Yasemin DARANCIK Derya USLU ALMANCA ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMLERİNDE VERİLEN ...

23 Pages·2016·0.79 MB·Turkish

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 26, Mart 2016, s. 218-240

Yasemin DARANCIK1
Derya USLU2
ALMANCA ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMLERİNDE VERİLEN
FORMASYON VE ALAN DERSLERİNİN İLK VE
ORTAÖĞRETİME UYGUNLUĞU3
Özet
Türkiye’de Cumhuriyet sonrasında gerek ilk ve ortaöğretim gerekse yüksek
öğretim kurumlarının yapılandırılması hususunda pek çok değişiklik
gerçekleştirilmiştir. Ancak reformların uygulamaya alınması sırasında bazen
birtakım eksiklikler ve aksaklıklar ortaya çıkmıştır.
Çalışmada, lisans öğrencisinin eğitimi süresince almış olduğu derslere ve yabancı
dil öğretmeninde bulunması gereken kendi alanına özgü yetilere değinilmiştir.
Ayrıca Eğitim Fakülteleri bünyesinde bulunan Alman Dili Eğitimi Anabilim
Dalları eğitim programlarında zaman içerisinde ne tür değişiklikler yapılmış ve
yapılan değişikliklerin söz konusu lisans eğitim alanına ne ölçüde katkı sağladığı
irdelenmiştir.
Yabancı dil öğretmenliği lisans programları öğretim kurumlarındaki kademe
ayrımını dikkate almaksızın öğretmen yetiştirmeyi sürdürmektedirler. Değişimin
çok hızlı gerçekleştiği çağımız koşullarında daha nitelikli ve beklentiyi
karşılayabilecek bireyler yetiştirmek adına eğitim programlarında gerekli
değişikliklerin yapılması öngörülmektedir. Alman Dili Eğitimi Anabilim Dalında
kademe ayrımı gözetilmeksizin sürdürülmekte olan eğitim sorununa öğretmen
adaylarında bu hususta farkındalık yaratabilecek çözüm önerileri sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Çocuk ve Ergen Psikolojisi, Mikro Öğretim Tekniği,
Yabancı Dil Öğretiminde Drama ve Oyun, Alternatif Yabancı Dil Öğretim
Yöntemleri, Dilbilgisi Öğretim Teknikleri

1 Yrd. Doç. Dr., Çukurova Üniversitesi, Alman Dili Eğitimi ABD., [email protected]
2 Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı Almanca Öğretmeni
3 Bu makale Çukurova Üniversitesi Yüksek Lisans tezinden hazırlanmıştır.
219
Almanca Öğretmenliği Bölümlerinde Verilen Formasyon ve Alan Derslerinin İlk
ve Ortaöğretime Uygunluğu

DIE ANGEMESSENHEIT DER PÄDAGOGISCHEN FORMATION UND

DER FACHSEMINARE IN DEN ABTEILUNGEN DER
DEUTSCHDIDAKTIK BEZOGEN AUF DIE GRUNDSCHULE UND

MITTELSCHU LE
Zusammenfassung

Nach der Gründung der türkischen Republik wurde eine Vielzahl von
Verӓnderungen im Rahmen der Konfiguration der Schulen und der Universitӓten
gemacht. Aber wӓhrend der Ausübung der Reformation kamen einige Mangel und
Probleme hervor.
In dieser Arbeit wurden auf die Fachseminare, die ein Student wӓhrend seines
Studium erhalten hat und auf die Fӓhigkeiten, die ein Fremdsprachenlehrer haben
muss, eingegangen. Ebenfalls wurde geforscht, was für Verӓnderungen in den
Bildungsprogrammen der Deutschabteilungen der Erziehungswissenschaftlichen
Fakultӓten vorgenommen wurden und in wieweit diese Verӓnderungen der
Erziehung beitragen.
In den Abteilungen für Fremdsprachendidaktik werden die Studenten als
Lehrer/Innen ohne die Berücksichtigung der Erziehungsstufen gebildet. In den
heute sich rasch verӓnderten Verhӓltnissen ist es notwendig in den
Bildungsprogrammen Verӓnderungen vorzunehmen um noch qualifiziertere und
die Erwartungen besser erfüllende Individuen zu erziehen. Es wurden für diese
Probleme Lösungsvorschläge gemacht.
Schlüsselwörter: Kinder–und Jugendpsychologie, Mikro-Lehr–Technik, Drama
und Spiel im Fremdsprachenunterricht, Alternative Fremdsprachenmethoden,
Grammatik-Lehrtechniken.

