Yunanlıların Anadolu Macerası (1915-1922)

139 Pages·1997·4.295 MB·Turkish

by  Alexander Anastasius Pallis

YUNANLıLARAıNNA DOLUM ACERASı
O
ALEXANDEARN ASTASİPuASL Lİs
ALEXANDAENRA STASİPAu LsL İs
YUNANLıLARıN
ANADOLUM ACERASı
(1915-1922)
ÇEviREN:
ORHANAz İZoGLU
omo
Cumhwiyetv eT ürkiye
ISBN9 75-363-34�2
YunanlıJannA nadolMua cera/sA ıl exandAenra stasPiaulsl is
ÖzgünA dıG:re ece'Asn atolVieannt u-raned After( 1915-1922)
ÇevireOnr:h anA zizoğlu
1.ba skMıa:r t1 995
2.ba sk30ı00: adetİ,s tanbOucla,k1 997
YayınaH azırlayaSne:l ahna Ötztpialabıyıklar
KapaTka sanmM:e hmetUl usel
OfseHta zırlNıakh:i dDei kel
YayıKno ordinatAösrlüı:h Dainn ç
� BaskAıl:t anM atbaacılLıtkdŞ .t i.
© YapKır edKiü ltür SanatY ayıncılıkS anayvieTI careAt. Ş1.9 94
©M ethuen& Co.L tdL.o ndr1a9 37
Türkççee virinin tümy ayınh aklasna klıdır.
Tanıtıimç iyna pılakcıaskaa l ıntdıılşarı nda
yayıncınyıanz ıilzıno il maksızın
hiçbyiorl lçao ğaltılamaz.
YapKr�e diK ültüSra naYta yıncıSlanaıyk i ve.TIcaretA .Ş.
IstikClaadld esNio,:2 85Be yoğl800u50 Istanbul
Telef(on0:- 22192083) 2 4F aks:( 0-22192037) 23
içindekiler
Sunu!j• 7
önsöz· 11
BirinBcöil üm/ G iri• !j15
İkinBcöil üm/ A nadolMua cera•s 2ı1
ÜçüncBüö lüm/ İ tilDaefv letlerSio'rnuimnl uluk• l5a7n
a)İ ngilterSeo'rnuimnl ulu• ğ6u4
b)F ransa'Snoınr umluluğu• 69
c)R usya'nSıonr umlulu• ğ7u6
d)İ talyaS'onrıunm lulu• ğ8u0
e)A merikBai rleD!jeivkl etlerSio'rnuimnl ulu• ğ8u9
DördüncBüö lüm/ S onra•s 9ı3
a)Y unanistanS'idyaakOsili a yl•a 9r7
b)N üfusM übadele• s10i4
Be!jinBcöil üm/ K onstanti·n1o09s
AltıncıB ölüm /V enizel• 1o1s9
YedincBiö lüm /S onuç-12 5
Ekle-r1 31
sunuş
Buki tap1 93y6ı nlıday azılmıv!ie 1 93y7ı lındİani glteryea'ydıeanmım l ş.B en
onu7 0'yliı llanonr tasımnirdaas,ın tıa sfiyeye memurb ioArlm deurğikuam­
lı'knıni taparlaarsıı ntdeas aednük feşfetOtkiumy.u p bitirzdaimğani,Mm i lli
Mücadetlaeri himibzuld ee reycaek nıdan ilgiTliü,r k-Yunmaünc adelesini
sond eredceeğ işaikç ıdan elbea şakblaia krni tap daha okukmaandaıağtıim­
nev armınşa,s oıllu dra 4 0y ıldbıöry lbeir k itagpö zdekna çatre,r cüemdei ­
liTpü raky dınlarınınön ünkeo nulmdaizy şea şırnuştıKmi.t ahbeım enç evir­
rneyeb �lad.ım
SandeYra yınlıa'rnsıanh irbaihm etNlie cdeStan dekri tabbaıs maiks te­
mişh,a tthaa zırlıklarına bBauş alraamdıaş tmıe.s leAkvd.aE şrıtmu ğrul
ZekaÖik te'nbiunk ,i tabbıüny übki erm eklkeu rugpe rçekktıeymne telsie r­
leçrık ardıBğeıl gelTeürrlTkea rihiY aynılarıd'anhaça o ky akışacasğöıynlıe­
mesüiz eriNneec,d eSta nderd'eim nu vafakatçıeyvlivare ai s lZıe kaÖik te'ye
tesleidmi lvdeki itabmıanc erabsuın dasno nrbaa şladı.
