ve AHLÂK TERBİYESİ

344 Pages·2015·5.66 MB·Turkish

SON DÖNEM
OSMANLI AHLÂK TERBİYECİLERİ
ve AHLÂK TERBİYESİ
ENSAR NEŞRİYAT TİC. A.Ş.

ISBN : 978-605-9991-56-8
: 17576

İSLÂMÎ İLİMLER ARAŞTIRMA VAKFI

Son Dönem Osmanlı Ahlâk Terb ec rb
Yayın Hazırlığı
Dr.

Prof. Dr. M. Faruk BAYRAKTAR
Düzce Ü. ak

Kapak Tasarım

Baskı:
.
Avcılar / İstanbul, 0212 412 17 00
No: 12027

1. Basım
Mart 2015 / 1.000 adet basılmıştır.

12. So-kak No: 40- 42 Esenle r/İstanbul
Tel: [phone] Faks: (0212) 438 42 04
www.ensarn sr
SON DÖNEM
OSMANLI AHLÂK TERBİYECİLERİ
ve AHLÂK TERBİYESİ

Tartışmalı İlmî Toplantı

06-07 Aralık 2014

Cumartesi sabah:
Düzce Ü. Cumhuriyet Konferans Salonu

Cumartesi Öğleden sonra ve Pazar:
Düzce Müftülüğü Konferans Salonu

İstanbul, 2015
©Bu kitap İslâmî İlimler Araştırma Vakfı tarafından yayına hazırlanmış olup tebliğ-
lerin ilmî ve fikrî muhteva ile dil bakımından sorumluluğu tebliğ sahiplerine, te’lîf
hakları İSAV’a, basım organizasyonu ise anlaşmalı olarak Ensar Neşriyat’a aittir.

TOPLANTIYI TERTİPLEYENLER:
1. Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Konuralp Yerleşkesi Beçi Yörükler Kampüsü Merkez/DÜZCE
([phone] - Fax : [phone]
E-posta: [email protected]

2. Düzce Müftülüğü
Burhaniye Mah. General Kâzım Sokak No:10
Düzce merkez:0380 514 32 22 Fax:[phone]

3. İslâmî İlimler Araştırma Vakfı (İSAV)
Kıztaşı, Kâmil Paşa Sokak, 5 Fatih/İSTANBUL
Tel : [phone] Fax : [phone]
E-Mail: [email protected], [email protected]

Bibliyografik Bilgiler:
“Son Dönem Osmanlı Ahlâk Terbiyecileri ve Ahlâk Terbiyesi ” / Editör: M. Faruk Bay-
raktar, 1. bs.—İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015
344 s.; 16x23,5 cm.
ISBN 978-605-9991-56-8
l. Ahlak, 2. Terbiye, 3. Sosyal Hayat, 4. Ahlakçılar
200.9 DC20
Bibliyografik niteleme Anglo-American Rules 2 (AACR2)’ye göre yapılmıştır.
İÇİNDEKİLER

TAKDİM ............................................................................................... 9

AÇILIŞ KONUŞMALARI

1. Prof. Dr. M. Faruk BAYRAKTAR (Organizatör)
Düzce Ü. İlahiyat Fakültesi Dekanı ............................................. 11

2. Selâmi EMEN
Düzce İl Müftüsü ............................................................................. 15

3. Prof. Dr. Ali ÖZEK
İSAV Başkanı ................................................................................... 18

4. Ahmet YURTMAN
Düzce Milli Eğitim Müdürü .......................................................... 20

5. Prof. Dr. Nigar DEMİRCAN ÇAKAR
Düzce Üniversitesi Rektör Yardımcısı......................................... 22

6. Murat CAYMAZ
Belediye Başkan Yardımcısı ........................................................... 24

7. Hasan Ruhi YAYLACI
Düzce Vali Yardımcısı .................................................................... 25

8. İbrahim KORKMAZ
Düzce Milletvekili ........................................................................... 25
AÇILIŞ KONFERANSI
Prof. Dr. İsmail Lütfi ÇAKAN
Hz. Peygamber ve Ahlâk ................................................................ 27

