Table Of Contentmalbbcfd)dbiguugcn bnrd)
~~icrc
uub Qbgtumittti.
2Balbbef~iibigungen bur~ X~iert
uub 6)cgcumittcl.
mon
Dr. f.t:fUCl:fb' lltu. .. ,
jJlrofeffor ber .iloologie an bet .Rilnigi. \jorflalabemie (il;ber~\I)"lbe unb Silirigent ber ,oologiflflen
mM~eilung be~ forftlilflen ~erfulfl~l1:>efen~ in \l!reujien .
.t1llltt 81 in ben ijJ;ed gebrudtten iljol!rrlJnttten.
~edill.
$erfag Don 3ufiu6 Springer.
1889.
ISBN 978-3-642-50518-8 ISBN 978-3-642-50828-8 (eBook)
DOl 10.1007/978-3-642-50828-8
Softcover reprint of the hardcover 1s t edition 1889
~em ~itectot bet StonigIid)et1 ~orftafabemie @oerswalbe
~t~rn ~httf. . ~~bnti~tr Dr. jnr. ~ltndttbnltnn .
in bankbar.er ~.er.elJrung
getllibmet
\lorn
rre
U £J:fa r.
~ie tJorltegenbe ~d)rift ift fur ben .prafttfd)en %orftmann fomie
flir jeben %reunb u~b ?Befd)u~er bes ?malbes gefd)rieiJen. ~ie foU
m:uffcf)!u\3 libel' bie burd) bie ~~ienne!t f)ertJorgebrad)ten ?Befd)abi.
gungen bes ?malbes unb liber bie 'Nitte! aur SBerfJutung bea. ?Befet.
tigun9, ober ?Befcl)ranfung bes @ld)abens bieien. ~emnad) fd)ltef;t
biefelbe aUe t~eoretifd)en aoologifd)en ~rorterungen aus. @logar tJon
etner mefd)retbung ber @ld)abltnge ift t~eHs als ganaltd) ilber~linlg,
tf)etls alS nad) bem .8mecr bes mud)es unausflif)rbar abgefef)en.
"Uberflilffigl<, menn bel' betreffenbe @ld)abltng aUgemein ober menig.
ftens bemjenigen, meld)er if)n au befam.pfen f)at, f)inretd)enb befannt
ift, ober aber, menn es fid) um amei ober mef)rere naf)e tJermanbie
@l.peates f)anbelt, meld)e fur bte ~ra~s in g!eid)cr ?metfe leben uut>
fd)aben unb bie m:mnenbung gleid)er @egenmittel erforbem. Sit tJerein'"
aeUen %aUen jebod), in benen betbes nid)t autrtfft, burften aUerbtng~
furae ?Bemerfungen aum rid)Ugen ~rfennen ber m:rt bes %einbes ntd)t
gana fef)len. %aft ftets erfd)eint bie ~arfteUung ber mefd)abigungs,"
art etnes ~~ieres meitaus mid)Uger, als bie mefd)reibung bes let'"
teren; aUf erftere ift be!3f)alb tJormiegeno mebad)t genommen. ?mer
cine ?Befcf)retbung a. ?B. tJom ~id)f)om, .t)e~er, gro\3en braun en milffel.
fafer, .reiefemf.pinner u. f. m., etma aud) nod) bte m:ngaben libel'
i~re ~teUung in ben aoologifd)en @It)ftemen ttlunfd)t, mer ben,
namentltd) in bem tJerfd)iebenen .8af)nbau ausge.pragten Unterfd)iet>
attlifd)en ber %elb. unb m:crermau!3, ober bte ~iagnofen bet m:rten
ber ttluroelbriltenben .t)t)lefinen u. betgL genau fennen lemen mod)te,
monuort.
VIII
ber wirb in anberen ~erfen f)inreid)enben ~uffd)luf3 erf)alten fonnen.
S)as ~Iles f)ier au geoen, ift eoen "nad) bern 3weae Mefes mud)es
unausfUf)roarll • ~s foIl ben .praftifd)en g;orftrnann jeben !Ranges
in ben <estanb fe~en, fid) rafd) au inforrniren lioer cine burd) ~f)iere
tJerurfad)te ~alboefd)iibigung fowof)l nad) if)rern Urfllrunge unb if)rer
)Bebeutullg, als nad) ben ebent. anauwenbenben &egemnitteln.