GİRİŞ
Değişen çevre koşullarının etkisiyle yaşam biçimimiz, davranışlarımız, sosyo-kültürel
yapımız ve buna dayalı olarak eğitim sitemimiz değişim göstermektedir. İçerisinde
bulunduğumuz çağın tüm olanak ve koşulları aracılığıyla artık bilginin aktarımı kolaylaşmış
bunun yanında kültürlerarası etkileşim oranı da artmıştır. Bu gerek siyasi ve ticari gerekse
eğitim ve teknoloji alanında etkisini göstermektedir. Ekin, “küreselleşme, teknolojik gelişim ve
yapısal değişimlerin sonucunda değişen istihdam biçimlerinin insanları etkileyeceği ve yeni
niteliklere, becerilere sahip bireylere gereksinim duyulacağı üzerinde durur ve değişimin
gerçekleşme başarısının büyük ölçüde eğitim sisteminin omuzları üzerinde olduğunu belirtir”
(Ekin, 1997, s. 82). Bu gelişmeler çerçevesinde uluslararası iletişimin öneminin
yadsınamayacağı göz önünde bulundurulduğunda iyi eğitimli, nitelikli eleman ihtiyacı ortaya
çıkmaktadır. Bu durumda en büyük gerekliliklerden birisi de yabancı dil eğitimi olmaktadır.
Türkiye, AB uyum kapsamında eğitim politikasında birtakım değişikliklerde
bulunmuştur. Bunlardan en önemlisi 2013-2014 eğitim öğretim yılından itibaren ingilizcenin
İlkokul 2. sınıftan itibaren okutulmasıdır. Bu duruma geniş perspektiften bakıldığında karar
sadece Milli Eğitim Bakanlığı öğretim kurumlarını değil öğretmen yetiştiren yüksek öğretim
kurumlarının yabancı diller anabilim dallarını da yakından ilgilendirmektedir. Verilen pek çok
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 26, Mart 2016, s. 218-240
Yasemin Darancık - Derya Uslu 220
karar gibi bu karar da uygun nitelikli elemanın bulunup bulunmadığına bakılmaksızın
uygulamaya alınmıştır. Uygulamalar esnasında derslerin boş geçmesi, branş dışı öğretmenlerin
derslere girmesi gibi sayısız sorun baş göstermiştir. Bu bağlamda yabancı dil öğretiminin nasıl
ve ne zaman yapılacağı sorusu tartışma konusu olmuştur. Yapılan pek çok araştırmada erken
yaşta yabancı dil ediniminin ileriki yaşlara göre daha etkili olduğu ortaya çıkmıştır (bkz.
Oyama, 1986, s. 105). Ancak dili öğretecek kişi açısından konuya temas edildiğinde çocukların
gelişimsel özelliklerini göz önünde bulundurarak öğretim yapılması gerekmektedir.
Gelişmiş ülkelerin eğitim sistemleri incelendiğinde yüksek öğretimin yabancı dil
bölümlerinde ilk ve ortaöğretim alan öğretmenliği biçiminde ayrıştırmanın söz konusu olduğu
görülmektedir. Aynı uygulama ülkemizde matematik, Türkçe gibi pek çok lisans alanında da
bulunmaktadır. Öğrenci kendi tercihlerini ve ortaöğretim sonrasında almış olduğu puanı göz
önünde bulundurarak ilköğretim matematik öğretmenliği, Türkçe öğretmenliği ya da
ortaöğretim için fen-edebiyat fakültelerinin matematik ve Türk dili ve edebiyatı gibi bölümlerde
eğitim görebilmektedir.
Türkiye’nin eğitim sistemi incelendiğinde zaman içerisinde gelişmiş toplum seviyesine
ulaşmak adına pek çok kez değişiklik yapılmıştır. Yükseköğretim kurumlarının ders
programlarına da zaman içerisinde eksiklikleri gidermek adına yeni dersler eklenmiştir.
Almanca öğretmenliği ders programına eklenen çocuklara yabancı dil eğitimi adlı ders de
bunlardan birisidir. Şüphesiz uygulamaya alınan bu ders hem kamu hem de özel öğretim
kurumlarında hizmet verecek olan bölüm mezunlarına çok fayda sağlayacaktır. Ancak dört yıl
lisans eğitimi süresi içerisinde sadece bir eğitim dönemini kapsaması bu konunun ne derece
önemsendiğinin de göstergesidir. İnsan, her gelişim döneminde farklı değişimlerden geçer. Söz
konusu bölümlerden mezun olacak bireyler, hitap edecekleri grubun gelişimsel özelliklerini
bilmenin yanı sıra buna uygun öğretim yöntem ve tekniklerine de hakim olmalıdır. Bu alanda
çok sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmada öğretimi yapılacak çocuk ve ergen gruplarının
gelişimsel özellikleri hakkında bölüm öğrencilerinde nasıl farkındalık yaratılabileceği
incelenecektir.
Çalışmanın ilk bölümünde öğretmenlik mesleğinin gereklilikleri ve yabancı dil
öğretmeni olabilmenin ön koşulları açıklanmıştır. Buna dayalı olarak da Almanca öğretmenliği
lisans programında şuan sürdürülmekte olan derslere yer verilmiştir. Mevcut ders programının
amacı nitelikli bir Almanca öğretmeni yetiştirmeye yönelik hazırlanmaya çalışılsa da eksiklikler
bulunmaktadır. Formasyon ediniminin bir sertifika eğitimine indirgenmesiyle yanlış eğitimin
önüne geçmek adına, bu eğitimin en iyi biçimde yapılmasını sağlayan eğitim fakültelerinin
programlarını kusursuzlaştırılması hususunda üniversite öğretim elemanları tarafından değişik
çalışmalar gerçekleştirilmektedir. Bu çalışmanın son bölümünde yabancı dil lisans
programlarındaki kademe ayrımına yönelik formasyon eksikliklerini gidermek için çocuk ve
ergen psikolojisi ve mikro öğretim tekniği çözüm olarak önerilmiştir. Öğretimin gerçekleşmesi
için, öğretilen konunun öğrencide bilgi ve beceri oluşturması gerekmektedir. Bu bilgi ve
becerinin oluşması için öğrencinin öğretime aktif ve yaratıcı bir şekilde katılımı sağlanmalıdır.
Öğretimin daha başarılı, verimli ve kalıcı olabilmesi için farklı tekniklerin yanı sıra öğrenen
kişinin yaparak yaşayarak öğrenmesi gerekmektedir. (Demirel,2000,s. 21; Witzenbacher, 1985,
s. 17).
Türkiye’de Almanca öğretmenlerinin hedef kitlesi çocuk ve ergen grupları olacağından
bu alanda detaylı bilgi edinilebilmesi için çocuk ve ergen psikolojisi dersi önerilmiş; mikro
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 26, Mart 2016, s. 218-240
221
Almanca Öğretmenliği Bölümlerinde Verilen Formasyon ve Alan Derslerinin İlk
ve Ortaöğretime Uygunluğu