TEBLİĞ ve TEBLİĞCİLER

1. Tebliğ: : Kınalızâde Ali Efendi
Doç. Dr. Ayşe Sıdıka OKTAY
Süleyman Demirel Ü. İlahiyat Fakültesi .......................................... 43
* * *
2. Tebliğ: Mehmet Hâzık Zeynizâde
Yrd. Doç. Dr. Hasan MEYDAN .................................................... 113
Bülent Ecevit Ü. İlahiyat Fakültesi
* * *
3. Tebliğ: Ali Kemâl İkdamcı
Prof. Dr. Mustafa UZUN ............................................................... 149
Marmara Ü. İlahiyat Fakültessi
* * *
4. Tebliğ: Mehmet Said Efendi
Prof. Dr. Hamit ER .......................................................................... 171
İstanbul Ü. İlahiyat Fakültesi
* * *
5. Tebliğ: Ali Seydi Bey
Prof. Dr. M. Faruk BAYRAKTAR ................................................ 181
Düzce Ü. İlahiyat Fakültesi Dekanı
* * *
6. Tebliğ: Ali İrfan Eğribozî
Ayşe KOÇ ......................................................................................... 199
M. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Din Eğitimi Doktora Öğrencisi
* * *
7. Tebiğ: Ahmet Cevat Emre
Prof. Dr. Hüseyin YILMAZ ........................................................... 213
Cumhuriyet Ü. İlahiyat Fakültesi
* * *
8. Tebliğ: Ahmet Mithat Efendi
Yrd. Doç. Dr. Umut KAYA ............................................................ 229
M. Ü. İlahiyat Fakültesi
* * *
9. Tebliğ: M. Sadık Rıfat Paşa
Yrd. Doç. Dr. Emine KESKİNER.................................................. 257
M. Ü. İlahiyat Fakültesi
* * *
10. Tebliğ: Ali Rıza Bey
Dr. Gülsüm Pehlivan AĞIRAKÇA ............................................. 269
Din kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretmeni
* * *
11. Tebliğ: Hüseyin Remzi Miralay
Prof. Dr. M. Tayfun AMMAN ...................................................... 281
Sakarya Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü
* * *
12. Tebliğ: Ahmet Hamdi Akseki
Prof. Dr. Abdullah ÖZBEK ........................................................... 299
Necmeddin Erbakan Ü. İlahiyat Fakültesi

GENEL DEĞERLENDİRME

1. Prof. Dr. Hüsamettin ERDEM .................................................... 327
2. Prof. Dr. Abdullah ÖZBEK ......................................................... 329
3. Prof. Dr. Mahmut KAYA ............................................................ 332
4. Selâmi EMEN ............................................................................... 333
5. Prof. Dr. M. Faruk BAYRAKTAR 335

ÖZET ................................................................................................. 344

TAKDİM

İslâmî İlimler Araştırma Vakfı, 1970 yılında bir grup iş adamı ve ilim
adamı-akademisyen tarafından kurulmuştur. Bu vakıf, birinci derecede Müs-
lüman milletimizi, ikinci derecede bütün Müslümanları ilgilendiren konu-
larda ortaya çıkan problemlere çözümler üretebilmek ve muhtaç olduğumuz
değerli âlim, mütefekkir ve araştırımacıların Allah'ın inayetiyle yetişmesini
temin etmek, hassaten bunlara çalışma imkân ve vasıtalarını sağlamak, bil-
hassa İslâmî sahalarda gerekli ilmî araştırmalar yapmak, yaptırmak, yapılan
araştırmaları halka arz etmek gayesiyle kurulmuştur.
Vakfımız, yukarıda ifade edilen bu gayelerini gerçekleştirmek üzere
millî ve milletlerarası tartışmalı ilmî toplantılar düzenlemiş, bu toplantılarda
sunulan tebliğ ve müzâkereleri kitap hâlinde yayınlayarak toplumumuzun
istifadesine sunmaktadır.
Vakfımız, millî ve milletlerarası tartışmalı ilmî toplantılar yanında bir
de İslâmî İlimlerde Metodoloji Problemi’nin araştırıldığı bir dizi Tartışmalı
İlmî İhtisas Toplantıları düzenlemektedir.
Prof. Dr. Mehmet Faruk Bayraktar’ın yöneticiliğinde “Son Dönem
Ahlâk Terbiyecileri ve Ahlâk Terbiyesi” konulu tartışmalı ilmî toplantı
06-07 Aralık 2014 tarihlerinde Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde
gerçekleştirilmiş olup toplantıda 12 tebliğ sunulmuştur: “Kınalızâde Ali
Efendi; Mehmet Hâzık Zeynizâde; Ali Kemâl İkdamcı; Mehmet Said Efendi;
Ali Seydi Bey; Ali İrfan Eğribozî; Ahmet Cevat Emre; Ahmet Mithat Efendi;
M. Sadık Rıfat Paşa; Ali Rıza Bey; Hüseyin Remzi Mirala ve Ahmet Hamdi
Akseki’nin ele alındığı tebliğler toplantıya katılan ilim adamları tarafından
müzakere edilerek değerlendirmiştir. Bu toplantı metinleri bir araya getirile-
rek “Son Dönem Ahlâk Terbiyecileri ve Ahlâk Terbiyesi” adı ile bu
eserde neşredilmiştir. Bu vesileyle çalışmada emeği geçen, maddî-mânevî
desteklerini esirgemeyen bütün kişi, kurum ve kuruluşlara minnet ve şükran-
larımızı sunuyoruz.
Prof. Dr. M. Faruk BAYRAKTAR Prof. Dr. Ali ÖZEK
Düzce Ü. İlahiyat Fakültesi Dekanı İSAV Mütevelli Heyet Başkanı
10 SON DÖNEM AHLÂK TERBİYECİLERİ ve AHLÂK TERBİYESİ