~irtf)fd)aftHd) oebeutfarne ~alboefd)Cibigungen burd) ~f)iere treten
gar oft nad) 3eit unb Drt burd)aus unerwartet aUf. g;aft aIljCif)rUd)
ttJerben fogar neue, oisf)er boIlig unodannt geoIieoene ~f)atiad)en oe.
ooad)tet, ober omits oefannte, aoer flir unwefentHd) gef)aUene, treten
.p{jj~lid) irgenbttJo als ttJirtf)fd)aftHd)e ~alalltitCit aUf. i)cur ben bon
ciner fold)en \lSlage metroffenen oietet fid) Me &elegenf)eit, biefeloe
an Drt unb <estelle fennen au lemen, entfllred)enbe ®d)u~. unb mer.
tUgungsmittel au erfinnen unb beren ~ertf) 3U er.prooen. - ®oIlte
baf)er oei einer einfd)ICigigen ~rfd)einung Mefe ®d)rift fetne ober
nid)t genligenbe ~usfunft geoen, fo erlauot fid) merfaffer itn 3n.
tereffe ber gemeinfamen @3ad)e urn gefCiIlige I))(ittf)eilung ber neuen
~rfaf)rungen au erfud)en, unb wirb fUr jebe mernerfung banfoar fein.
~oerswalbe, ben 1. Detooer 1888.
~ltum.
(IDie 3iffetn lie3eidinen bie @ieiten.)
@ieile
(l;inleitung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1
(;l;Id)\1)ilb 3; ffiot~\1)ilb 3, Sertreten ber ®treifen, unb ~lii~eculturen 4;
ffie~\1)i1b 4; IDam\1)i1b 4; ®d)\1)aq\1)ilb 5; miber 5; (;l;id)~6rnd)en 5,
ffiinbennagen an ~aub~oIoftiimmeu 5; ~iiufe 6.
A. J!a:uSljofgcr.
1. QIiidJ en.
1. !Blute . . . 7
stii~d)engaUen 7;
2. <same. . . 7
a. am maume . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
(;l;id)1)ornd)en 8; .pe~er 9; muntflled)te, ffiingeItaube 9; ~r"ceHi"n6fllinner,
gruner m3hfler 9; ®amenrujfelfiifer (Balaninus) 9.
b. lllbgefallene ~aft ................ 10
@5d)\1)aq., ffiot~., IDam', ffie~\1)iIb 10; IDad)£I 10; .pafe 10; (;l;id)~ilrn.
d)en 10; ~iiufe (Mus silvatieus, Arvieola arvalis, agrestis) 10, !Ratur.
Ud)e @egenmittel 11, mebingungen fur i~re ftarfe menne~rung, fO\1)ie
fur i~re @5d)iiblid)feit in ben meftiinben 12, lllUgemeine @5d)u~, unb
mertilgung6mittel 13.
e. Sur Ueber\1)interung aufbe\1)a~rt in @5d)ullllen 15
~iiufe 15; malaninen 16.
d. @5aat . . . . . . . . . . • • • . • 16
@5d)\1)ar3\1)i1b, IDad)6, (;l;id)~ornd)en, ~geI, .pafe, ~iiufe 17; .pe~er, ffiin'
geltaube 18; (;l;laterenlarllen 18; ~aufenbfufJe 19.
3. 3uuge ~flau3eu . . . . . . . . . . . . . . . .. 19
ffiingeltaube, .pe~er, ffie~, Bombyx castrensis 19; Cynips corticalis 20;
ffiaullenleim 20; ~elll', llllfermau6 21; ~vllmau6, lllUgemeine£l uber
~ebens\1)eife unb @egenmittel 21; (;l;ngerling 23.
4. ~flau3en im Soben' nub -tieifteralter. . . . . . . . . . . . 23
Curculio coryli 23; Curculio micans 25; Cureulio picipes, iris, brunneus,
argentatus 25; Telephorus obseurus 25; Elater murinus, Lucanus ea
raboides 26; Hylobius abietis 26; BostrichllS dispar 28; Bostrichus
Saxesenii 29; Buprestis tenuis, angustulus 29; Buprestis affinis 31;
Buprestis bifasciatus 32; ~"Umau6 33; @5d)illllaus (Lecanium quer
cus), @5d)illlliiufe, ~eben6\1)eife im lllUgemeinen 33, !RefJler'fcf)e ~Iulfig'
x Sn~alt~.mer3eidjnif3.
€Oeite
fei! 35 j iBlaufieb (Cossus aesculi) 35 j <Svinner., (!;ulen·, <Svanner.,
3iin~ler·, m3itfler., IDlottenrauven 36j ®olbafterlVinner (B. chrysorrhoea)
37 j ffiingeljvinner (B. Deustria) 37 j Chrysomela (Haltica) erucae 38j
IDlaifafer, Cynips terminalis, inflator 39.