öğretim tekniği aracılığıyla da öğretmen adayları teoride öğrenmiş oldukları bilgiyi yaparak,

yaşayarak uygulamış olacaklardır. Böylelikle öğrenilen bilginin bellekte kalıcı iz bırakması
sağlanmakta ve öğretmen adayları mesleklerine daha donanımlı olarak hazırlanmış

olmaktadırlar. Yabancı dil öğretmenliği bölümlerinde k ademe ayrımı gözetmeksizin yapılmakta
olan öğretmen yetiştirme eğitimine; bu eksikliği gidermesi adına her öğretim kademesinin

öğretiminde katkı sağlayacak alternatif yabancı dil öğretim yöntemleri ve özellikle çocuklara
yabancı dil öğretiminde fayda sağlayacağı düşünülen oyun yoluyla yabancı dil öğretimi çözüm
önerisi olarak ileri sürülmüştür. Kısacası Almanca öğretmenliği programında öğretimi
yapılmakta olan dersler irdelenmiş ve programda bulunan eksikliklere çözüm önerileri
sunulmuştur.
Türkiye’de Öğretmenlik Mesleği Ve Önemi
“Öğretmenlik, devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan
özel bir ihtisas mesleğidir. Öğretmenler bu görevlerini Türk Milli Eğitiminin amaçlarına ve
temel ilkelerine uygun olarak ifa etmekle yükümlüdürler” (Milli Eğitim Temel Kanunu, madde:
43).
Bossing (1955) bu mesleğe karşı tutumunu “uygarlık, öğremenlik hizmetinin niteliği ile
doğru orantılı olarak ilerler.” şeklinde belirtmiştir. Bu gelişimi sağlamak için Cross’a göre
(1995, s. 35) ideal bir öğretmende bulunması gerekenler; İyi eğitimli olması, alanına hakim
olması, profesyonel yeterliği yani pedagojik bilgisi, olumlu tutum ve görüşleri, hal ve
tavırlarıyla öğrencilerde etki uyandırabilmesi ve öğrencilere iyi bir model olmasıdır.
Yukarıda belirtilen nitelikleri kazanabilmeleri için, hangi öğretim kademesinde olursa
olsun, “öğretmen adaylarının yüksek öğrenim görmelerinin sağlanması esastır. Bu öğrenim
lisans öncesi, lisans ve lisansüstü seviyelerde yatay ve dikey geçişlere de olanak verecek
biçimde düzenlenir” (Türk Milli Eğitim Sisteminin Genel Yapısı, madde: 43).
Pedagojik formasyon bölümünde açıklamasının yapıldığı üzere formasyon eğitimi
günümüzde oldukça basite indirgenmiştir. Ancak şüphesiz en kaliteli öğretmenlik eğitimi uzun
bir gelişim aşamasına sahip olan eğitim fakültelerinde yapılmaktadır.
Hedeflerin kazanımıyla birlikte kişi hem mesleki hem de kişisel gelişimine özen
göstermelidir. İyi bir öğretmen olabilmek için çağın gerisinde kalmamak gereklidir. Bunu
sağlamanın en iyi yolu ise okuyup incelemek, meslekle ilgili toplantı ve dernek çalışmalarını
takip etmek ve araştırmacı bir kişiliğe sahip olmaktır.
Formasyon’un Yeri ve Önemi
Formasyon; TDK’nın tanımına göre biçimlenme, yetişim ve eğitim bilimi anlamına
gelmektedir.
Pedagoji ise yine TDK’nın yapmış olduğu açıklama da eğitim bilimi olarak
tanımlanmıştır (TDK Türkçe Sözlüğü, 1988, s. 1783). Her iki tanımdan da yola çıkarak
pedagojik formasyon, eğitim bilimi alanında yetiştirilme olarak yorumlanabilir. Kelime
öbeğinin kullanım alanına bakıldığında ise anlamına tam olarak karşılık geldiği göze
çarpmaktadır.
Eğitim fakültelerinde, öğrenciler öğrenim süreleri boyunca mesleki ve alan dersleri
görmektedirler. Ayrıca öğrenim görülen lisans programına uygun olarak orta ve ilköğretim
kurumlarında uygulamalı dersler bulunmaktadır. Öğretmenlik eğitimi Türkiye’de farklı
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 26, Mart 2016, s. 218-240
Yasemin Darancık - Derya Uslu 222
biçimlerde gerçekleştirilebilmektedir.
Günümüzde eğitim fakültesinde 4 yıl öğrenim görenler, fen edebiyat fakültesi
öğrencileri ve diğer fakülte öğrencileri farklı biçimlerde yeteneğinin olup olmadığına
