Virginia-Woolf-Bir-Yazarın-Günlüğü

472 Pages·1610·9.33 MB·Turkish

Dizisi
M o d e rn K u \s ¡k le r - 3 0
(*-/£* ")î^
[ W ‘
¡—_~
e,h u<
A
ZİA^ru, ¡M ' 6
MODERN KLASİKLER DİZİSİ
VIRGINIA WOOLF
BİR YAZARIN GÜNLÜĞÜ
ÖZGÜN ADI
A WRITER’S DIARY
ÇEVİREN
OYA DALGIÇ
© TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI, 2014
SERTİFİKA NO: 29619
EDİTÖR
GAMZE VARIM
GÖRSEL YÖNETMEN
BİROL BAYRAM
DÜZELTİ
MEHMET CELEP
GRAFİK TASARIM VE UYGULAMA
TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI
TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI'NDA
I. BASIM ŞUBAT 2014, İSTANBUL
ISBN 978-605-332-075-3 (KARTON KAPAKLI)
BASKI
YAYLACIK MATBAACILIK
Litros Yolu Fatih Sanayi Sitesi No: 12/197-203
Topkapı İstanbul
(0212)612 58 60
Sertifika No: 11931
Bu kitabın tüm yayın hakları saklıdır.
Tanıtım amacıyla, kaynak göstermek şartıyla yapılacak kısa alıntılar dışında
gerek metin, gerek görsel malzeme yayınevinden izin alınmadan hiçbir yolla
çoğaltılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.
TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI
istiklal Caddesi, Meşelik Sokak No: 2/4 Beyoğlu 34433 İstanbul
Tel. [phone]
Fax. [phone]
www.iskultur.com.tr
Modern
Klasikler
Dizisi -30
Virginia
VVoolf
Bir Yazarın
GuII nlI uII ğw uII
İngilizce aslından
çeviren: Oya Dalgıç
TÜRKİYE ^ BANKASI
Kültür Yayınları
İçindekiler
Günlüklerde Geçen Kişi ve Mekânlar...............................................vii
191 8 1
191 9 8
192 0 27
192 1 36
192 2 52
192 3 69
192 4 78
192 5 89
192 6 107
192 7 130
192 8 153
192 9 177
193 0 191
193 1 207
193 2 223
193 3 241
193 4 269
193 5 296
193 6 331
193 7 347
193 8 364
193 9 392
194 0 409
194 1 459
Günlüklerde Geçen Kişi ve Mekânlar
Angelica Angelica Bell, Vannessa Bell’in kızı, David
Garnett’ın eşi.
Bob R. C. Trevelyan
Bunny David Garnett
Charleston Clive ve Vanessa Bell’in oturduğu Lewes
yakınlarındaki ev.
Clive Clive Bell, Vanessa’nın eşi
Dadie G. W. Rylands
Desmond Desmond MacCarthy
Duncan Duncan Grant
Goldie G. Lowes Dickinson
Gordon Meydani Bell’lerin yaşadığı 46 numaralı ev
Harold Harold Nicolson
Hugh Hugh Walpole
James James Strachey
Julian Julian Bell, Vanessa’mn Ispanya’da öldü­
rülen oğlu
L. Leonard Woolf
Lytton Lytton Strachey
Maynard John Maynard (daha sonra Lord Keynes)
Morgan E. M. Forster
Nessa Vanessa Bell, Virginia Woolf’un kız kardeşi
Ottoline ya da Ott Lady Ottoline Morrell
Quentin Quentin Bell, Vanessa’nın oğlu
Roger Roger Fry
Sibyl Lady Colefax
Sydney Sir Sidney Waterlow
Tilton Maynard ve Lydia Keynes’in oturduğu
Lewes’teki ev.
