YAġAR KEMAL, ORHAN KEMAL, KEMAL TAHĠR'ĠN 1950-1960 YILLARI ARASINDAKĠ KÖY

522 Pages·2014·2.67 MB·Turkish

T.C.
ADNAN MENDERES ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
TÜRK DĠLĠ VE EDEBĠYATI ANABĠLĠM DALI
TDE-YL-2014-0006

YAġAR KEMAL, ORHAN KEMAL, KEMAL TAHĠR’ĠN
1950-1960 YILLARI ARASINDAKĠ KÖY
ROMANLARINDA HALK KÜLTÜRÜ UNSURLARI

HAZIRLAYAN
Satı SARIASLAN

TEZ DANIġMANI
Yrd. Doç. Dr. Berna AKYÜZ SĠZGEN

AYDIN-2014
T.C.
ADNAN MENDERES ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
TÜRK DĠLĠ VE EDEBĠYATI ANABĠLĠM DALI
TDE-YL-2014-0006

YAġAR KEMAL, ORHAN KEMAL, KEMAL TAHĠR’ĠN
1950-1960 YILLARI ARASINDAKĠ KÖY
ROMANLARINDA HALK KÜLTÜRÜ UNSURLARI

HAZIRLAYAN
Satı SARIASLAN

TEZ DANIġMANI
Yrd. Doç. Dr. Berna AKYÜZ SĠZGEN

AYDIN-2014
T.C.
ADNAN MENDERES ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE
AYDIN

Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Programı öğrencisi Satı
SARIASLAN tarafından hazırlanan “YaĢar Kemal, Orhan Kemal, Kemal Tahir‟in
1950-1960 Yılları Arasındaki Köy Romanlarında Halk Kültürü Unsurları" baĢlıklı tez,
18/09/2014 tarihinde yapılan savunma sonucunda aĢağıda isimleri bulunan jüri
üyelerince kabul edilmiĢtir.

Unvanı: Adı ve Soyadı: Kurumu : Ġmzası:
BaĢkan: Doç. Dr. Yasemin MUMCU ADÜ
Üye : Yrd. Doç. Dr. Berna AKYÜZ SĠZGEN ADÜ
Üye : Yrd. Doç. Dr. Ayten CAN TUNALI ADÜ

Jüri üyeleri tarafından kabul edilen bu Yüksek Lisans Tezi, Enstitü Yönetim
Kurulunun ………sayılı kararıyla ………………… tarihinde onaylanmıĢtır.

Doç. Dr. Fatma Neval GENÇ

Enstitü Müdürü
Bu tezde görsel, iĢitsel ve yazılı biçimde sunulan tüm bilgi ve sonuçların akademik ve
etik kurallara uyularak tarafımdan elde edildiğini, tez içinde yer alan ancak bu
çalıĢmaya özgü olmayan tüm sonuç ve bilgileri tezde kaynak göstererek belirttiğimi
beyan ederim.

Adı Soyadı : Satı SARIASLAN

Ġmza :
i

Adı Soyadı: Satı SARIASLAN
YAġAR KEMAL, ORHAN KEMAL, KEMAL TAHĠR’ĠN 1950-1960 YILLARI
ARASINDAKĠ KÖY ROMANLARINDA HALK KÜLTÜRÜ UNSURLARI
ÖZET
Bu çalıĢmada “YaĢar Kemal, Orhan Kemal, Kemal Tahir‟in 1950-1960 Yılları
Arasındaki Köy Romanlarında Halk Kültürü Unsurları ” incelenmiĢtir.
Öncelikle giriĢ bölümünde halk kültürü açıklanmıĢ, 1950-1960 yıllarındaTürk
romanının geliĢim süreci genel hatlarıyla anlatılmıĢ ve YaĢar Kemal, Orhan Kemal,
Kemal Tahir tanıtılmıĢtır.
Birinci bölümde Yrd. Doç. Dr. Caner IĢık‟ın “Halkbilim Ürünleri
Sınıflandırılması” ve Dilaver Düzgün‟ün “Ġlk Köy Romanlarımızda Halk Kültürü
Unsurları” adlı çalıĢmalarından faydalanılarak oluĢturulan sınıflandırma verilmiĢtir.
Ġkinci bölümde YaĢar Kemal‟in 1950-1960 yılları arasındaki köy romanlarında,
Teneke, Ġnce Memed 1 tespit edilen halk kültürü unsurları yukarıdaki sınıflandırmaya
uygun olarak alt baĢlıklarla ve ayrıntılı olarak incelenmiĢtir. Üçüncü bölümde Orhan
Kemal‟in söz konusu tarihlerde yazılmıĢ tek köy romanı olan Bereketli Topraklar
Üzerinde romanında tespit edilen halk kültürü unsurları incelenmiĢtir. Dördüncü
bölümde ise, Kemal Tahir‟in Sağırdere, Körduman, Rahmet Yolları Kesti, Yediçınar
Yaylası, Köyün Kamburu romanlarında yer alan halk kültürü unsurları yine alt
baĢlıklarla ve ayrıntılı olarak incelenmiĢtir.
ÇeĢitli araĢtırmacılarımızın kitapları ve makaleleri esas alınarak halk kültürü
teriminin bilimsel çerçevesi sağlamlaĢtırılmaya çalıĢılmıĢtır. Ayrıca, yazarların
romanlarında önemli yer tutan halk kültürü unsurlarının doğru biçimde ele alınabilmesi
için halkbilimi çalıĢmalarından yararlanılmıĢ ve köy romanlarının toplumsal ve tarihsel
süreçlerle sıkı bağı göz önünde bulundurularak, yakın tarihimizle ilgili geniĢ bir
inceleme yapılmıĢtır. Sonuç kısmında ise, YaĢar Kemal, Orhan Kemal, Kemal Tahir‟in
romanlarında halk kültürü ile ilgili tespit ettiğimiz özellikler, ulaĢtığımız yargılar,
karĢılaĢtırmalar da yapılarak özlü bir biçimde ortaya konmuĢtur.
Anahtar Sözcükler: Halk Kültürü, Köy Romanı, YaĢar Kemal, Orhan Kemal,
Kemal Tahir
ii