bakılmaksızın bu mesleğe giriş yapabilmektedirler. YÖK’ün 1997 yılında yapmış olduğu
değişiklikle ortaöğretim branş öğretmenliği öğrencilerine 4 yıl öğrenimi zorunlu kılmıştır.
Öğrenim sürelerinin ilk 7 döneminde alan dersleri, 3 döneminde ise öğretmenlik mesleği
dersleri verilmektedir. Fen edebiyat ve ilahiyat fakültelerinden mezun olan öğrenciler ise ALES
(Akademik lisansüstü eğitim sınavı) sınavından aldıkları puan ve mezuniyet not ortalamaları
göz önünde bulundurularak fakültelerin açmış olduğu tezsiz yüksek lisans programlarına
YÖK’ün vermiş olduğu kontenjanlar doğrultusunda başvuruda bulunabilirler. 3 öğrenim dönemi
süren bu uygulamada öğretmenlik mesleği ile ilgili dersler verilmektedir. Ancak bu uygulamada
da bazı problemler meydana gelmiştir. 1.5 yıl süren bu uygulamayı kısaltmak adına yaz
tatillerine sıkıştırılmış formasyon programı koyarak öğrencilerin 500-600 kişilik konferanslarda
belirli bir tutar karşılığında öğretim yapması sağlanmıştır (bkz. Kavcar, 2002). Bu durumun ne
derece faydalı ve etkili olduğu da ayrı bir tartışma konusudur. 2006-2007 öğretim yılında bu
uygulamanın aksaklıklarını gidermek amaçlı program üzerinde birtakım değişiklikler yapıldı.
Bunlar;
1. “1997 yeniden yapılandırmasında büyük oranda kaldırılan genel kültür derslerinin oranları
artırılmıştır,
2. Yine 1997 yeniden yapılandırmasıyla getirilen ve eleştiri alan çakılı ders uygulamasından
vazgeçilmiş, eğitim fakültelerine toplam müfredatın yaklaşık % 25’ini belirleme yetkisi
verilmiş ve seçmeli ders olanağı artırılmıştır,
3. Uygulama okulu bulmada yaşanan sıkıntılar nedeniyle uygulama ders saatleri yeniden
azaltılmıştır,
4. Ortaöğretim öğretmenliği programlarında 3,5 yıl alan eğitimi üzerine 1,5 yıl meslek bilgisi
eğitimi şeklinde yürütülen uygulamaya son verilmiş ve meslek bilgisi dersleri yıllara
dağıtılarak beş yıllık birleştirilmiş eğitime geçilmiştir” (YÖK, 2007a).
27 Ağustos 2009 tarihinde alınan kararla bazı üniversiteler (Uludağ, İstanbul, Atatürk ve
Marmara üniversiteleri) tezsiz yüksek lisans programı esnasında verilen derslerin isteyen
öğrencilere lisans eğitimi sırasında verilmesi kararlaştırılmıştır. Bu kararın ardından diğer
üniversitelerden itiraz gelmesi üzerine 21 ocak 2010 tarihinde alınan kararla aynı uygulama
bütün yüksek öğretim kurumlarını kapsamıştır. Ancak programa katılacak öğrencilerde, not
ortalamasının 2,5 üzeri olması ve 2 dersten daha fazla başarısız dersinin bulunmaması koşulu
aranmaktadır. Daha yüksek puanlar alarak lisans eğitimine başlayan ortaöğretim alan
öğretmenliği öğrencileri aynı öğretimi 5 yılda alırken fen edebiyat fakültesi öğrencilerinin 4
yılda bitirmesi eğitim fakültesi öğretim üyelerinin ve öğrencilerinin tepkisine yol açmıştır. Aynı
zamanda bir kanalın öğretmenlik mesleği için yüksek lisans eğitimini öngörmesi diğerinin ise
lisans eğitimini yeterli bulması da tam bir tezatlık oluşturmaktadır (bkz. Seta Analiz, 2010, s.
11).
2010-2011 yılı itibariyle YÖK kararıyla tezsiz yüksek lisans eğitimi kaldırılmış ve
pedagojik formasyon eğitimi sertifika programı kapsamında verilmeye başlanmıştır. Ayrıca
28.01.2010 tarihli kararla uygulama sadece fen edebiyat öğrencileri için değil bütün fakülte
öğrencilerini kapsamaktadır. YÖK, hangi üniversitelerin “Formasyon Eğitimi Sertifikası”
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 26, Mart 2016, s. 218-240
223
Almanca Öğretmenliği Bölümlerinde Verilen Formasyon ve Alan Derslerinin İlk
ve Ortaöğretime Uygunluğu