5. 3m StangenijJ)l~altel' . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Eccoptogaster intricatus 39 j <Sdj\l)ammjvinner (Bombyx dispar) 40j
~idj~iirndjen 41.
6. 3m !!UtijJ)(~aUel' . .. ............... 41
®riiner m3i<fIer (Tortrix viridana) 42j (!;td)envrocejjionejVinner (B. pro
cessionea) 42j Bostrichus monographus, dryographus 46j Cerambyx
heros 46 j Lucanus cervus, parallelepipedus, Cetonia speciosissima,
marmorata, Trichius eremita, Lymexylon navale, Anobium tesselatum,
Lyctus canaliculatus 47.
1. Same . . . . . . . . . . . . . . 47
a. am iBaullle . . . .. ........ 47
(!;idj ~ iirnd)en, .pe~er, ffiingeltaube, sternbeif3er, iBud)enjvringriiffelfafer
(Orchestes fagi) 47; Tortrix grossana 48.
b. mbgefallene IDlaft . . . . . . . . . . ...... 48
m3ilb, (!;id)~i\rnd)en, ~ad)~, .paje, IDlauie, .pe~er, ffiingeltaube 48j iBud).
finf. iBergfinf 49 j IDleiien (iBaumflette, sternbeif3er) 49.
c. Sur Ueber\l)interung in <Sd)uvven aufbe\l)a~rt 49
IDlauje 49 j IDleilen (iBaumflette, sternbeif3er) 50.
d. <saat . . . . . . . . 50
<Sd)\I)aq\l)ilb, (!;id)l)iirnd)en, ~ad)~, .pale, Sgel, IDlaule, illceilen, .pe~er,
lRingeltaube, I}infen 51.
2. 3ungc !l3flau5cn . . . . . . . ., 51
a. mUffd)lag . . . . . . . . .. 51
ffie~, mU\lcmeinee <Sd)u~mittel gegen merbeif3en bell mUffdjlagell auf
!l3la~en 51 j <Sd)necren 52 j Orcbestes fagi, Tinea parenthesella,
Curculio sericeus, argentatus, Noctua satellitia, Geometra defoliaria,
boreata, Tortrix podana 52.
b. muf\l)ud)ll. . . . . . . . . . . . . . ...... 52
Curcnlio coryli 52 j ~onnenrauve 53j mcrereulen, mUgemeiue~, Noctua
segetum 53.
c. mn\l)ud)~ unb beginnenbe ~i(fung .......... 54
.pale, ffie~ 54j m3iib,lmaule (Arvicola arvalis, agrestis)j me~anblung
be~ maulefraf3igen mn\l)ud)je~ 54.
d. ~oben. unb .pdftervflan3ungen . . . . . . 57
IDloUmau~ (Arvicola amphibius) 57 j Buprestis viridis 57 j Cossus
aesculi 58.
3. 3m StangeuijJ)l~altel' . . . . . '. . '. . . . . 58
Lachnus exsiccator 58j ffiotWf)\I)an3 (Bombyx pudibunda) 59j Halias
prasinana, ffiot~\I)ilb 60 j Cecidomyia fagi 61 j Cimbex variabilis,
iBudjenringelungen 61 j Myoxus avellanarius (.pa\elmau~) 62.
4. 3m ~ltijJ)l~e . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 62
<Sdj\l)arafpedjt 63 j iBud)en\l)oU!au~ (Chermes fagi) , lllUgemeine~ 63.
3n~aIt6,!8er3ei~niU· XI
eleite
1. Same. . . . . . . 6f)
3. am ~aume ..... 6[)
Sternbeiuer, ~i~~orn~en, ~albmau6 65.
b. ~uf ben ~aatbeten . . . . . 6[)
5infen (~u~finf) 66.
2. ~elterer &uffdjlag ....... . · ........ 66
IDliiufe, J)afe, me~, ~onne, 5rojtillanner 66.
4. p.eib.en.
A. iBaumro.eib.en. · ........ 67
Cerambyx mosehatus, textor, eareharias, Cossus ligniperda 67; Ceei
domyia salieiperda 67; Cureulio (Cryptorhynehus) lapathi, ~iber 68.