Toplantı açılışında Cedidiye Camii Müezzin-Kayyımı Bayram
Çotur tarafından okunan Kur’ân-ı Kerim ayetlerinin mealleri:

Yunus Sûresi, 5-10. ayetleri:
امَ ۚ بَ اسَحِ لْاوَ نَ ينِسِِّلا دَدَعَ اومُ لَعْتَلِ لَزِانَمَ هُر َدَّقَوَ ا ر ًوُن ر َمَ قَلْاوَ ءًايَضِ سَمْشَّ لا لَعَجَ يذِ َّلا وَهُ
﴾٥﴿ نَ ومُ لَعْيَ مٍوْقَلِ تِ ايَلْْا لُ صِِّ فَُي ۚ قِِّحَ لْابِ لََّّإِ كَ لِذََٰ هُـلَّلا قَلَخَ
Güneşi ışıklı, ayı da parlak kılan, yılların sayısını ve hesabı bilmeniz
için ona (aya) birtakım menziller takdir eden O'dur. Allah bunları, ancak bir
gerçeğe (ve hikmete) binaen yaratmıştır. O, bilen bir kavme ayetlerini açık-
lamaktadır.
﴾٦﴿ نَ وقُتَّيَ مٍوْقَِّلِ تٍ ايَلَْ ضِ رَْلْْاوَ تِ اوَامَ سَّ لا يفِ هُـلَّلا قَلَخَ امَوَ رِاهََّنلاوَ لِ يْلَّلا فِلََتِخْ ا يفِ نَّ إِ
Gece ve gündüzün değişmesinde (uzayıp kısalmasında) Allah'ın gök-
lerde ve yerde yarattığı şeylerde, (Onu inkâr etmekten) sakınan bir kavim
için elbette nice deliller vardır!
نَ ولُفِاغَ انَتِايَآ نْ عَ مْهُ نَ يذِ َّلاوَ اهَبِ اوُّنَأمَ طْ اوَ ايَنْدُّ لا ةِايَحَ لْابِ اوضُ ر َوَ انَءَاقَلِ نَ وجُ ر ْيَ لََّ نَ يذِ َّلا نَّ إِ
﴾٧﴿
Huzurumuza çıkacaklarını beklemeyenler, dünya hayatına razı olup
onunla rahat bulanlar ve ayetlerimizden gafil olanlar da vardır muhakkak.
﴾٨﴿ نَ وبُسِكْ يَ اوُناكَ امَ بِ ر ُ انَّلا مُ هُ اوَأْمَ كَ ئَِٰـلَوُأ
İşte onların, kazanmakta oldukları (günahlar) yüzünden varacakları
yer, ateştir!
تِ انَّجَ يفِ رُ اهَنَْلْْا مُ هِتِحْ تَ نمِ ي رِجْ تَ ۖ مْ هِنِامَ يإِبِ مهُبُّ ر َ مْ هِيدِهْيَ تِ احَ لِاصَّ لا اولُمِ عَ وَ اوُ نمَآ نَ يذِ َّلا نَّ إِ
﴾٩﴿ مِ يعَِّنلا
İman edip güzel işler yapanlara gelince, imanları sebebiyle Rableri on-
ları nimet dolu cennetlerde, alt tarafından ırmaklar akan (saraylara) erdirir.
نَ يمِ لَاعَلْا بِِّ ر َ هِـلَّلِ دُ مْحَ لْا نِ َأ مْهُ اوَعْ دَ رُخِ آوَ ۚ مٌلََسَ اهَيفِ مْهُُتيَّحِ تَوَ مَّ هُ ـلَّلا كَ نَاحَ بْسُ اهَيفِ مْهُ اوَعْ دَ
﴾٠١﴿
“Onların oradaki duası: Allah'ım! Seni noksan sıfatlardan tenzih ede-
riz!" (sözleridir). Orada birbirleriyle karşılaştıkça söyledikleri ise "selam"
dır. Onların dualarının sonu da şudur: Hamd, âlemlerin Rabbi Allah'a mah-
sustur.”