verder met angst: effect van acceptance and commitment therapy bij studenten en de rol van ...

96 Pages·2017·1.37 MB·Dutch

Vakgroep Ontwikkelings-, Persoonlijkheids- en Sociale Psychologie

VERDER MET ANGST: EFFECT VAN
ACCEPTANCE AND COMMITMENT
THERAPY BIJ STUDENTEN EN DE
ROL VAN PSYCHOLOGISCHE
FLEXIBILITEIT

Katrien Braeckman
Studentennummer: 01102193

Masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van
Master of Science in de Psychologie, afstudeerrichting Klinische Psychologie

Promotor: Prof. Dr. Lien Goossens
Academiejaar: 2016-2017

Ondergetekende, Katrien Braeckman, geeft toestemming tot raadpleging van de
masterproef door derden.

Voorwoord

Deze masterproef is het resultaat van een maandenlang proces en heeft inspanning en
focus gevraagd. Daarnaast heeft het mij veel waardevolle kennis en vaardigheden bijgebracht en
voldoening gegeven. Ik hoop dat deze masterproef een bijdrage levert aan het wetenschappelijk
onderzoek en de praktijk van de psychologie.
Ik wil een aantal mensen oprecht bedanken voor hun hulp bij de realisatie van deze
masterproef. Prof. Dr. Goossens, bedankt voor de uitstekende begeleiding. U was steeds
bereikbaar voor advies en het geven van zorgvuldige feedback. Mevrouw Vermeersch, bedankt
voor de praktische en inhoudelijke ondersteuning. De gedrevenheid waarmee u de trainingen
geeft, werkte heel inspirerend voor mij. De studenten bedank ik voor hun bereidwillige
deelname aan dit onderzoek. Tot slot richt ik mij tot mijn mama en mijn zus. Bedankt voor jullie
voortdurende aanmoediging en het geloof in mijn kunnen. Aan allen mijn welgemeende dank!

iii

Abstract

De opkomende volwassenheid vormt een kritieke periode voor de ontwikkeling van
angststoornissen. Een angstproblematiek waar in het bijzonder studenten gevoelig voor zijn, is
faalangst. De groepstraining ‘Verder met angst’ is gebaseerd op Acceptance and Commitment
Therapy (ACT) en heeft als doel studenten een flexibele houding tot angst aan te leren.
In deze masterproef werd het effect van de ACT-training op faalangst, levenskwaliteit
en psychologische flexibiliteit onderzocht. Ten tweede werd onderzoek gevoerd naar de
werkzame processen van de ACT-training, meer bepaald naar de rol van psychologische
flexibiliteit in het verwachte behandeleffect. De deelnemers (n = 57, leeftijd M = 21.5 jaar,
26.3% mannen) vulden voor en na de training vragenlijsten in over faalangst en levenskwaliteit.
Voor en tijdens de training werd gepeild naar de mate van psychologische flexibiliteit.
Uit de resultaten blijkt dat de ACT-training een significant effect had op faalangst,
levenskwaliteit en psychologische flexibiliteit (effect-sizes Cohen’s η(cid:3) = .11 – .61). Het effect
(cid:2)
op faalangst en levenskwaliteit kon gedeeltelijk verklaard worden door een toename in
psychologische flexibiliteit tijdens de training (proportie verklaarde variantie R² = .18 – .50).
Deze pilootstudie toont aan dat ACT effectief is om bij studenten faalangst te
verminderen en levenskwaliteit te verhogen. Ook leidt ACT tot een toename in psychologische
flexibiliteit, wat ondersteuning biedt voor het theoretisch model van ACT. Daarnaast wordt
deels evidentie gevonden voor de rol van psychologische flexibiliteit in het effect van ACT op
faalangst en levenskwaliteit. Deze bevindingen zijn bruikbaar voor de praktijk en dragen bij tot
een beter inzicht in de werking van ACT.

v

Inhoudsopgave

Voorwoord iii
Abstract v
Inhoudsopgave vii
Tabellenlijst x
Figurenlijst xi
Inleiding 1
Probleemstelling 1
Angst 2
Begripsomschrijving 2
Prevalentie 2
Faalangst 3
Situering 3
Begripsomschrijving 3
Symptomatologie 5
Diversiteit binnen faalangst 6
Cognitieve, motorische en sociale faalangst 6
Actieve en passieve faalangst 6
Testangst 6
Epidemiologie 7
Prevalentie 7
Leeftijdsverloop 8
Risicogroepen 8
Comorbiditeit 9
Angststoornissen 9
Depressie 10
Middelenmisbruik 11
Etiologie 11
Gegeneraliseerde biologische kwetsbaarheid 11
Gegeneraliseerde psychologische kwetsbaarheid 12
Specifieke psychologische kwetsbaarheid 13
Maatschappelijke invloeden 14
Gevolgen 15
Academisch 15
vii
Fysiek en psychisch welbevinden 15
Werkgerelateerd 16
Acceptance and Commitment Therapy 16
Situering 16
Theoretische achtergrond 17
Model van psychologische flexibiliteit 17
Wetenschappelijk onderzoek 19
Effectiviteit van Acceptance and Commitment Therapy 19
Algemeen 19
Angststoornissen 20
Faalangst 21
Effectiviteit van psychologische interventies voor faalangst 22
Veranderingsmechanismen in Acceptance and Commitment Therapy 22
Algemeen besluit 24
Huidige onderzoek 25
Methode 27
Steekproef 27
Werving en selectie 27
Demografische gegevens 27
Materiaal 30
Vragenlijst Studie- en Examenvaardigheden 30
Verkorte World Health Organization Quality of Life 30
Flexibiliteits Index Test 31
Procedure 31
Ethische overwegingen 31
Onderzoeksopzet 32
Inhoud training ‘Verder met angst’ 33
Statistische analyses 34
Resultaten 37
Beschrijvende statistieken 37
Betrouwbaarheidsanalyses 37
Gemiddelden en standaarddeviaties 38
Missing data 40
Correlatieanalyses 41

viii