Yayıneçveiş istelbie plieşryila ev aşlatmzaokr unkdaal ınca, ykai­tabın
yımlanmadsaıg ecikÇteiv.i rgieyriai lm ayag ittmidğei,k itabın bausllaı­nı
madılKairt.a ypo ke dilmiUşztuinm. ü ddeatr amamırzaağ mebnu lunama­
yıncçae,v irinbians ılmasıvnadzagne çtOikmu.d uğunugzödrae ceğiniz gibi,
o günleyraiş amhıeşr hangib iTrü ryka zarınıns öze tmediğbii rtaokıml aylar
anlaytoırldıBuu.n unç e!iiçtelvir elteredpek ilseerbeeo pl abiledcüeşğüin ce­
siylaes,lı nyıe nideelnd eetm edne,y aıymalnmasımnaıh zurglöur düm.
Kitabiıkni nbciinr ü shasbıunlım anbıüny übki prr obloelmm adığsıan­ı
nıyorduamma, b ununne k adazro rh,a ttimak ansoızl duğuilkn uL ondrsae ­
yahatimadnel amakgteac ikmedKiimt.a byıany ıncMıestıh ue&n C o.L tdf.i r­
mas"ıK ırykıo ll mubşi, zdbei lkealm adı" deSdaid.e Ycuen anistialng'kilila­i
tapları GrseaetBkao no kstore'un ygaüşlleır "esBkaho işpai ,a raork siınızt,a p
8 YunanlAınlaadrMoıalncu e rası
koleksiyonolludkud "i yeb ütünü mitlerkiımrid Kıi.t abBırni tiMsuhs e­
um'dakniü shasınbdiafrno tokoaplim aimk am dab ulunamadı.
O günlerAdmee rikalaır aştırPmaaucHlıe nze'nAiğnc,a 'nPına pa'syuai ­
kastıyillag ikliit abıbniırnk ısmınTıe ürmcagna zeteisçii çne viriyordum.
Onuny ardımıinsıt ediBmi.rm üddets onra, bizim kitabış öbyullea bilmek
dursu"nD,ik kaetd inA,m erika'dhaaklikk ü tüphaneleTrüirnkd-eY unan iliş­
kileriiyllgeik liit apldaerv amlkıa yboluyaolra,n liaard eet miyormudşi"y e
bimre sagje ldi.
Kitabaısnl ındbainrn üshbau labilgmaey reotlid ukçuaz uns ürdüb,i r
müddete vvealz idzo stuAml ternur KıAlmıeçr'iıkna 'dbaikrai r kadaşından
bifro tokobpuil abilÇdeivki.r iynaipnı ldtıağrıi htbeu yna nao nb eşy ılyaa ­
kınb irm üddetg eçmişStoin.u nda "YunanAlnıaldaorlıMuna cerasıT"ümr k
aydınlarsunmına a imkandıo ğd.u
......
Bütünb unlaşruıö nemlnio ktabyeıl irtmieçkiy na zıyoruTmü.r kt arihi­
nine nö nemloil aylarıbnidraoinl aMni llMiü cadeltea rihimbiüztiüg ne rçek­
leriyolret aykao ymaybıu,n uy aşatabilsmaeğylia yabceaşok n k itabbıır akın,
herd ildbeu k onudçaı kmıkşi tapltaonp laydaonğ rdu ürüsbti Mri llMiü ca­
delKeü tüphanbeislike u rulamahdeın üzB.u kitabaırnk asındBaikbil iyog­
rafyas'ıyrıbf u n oktavyuır gulamiaçki kno yuyoru1z9.3 6y ılınTdüar k-Yu­
nani lişkidloelraiy,ı sMıiylllMaiü cadele tarihimizi yakınydaa­n ilgilendiren
banckıa ynakkliıt aplasraıry ısıTyülrakk, a ynaklarsıanyııns ıbnaak makb ile
insasnaıd ecuet andırıAyroard.a gne çe1n6 y ıldias tifade edilebilir mahiyette
sadecUel uA tatürkB'üüny ük 'Nvuuat rOu. g kündebnu y anaM illMiü cade­
let arihimiilzglioell ia rabki rh aylkii taypa zılBduın.l arhıenm en hemtean­
mamıB ilgCer issİ'gişnaA ll tıIntsdaaun labd lkıi tabıBniıbnl iyografyası'nda
sıralanAmrıaşd.a gne çe7n0 y ıilç indbeub üyüko laylial giollia rabku ka­
darcıkki tampı ç ıkmalıydı?