Tom T. S. Eliot
Vita V. Sackville-West (Mrs. Harold Nicolson)
1918
4 Ağustos, Pazartesi
Önce Christina Rosetti, sonra Byron üzerine izlenimleri­
mi yazmak için defter almayı bekleyeceğime buraya yazsam
daha iyi diye düşündüm. İlkin çok sayıda Leconte de Lisle
kitabı aldığım için hemen hemen hiç param kalmadı. Gö­
ründüğü kadarıyla kendisinin de çok iyi bilincinde olduğu
gibi Christina’nın doğuştan ozan olma ayrıcalığı var. Ama
eğer Tanrı’ya dava açarsam tanıklığını isteyeceğim ilk ki­
şilerden biri o olurdu. Karaduygulu bir şiir. Önce kendini
aşktan yoksun bıraktı ki bunun anlamı hayattan da yoksun
kalmaktı; sonra dininin gereği sandığı şeye duyduğu saygı
yüzünden, şiirden. İki uygun koca adayı oldu. İlkinin ger­
çekten kendine özgü alışılmadık yanlan vardı. İnançlıydı.
Christina yalnızca Hıristiyanlığın belli bazı özelliklerini ta­
şıyanlarla evlenebilirdi. Adam bu özelliklere bir kerede yal­
nızca birkaç aylığına ayak uydurabiliyordu. Sonunda Roma
Katolik inancına kaydı ve yok oldu. Mr. Collins’in durumu
daha da beterdi - gerçekten çok tatlı bir bilgeydi - dünya­
dan elini eteğini çekmiş biri - kendini Christina’ya adamış,
asla sürüye katılmayacak biri. Bu durumda kız sevecenliği­
ni yalnızca onun evine konuk giderek gösterebildi, bunu da
hayatının sonuna kadar sürdürdü. Şiiri de kısırlaştı. İlahileri
l
Virginia Woolf
şiire dönüştürmeye koyuldu ve bütün şiirini Hıristiyan öğre­
tisinin kölesi yaptı. Sonuç olarak, bence, deyim yerindeyse
Mrs. Browning’inkinden çok daha incelikli bir biçim edin­
mek için yalnızca özgürlük bekleyen o çok incelikli özgün
yeteneği haşin bir açlığın ellerine bıraktı. Çok kolaylıkla
yazıyordu; gerçek yeteneklerde genellikle görüldüğü gibi
kendiliğinden, çocuksu bir tarzda; hâlâ oldukça ham. Do­
ğuştan gelme şarkı söyleme yeteneği vardı. Düşünüyordu
da. Hayal gücü vardı. Din konusunda tarafsız kalan birinin
tahmin edebileceği gibi, ağzı bozuk ve hınzır olmayı da be­
cerebiliyordu. Ve gösterdiği bütün özverinin ödülü olarak
günahlarından arındığından emin olamadan dehşet içinde
öldü. Yine de itiraf ediyorum, yönümü kaçınılmaz olarak
zaten tanıdıklarıma çevirirken onun şiirine yalnızca bir göz
attım.
7 Ağustos, Çarşamba
Asheham günlükleri, kılı kırk yararak gözlemlediğim çi­
çekleri, bulutları, böcekleri, yumurta fiyatlarını ortaya dö­
küyor: Ve yalnız başıma olduğumdan yazacak başka olay
da yok zaten. Başımıza gelen felaket bir tırtılı ezmek oldu;
coşkumuz da hizmetçilerin dün gece, L.’nin savaş kitapla­
rıyla, benim içinse Brailsford’un Milletler Cemiyeti ve Kat-
herine Mansfield’m Bliss [Katıksız Mutluluk] adlı hikâyesi
üzerine yazılar içeren İngiliz edebiyat dergisiyle elleri kolla­
rı dolu olarak Lewes’ten dönmesiydi. Katıksız Mutluluk’u
“Hapı yutmuş!” diye bağırarak yere attım. Gerçekten, böyle
bir hikâye yazdıktan sonra, ona kadın ve yazar olarak duy­
duğum inançtan geriye ne kalabilin, bilemiyorum. Çıplak
kayanın üstüne serpilmiş bir iki parmak toprağı andıran,
çok yüzeysel bir aldı olduğu gerçeğini kabullenmek zorun­
da kalacağım, ne yazık ki. Çünkü Katıksız Mutluluk daha
2
t
Bir Yazarın Günlüğü
derinlere gitme olanağını ona verecek kadar uzun. Bunu
yapmak yerine yüzeysel kurnazlıkla yetiniyor: Kavrayışı bü­
tünüyle zavallı, ucuz ve ayrıca eksikleriyle bile ilginç olabi­
lecek bir hayal gücünün ürünü değil. Çok da kötü yazıyor.