B. -l!j.eg.enu.eib.en • . • . . . . . . 7()
1. $liitter · . . . . . . . . 7(}
Bombyx bueephala, salieis, monaeha, dispar 70; Halias ehlorana 70;
mlcdtroefllen, ~llgemeine6 71; Cimbex amerinae, N ematus salicis 72;
Melolontha vulgaris, hippoeastani, Anomala Frisehii, Phyllopertha
hortieoJa 73; Chrysomela eapreae, lineola, viminalis, XX punetata,
longieollis 73; Chrys. tremulae, populi 73; Chrys. vulgatissima, vi
tellinae 74; Cureul. (Orehestes) populi 75; mlattliiufe 76.
2. !Jlut~eu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
~d'ereuIe, Tipula pratensis 76; Ceeidomyia salicis 76; Ceeidomyia
apieiperda 77; Cure. (Cryptorh.) lapathi 78; Sesia formieaeformis 78;
~efien, ~llgemeine6 79; mot~. unb me~roiIb 81; J)afe, Stanind]en 82;
Cerambyx (Lamia) textor 83.
3. Stecfliuge uub !Jlut~en. . . . . . . . . . . . 83
Cureul. (Cryptorh.) lapathi 83; Cerambyx (Oberea) oeulatus 84;
IDloUmau6 (Arv. amphibius) 85.
4. Stecfriuge . . . . . . . 8[)
Ceramb. (Lamia) textor 85.
5. illftt,.,..eln.
1. ,3uugfr ~uffdjlag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8[)
Bombyx vinula, bHida, dromedarius, palpina, anastomosis, reclusa,
salicis, Sphinx populi, oeellata u. bergl. 86; Sesia tabaniformis 86;
Ceramb. (Saperda) populneus 86; Chrysomela populi, tremulae 87.
2. ~eifterftbfe. . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Bombyx salieis, dispar 87; Ceramb. (Sap erda) eareharias 87.
3. Staugeu~ol~ftiide. . . . . . . . . . . . . . . . 88
Ceramb. (Saperda) eareharias 88; Sesia apiformis 88; Sesia tab ani
formis 89; Buprestis eonspersus 90; Bombyx salieis 91.
4. $aum~ol~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9j!
Bombyx salieis, dispar, IDlaifiifer 92.
6. Q5r.dJt.
1. $liitter . ......... 92
Lytta vesieatoria (~llanifd}e 5Iiege) 92; Cionus fraxini, Geometra bru
mata 93.
XII
~eite
2. Sluor,eu nub 'IrielJe 93
Tinea curtis ella 93.
3. 3<u !Saat= nub ~flau~fiim,eu 94
ffie~lllilb 94 j ~ngerling 94.
4. 3<iingere !Stiimme . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
ffiot~lllilb, ffie~oo(f 95 j @id)u~ gegen ~egen be6 ffie~oo(f£l, m:Ugemeine£l
95; ~Drnil1e 95; Cossus aesculi 96; @id)ilblau6 (Aspidiotus fraxini)
96; illCoUmau6 (Arvic. amphibius) 96.
5. ~uge~eubel.l nub iilterel.l )8anm~ll{~ . . . . . . . . . . . . 97
Hylesinus fraxini 97; Hylesinus crenatus 97.
1. )8{iitter . 98
Anomala Frischii 98; Chermes (Schizoneura) ulmi 98.
2. ~eifter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
@id)ilblau6 (Lecanium vagabundum) 98; Cossus aesculi 99; Bostrichus
vittatus 99.
3. )8anm~ll{~ . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 100
Eccoptogaster scolytus 100; Eccoptogaster multistriatus 101.
1. )81iitter . . . . . . . 101
Noctua (Acronycta) aceris 101.
2. !Same . . . . . 102
Tinea sericopezella 102; @d)~i.irnd)ell, sternoeijjer, streu3\d)llaoel,
illCeifell 103.
3. Sleimliuge . . . . 103
~laterelllar\)en 103.
4. 3<m 2obeu= nub ~eifteralter . 103
illCoUmau6 (Arv. amphibius) 103; ~ngerling 103; Cossus aesculi 103.
5. Weltere~ ~o{~ . . . . 103
Callidium insubricum 103.
9. @!iden.
1. ~liitter . . . . . . . 104
ffiauVen, ~lattlllefvenlar\)en 104; Chrysomela alni, aenea 104; Cureu!.
(Phyllobius) alneti 105; ffiot~ll)ilb 105.
2. !Same 105
~den= uub ~irfeu3eij1g 105.
3. 3<m 2obeu= nub ~eifteraUer 105
Cure.. (Cryptorh.) lapathi 105; Sesia spheciformis unb culiciformis
107; ~orntl1e 108; Cos sus aesculi 108; Buprestis alni unll viridis
108; Melasis flabellicornis 109.
4. ~eltere !Stiimme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Cossus ligniperda 109.