Yamyamlar ve Krallar - Kültürün Kökenleri

324 Pages·07.051 MB·Turkish

by  Marvin Harris

ProMfa.r vHianrr isd'ğiiençr a lışmaları:
- ThcC ulatlEu crlogoyo fI nads'iS acrCeadltc t(.Cr urtcA nn­
throgpy7o 5:l-1 o5199,6)6
- ThRei socfA ntohprolcoaTglhi.c ory: Ao fTH hicsotorofir cys
Cult(uNreeYw.o rTkho:m a.sYC .ro wel1l69,8 )
- CommconntA sl aHnc st'oAnn' sA pptroto hSaeac chrC codw
ofI nida('C.u rArnctnhtr op1ol21o:99g -0y21 1,79 )1
TheW ithcrGirenegRn c vlouti(oNnaa.tl Hu irosyrt8 22,:2 0-
.
221,79 )3
- Cow,Ps igWsa,ra sn Wdi tcshT:eh Re idsdo lfCe ulct.(u Nrew
YorRkan:d oHmo us1e79,4)
-CutlrucP,e pol,Nc aturAenI: t nordcutitooGn e neArntahlr o­
polo.(g NyeYwo rTkh:mo aYs. 1,95 7)
- CutlurMeac trliiasTmh:eS r tuggfloaerS cieonfCc uetl ure.
(New YRoanrdkoH:mo us1e79,)9 .
© 1994B,u ç eviritnüimny ayıhna kl<ırı
İmgeK itabeYvaiy ınlLatrdıŞ. t i.aniett ir.
Kısmedne o lsfoat okopfiil,m g ibyiö ntemlerle
çoğaltılamaz.
MarviHna rris
•
YAMYAMLAR
VE
KRALLAR
KültürleriKnö kenleri
ÇeviDroeçDn.r:M . .F atGiühm üş
•
IMGE
kitabevi ·
İmgeK itabYeavyiı nl8a4r ı:
1.B askOıc:a k19 94
Dizgİim:g Aej ans
�askvıeC ilZti:r vOef seLtt dŞ.t i22.9 6 68 4
ISBN9 75-533-070-4
Özgüand ıC:an nibaalnsdK ingsTh,e OrigionfCs u ltures
İmgeK itabevi
YayıncıPlaızkS. a nv.e T icL.t dŞ.t i.
KonuSro kN.o :3 Kızıl0a6y65 0A/N KARA
Tel4:19 4610-419-46-14125 520 2
Faks4:2 56 53 2
İÇİNDEKİLER
Giri.ş. ....................,. ............:.·.·...· ·..··..···..··.··..·..·.· ..·..·.· 'l·· ·
1.K üülrtv eD oğ.a. .. . . 13
.. ..... ...................................................
2..C ennetÖtlüedrkim e.l.e.r . .. ..21
..... .......................... ............ .
3.T arımKıönk e..n.i. .... .. . 37
....................... ............. ................
4.S aavşıKnö ekn.i . . 53
................................................... .........
5.P rtoeinvlee rAn z İgnısan.l.ar . 73
.........................................
6.E rkEegke emnlivğeiO neidniK poumsp leksinin
Köekn.i 87
...........................................................................
7.İ leklD evletlKeöerkni.in.. .... .................1..50. ....................
8.M esoamerCioclabo'-mnöınnDc eevsliee r.t.i.,l... .. .. .19.2 .......
9.Y aymamK rall.ık. .. . 147
................................... .............. .....
10.M erhamPeety gbaem.r.i 196
.................................................
11.E itnY aasklanm..as.ı . . .... 191
.................................... .. .. ........
12.K utsaİln enğ Kiöekni.... .209
...... ..........................................
13.H idrolTiukz ak. ...� . .229
......... . .......................................... ..
14.K apailtizKmöikne .ni. 245
..................................................
15.E ndsütriByieDrlü ş. ... ;. .....2.63. .............
............ ..................
SoSönz v eK endimle MYoarpKatolın ğuışmm. a. 279
............
BaşuvK uarynakGlönadreır,m veelN eort l.a.r ..2.8 7
............
