Wprowadzenie do ontologii bytu społecznego. Cz. 1, Współczesny stan problemu

720 Pages·1982·22.448 MB·Polish

by  György Lukács, Kazimierz Ślęczka (tłum.), Miklós Almási (wstęp)

LUKÁCS
♦
Wprowadzenie
do ontologii
bytu społecznego
I

PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE
KOMITET REDAKCYJNY
BIBLIOTEKI KLASYKÓW FILOZOFII

BIBLIOTEKA KLASYKÓW FILOZOFII
GYORGY LUKACS
WPROWADZENIE
DO ONTOLOGII
BYTU SPOŁECZNEGO
Część I
WSPÓŁCZESNY STAN PROBLEMU
Przełożył i przypisami opatrzył
KAZIMIERZ SLĘCZKA
Wstępem poprzedził
MIKLÓS ALMASI
Przekład przejrzał
MAREK J. SIEMEK
1982
PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE
Tytuł oryginału:
Zur Ontologie des gesellschaltlichen Seins
I. Teil: Die gegenwärtige Problemlage
LukAcs György-Erben (JAnossy Ferenc, JAnossy Lajos, JAnossy Anna)
Erste Originalausgabe des Gesamtwerkes Magretö Könyvkladö, Budapest 1976
Okładkę i obwolutę projektował
Wiesław Kosiński
Redaktor
Narcyza Szancer
Redaktor techniczny
Halina Olszewska
Korektor ka
Grażyna Stuczyńska
© Copyright for lhe Polish édition
by Państwowe Wydawnictwo Naukowe
Warszawa 1982
ISBN 83-01-02630-8
SPIS TREŚCI
Przedmowa — Zwrot Lukàcsa w stronę ontologii . VII
Słowo od tłumacza.....................................................................XL
WPROWADZENIE DO ONTOLOGII
BYTU SPOŁECZNEGO
Wprowadzenie ..................................................................... 3
Rozdział I: Neopozytywizm i egzystencjalizm ... 36
1. Neopozytywizm................................................................36
2. Dygresja na temat Wittgensteina...................................85
3. Egzystencjalizm................................................................94
4. Filozofia współczesna a potrzeba religijna . . 136
Rozdział II: Nicolai Hartmann w drodze ku właściwej
ontologii..................................................................................177
1. Zasady budowy Hartmannowskiej ontologii . 182
2. Przyczynek do krytyki ontologii Hartmanna . . 211
Rozdział HI: Dwie ontologie Hegla: fałszywa i właściwa 263
1. Dialektyka Hegla „wśród nawozu sprzeczności" . 263
2. Ontologia dialektyczna Hegla i określenia refle­
ksyjne ...........................................................................349
Rozdział IV: Podstawowe zasady ontologiczne Marksa . 423
1. Wstępne kwestie metodologiczne...............................423
2. Krytyka ekonomii politycznej.......................................457
3. Historyczność a teoretyczna ogólność . . . . 519

PRZEDMOWA
ZWROT LUKACSA W STRONĘ ONTOLOGII
Autentycznie ważny i głęboki temat rozwija się
często wedle własnych praw i ten jego rozwój bywa
dla piszącego czymś prawie nieoczekiwanym; naj­
częściej rozrasta się i wykracza poza pierwotne za­
mysły autora. Kończąc książkę o swoistości tego, co
estetyczne (Die Eigenart des Aesthetischen ^Gyórgy
Lukacs — rozejrzawszy się w „białych plamach" mar­
ksizmu lat sześćdziesiątych — przygotowywał się
do napisania wyczerpującego dzieła o etyce, w któ­
rego pierwszym rozdziale znalazłoby się wyjaśnienie
zagadnienia form bytowych właściwych stosunkom
społecznym, relacjom występującym między ludźmi.
Miało tu zatem chodzić o krąg problemowy, bez któ­
rego wyjaśnienia opis norm etycznych, sterujących
ludźmi od wewnątrz zasad i barier moralnych, pozo­
stałby zadaniem nie do wykonania — w każdym ra­
zie metodą materialistyczną. Lecz pierwszy rozdział
zamierzonego dzieła rozrósł się do rozmiarów znacz­
nie przekraczających oczekiwania samego autora:
zamienił się w samodzielne terytorium badawcze
i rozgałęził się w końcu w postać rozległego, ostate-
1 G. Lukäcs, Die Eigenart des Ästhetischen, Neuwied-Berlin
1963.
VIII Zwrot Lukácsa w stronę ontoiogii
cznego — bo sięgającego chwili śmierci — podsu­
mowania. Zmagający się z ciężką chorobą sędziwy
myśliciel ostatni tom napisał już tylko dzięki bezli­
tosnemu zdyscyplinowaniu i purytańskiej etyce pra­
cy — a dzieło i tak pozostało tylko nieobrobionym
do końca korpusem. Wszelako zadziwia ono swoich
czytelników takim postawieniem zagadnień, które
otwiera nową perspektywę w rozwoju współczesnego
marksizmu: odsłania prymat, pierwotne znaczenie
pytań o byt — w przeciwieństwie do dominują­
cych w dziejach filozofii (i we współczesnej refleksji)
podejść teoriopoznawczo-logiczno-scjentystycznych.
Przesłanki myślowe, od których Lukacs wychodzi,
a które przedstawił po części w Gesprache mit Georg
Lukacs 2, niedużym tomiku rozmów z nim przeprowa­
dzonych, po części zaś w trzecim tomie niniejszego
dzieła (Prolegomena), można by zebrać moim zda­
niem następująco: 1) Podstawowa zasada: powrót do
rzeczy, do kategorii bytowych — wbrew zasadniczo
teoriopoznawczemu nastawieniu filozofii czasów naj­
nowszych; należy wykryć te kategorie, które mogą
funkcjonować niezależnie od kierunków w gnoseolo-
gii i które nadają się do opisu ruchu i genezy fizy­
cznych i społecznych struktur. 2) Trzy wielkie grupy
form istnieniowych (byt fizyczny, byt organiczny
i byt społeczny) charakteryzują się tego typu proce-
sualnością, której ostateczną z ontologicznego punktu
widzenia prawidłowością jest nieodwracalność w
czasie: zdarzenia, które już nastąpiły, akty, których
już dokonano, obiektywizują się o tyle, o ile urucho­
miły już łańcuchy następstw przyczynowych, są
czymś „nie do cofnięcia". Inną taką podstawową za­
sadą wyjściową historyzmu jako fundamentalnej za­
sady Marksowskiej jest fakt o charakterze struktu­
ralnym: całość złożona z kompleksów, totalność.
Znaczy to mniej więcej tyle, że na przekór powsze­
chnie występującemu zarówno w poglądach codzien­
* W. Abendroth, H. H. Holz, Leo Kofler, T. Pinkus, Gesprache
mit Georg Lukacs, Hamburg 1967.