verebileceğini her yıl yapacağı kontroller ile belirleyecek ve bu durumda formasyon sertifikası

eğitimi verebilecek üniversiteler her yıl değişiklik gösterebilecektir
(http://www.yukseklisans.com.tr/pedagojikformasyon.php). Bu durum diğer öğrenciler için

meslek adına farklı bir alternatif sunması yönünden sev indirici bir haberdir. Ancak zaten her yıl
ihtiyaçtan fazla mezunu bulunan eğitim fakültesi öğrencileri için durum aynı etkiyi

yaratmamaktadır.
YÖK’ün 05/04/2012 tarihinde yapmış olduğu genel kurul toplantısında alınan kararlara
göre bu alanda yine bir değişiklik söz konusu olmaktadır. Bazı üniversitelerin web sitelerinde,
bazı sosyal paylaşım sitelerinde ve MEB’in duyuru sayfasında bu konuyla ilgili şu şekilde bir
açıklama bulunmaktadır;
05.04.2012 Tarihli Yükseköğretim Genel Kurul Toplantısında alınan kararlar:
a) Yükseköğretim Genel Kurulu’nun 09.02.2012 tarihli toplantısında alınan öğretmenlik
programlarında açık veya uzaktan eğitim sistemiyle lisans programlarına öğrenci alınmaması
hususundaki kararı da dikkate alınarak 2012-1013 eğitim-öğretim yılı da dahil olmak üzere
Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi bünyesinde yer alan Okul Öncesi
Öğretmenliği ile İngilizce Öğretmenliği programları ile öğrenci alan mevcut uzaktan eğitim
öğretmenlik programlarının öğrenci alımının durdurularak kapatılmasına,
b) Milli Eğitim Bakanlığı’nın öğretmen ihtiyacı olan Okul Öncesi Öğretmenliği, Rehberlik ve
Psikolojik Danışmanlık, Özel Eğitim Bölümü öğretmenlikleri, İlköğretim Din kültürü ve
Ahlak Bilgisi öğretmenliği ikinci öğretim programları hariç Eğitim Fakülteleri bünyesinde
yer alan diğer alanlardaki mevcut ikinci öğretim programlarının kapatılmasına, kapatılan
alanlarda yeni ikinci öğretim programlarının açılmamasına,
c) Yeni pedagojik formasyon sertifika programları açılmamasına ve daha önce açılmasına izin
verilen programların da mevcut öğrencilerin işlemleri bittikten sonra kapatılmasına, karar
verilmiştir”(http://egitim.gop.edu.tr/birimDuyurularDetay.aspx?dilId=1&birimlerId=7&duyu
ruId=240/).
Alınan bu kararlar, öğretmen yetiştirme hususunda hem mezun sayısını düşürmesi adına
hem de öğretmenlik eğitiminin kalitesini yükselmesi bakımından olumlu bulunmaktadır. Ancak
aynı durum mevcut fen-edebiyat fakültesi öğrencileri ve öğretmen olmayı hedefleyen
ortaöğretim öğrencileri açısından aynı etkiyi yaratmamaktadır. Alınan bu kararla fen-edebiyat
öğrencileri için alternatif bir iş olanağı ortadan kalkmış olmaktadır. Öğretmen olmayı
amaçlayan ortaöğretim öğrencileri açısından konuya eğilmek gerekirse bu alanda sadece eğitim
fakülteleri yükümlü olacağından ve aynı zamanda bazı bölümlerde sadece birinci öğretim
(gündüz öğretimi) bulunacağından kontenjan azalması olacak ve bu alana giriş daha da
zorlaşacaktır. Ayrıca ülkemiz gelişmelerinin bu denli kısa sürede değişikliğe uğraması
bireylerde uyum sürecini zorlaştırmakta ve psikolojileri üzerinde sürekli bir kaygı ve kuşku
durumu oluşturmaktadır.
Yabancı Dil Öğretmenliği
“Dil edinimi gerçek mesajların anlaşılması yoluyla dil edinen kişinin doğal ortamında
gerçekleşir. Bireyin doğumundan başlayarak kazandığı dil edinimi onun birinci hatta ikinci
yabancı dili öğrenmesinde yardımcı olabilmektedir. Bireyin ilk dilini öğrenirken yaşadığı
süreçlerin benzeri, yabancı dil edinim ve öğrenmelerinde de gerçekleşebilir” (Karakoç, 2007, s.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 26, Mart 2016, s. 218-240
Yasemin Darancık - Derya Uslu 224
8). Ancak ana dilinin dışında yapay ortamda edinilen her dil yabancı olarak adlandırılmaktadır.
Klein, yabancı dil öğrenimi konusunda şu yorumu yapmıştır; normal kullanım alanının