Biibylograf.ya .... . .299
........ .......... .. . ................................. ..
İnedks.. .:... ....................................................3...4.1.. ........
..
GİRİŞ
Batdıü ynasyıüy zıllaörzddıerk( smeadldi g)ei lmşenihni ç
durmayaicnaağnıc kıeynildnaaiv tumadktıBari.z imy aşiaç­in
mınb ugüdne dveen ineerliimzyiaşna mınçdoadkna hkao lay
oludğuun kanıtlaümzearkae r aabraılmtıezlıel,af mroıınzvıe
merkenz ıdseıtıöm nraeydki ygeös terrzui.yBo ihze rn ek adar
gelieşnmigne çdiucairk mlaaldaarnd oalyyıav avşe d üzensiz
olacbeiğlikenaibe udily ordsaag,ke letceye akmşıanh,e şre ye
kar,şş ıidnmikinbdiern hayli oldcaaahğdauıy gkusoulntaua y­
şıyoruz.
Bui nadnectsıe klbeiymlesinek lu ramblüayrüç ko ğuuğnyulü z
yıöln ciele srirü ülşmo ülaknu ramılrVa.ir cdtobriilainm adam­
larıbnaşıka nıçs ııngöar ek,ü lrüt'nüe vrismairb pid ra ğdao ğru
yapıbliarn y hoaluçcğ uulnbae nzvee ury garh alk"ldaaraha şa­
ğık"ü tlürrclieel deera işaıclaokl açne şdiützleiy leyradbeak­i
nılvlebı akr bıao r dlaığğtıenp esindheonrg öbreabkiılipr lerdi.
Vktonr'ilşaausr ö zydaeb anıınl·löazrdyeokksseull laubğaurntu­
mışalrv ea ynzıma anda ''syiau nygaarğhının":yarardlaar ııii
ço·kb üyütrmidüO.nş lleaesrkti açşa ğ·ıinnnl.ls,aa grüındnü ilerini
sfügibte sian ramavke gleac elerdien i kedsikşkilnai p lanlarla
kuşatbıelrmbaımtşa ğarailça'inrydıean k tıklar·ıç eavtreeş­lerin
sintdoeap nlardaekrb iinkr o rvkeug üvensiiçizrilgdieeçk i rdik-
lreib idrö neomal rabke timşlleeimrrBid.zi im"a ybnaıalt"a ­
larıamnıcüza rkü yne tiştibrumleuu nkgidtzsa'onin d rıkarik öy­
lredyee erşlirpa hkaotn utylaaprm asyaığ l�yyaerctalebkio ş
zamasanhai opl duVleao rn.l ar geonz ea maannkcdiayı kir y e­
cefkza lasdıepnoıyl aabillevdrebi iyra nddaand üşünmveek
yendiü şcüenledrenleey lyearp miaçkzai mna nb ualbiledriB.ul
dav arsaygıömryaea zıbnuılnu nmakseınntaölg,erü rtelh,üü kü­
metlveesar nea vteb iliingm elişmyeoaslçi tnıe. aBrudnıunnd an
day envied ahhaı zbligıre i lşmaeş amagsöısntıey raensnie ri
haldieün ertielkie tşreantr ımr sıağlamyaakanil nasruınundğ u
taınkss(amlu cibzoleulvkil)a rvıeyy alşaaz meınn glieeşntt iekr­
noloyjlbeii ssria nadyeiv riinbmia ştlabanu hmaark inoarstıa ya
çkıt.ı
Böybliebr e yyiınk ameat·kniısnki unrdteunkl omladakey ğ il­
diBru.n ubnilral sainkattyeoiu,p m lunöunz ünçüünr üomlüdşu ğunu
veç amlaıd şıışndaskaliae terğil encdeolulerdralaner açlara
karşşıinmy,da irr laandıbğikıram lçıü zk eslüdt eu takmi ççion­
cuklarıgmiıitzçktıedn a hsaı çkaıl ışzmoraukn kdaal alcaarkını
düşünmekkteenindna il aamyanlsaaryııns ı arteıny­or. Büyük
düstrbioylellyu ekr yüzyüanlüan rıtzı vkezl eahri sralçekırip r ­
letmekkallem ıayyonzrıa; am ndoag idedraehka nidtae liksiz,
pahvaelk ıu suum ralvle h izmektuslaerrciaö snıüünmzeas ürü­
yor.