NAME TITLE: Satı SARIASLAN
THE COMPETENTS OF THE FOLKLORIC CULTURE IN THE VILLAGER
NOVELS OF YAġAR KEMAL, ORHAN KEMAL, KEMAL TAHĠR BETWEEN
1950-1960 SUMMARY
ABSTRACT
In this study “the competents of the folkloric culture in the villager novels of
YaĢar Kemal, Orhan Kemal, Kemal Tahir between 1950-1960 were examined.
First of all, at the beginning, the folkloric culture was explained, the turkish
novel between 1950-1960 was mentioned with main concerns and YaĢar Kemal, Orhan
Kemal, Kemal Tahir were introduced.
In the first part, the categories which were made with the help of “The
Compenents in the first villager Novels” of Dilaver Düzgün and The Classification of
the Folkloric Products” of Assistant Professor Caner IĢık.
In the second part, the compenents of the folkloric culture in villager novels
between 1950-1960 like YaĢar Kemal‟s Teneke, Ġnce Memed 1, Orhan Kemal‟s
Bereketli Topraklar Üzerinde, Kemal Tahir‟s Sağırdere, Körduman, Rahmet Yolları
Kesti, Yediçınar Yaylası, Köyün Kamburu were examined with the subtitles and details.
Based on various books and articles of different researchers, the scientific
outline of the term "folkloric culture" was tried to be strenghtened. Additionally, to
handle properly the important compenents of the folkloric culture which take place in in
writers‟ works, the folkloric culture was benefitted and an interdiciplinary study was
done by researching our near future.
And in the final part, by making comparisons as well, the properties that we
determined, the judgements that we reached about the folkloric culture in the novels of
YaĢar Kemal, Orhan Kemal, Kemal Tahir were revealed in summary.
Key words: Folkloric Culture, Villager Novel, YaĢar Kemal, Orhan Kemal,
Kemal Tahir
iii

