgenden staat de
aandacht voor welzijn en levensinvulling vaak minder centraal dan het
verlenen van lichamelijke zorg. Bij begeleiders uit de maatschappelijke
zorg is dit vaak andersom. Met behulp van dit boek kunnen beiden een
ontwikkeling doormaken.
Begeleiders kunnen binnen verschillende doelgroepen van de VGZ
werken:
− verstandelijk gehandicapten met gedragsproblematiek;
− meervoudig verstandelijk gehandicapten;
− ouder wordende verstandelijk gehandicapten;
− ernstig en zeer ernstig verstandelijk gehandicapten.
Vaak hebben cliënten op meerdere levensgebieden beperkingen.
Vaak zijn niet alleen het denken, maar ook het redeneren, de sociale
vaardigheden, het psychisch welzijn en de lichamelijke gezondheid
verstoord. De zorg aan deze doelgroepen vereist daarom dat begelei-
ders kunnen werken vanuit een holistische mensvisie. Dit betekent dat
zowel naar lichamelijke aspecten wordt gekeken als naar psychische
en sociale aspecten. Onvoorspelbare situaties kunnen zich voordoen
op het gebied van moeilijk gedrag, keuzes maken, het samenvallen van
meerdere handicaps, levensvragen en moeilijkheden in de omgang
met andere mensen. Specifi eke kennis over verstandelijke beperkin-
8 Zorg voor de verstandelijk gehandicapte
gen en het gedrag dat daarmee gepaard kan gaan, is daarom noodza-
kelijk voor de begeleider.
De beroepshouding van de begeleider zal gericht zijn op gelijkwaar-
digheid tussen cliënt en begeleider. De waardigheid en het uniek-zijn
van iedere cliënt vormen het uitgangspunt voor de zorgverlening.
Er wordt rekening gehouden met de gevoelens van de cliënt en het
recht op vrijheid, zelfbeschikking en een eigen levensinvulling wordt
erkend.
Dit boek reikt basiskennis aan en kan ook als naslagwerk in de prak-
tijk worden gebruikt. Om de stof zo dicht mogelijk bij de praktijk aan
te laten sluiten wordt veel casuïstiek gepresenteerd. Iedere overeen-
komst met cliënten hierin berust op toeval. Alle namen zijn verzon-
nen, tenzij anders is aangegeven.
In dit boek wordt met ‘hij’ verwezen naar de begeleider. Hiermee wor-
den zowel mannelijke als vrouwelijke begeleiders bedoeld. Begeleiders
kunnen verschillende opleidingen hebben.
In offi ciële stukken wordt vaak de term ‘gehandicapt’ gebruikt. In
spreektaal is het woord ‘beperkt’ inmiddels gangbaar. Beide termen
worden in dit boek gebruikt.
Met ‘cliënt’ wordt verwezen naar mensen met een verstandelijke be-
perking die professioneel worden ondersteund.
Yvonne van de Ven
Over de auteur

Yvonne van de Ven werkt als verpleegkundedocent op ROC Midden
Nederland. Zij is vanaf 1993 werkzaam in de zorg, vooral in de zorg
voor mensen met een verstandelijke beperking. Haar passie voor dat
vak geeft ze daarnaast nog vorm in de zorg aan die cliëntencategorie.
Haar ervaring en deskundigheid past ze ook toe in haar eigen bureau
BIGger, advies en trainingen in de zorg.
In dit boek heeft zij praktijkervaring en theoretische kennis
samengebracht.