Benibmuk iatpatg üttüağmüamVç i,c totrüdireakinil eriye
-vyeü-ksekdloeuğrri elr leegmöer üşyüenrüdinan heg ae rçbeikrç i
kütlüreevlmr biemtliemegseitneiikr tmBiurg.üy na şasmtaa n­
dardıbnaışnı gneal egnelmçeirş dteea ynyena şanmBıişztiımr .
kültürtüemkünizon lbioanjş saırızluığğraa dgıöğstıenriıel önkr ­
nedke ğdiilBrü.y ümenin sınırlöarrnıdenekoa d ed­ayanan ilk
ğilDdaihröa.nc ekkiü lrtlüetreiknn oldoeaj ridalıreı drniba a şa­
rısıuzğlarımğıaşv lesa noru ndbau nlyaerr lyereintniei k noloji­
le,rbeaı krmışlVaerb düıyrüe.mn iunl aışğsıtı lnaıarrış lamkta,
amaz maanlbau yseıınnril daagr e ribdıerı alakakar şıalkmta­
1
drıB.i mz çiadğagşel şimesa ndığıomlıgzu lçaorğaıusn dl aıt na­
riöhn cdeösnie mlienarsndleag rıennö ilşç üydaera anrmloılşud k-
8
lasnat ndlaarrtıgnün üümzdyeen idkeannz lıamasıinbdatar­ne
tir.
Taçşa nğııinsn anılh aermeanra drnlidagnem liş nollapareıkn
çoğunddaahnsa a ığklkloış ualtllıanryd aaaş mışdlıRa:or aml­ı
lazra amnınydearz yüünhdaes ıtköa,ncl esgiönrede a hçao kvteu
haato tnduozkunycüuz ıylın baçşolcaurkıylnaadşraası mün r esi
beldke2i 0 .y0ı0öl0ne cisndpeenfk ra kıdl eiğlDdaih.a vsaıtrş a,
çağıanvılcnaııg r çeilmersianğil aümzearkte i pÇiniklv ieM ıs­ır
lkıö üyellrd-eynda a s,ne dailkıanrkaar şıçnad,ğa fşa briişkçai ­
lreinddeanha azç aılyıoşdrılİ.ayb rie sleenğmlee,vn eme es itke t
zevkgliegbrüie z lo laknlaagreal i·necredk,öe nne maicvnı lvaer ı
biktit opılcaıyglüaünrmıüd zea ncearlkz engAimne rıialkraıln
gözael aebcielkbliedrrüz ie yedkliü kkso şaurlady laşıyodrıl.a r
İikg ünlbüikçr a mlaıyşylaar aanrıllaağançıl k,lg aörlrvl eet e­
mihza viaç giünn üüzmdbeiy rö ncebit eigşü çna loırşP.eı nycere­
lerinöeitsnni dbei kra mçe trreeiklkba içrmi eng örmaery ıcalığı
eldemete ki çin baütrütanıi klr oe tlueyzıb lo yudncuram aand
çalıdşiıdepir nepka rbai rikrtalirVr.ei b yuonldaaar y ırcıakllı
biarz ınlAımketriııkrlra.d al erklie",rY eemğyie meyka pea­tn
tivre"o ,n rlıabne nsliehrayiv anpsratole irny ölneünzdeeningn ­
di(rb alzaırgıönraçe o zkne gindaimarb )u,g üyna şayan halkın
üçeti kiisesint çldeşırıinb dikati yblees l(evnjteeiarr yierTn)ad.ş
çağdıahn,e erskidynie ntdiyeü ksdeüzke ypdreto envi ea zm ik­
tarndiaş absutlau nuVree dtdu o.dn urulmuyşad ab oalnt ibiyo­
tikvleyi a parye nkdteğleid .i
Amab ebnu k itçaabğıdA amşek ra.i vev rAua p'nyıanş samt an­
dartlaaaşrğıınlıai mçayikan z şmd ıeğilKimims.ey adsıyamaz
kib ibzu gügne çyeünz lyadıkbiü üyk-dveedn neie leridmai­zden
hai ydiu rduamyGıezn..e k iymasdes ıykaibm,ia lzvi etm e klnoo­