ÖNSÖZ
Toplumcu gerçekçilik denilince akla ilk gelen isimlerden olan, “Üç Kemal” ler,
YaĢar Kemal, Orhan Kemal ve Kemal Tahir, edebiyatımızın güçlü isimlerindendir.
Yazarların Türk yazın dünyasında önemli bir yer edinmelerinde kuĢkusuz diğer roman
anlayıĢları doğrultusunda kaleme aldıkları eserler kadar, yazdıkları köy romanlarının da
payı vardır.
“Üç Kemal”lerin romanlarındaki köyler ve köylüler Türk toplumunun gerçek
birer parçasıdır. Yazarların roman kurgulamadaki ustalıkları, çarpıcı anlatımları,
gerçekçi gözlemleri ve dili ustalıkla kullanmaları köy romanı konusunda baĢarılarının
zirveye çıkmasına vesile olmuĢtur.
Yazarların üçü de kendi yaĢam Ģekilleri ve düĢünceleri doğrultusunda
geliĢtirdikleri farklı bakıĢ açılarıyla Türk köylerini ve köylülerini ele almıĢ, bunları Türk
toplumunun yakın tarihi süreci ile harmanlayarak romanlarının kurgularını
oluĢturmuĢlardır. Yazarlarımızın 1950-1960 yılları arasındaki romanlarında halk kültürü
unsurlarının incelenmesi Türk toplumunun yaĢayan veya unutulmaya yüz tutmuĢ kültür
hazinesini yeniden bilimsel temellere dayanarak gün yüzüne çıkarmaya yardımcı
olacaktır.
Tez çalıĢmamızın birinci bölümünde, romanlarda yer alan halk kültürü
unsurlarını değerlendirmeye geçmeden önce, Pertev Naili Boratav‟ın çalıĢmalarından
esinlenerek oluĢturduğu, Yrd. Doç. Dr. Caner IĢık‟ın “Halkbilim Ürünleri
Sınıflandırılması” ve Dilaver Düzgün‟ün “Ġlk Köy Romanlarımızda Halk Kültürü
Unsurları” adlı çalıĢmalarından yararlanılarak oluĢturulan sınıflandırmaya yer
verilmiĢtir. Bu sınıflandırmanın ortaya konması için halkbilimi, halk kültürü, halk
edebiyatı gibi alanlarda da geniĢ literatür taraması yapılmıĢ, çeĢitli kitap ve makaleler
incelenmiĢtir. Bu sınıflandırmaya yer verilmesindeki amaç, çalıĢmayı inceleyecek
araĢtırmacılara yol haritamızı da sunarak kolaylık sağlamaktır. Ardından, çalıĢmamızın
bel kemiğini oluĢturan halk kültürü unsurları incelemesinde, YaĢar Kemal, Orhan
Kemal, Kemal Tahir‟in 1950-1960 yılları arasındaki köy romanları ayrı bölümlerde ele
alınmıĢ ve bu bölümnlerde de yazarların söz konusu döneme ait köy romanları tek tek
incelenerek tespit edilen halk kültürü unsurları ayrıntılı biçimde verilmiĢtir.
iv

Sonuç kısmında ise, YaĢar Kemal, Orhan Kemal, Kemal Tahir‟in 1950-1960
yılları arasındaki köy romanlarında halk kültürü unsurlarını ele alıĢ, yansıtıĢ biçimleri
ile ilgili genel değerlendirmelerimiz dile getirildi. Kaynakça kısmında ise, çalıĢmamız
sırasında yararlandığımız kaynaklar belli bir sistem içerisinde sunuldu.
1950-1960 yıllarında yayımlanan köy romanlarının sayısı oldukça fazladır.
ÇalıĢmamızın kapsam ve sınırları göz önünde bulundurularak, tüm bu romanlar ele
alınmamıĢtır. ÇalıĢmamızın amacı, YaĢar Kemal‟in Teneke, Ġnce Memed 1, Orhan
Kemal‟in Bereketli Topraklar Üzerinde, Kemal Tahir‟in Sağırdere, Körduman, Rahmet
Yolları Kesti, Yediçınar Yaylası, Köyün Kamburu romanlarında halk kültürü unsurları
incelemesi yaparak yazarların edebi kimliklerinin tam olarak değerlendirilmesinde
katkıda bulunmaktır.
Eğitim hayatımının önemli bir parçası olan bu tez çalıĢması esnasında,
dünyadaki varlığıma sebep olan sevgili annem Zeynep SARIASLAN ve babam Ali
SARIASLAN‟a, sevgileriyle bana destek olan kardeĢlerim Gonca SARIASLAN,
Songül SARIASLAN, Ali Eren SARIASLAN, Ahmet ve Onur DIVRAK‟a, emekleri ile
ablam Birsel SARIASLAN‟a, bana roman hediye ederek edebiyat dünyasına “Merhaba”
dememi ve eğitim hayatımda bu seviyeye gelmemi sağlayan değerli ağabeyim Ġsmail
ALICI‟ya, tüm varlığı ile yanımda olan can yoldaĢım Mesut ATLĠ‟ye ve kardeĢi Cansel
ATLĠ‟ye, dostlukları ile bana her zaman destek olan Sevda EKER‟e, Ġsmail AKKOÇ‟a,
Nesimi ATAK‟a, Yasemin KOÇ‟a, Gülgün ve Nilgün AKGÖZ‟e, Nagahan
DEMĠRCĠ‟ye, tüm samimiyetleri ile yardımını esirgemeyen ġayeste-Alpay
SERTOĞLU‟na, Adnan Menderes Üniversitesi Restaurant‟ında çalıĢan çok değerli iĢ
arkadaĢlarıma, araĢtırmalarımı sürdürdüğüm esnada, bana yardım etmede sabırlı ve
özverili yaklaĢan Adnan Menderes Üniversitesi Kütüphanesi, Ġzmir Milli Kütüphanesi
ve Ankara Milli Kütüphanesi çalıĢanlarına, tüm sevgi ve içtenlikleri ile bilgilerini ve
manevi yardımlarını benden esirgemeyen saygıdeğer öğretmenlerim Doç. Dr. Yasemin
MUMCU‟ya, Yrd. Doç. Dr. Caner IġIK‟a, ArĢ. Gör. Ebru Özlem Ġncekar‟a teĢekkür
ederim. Ayrıca, çalıĢmamın her sürecinde anaç tavırlarıyla, sevgisiyle, anlayıĢlılığıyla,
engin bilgisiyle ve bakıĢ açılarıyla beni yetiĢtiren saygıdeğer öğretmenim Yrd. Doç. Dr.
Berna AKYÜZ SĠZGEN‟e teĢekkürlerimi sunmayı bir borç bilirim.
Satı SARIASLAN
v