dışında derslerde öğrenilir ve ana dilin yanında günlük iletişimde kullanılmaz ( Klein, 1984, s.
31/ Çeviren: D.U.).
Bireyin hayatı algılamasında kişiliğinin yanı sıra almış olduğu eğitimin de çok büyük
bir etkisi bulunmaktadır. Bir yabancı dili öğrenmek de mesleki yaşamın gerekliliği olmakla
birlikte farklı kültürlerin kapılarını aralaması, kişiyi açık ve hoşgörülü olma konularında
eğitmesi yönünden de önemli bir işleve sahiptir. Bu konuya mesleki açıdan bakan Peyton’a
(1997) göre iyi bir yabancı dil öğretmeninin sahip olması gereken nitelikler;
 “Hedef dilin tüm özel şekillerinde yüksek derecede yeterli olması (konuşma, dinleme,
okuma ve yazma becerileri),
 Dili hem sosyal hem de profesyonel amaçlar için gerçek hayatta kullanabilmesi,
 Hem sözel hem de yazılı basında yabancı dili anlayabilmesi,
 Sanatta ve akademik alanlarda iyi bir temelinin olması,
 Öğrettikleri dilin konuşulduğu bölgelerdeki sosyal, politik, tarihi ve ekonomikgerçekleri
anlayabilmesi,
 İnsanın büyümesini ve gelişimini, öğrenme teorisini ve yabancı dil kazanım teorisini, bütün
öğrencilerde kültürel anlayış ve uzmanlığı geliştirici stratejiler dağarcığını içeren pedagojik
bilgi ve becerilere sahip olması,
 Teknolojilere dair bilgisi olması ve onları dil öğretiminde kullanabilmesidir.”
Bu özellikler bağlamında üniversitelerin yabancı diller fakültelerinde nitelikli elemanlar
yetiştirmek adına yukarıda anlatılanları kapsayacak biçimde öğretim programları
hazırlanmaktadır. Öğretim programları konusunda Lima Cullent(1994) dünyadaki birçok
yabancı dil öğretmeni yetiştirme programının, yöntemsel/pedagojik içerik, dilbilimsel içerik ve
edebiyat içeriğinden oluştuğunu beyan etmektedir. Bu alanda görüş ifade eden Day ve
Conklin(1993) ise yabancı dil öğretmeni eğitiminin bilgi temelinin dört türden oluştuğunu
belirtmiştir.
 Alan bilgisi: Örneğin İngiliz dili ve ve edebiyatı, İngiliz dilinin kültürel yönleri.
 Pedagojik bilgi: Genel öğretim stratejileri bilgisi, inançları ve uygulamaları; örneğin sınıf
yönetimi, motivasyon, karar verme.
 Pedagojik formasyon bilgisi: Alan bilgisini çeşitli yollarla sunan uzmanlaşmış bilgi;
öğrencilerin konuyu nasıl anladıkları, öğrendikleri zaman karşılaştıkları olası güçlüklerin ne
olduğu ve bunların nasıl çözümlendiği bilgisi; örneğin okuma ve yazma becerileri öğretimi,
İngilizce dilbilgisinin öğretimi.
 Yardımcı bilgi: İngilizce öğretimi ve öğrenimine yaklaşımımızı bildirenfarklı disiplinlerin
bilgisi; örneğin psikodilbilim, dilbilim, sosyodilbilim, araştırmametotları.
Yabancı dil öğretmenliği bölümünde tüm yabancı dilleri kapsayan bir açıklamanın
ardından alt başlık olarak Almanca öğretmenliği konusu ayrıntılarıyla ele alınacaktır.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 26, Mart 2016, s. 218-240
225
Almanca Öğretmenliği Bölümlerinde Verilen Formasyon ve Alan Derslerinin İlk
ve Ortaöğretime Uygunluğu

Almanca Öğretmenliği

Üniversitelerin eğitim fakülteleri bünyesinde yabancı diller bölümü çatısı altında
Almanca öğretmenliği programlarında eğitimini sürdür mektedirler. Bölümlerde okutulan dersler

YÖK tarafından yukarıda anlatılan kriterlere uygun düşecek biçimde hazırlanmıştır. Bu
programın amacı, ilk ve ortaöğretim kurumlarına Almanca öğretmeni yetiştirmektir. Bölüme

yerleştirme LYS sınavından alınan puanlar aracılığıyla ÖSYM tarafından yapılmaktadır.
Çukurova Üniversitesi, Almanca öğretmenliği programının amaçlarıyla ilgili şu şekilde
açıklamalarda bulunulmuştur:

Bilgi
1. İlk ve ortaöğretim öğrencilerinin gelişim özelliklerini anlama.
2. Dilbilimin, Almanca dilbilgisinin ve yabancı dil eğitiminin temel

kavram ve ilkelerini açıklama.