jyiü mzi ylonrlcaiasn naıbne slednüemznei snaiığ,ğl ıynaış,a ma
sürevseiö nzeidks eklon frolargıeinlişırte mykea tkbıudlau n­
makatdıGre.b elöineğlnimne dsoiğ,ya ılmk lıakraar gşüvıe inkl
veu laşvıeim l şeitmikdolea ygliıbkkio naurldear nkç eatğo p­
lmulraıneıngn ö neonlçalnibıl ineaı ç ıgkeçdraeib ırakbmulıuş­
nuyoBrueznu.iu smm adikt emseolr suon1n 05 y ılsıanğ lakdaı-ğı
znaımlgaerrıçnoe lku. po lımkalddaerğıai mlab, u nlsaürrılenik
oluopml aıdkılda.ırY rankz ıamannli aşrlıey(iedmnüsresilty el)
bollaucğausb,üa rt yg üikelsebniö rz devkest eislney lü lceieşğ ri­
sindiounrk n oakstıo larmaıg kö rüll,iey rboikgseaen lilkylue­
kardıoyuğay r önieğlkida dsaırk laışkadlğoaırğ ud ai ennb ir eğ­
riü zeriknadbeakribc eınrkzi e bsioçrnıı kntımdıia bnea trtir?
Kanımickcaiig n örçüaşdğ aaşn otproilnoikjna nııvt ela açrıkla­
yıicklıe lerdiayhçlaoe uk y uhma liinrd.e d
Beniamm acüırme tairmıtiırtnlam sıvnenı ü faursıt nıdışen­
netismaiağnmlia ükze rçee tşldiiig zele(rstiimensl ergietni)r diği
özdevkest eilng söneelni çlb eun lamrıanl iyedtu-rkuaamrrua sın-,
dakiişl kiigyöisr tmeek.Gt eiçrmei,gş etbleigğüiv evnele et kili
bimçdieö nleyaerna rıçnly aokluğkuanydnaaannk aolnk arşkıo ­
nulmüarze mienyna ptıbğaıs ksıılskaı ürker tmiiyno ğuşnmlaa­
sıynoaal ç mşıtBıöry.l eü ertbiiyrmo ğ nulşamsahıe çpe vrteün­in
ketlimesniendeeo mnla ktvaeg eenllbiukç leev yrıek ııdnman
doğayne nüier tidmig zelerhiebnrii ikrn u rmulmaşışşdi de,t in
kölçeacleı şsmmöaünrıün,n,y ü adn az ulmküednni nöezg büi r bi­
çimsienrig itleeidmrBe.uk nddaoanly üır emienbn asıky,ıo sğun­
laşüaernt ivmeç evyrıek ıamiıöl,re gt üünümnü,l ektiii ylşkile­
rin,s iinyasaln ievnke bo ensolmeyinesğellee rmbleeelns t iabu­
laırniıeç rednni slei nançullatarışıeğnvı r iamnlianş ıliimçna sı
gereaknlaihv tearreıbc eenğzee Grelbieeğrlöi.nn l envmeçe osciu k
düüşmrennçi ağdtaeşk enrigiki lzüiçllvgüek esyiennö ig eolle­ar
rabku t ablyoedaral ı,rç lüanrbkuün lüaerrme niyna ptbıağsı­
kıladroğduamnk otnroyloul uhyelmaek nur tualkmtkau lllaannı
bütoüe ns ktie kknliedrayiann ılcmealzzaa roırantdıa n rkıarl­dı
laArm.ag ebieğlöinnel nmesvieçn.coeu dkü şrümeiyşlek iiyne ni
teklnoojgienlimnbe esliçk oigk e cikomliaişbrÇ i.al ğıımndı ezv­
letto plusmalanaydrieyı o ğun ümroeditenilkeme nidrlnieib ağ­
laımşla.B rudy eınriy oğusna nayiblaleğarnlçteeı vlerılye ı s­
kımrldaadno ğcaenaz lıab rişzi mdiöddeenm ebyaeş lamış:bulu,­
nuyovreus zay nida üzennb iünyiüsmıeln aırraımşnaıki çhiann gi
yenzio rlam·gaelrdaeurkya ulaöcnacğeıkdnieımn ss öey leyemez.