1950y ıllarınSdealY ayınlaKraın,d emiYra yınlaErkıi,c iYgaiylı nlavreı
başkyaa yınevlMeirlliiM ücadele'iyllgeiç loiks ayıdhaa tıyraay ımlaBdeın.
şahsebnu nlarçıno ğunugne rçeklyearnis ıtmadiınğaın cındaDyoığmr.u d a
olsa, yanollısşsa a ddae cyea zılkaanl ıyYoarn.l ışzlaamra nınddaü zeltilme­
diğtia kdirde geryçoekok llmeary maa hkumdurM.i llMiü cadeles'oylvi e
saği deolaoçjıis ından değerleçnadliırşymaaenyy ıen lasroınnz amanlarda
artıdşiık kaştaey andBıurn.l aernıg elleyteeckçe akr cei ddair aştırmaylaa­rın
pılıypa yımlanmasMıidlılMriü. c adelTeü,r k-Yunialni şkivleBe irrii nDcüin ­
yaS avaşı'Onrdtaa doğu'iyllgaio lliar ahke rd ildyea yımlankmiıtşa plabriırn
kütüphanetdoep lanmbaust ıü rlü tahörnliefmaebh a kımındbaüny ük yarar
sağlayacaktır.
Bir tekö rnekv ermeiks tiyorBuumk .i tabaırnk asın1d9a1 7-yı1l8l arında
yapılmvıeşA nadolu'deatnkiikg ruplamriıknt argıönsıt erseany ıcme tvelleri
varB.u radgaö rülecgeiğbiAi n adolu'nçuenş ibtöllig eleryianşdaey aEnr me­
nilert'oipnl anmü fus1u. 500.c0i0v0a rındTaüdrıkr-.E rmeni oltaeyktı an­da,
rafbliırh arekoeltm ayı(pb elgeldearyea narbaikrt ü rliüs baetd emedibki)r
Sunuş
9
isyanbına sıtrılmasınidbaanro elta bnu i çs ava�ta, öldürüldükleri iddia edi­
lenE rmenilers'ainy ıasrıt ılk. SOOOO.'Oyeü kseldi. ASnaandkoil u'dEarkmie ­
nilerh'eipns i öldürülBmuük şittüa.vp e b enzeyraib anckıa ynakylaıy ınlealr
altınbdual unsayOdsım,a nlı ar�ivylaenrısi ınribanu, türloü ,t arihttaer,a f­
sıozl ayna yınlarbdialkgii lbeurnllea çrüır ütmeçko kd ahak olaoylabilirdi.
PauHle nze'ndiend iğgii byia,y ıncılarıbnüydüaknk ,ü tüphaneletred­en
dariekd ilemheazl gee lmedebnu,t ürlküi taplfaort okompiik,r ofiglimb vie ­
yad aham odernm etotlatrolpal anbıipra raygae tirilmelidir.
Bencüez erindduer ulmayad eğebri rb aşkkao nud ahav arM.i llMiü ca­
delsea decBeü yükA taütrk'ü�na hsıyblüat ünle�tireilleae lrıenkm ı�btuıgrü ­
nek adarŞ.ü phesbiuzb üyükb aşraıb üyükk umandanıönn derliğinkdaez a­
nılmışAtnıcra.k ş,u nud au nutmamagke rekkiirA tatürk'aüsnk,e rdie hası­
nıny anıs ırTaü,r ka ydnılarıdnaıh arekegteet irtiepkb irm efkureet rafında
kilitlenmelerinig isbabiğü lyaümkba ak� arıdsaıv ardıMri.l lMiü cadelnei'n
'l,vnız amandbai rh alk-aykdaıynn a�maoslıu şgue rçeğsianği- siodle olojinin
elindaelnı ips,t ismeadri lmeleörnilneiy ecbeikl,i nbçillii nçhseirtz ü rlü tahri­
fatoır tayçaı karacgaekr çeklerin ara�tıbraı�lrnlaastıınlımlnaü szıu muniud ­
rakte, maagleeçbs ielfke a lıyoruz.