ĠÇĠNDEKĠLER
ÖZET ................................................................................................................................ i
ABSTRACT ..................................................................................................................... ii
ÖNSÖZ ........................................................................................................................... iii
KISALTMALAR ......................................................................................................... xix
GĠRĠġ ............................................................................................................................... 1
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
HALK KÜLTÜRÜ UNSURLARININ SINIFLANDIRILMASI
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
YAġAR KEMAL’ĠN TENEKE VE ĠNCE MEMED 1 ROMANLARINDA YER
ALAN HALK KÜLTÜRÜ UNSURLARI
2.1. YAġAR KEMAL‟ĠN TENEKE ROMANINDA YER ALAN HALK KÜLTÜRÜ
UNSURLARI ............................................................................................................. 25
2.1.1. HALK EDEBĠYATI .................................................................................... 25
2.1.1.1. Atasözleri ve Deyimler ...................................................................... 25
2.1.1.2. Dil Malzemesi: argo tabirler vs. ........................................................ 29
2.1.1.3. AlkıĢ ve KargıĢlar.............................................................................. 30
2.1.1.4. KalıplaĢmıĢ veya Tekrarlanan Sözler ................................................ 32
2.1.1.5. Mahlas Kullanımı .............................................................................. 33
2.1.2. ÂDET VE MERASĠMLER ......................................................................... 35
2.1.2.1. Konuk Ağırlama ................................................................................ 35
2.1.3. ĠNANIġLAR ............................................................................................... 37
2.1.3.1. Bitkiler ve Hayvanlarla Ġlgili Olanlar ................................................ 37
2.1.4. HALK ÂDETLERĠ VE GELENEKLERĠ ................................................... 38
2.1.4.1. Aile Akrabalık Gelenekleri ............................................................... 38
vi

2.1.4.2. Otoritenin Dağılımı ........................................................................... 38
2.1.5. GĠYĠM – KUġAM SÜSLENME ................................................................ 40
2.1.5.1. Erkek Giyimleri ................................................................................. 40
2.1.6. HALK EKONOMĠSĠ .................................................................................. 41
2.1.6.1. Ekim, Biçim ĠĢlerine Ait Tarımla Ġlgili Âdetler ................................ 41
2.2. YAġAR KEMAL‟ĠN ĠNCE MEMED 1 ROMANINDA YER ALAN HALK
KÜLTÜRÜ UNSURLARI ...................................................................................... 42
2.2.1. HALK ġAĠRLERĠ ....................................................................................... 42
2.2.1.1. Metinler – ġiirler ............................................................................... 43
2.2.1.1.1. Halk Hikâyelerine Kahraman OlmuĢ ÂĢıklar .............................. 43
2.2.2. HALK EDEBĠYATI .................................................................................... 45
2.2.2.1. Halk Hikâyeleri ................................................................................. 45
2.2.2.2. Efsaneler ............................................................................................ 48
2.2.2.3. Türküler ............................................................................................. 50
2.2.2.4. Atasözleri ve Deyimler ...................................................................... 58
2.2.2.5. Dil Malzemesi: argo tabirler vs. ........................................................ 64
2.2.2.6. AlkıĢ ve KargıĢlar.............................................................................. 69
2.2.2.7. KalıplaĢmıĢ Ġfadeler .......................................................................... 72
2.2.2.8. Mahlas Kullanımı .............................................................................. 74
2.2.3. HALK OYUNLARI VE EĞLENCELERĠ .................................................. 77
2.2.3.1. Ezgili Halk Oyunları ......................................................................... 78
2.2.3.2. Büyüklere Özgü Oyunlar .................................................................. 80
2.2.3.3. Çocuk Oyunları ve Eğlenceleri ......................................................... 81
2.2.4. ÂDET VE MERASĠMLER ......................................................................... 82
2.2.4.1. Bir ĠĢle Beraber Beraber Yapılan Merasimler ve Bunlara Bağlı
Merasimler ........................................................................................................ 82