Benitmai rhesl bleenliiimrğc(eid tleerimnizilimş'keik)nu -
10
ramrlıamoılna sıellıvkelrbaii ştrse ipyzkik i ışakcıarğtbıin­ ı
lyioruBma.zo ık urblean_yiram m yıakmsl,e vvgei acdnıilmear i,
eytemlei,zç kcoukka tiiğvliel ü ertimmiainley t/khaers aıp lar
arasıbnulddauum ğ beknlmeeidkb ağlıaldnaatrnrh aatsolıaz­
cakdlı.aSr ronuç olaisrnaarnkhu ,u nbuke anpl. abı imre knaik
ilkiişldeigrze siiç ihnaept smeeyd.üş ünmeskulçelb ainlairim.
Amab neinmi eytitma amn mlıaybluan utne risrKi.öd r bbeiilrr­
lemnciimloidke lignemiçinşe eg emoelnam soın ugne ledceee ğgee ­
meno lamısg ereaknilra mgıenlam ez.
Dahiarl iet mgeeidnö nce",b elicriilkles"nö izğmcünüüann la­
mınaıç ıklgaemerakmiY rim.ri nycüiyz ılbıinlo ilmg ublaağrlıa ­
mındaa,r tbıakğ ııv mela-ğbımdsğeışizk enalrseanırd abkiimr e ­
kanbiikr ei-lkbiiaiş nrl ambıinnrde adv eens oı:mbça ağnlstnııdan
söezd iylomAri.t oamlıf tziik'Hiensideengb 'enirend -evne-sonuç
�ensliiky�eririnm ei kopr-arçlsalcaıirl!1ai� .!:ı-ş.�9.���t:Ü.Y:ç ..
ol�ı�a��la.ı!..';lLiiJi�so<W�.'.;:Çoktandır egemnelğiin_i
_
srüdmüerkti.er "diBrt eakyr kılı(kii ssatn)k uarlıyanln lıışığnı
katnlı"a rlyuonkdipa aardmiagf ikzetiksila atntaıyniiıtr idğine
görbee,kl.1 e npdaiy ıomnaku ü tlüroella yülzaiernr dseı nanmia­
yeitnddeeğ liiBme.n ikmüt lüerlo luglaarra sbıunlduabn eailnr ­
lneimycöin dbeikiriik iiŞdaenndl ıağşıemyy a nlızşcuad kuir
benzekro şua.llltaırbn ednazkdeiğeri şkebnelnezsreo rn uvçelra­r
meke ğiimlidnidrrelB.e eönz edksseülrl reelçteni se(lm oa)rly eğ­
lmeeleaarrs dıankiişl kiniibni kre siiknlvlee örz deşliil­kilşer
kiids ğeidle b iOral sılvıekb lezanerlr ikillekisrişi o lduunğa
iannıdğıimç in,t ahrneib mhelr iilnediğihneemd e siaannrltıni­ n
selb isre çyiamp iıspt ienn(irçi a'desöizngiük)ru cle laynem­a
tenesğaihnbieup l uunğduinnaa nmgaükçtlçaüe kk meGemr.ç ekte,
benüizme rıirsnadrdelu daru ğuomlı 'adsumr şuud:öu zrdesküs­el
reçeld eerğlleearrr ansdıaokila anğn ede-ne-ktviie lilşenkriiin
öncnek dseetleimreiyteenr esd iönnüşüinçüe iranennı alztm arih­
seoll aymleyadra gneabl ierlv iei eşb tun edebnilhzee pitmai­z
rihkea tkbıuudlnmaa ktsaounrm luyduuzrA.m ai nsoaalnr abki ­
zimk üülrtvüe t arkiehnisd eier sbyte ğlesmtea nadraırmtılza
uydmuary etenseağhioinlpedu umğuzieulr siü rmteraikh gienr -
11