Table Of ContentZAFER-NÂME-İ ALİ PAŞA
( TRANSKRİPT ve DEĞERLENDİRME )
Hamza ÜZÜMCÜ
Yüksek Lisans Tezi
Danışman: Doç. Dr. H. Mustafa ERAVCI
Afyonkarahisar
2008
Created by trial version, http://www.pdf-convert.com
ZAFER-NÂME-İ ALİ PAŞA
( TRANSKRİPT ve DEĞERLENDİRME )
Hamza ÜZÜMCÜ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Tarih Anabilim Dalı
Danışman: Doç. Dr. H. Mustafa ERAVCI
Afyonkarahisar
Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Nisan 2008
Created by trial version, http://www.pdf-convert.com
ii
YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZETİ
ZAFERNÂME-İ ALİ PAŞA
(TRANSKRİPT ve DEĞERLENDİRME)
Hamza ÜZÜMCÜ
Tarih Anabilim Dalı
Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Nisan 2008
Danışman: Doç. Dr. H. Mustafa ERAVCI
Çalışmamda Zafer-nâme-i Ali Paşa adlı eserin transkripsiyonunu ve
değerlendirmesini yaparak günümüz tarihçilerinin istifadesine sunmayı amaç edindim.
Araştırmalarım sonucu bu eserin Fatih Millet Kütüphanesi Ali Emiri Tarih No.: 396’da
kayıtlı tek nüshasına ulaşabildim.
Zafer-nâme-i Ali Paşa’nın müellifi olan Niyâzî, bu eserinde H.982/M.1574 ile
H.999/M.1591 ve H.1007/M.1598 yılları arasında Bağdat Beylerbeyiliği yapmış olan
Elvend-zâde Ali Paşa’nın 1583 yılında İranlılara (Safevilere) karşı kazandığı başarıları
ayrıntılı bir şekilde anlatmıştır. Eser, bu konusuyla 1578-1590 Osmanlı-İran (Safevi)
Savaşlarının önemli bir aşamasını oluşturan 1583 yılında Bağdat hududunda
gerçekleşen olaylarını aydınlığa kavuşturmaktadır.
iii
MASTER THESIS
ABSTRACT
ZAFER-NÂME OF ALI PASHA
(TRANCRIPTION AND EVALUATION)
Hamza ÜZÜMCÜ
History Department
Afyon Kocatepe University Social Science Institute
April 2008
Supervisor: H. Mustafa ERAVCI
My aim is in this study that I did the historical analysis and the
transcription of Zafer-nâme which is usefull to modern historians. I find one copy of
this text which is recorded in 396 Fatih National Library.
Niyâzî is writer of Zafer-nâme, in which he wrote the victory of Elvend-zâde Ali
Pasha 992/1574 – 999/1591 and 1007/1598. It illustrated the events on the border of
Bağdad happened in 1583.
iv
TEZ JÜRİSİ ve ENSTİTÜ MÜDÜRLÜĞÜ ONAYI
İmza
Tez Danışmanı : Doç. Dr. H. Mustafa ERAVCI ………………….
Jüri Üyeleri : Yrd. Doç. Dr. Mustafa GÜLER .…………………
: Yrd. Doç Dr. Mehmet SARI ………………….
Tarih Anabilimdalı tezli yüksek lisans öğrencisi Hamza ÜZÜMCÜ’nün “Zafer-nâme-i
Ali Paşa ( Transkripsiyon ve Değerlendirme )” başlıklı tezi 17.04.2008 Perşembe
günü saat 10.00’da Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Sınav Yönetmeliğinin ilgili maddeleri
uyarınca kabul edilmiştir.
Doç. Dr. Mehmet KARAKAŞ
MÜDÜR
v
ÖNSÖZ
Zafer-nâme, Fetih-nâme, Gazavât-nâme vb. tarihi eserler Osmanlı Tarihi
açısından son derece önemlidir. Bir veya birden çok gaza veya fethi anlatan Zafer-
nâmeler, Tarih ilmi kadar şiir ve nesir sanatını ustaca kullanmaları nedeniyle Edebiyat
ilmi ile de yakından alakalıdır.
Üç kıtaya yayılmış Osmanlı Devleti’nin siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik vs.
her türlü olaylarının aydınlatılmasında arşiv belgeleri, seyahatnâme ve tarih
kroniklerinin değerlendirilip yayınlanmasının yanında birden çok konuyu ele alan bu tür
özel nitelikteki Tarih te’liflerinin transkribe edilip tahlil ve kritizizasyonunun yapılması
da önemlidir.
Zafer-nâme-i Ali Paşa, III. Murat dönemi (1574-1595) Osmanlı-İran Savaşları
(1578-1590) sırasında Bağdat hududunda gerçekleşen olayların aydınlanabilmesinde
önemli bir tarihi kaynaktır. Bağdat hududunda gerçekleşen olayların iki devlet arasında
yapılan savaşların Osmanlılar tarafından kazanılmasında önemli bir faktör olması ve
hiçbir Tarih te’lifinde bu olaylara ayrıntılı bir şekilde değinilmemesi eserin önemini bir
kat daha arttırmaktadır.
