Wolność i władza w życiu publicznym

354 Pages·2009·2.04 MB·Polish

Wolność i władza w życiu publicznym

Wolność i władza
w życiu publicznym
Redakcja:
Joanna Mysona Byrska
Władysław Zuziak
Kraków 2008
Redakcja techniczna
Tomasz Sekunda
Copyright © by WN PAT, 2008
ISBN 978-83-7438-195-6
Wydawnictwo Naukowe
Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie
ul. Franciszkańska 1, 31-004 Kraków
tel./ faks 012 422 60 40
e-mail: [email protected]
zamówienia: www.wn.pat.krakow.pl
Wolność i władza w życiu publicznym
Wstęp
Wstęp
Wstęp
Pragnienie wolności i władzy stanowi jeden z najważniejszych
wyznaczników dążeń człowieka. Dążymy do posiadania władzy nad
sobą. Dzięki możliwości samostanowienia o sobie czujemy się wolni
i mamy poczucie własnej godności. Ten przykład pokazuje, jak bli-
skie relacje łączą wolność i władzę. Próby bliższego określenia obu
terminów, pozwalają zauważyć, że są to pojęcia wieloznaczne. Moż-
na wyróżnić zarówno wiele rodzajów wolności, jak i władzy. Po-
wszechnie wolność uważana jest za jedną z najważniejszych warto-
ści, której pragnienie manifestuje się we wszystkich dziedzinach
aktywności ludzkiej. Stąd tak wiele wyróżnia się jej rodzajów: wol-
ność negatywna, pozytywna, polityczna, prywatna, religijna (wyzna-
nia, sumienia), myśli i słowa, ekonomiczna itd…
Równie wiele można wyróżnić kategorii władzy: władza nad sa-
mym sobą, władza nad drugim człowiekiem, nad światem, władza
państwa (ustawodawcza, sądownicza, wykonawcza), władza społe-
czeństwa, władza opinii publicznej, władza środków masowego
przekazu, itd.
Wolność od wieków wydaje się być w sposób nierozerwalny sko-
relowana z władzą. Dyskurs o wolności jest pośrednio dyskursem
o władzy – jej braku, nadmiarze lub niedostatku. Obie te kategorie
pojawiają się w sferze publicznej, często jako pojęcia sobie przeciw-
stawiane. We współczesnym demokratycznym państwie wolność
i władza współtworzą przestrzeń, w której toczy się życie społeczno-
-polityczne, przestrzeń, w której wolność wchodzi w relacje z władzą,
6 Wstęp
a władza z wolnością. Pomiędzy nimi wydaje się toczyć szczególnego
rodzaju gra, w której każdy może wygrać lub przegrać, ale w której
wygrana jednej strony nie oznacza automatycznie przegranej innych
uczestników gry (gra o sumie niezerowej). Pragnienie władzy może
kierować człowiekiem równie mocno, jak chęć bycia wolnym i nieko-
niecznie oznaczać wolę dominacji. Nie jest wykluczone dążenie do
władzy dla realizacji wolności.
Oczywiste i banalne wydaje się stwierdzenie, że władza zarówno
wyzwala, jak i zniewala. Postulaty wolnościowe jednostek w prze-
strzeni publicznej mogą zmierzać zarówno w kierunku zmniejszania,
jak i zwiększania wpływów władzy. Kwestią dyskusyjną pozostaje,
czy wolność to brak silnych wpływów władzy w przestrzeni publicz-
nej, czy też wręcz przeciwnie, dzięki aktywnej obecności władzy
w przestrzeni życia społeczno-politycznego chroniona jest wolność
każdej jednostki?
Zamieszczone w przedłożonym czytelnikowi tomie teksty podej-
mują próbę uchwycenia dynamiki i złożoności relacji pomiędzy róż-
nymi formami władzy i wolności oraz ich możliwościami urzeczy-
wistniania w życiu publicznym. Redaktorzy pogrupowali teksty
w bloki tematyczne odpowiadające sferom życia publicznego.
Pierwszy blok tematyczny poświęcony jest wolności politycznej
i jej granicom. Z analiz autorów wyłania się obraz władzy, która nie
ogranicza wolności, oraz wolności, która potrzebuje władzy: struktur
porządkujących, kierujących i gwarantujących wszystkim możliwość
korzystania z przyznanej wolności ugruntowanej na prawach czło-
wieka. Na drugi blok tematyczny składają się teksty prezentujące
sposoby pojawiania się wolności i władzy w życiu publicznym oraz
prywatnym. Następny blok poświęcony został zagadnieniu dojrze-
wania do wolności w sferze ekonomicznej i społecznej. Jest to prze-
strzeń niezwykle istotna, ponieważ współczesny człowiek spędza
w niej dużą część swojego czasu i kształtuje swoje relacje z otaczającą
go rzeczywistością. Ostatnia część traktuje o wolności w kulturze
i władzy w mediach, które mają znaczny wpływ na życie współcze-
snego człowieka. Autorzy zastanawiają się nad obecnością wolności
w kulturze i pytają o charakter władzy współczesnych mediów.
Wstęp 7
Zamierzeniem redaktorów tomu było ukazanie relacji zachodzą-
cych pomiędzy wolnością, która w formie demokratycznej zasady
stanowi podstawę porządku społeczno-politycznego współczesnego
demokratycznego państwa, a władzą, bez której trudno wyobrazić
sobie funkcjonowanie życia publicznego. Mamy nadzieję, że dzięki
dokonanemu wyborowi udało nam się ukazać bogactwo i różnorod-
ność relacji pomiędzy wolnością a władzą w życiu publicznym oraz
zachęcić do refleksji nad różnymi aspektami życia publicznego, ze
szczególnym zwróceniem uwagi na ich etyczną stronę.
Tom otwiera serię „Etyka i życie publiczne”. Zamiarem redakto-
rów jest systematyczna analiza kwestii etycznych życia publicznego.
Jest to ważne przedsięwzięcie nie tylko dla osób zainteresowanych
problematyką etyczną, ale i dla każdego obywatela, który pragnie
świadomie uczestniczyć w życiu publicznym.
Joanna Mysona Byrska

1. Wolność polityczna i jej granice