3. Almanca öğretmenliği ile ilgili gelişmeleri bilimsel yöntem ve
Kuramsal teknikleri kullanarak çok yönlü değerlendirme.
4. Almanca öğretmenliğini etkileyebilecek kültürel unsurları
karşılaştırmalı olarak betimleme.
5. Yabancı dil olarak Almanca’nın alanlarını ve işlevlerini açıklama.
6. Yabancı dil eğitiminde bilimsel bilgi üretmenin yöntemini
açıklama.

7. Alman Dili Eğitimi programını ve bu programın öğretiminde
Uygulamalı
kullanılan
öğretim, teknik ve stratejilerini açıklama.
8. Öğrencilerle etkin iletişimle ilgili uygulamaları açıklama.
Beceriler
9. Öğrencilerde eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme ve problem
Kavramsal/ Bilişsel çözme becerilerinin gelişimi için uygun yöntem ve teknikleri
kullanma.

Uygulamalı 10. Bireysel farklılıkları ve konu alanını dikkate alarak öğretme-
öğrenme sürecini planlama.
11. Hem öğretimi planlama hem de
öğrenme sürecinde bilgi teknolojilerini etkili
olarak kullanma.
12. Öğrencilerin bireysel ve kültürel farklılıklarını dikkate alarak
öğrenci merkezli bir öğretim için gerekli yöntem ve teknikleri
etkili bir şekilde kullanma.
13. Farklı ölçme ve değerlendirme yöntem teknikleri kullanarak
öğrencilerin gelişimini izleme.

Kişisel ve Mesleki Yetkinlikler
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 26, Mart 2016, s. 218-240
Yasemin Darancık - Derya Uslu 226
14. Alman diliyle ilgili karşılaştığı sorunların çözümünde bireysel ve
Bağımsız Çalışabilme grup olarak sorumluluk üstlenme.
ve Sorumluluk 15. Okul, toplum ve dünya sorunlarına karşı duyarlı bir yurttaş olma.
Alabilme Yetkinliği
Öğrenme Yetkinliği 16. Kendi kendine öğrenme becerisi kazanarak, öğrendiği bilgileri
eleştirel bir yaklaşımla değerlendirme.
İletişim ve Sosyal 17. Öğrenciyle, meslektaşlarıyla, okul yönetimi ve ailelerle sağlıklı
Yetkinlik iletişim kurma.
18. Alman dili eğitimiyle ilgili bilgi ve iletişim
teknolojilerini etkin kullanma.
Alana Özgü ve Mesleki 19. Almanca öğretmenliğindeki yeterliliği üzerinde düşünme ve
Yetkinlik sürekli gelişim için girişimde bulunma.
20. Alman dili eğitimiyle ilgili olarak çevresinde, ülkesinde ve
dünyada olup biteni izleyerek çözümleyebilme
Kaynak: (http://eobs.cu.edu.tr)
Bölümden mezun olan kişiler Milli Eğitim Bakanlığı ilk ve ortaöğretim kurumlarında
öğretmenlik yapma hakkına sahip olmaktadırlar. Ancak bu alandaki arzın talebin çok üstünde
olması nedeniyle bölüm mezunları yabancı dillerini etkili biçimde kullanacakları başka
alanlarda da çalışabilmektedirler.
Almanca Öğretmenliği Lisans Programı Ders İçerikleri
Alman Dili Eğitimi Anabilim Dalında okuyan öğrenciler 8 dönem lisans eğitimi
almaktadırlar. Bu bölümde okutulan seçmeli ve zorunlu dersler tanımlanmaktadır.4
1. Sınıf Güz/ Bahar Dönemi Dersleri
Sözlü İletişim Becerileri, Okuma Becerileri, Yazma Becerileri, Almanca Dilbilgisi, Türkçe:
Yazılı Anlatım, Eğitim Bilimine Giriş, Almanca Diyaloglar, Uygulamalı Yabancı Dil
Eğitimi, Oyunlarla Almanca Öğretimi, Çeviri Alıştırmaları, Atatürk İlk eve İnkılap
Tarihi.
2. Sınıf Güz/ Bahar Dönemi Dersleri
Alman Edebiyatı, İleri Yazma Becerileri, İleri Okuma Becerileri, Karşılaştırmalı
Dilbilgisi, Öğretim İlke ve Yöntemleri, Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı,
Dilbilim, Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Almanca Ders Sunumu, Yabancı Dil Öğrenme
Kuramları, Çocuk Edebiyatı, Çeviri Eleştirisi, Karşılaştırmalı Atasözleri ve Deyimleri,
Almanca Kısa Oyun Hazırlama, ileri Dilbilgisi Çalışmaları
3. Sınıf Güz/ Bahar Dönemi Dersleri
Almanca Kısa Oyun Hazırlama, Çocuklara Yabancı Dil Öğretimi, Dil Edinimi, Edebi
Metin İnceleme ve Öğretimi, Almanca Ders Kitabı İncelemesi, Karşılaştırmalı Yazınbilim,
Topluma Hizmet Uygulaması, Bilim Tarihi, Dil Bilinci ve Politikası, Almanca Kısa
Metinler, Söz Sanatları, Metin Dilbilgisi, 2. Yabancı Dil Eğitimi, 2. Yabancı Dil olarak