Böylbei rç alı�bmuag üni çindeb ulunduğumkuizm liakr amak arga�ası
içindaen ayasvaa tanda�dleığğiıgl e,r çeTkü rkm illiyetçTiülrikvğ ait,a nda�­
lığkıa vramıdnaah as omutd,a haa nlaşıbliırmr a nag etireckeekn,d gie rçek
Türkk imliğimainzlia maıruzyaa rdımoclıa caktır.
OrhAanzi zoğlu
ons00 oz
YunanistanB'üıny ükS avaıjg'iram essio rununund oğurduğvue 1 91O5c ak
ayındbaa �la}1'9!2p2 'Aninğ ustoasy ındaY unan ordusununy oko luşuİ,z ­
mir'in y�ı veB aşbakGaunn arisb'el�be a kanın idamgıi bfie cbii sro nuca,
yad ad orunko ktasıvnaraa bnu o layldairz i)'slilil.:: �:.!..stan'iıçni nvdeed ışın­
dag enibşi yra yınay ola çmşıtu.
Buf utmadlıö nemdYeun anlı veyay abancoıl,a yladroağ rudadno ğruya
veyad olaylı oklaarrıaşkm oışl anların toalrmaaflsamırüzım künd eğildir.
Nitekimb ugünkea dabru k onuü zerindbea sılmı�h er� eya zv eyaç okm ak­
satollıu pp,a rtilearr asdıü �manlıvğeıy am illit araftasrölzıüğmoı n ag iz­le
meyeç alışmaktadu.
Savas�ı ravseıy ah emens onundYau nanH ükümetvie yay abanhcüık ü­
metleryiany ınlardeısğmıbi e lgelesrödzee ,d iloelna ylaörndeam lbii rro loy ­
namıoşl upd a,k endüil kesni bnuik onudapkoil itikaasnılnaıtm avke yak en­
di� ahsdia vranışlahraıknWıınğ ıinsıb aettm eki steyİetnil aDfe vletleri'nden
veY unanldıev leatd amlarıykluam,an danlarıannıınl arıYnudnaan, b asının­
dav ey abanbcaıs ınydaay ımlanmıs�a yısmıazk alelergdeen;e ollarako layla­
rıns eç.ıiiıl,si �ınulub�i çimiy,o rumlanmalavreıç ıkarısloann uçlatrüınm üş,u
veyab u �ckilydacz arıntıunt umungaö rer enklendirvielyma5i u�l andırıl­
IIllljtu.(1)
�
Yunanistan'dduarkuim da aynıydHıe.r Y unanlmıe,m lekettiekkii
kamptabni riynaid aö tekitnuitm aklzao runlguö rüyorkdeun dinBiu. s e­
beplbeu,ü lkedtea,r tı�sıolranu nlhaark kındsaö ylenmiv�e yay azılmıhşe r
fikir,m aales�eifd debtirlp ia rtizanvleıt kar aflılık damgasıntıa �u.
Aynış eylaezrf arklYau,n anistanm'üıtnl efoilkaidn e vletle(rbdileh assa
1)W inston Churchill,Aıni ral Dartige deFo umet, Genera1 Sarrail, General I<senophon Stratigosv ed ahab ir·
çogtl.
12 YunanlAınlaadrMoıalncu e rası
İngiltveerF er ansa'sdaav)a lj sıraysaı nddhaae mens avaljtan soynaryaı mla­
nan" 1915-a2r2a sYıu nanistkaonn"u suyillag içlei� iyta1yiı nliaçri dne s öyle­
nebilİikriY. u nanp artisinVdeenni zelosçuİltairlD'aeıfvn l etlyearniın das a­
va�ak atılmpoal itikadseınsıt ekleemreilniKno;n stanitnost araftarliasreın ın
Yunanistna tna'rısaıfzk almasındyana nao lu�unudno ğurduğgue rçepke,k
doğaollarabku ü lkelerbdieri nclielheirnb ei hra vanınd oğmasınyao la çmılj,
İtilDaefv lleetrhia lkınınb uk onudtaa rafsbıizr görsüaljheio pl malaröınnlıe ­
miljtir.