Bende uyandırdığı etki, insan olarak onun duygusuz ve katı
olduğu izlenimi yaratıyor. Kitabı yeniden okuyacağım; ama
düşüncemin değişeceğini sanmıyorum. Kendini ve sevgili
Murray’sini mutlu ederek bu tür şeyler yazmayı sürdürecek.
Bize gelmedikleri için üstümden bir yük kalktı şimdi. Yoksa
onun kişiliğine yaptığım bütün bu eleştiriyi bir hikâyeye yö­
neltmem saçmalık mı?
Her neyse Byron’ıma devam ettiğim için çok mutluydum.
En azından onda erkekçe erdemler var. Aslında, onun kadın­
lar üzerindeki etkisini bu kadar kolaylıkla hayal edebilmem
beni eğlendirdi - özellikle de kendisine karşı çıkamayacak
biraz salak ve eğitimsiz kadınlar üzerindeki etkisini. Birçok
kadın da onu evcilleştirmek istemiştir. Çocukluğumdan beri
(sanki bu onu özellikle dikkate değer biri yapıyormuş hava­
sıyla Garter’ın söylediği gibi) birinin yaşamöyküsünü baştan
sona inceleme alışkanlığım ve onun üzerine toplayabildiğim
her bilgi kırıntısından hayali birini yaratma isteğim var­
dı. Bu tutkuya kapıldığım dönemde, Cowper ya da Byron
ya da artık her kimse o, sanki en ilgisiz sayfalardan çıkar­
dı karşıma. Ve ansızın o kişi uzaklaşır, o bildik ölülerden
biri olurdu. B.’nin şiirinin aşın kötülüğü beni çok etkiledi
- okuduklarımdan çoğu Moore’un hayranlıktan dilini yu­
tarak alıntıladıklanydı. Şu Antoloji saçmalığını ne diye şii­
rin en güzel alevi sandılar? L. E. L.’den ya da Ella Wheeler
Wilcox’tan hiç de daha iyi değil. İyi yapabileceğini bildiği
şeyden, yani taşlama yazmaktan caydırdılar onu. Doğudan
vatanına çantası taşlamalarla (Horatius’un parodileriyle) ve
Childe Harold ile dolu geldi. Childe Harold’m gelmiş geçmiş
en iyi şiir olduğuna inandırdılar onu. Oysa delikanlıyken o
kendi şiirine hiçbir zaman inanmadı; böylesine kendine gü­
3
Virginia Woolf
venli, inançlarına körü körüne bağlı birinde yeteneğin olma­
dığının kanıtı. Wordsworth’ler, Keats’ler de buna herhangi
bir şeye inandıkları kadar inandı. Onun kişiliği hep benim
aklıma biraz Rupert Brooke’u getirir; bu Rupert’m zararına
olsa da. Her neyse, Byron’ın olağanüstü gücü vardı; mek­
tupları bunu kanıtlıyor. Birçok açıdan çok iyi huyluydu da;
yapmacık tavırlarından ötürü kimse yüzüne karşı kahkaha­
yı basmadığı için giderek Horace Cole’un tatsız bir yansısı
oldu. Onu bir tek kadınlar alaya alabilirdi, ama tam tersine
ona taptılar. Daha Lady Byron bölümüne gelmedim, ama
sanırım kocasına gülmek yerine yalnızca onayını esirgedi. Ve
böylece adam Byron oldu.