4 Ayrıntılar için Uslu, 2012, 26-42
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 26, Mart 2016, s. 218-240
227
Almanca Öğretmenliği Bölümlerinde Verilen Formasyon ve Alan Derslerinin İlk
ve Ortaöğretime Uygunluğu

Türkçe Öğretimi

4. Sınıf Güz/ Bahar Dönemi Dersleri

Bitirme Çalışması,Türkçeden Almancaya Çeviri, Almancadan Türkçeye Çeviri, Alman
Edebiyatından Seçme Metinler, Almanca Öğretiminde Özgün Metinler, Almanca
Öğretiminde Görsel Materyal Kullanımı, Söz dizimi, Karşılaştırmalı Yazınbilim, Alman
Düşünce Tarihi, Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi, Atatürk İlk eve Devrimleri
(http://egitim.cu.edu.tr/dersicerigi.asp?bolum=aoa/)
Almanca öğretmenliği programlarına pek çok üniversitede İngilizce yabancı dil puanıyla
giriş yapılmaktadır. Bu nedenle 4 yıl lisans eğitimine ek olarak 1 yıl hazırlık sınıfında yoğun bir
şekilde Almanca eğitim verilmektedir. Bu yıl süresince 4 dil yetisi olan okuma, yazma,
konuşma ve dil bilgisi alanına yönelik dersler verilmektedir. Sonraki yıllarda verilen eğitim
daha önce de bahsedildiği gibi dört ana başlığı kapsayacak biçimde hazırlanmıştır. Lisans
programı dersleri bu kriterlere göre şu şekilde sınıflandırılabilir;
 “Temel dil becerilerini Geliştirmeye Yönelik Dersler: Dilbilgisi, Konuşma Becerileri,
Okuma Becerileri, Yazma Becerileri ve Çeviri gibi dersler bu grupta yer alır. Bu derslerde
amaç öğrenciyi hem dil konusunda bilgilendirmek hem de öğrendiklerini nasıl öğreteceği
konusunda bilinçlendirmektir.
 Genel Kültür Dersleri: Bu gruptaki dersler öğrencilerin dil kültür bağlantısını kurmalarını ve
onların öğretecekleri dile daha geniş bir açıdan bakmalarını sağlamayı amaçlamaktadır.
Alman, Avusturya ve İsviçre Edebiyatı, Kısa Öyküler, Roman, Şiir ve Drama İncelemesi ve
Öğretimi gibi dersler bu amaca yönelik derslerdir.
 Dil Öğretimine ve Eğitimine Yönelik Dersler: Dil farklı yaş gruplarına, öğretimi konusunda
teorik ve uygulamaya yönelik dersler bu grupta yer almaktadır. Ayrıca, çağdaş dil
öğretiminin gerekliliği olan dil eğitiminde teknoloji kullanımını, öğretim malzemesi
değerlendirmeyi ve uygulamayı ve sınav hazırlayıp değerlendirmeyi içeren dersler de bu
grubun içinde sayılabilir.

 Öğretmenlik Formasyonu Dersleri: Öğrencilerin öğretmenlik bilinci ve bilgisini arttırmaya
yönelik Öğretimde Planlama, Sınıf Yönetimi, Rehberlik gibi dersler bu grupta sayılabilir”
(www.anadolu.edu.tr).
Lisans öğrencilerinin, diğer derslerin yanı sıra öğretmenlik mesleğine hazırlanma
sürecinin bir parçası olarak uygulamaya yönelik dersler almaları zorunludur. 4. sınıfın güz ve
bahar dönemlerinde üniversitelerin kararlaştırmış olduğu ilk, orta ve bazen özel öğretim
kurumlarında öğretmen adaylarına staj olanağı sunulmaktadır. Güz dönemi süresinde sadece
gözlemde bulunan öğrenciler bahar döneminde gerçek öğretim koşullarında ders anlatımı
yapmaktadırlar. Bu sayede mesleğe başlamaya bir adım kala öğretmen adaylarına bu konuda
deneyim kazandırılmaya çalışılmaktadır (bkz.
http://ects.comu.edu.tr/katalog/course_webmaster.php?b=14&f=1&d=1&s=4/).
Formasyon Edinimine Katkıda Bulunan Alan Dersleri

The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 26, Mart 2016, s. 218-240