Bend eb irY unanlıv eY unanisttaanr ihion finı rtıdnöanleım inisni yasal
olaylarkıanraı �mbıi�rk i�oil duğuimç int,a biatbıay�lkah ae rhanbgiir çağ­
da�ıdman farkltıa,m ament arafbsiırzt anıokl arakka bueld ilmeiysit eye­
mem.B öylbei ri ddiadma o lamaBze.n imt utumumd;e ngevleio ldukçihat i­
razkia yıtdleas teklebmuil�u nduğutma ravfeb irçoekk siklerrianğem epn o­
litikalamruıtyalbaıo kl duğukmi mselyearn ındoal acaktır.
Bunuk,u llandıkğaıymn akları keotnmterikos lt eyebiloekcueyku cuları­
ma dürüstollüsku dni yeb ildiriyoBruu kma.y naklkaorn treodli lebilmeleri
içimnü mkün olduğkua daary rmtıollıa rabkid lirilmi�tir.
Yunan milleti1n9i1 t5e'nb uy anai kkia r�kıa mpaa yırasna,v aşa katılma
veya tarafsız kalsmoar untuenmdeöalz, e lliAkğlues to1s9 16'Rdoam an­
ya'nms ava�gai rmesindseonn rVae nizeltoasr afınsdaavnu nulsaanv a�kaa ­
tılmpao litikaisnıannam ıb�i rt araftarVdeınmi.z eliolsKe o nstantinboisr bir­
lerindkeens ino larak koptukların1d91a6 )b(,eE nyM laükle doyna'dkaiY u­
nany önetiminbdierg örevdbeu lunuyordvuemV enizelosS'eualnn ikt'e
AmiraKlu nduriovteiG se neral Daniglbleii rsl ikkutred uğiuh tihlüaklü me­
tinkea tılianl mke murlardbainr iydim.
Kendim emleketinin mheü�krüum etiknaer ljbıi ra sid urumundoal mak
herz amant atsnıazh,o b�i r şeydir. Ancak çbıükyaürklt aemrhi llilkie deydi
vek aybedilezcaemka no lmadığıinnaa nmıljtık.
Buradsaa va�kaa tıltmaar afloılsaın laadrı nbai rtakvıamt anseveirdl­ik
dialaorrıt ayaat maki stemiyorAukms.in e,k an�gıö rü�otlea nv atanda�ları­
nınd a- ki sayılbairrhı a ylyiü ksekhtait,t bae lkçio ğunlukitdai lebri-rkaç is­
tisnial Yeu nanistasna'vına dşı ljkıa lmasıniıs terkaeynn ı vatansevheirsl­ik
siylhea rekeettt ikleirnianneı yorum.
KraKlo nstantivneot sa rafsızsliıyka setdiensit ekleyeknalre�roıe k adar
rahtalıkvleaa yrım yapmaksıziılnes rüir üleAnl,m ant araftavrelb ıiğlıbe i le
Yunanç ıkarlavreım niıl liid eallhearnie danu ğrunvae yad eğerskizü çükp o­
litihkeas aplarkınuar bane ttikleirdid iarlıanın- bui ddialoa zraam any aban­
cım emleketlepredke kıymveetr iliyoçroduka- �ırbiır b içimdbeü yütüıüp
savapljr opgaandasiıç ikna steyna yıldığiınnaan ıyoruAml.m anya'kyaar �ı
birk orkub,e lkis onunda zakfaezrain acağiınnaan çb,ö ylbei r� eyo labilirdi,
fakaİtt ilDaefv letlerkia'rnljaeık tibfi rs empatvie yab ile obnillaer yıann ında
sava�gai rmeaks lbaah isk onusoul amazd2)ı .(
KralK onstantinosk'aar �ilıe rsiü rülenldeerb üyükç apthaa ksıvze i ki
2)o devirodleakyil kaanr�arna mış veg erekçlesroi� kkalnıvlıket arafstıezlıtkekldiaek b ihleernk evsairn­
dı�nıo rmaslo nuç böyleB roisltaÜocnlai kvebrrs.i tPersofRfnB.d.Me onw aıv"aınr mışo ldubğöuy le bir
hükmeka tılmarnak elddee gil(dRirBM .o waHt,i soturyEf u ropean CDiliptm l,so 5.ma7 v eyed evanu).