8 Ağustos, Cuma
însan ilgisinden yoksun olmak bize huzur ve mutluluk
veriyor, bu yüzden de Byron’a devam edebiliyorum. Don
Juan konusundaki yargım, tam bir yüzyıl sonra ona âşık
olmaya hazır olduğumu belirttikten sonra sanırım taraflı
olacak. O uzunluğuna göre gelmiş geçmiş en okunulası şiiı;
bence; bu niteliğini de, yönteminin yay gibi esnek, gelişigü­
zel dağınık dörtnala koşan doğasına borçlu. Bu yöntem bile
başlı başına bir buluş. İnsanın boşuna bir çabayla aradığı
şey bu - içine ne koymayı seçersen onu alacak esnek biçim.
Böylece ruh halini içinden geldiği gibi yansıtabildi; aklına
ne esriyse söyleyebildi. Şiirsel olmak saplantısına kapılma­
dı, bu yüzden de şeytanca dehasını sahte romantik ve sahte
hayali şeylerden kurtardı. Ciddi olduğunda içten: Canının
istediği her konuya el atabilir. Bir kere bile sağrısını kırbaç­
lamadan 16 kanto yazıyor. Belli ki babam Sir Leslie’nin tam
anlamıyla erkeksi doğa diyebileceği yetenekli nükteli bir
kafası vardı. Bu tür kural tanımaz kitapların, yanılsamala­
ra boyuna bağnazca saygı duyan eli yüzü düzgün kitaplar­
4
*
Bir Yazartn Günlüğü
dan çok daha ilginç olduğunu savunuyorum. Yine de çok
kolaylıkla izini sürebileceğiniz bir örnek gibi görünmüyor;
aslında bütün özgür ve kolay şeylerde olduğu gibi yalnızca
yetenekli ve olgun olanlar onları başarıyla yaratabilir. Oysa
Byron’ın kafası düşüncelerle doluydu - onun şiirine sertlik
veren ve tam okumamın ortasında çevremdeki manzarada
ya da odada beni küçük gezintilere çıkaran nitelik de bu
işte. Ve bu gece onu bitirmenin mutluluğuna erişeceğim -
ama her dörtlükten ayrı ayrı haz duyduğumu düşününce
bitirmek niye mutluluk olsun, gerçekten bilmiyorum. Ama
hep böyledir, kitap ister iyi olsun, ister kötü. Maynard Key-
nes açıkça söylemişti, geriye ne kadar kaldığım tam olarak
bilebilmek için okurken bir yandan da tek eliyle sondaki
ilanları ayırıyormuş.
19 Ağustos, Pazartesi
Öyle göz korkutacak kadar zor olmasa da ortalıkta sü­
rüklenip duran Sophokles’in Elektra’sim bitirdim bu arada.
Beni sanki hep ilk kez okuyormuşum gibi etkileyen şey, öy­
künün olağanüstü doğası. Ondan iyi bir oyun çıkartmamak
mümkün değil gibi görünüyor. Belki de cam parçacıklarının
denizde aşmıp pırıl pırıl pürüzsüzleşmesine benzer biçimde
sayısız oyuncunun, yazarın, eleştirmenin cilasıyla yaratılan,
geliştirilen, gereksiz fazlalıklardan arıtılan geleneksel olay
örgüsüne sahip olmasının sonucu bu. Aynı zamanda seyirci­
ler arasmda herkes neler olacağmı önceden bilirse çok daha
incelikli, üstü kapalı dokunuşlarla anlatılabilecek, daha az
sözcük kullanmak yetecektir. Ne olursa olsun ben her za­
man insanın çok dikkatli okuyamayacağını ya da her sa­
tıra, her imaya yeterli ağırlığı veremeyeceğini düşünürüm;
görünür yalınlığın yalnızca yüzeysel olduğunu. Yine de, var
olmayan yanlış duyguları metnin içine yerleştirme sorunu
5