Tezimiz üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Osmanlı-Safevi
İlişkilerinin Tarihsel Zemini ve III. Murat Dönemi Osmanlı-Safevi İlişkilerine kısaca
değindikten sonra, III. Murat döneminde yaşamış tarihçiler ve bunların oluşturdukları
hanedanlık tarihi ile genel ve özel nitelikteki tarih çalışmalarını belirttik. İkinci bölümde
Zafer-nâme-i Ali Paşa’nın müellifi olan Niyâzî’nin hayatı, eserinin yazılış sebebi ve
tarihi, konusu, dili ve üslûbu, nüsha özellikleri, kaynakları ve eserinden faydalanan
tarihçiler hususlarını ele aldıktan sonra müellifin tarihçiliğini irdeledik. Üçüncü ve son
bölümde ise Zafer-nâme-i Ali Paşa’nın transkripsiyonunu yaptık.
Bu eserin seçiminde ve karşılaştığım her türlü zorlukların hallinde benden
yardımlarını esirgemeyen kıymetli hocam tez danışmanım Doç. Dr. H. Mustafa
Eravcı’ya, sabır ve desteklerini esirgemeyen aileme teşekkürü bir borç bilirim.
Hamza ÜZÜMCÜ
vi
ÖZGEÇMİŞ
Hamza ÜZÜMCÜ
Tarih Anabilim Dalı
Yüksek Lisans
Eğitim
Yüksek Lisans: 2005 Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Lisans: 2004 Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih
Bölümü
Lise: 1999 Akşehir Selçuklu Lisesi
Kişisel Bilgiler
Doğum Yeri ve Yılı: Bozkır, 28 Kasım 1982
Cinsiyet: Erkek
Yabancı Dil: İngilizce
vii
İÇİNDEKİLER Sayfa
ÖZET…………………………………………………………………………………....ii
ABSTRACT……………………………………………………………………………iii
TEZ JÜRİSİ ve ENSTİTÜ MÜDÜRLÜĞÜ ONAYI………………………………..iv
ÖNSÖZ…...…………………………………………………………………………......v
ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………………………....vi
İÇİNDEKİLER………………………………………………………………………..vii
KISALTMALAR……………………………………………………………………....ix
GİRİŞ……………………………………………………………………………………1
I. BÖLÜM
OSMANLI-SAFAVÎ İLİŞKİLERİNE GENEL BİR BAKIŞ ve III. MURAT
DÖNEMİ TARİH ÇALIŞMALARI
I) OSMANLI-SAFÂVÎ İLİŞKİLERİNİN TARİHİ ZEMİNİ…..……………….......3
II) III. MURAT DÖNEMİ OSMANLI-SAFAVÎ İLİŞKİLERİ (1578-1584)……….5
III) III. MURAT DÖNEMİ TARİH ÇALIŞMALARI ………………………………9
A) Genel Tarih Çalışmaları……………………………………………………..10
B) Hanedan Tarih Çalışmaları………………………………………………….11
C) Özel Tarih Çalışmaları………………………………………………………12
II. BÖLÜM
NİYÂZÎ ve ZAFER-NÂME-İ ALİ PAŞA
I) MÜELLİFİN HAYATI…………………………………………………………….16
II) ZAFER-NÂME-İ ALİ PAŞA……………………………………………………..19
A) Eserin Adı ve Bu Adın Veriliş Sebebi………………………………………19
B) Eserin Yazılış Sebebi ve Tarihi……………………………………………..19
C) Eserin Konusu ………………………………………………………….......20
D) Eserin Dili ve Üslûbu……………………………………………………….23
E) Eserin Nüsha Özellikleri…………………………………………………….24
F) Eserin Kaynakları……………………………………………………………25
viii
a) Ayet ve Hadisler……………………………………………………..25
b) Kitaplar………………………………………………………………26
c) Mektuplar…………………………………………………………….26
d) Gözlem ve Haritalar………………………………………………….27
G) Eserden Faydalananlar………………………………………………………27
III) MÜELLİFİN TARİHÇİLİĞİ……………………………………………………28
III. BÖLÜM
ZAFER-NÂME-İ ALİ PAŞA’NIN TRANSKRİPSİYONU
Metin…………………………………………………………………………........30-101
SONUÇ.........................................................................................................................102
KAYNAKÇA…………………………………………………………………………103
EKLER
TIPKIBASIM……………………………………………………………………..1a-81a
ix
KISALTMALAR
AKM. : Atatürk Kültür Merkezi
bk. : Bakınız
C. : Cilt
doğ. : Doğum
çev. : Çeviren
ed. : Editör
Gös. yer : Gösterilen yer
H. : Hicri
Hz. : Hazret
hzl. : Hazırlayan
İA. : İslam Ansiklopedisi
İÜ. : İstanbul Üniversitesi
Ktg. : Katalog
Ktp. : Kütüphanesi
M. : Miladi
MEB. : Milli Eğitim Bakanlığı
Nu. : Numara
öl. : Ölüm
s. : Sayfa
terc. : Tercüme
TTK. : Türk Tarih Kurumu
TY. : Türkçe yazmalar
v. : Varak
vb. : Ve benzeri
vd. : Ve diğerleri ve devamı
vs. : Ve saire
Yay. : Yayınları
yy. : Yüzyıl
Yz. : Yazma
Description:kapsamlı tarihlerini yazdıran ilk padişah II. Bayazid olmuştur. II. Dervâzeye yakın olduğu gibi dervâze-i bevâd ile güyâ ve bu nevâyla nağme-i. 9-b.
