Table Of ContentSri Satguru Jagjit Singh Ji eLibrary [email protected]
Sri Satguru Jagjit Singh Ji eLibrary [email protected]
VARTMAN HINDUSTAN
NEW DELHI (PUNJABI MONTHLY)
AUGUST, 2021
Year : 17
Issue : 12
;gz kdeh L ;g[ ohw eo' N dF/ Xoj' e~B d / ;]s f]bkc - ;op FeshwkB 4
Total Pages : 28
;s[ sz osk ;rz okw d / wy[ h BkwXkoh - e/Hn?;H GZwok 6
Editor : ;tssz osk ;rz okw ftu BkwXkoh f;yZ K dk :r' dkB - gHq' feogkb f;xz e;b/ 9
Sarve Shaktiman Singh
geq kF f;xz frbZ ~ ;BwkB gsZ o - fog'oN 11
Published & Printed by :
Sarve Shaktiman Singh N'ehU Ubzfge - fJe fogo' N 12
WZ-1094 (15A) Basai Darapur
ihtB ns / ftek; dk nkXko fe;kB ns / w}do{ - jogkb f;xz ;t/ e 13
Gurdwara Bali Nagar Lane
gr? k;; ns / fe;kBh wfZ[dnK #s / thvhU ikoh - fog'oN 14
New Delhi-110015
Ph. 25441674, ;KM dk wjhBk ;kTD[ - vkH nk;k f;xz xwz[ D 15
Mob.: 9953747778
ee{ k Fjhd :kdrkoh No;N d / eM[ fJfsjk;e ekoiK #s / wj' o - nihs f;xz BkwXkoh 16
Watsapp : 9810631684
f}drh dk eV" k ;uZ - ;zgkde 18
Laserset at :
Vartman Hindustan ;sz ro[ wy[ f;xz ih yo[ kDk - FoXKibh 18
Ph. 25441674 fe;kB ndz b' B d / tXd / edw - bypho f;xz fBikwgo[ 19
E-mail : [email protected]
n\rkfB;skB #s / skfbpkB dk we[ wz b ep}k - fog'oN 20
Watsapp: 9810631674
ro[ pyF f;xz ghqsbVh :kd ;wkrw - fog'oN 20
Printed at :
Ajanta Press :ksok ;;z woD-5 L FKsh fBes/ B - 1959 - vkH nwo Gkosh 21
WZ-26, Tihar Village
be" vkTB{ ;NN/ ns / be" vkTB{ wkBf;esk ;tokipho 24
New Delhi-110018
eftsk L Gkos dF/ nk}kd eok rJ / Tj[ - eoBb? f;xz n;gkb 26
udz k (vke you ;fjs)
ADVERTISEMENT TARIFF
B/W Colour dF/ L ;kbkBk 240 og[ J/
Per Sq. Cm. 75/- 105/-
bkJhc wI?po 20,000 og[ J/
Full Page 30,000/- 42,000/-
Half Page 15,000/- 21,000/- ftdF/ L fJrz bI?v ns / :o{ ghB dF/ L
Qtr. Page 7,500/- 10,500/- ;kbkBk 100 gI"v
Print Area in a pages :
24 cm x 17 cm = 408 sq. cm. bkJhc wI?po 1000 gv"
No. of columns in a page 3 eBv/ k, nwohek, fwvb Jh;N s / jo' dF/ L
Length in column 24 cm.
;kbkBk 200 vkbo
Width of column 5.5 cm.
bkJhc wI?po 3000 vkbo
* toswkB fjdz ;[ skB ftuZ geq kFs ouBktK iK ftukoK Bkb ;gz kde dk
;fjws jD' k }oo{ h BjhI. VARTMAN HINDUSTAN
* ;gz kde ~ fe; / th ouBk dh ekN SKN eoB dk go{ k nfXeko j.?
CURRENT A/C. NO. 76760200000394
* fe; / fe;w d / fttkd iK we[ dfwnK dk fBgNkok fdbZ h dh ndkbs
ftuZ jh ehsk ik ;er/ k. IFSC CODE: BARB0VJRADE (Fifth digit is ZERO)
* gkme nkgDh ouBk ekr} d / fJe gk; / jh fby e / iK NkJhg eoe / Gi/ D. BANK OF BARODA, Raja Garden, New Delhi -15
vrqmwn ihMdusqwn (mwsk) nvIN id`lI-15 3 Agsq, 2021
Sri Satguru Jagjit Singh Ji eLibrary [email protected]
- srb SkqImwn
PUNJABI MONTHLY (NEW DELHI)
suprIm kort dyS Droh
kƒn dy s^q iKlwP
;k
v/ ;zftXkB ftu e[M fJe ni/j/ e~B Fkwb jB fizBQK dh d[o tos'I Bkb
fiE/ G[rs G'rh sokj-sokj eod/ B}o nkT[Id/ jB T[E/ e[M ;w/I s'I nkdbsK dk
o[y th ;ys B}o nk fojk j?. fgSb/ fdBh Gkosh ;}k ikps/ dh Xkok 124 J/
(okiXo'j) dh ;zftXkBe t?Xsk ~ u[D"sh d/D tkbhnK gNhFBk fijVhnK fJe ;kpek
w/io iBob tb'I ns/ n?vhNo} frbs nkc fJzvhnk tb'I dkfJo ehshnK rJhnK
;B, #s/ r"o eofdnK ;[gowh e'oN B/ ;fjwsh gqrNkJh fe @e'oN dh w[y fuzsk e~B
dh d[otos'I j?. fe;/ ;w/I wjkswk rKXh fto[X tos/ rJ/ okiXo'j e~B ~ ysw
feT[I BjhI ehsk ik fojk<## fJj ;tkb ;[gohw e'oN d/ uhc i;fN; n?B th owzBk,
i;fN; J/ n?; p'gzBk ns/ i;fN; foFhe/F okJ/ d/ p?Iu tb'I e/Ido ;oeko d/
nNkoBh iBob t/D{ r'gkb ~ ehsk frnk. p/Fe nNkoBh iBob B/ fJ; e~B dk
pukn eofdnK fejk fe fJ; e~B ~ oZd eoB dh io{os BjhI, f;oc fdFk-
fBod/F s?n ehs/ ikD/ ukjhd/ jB, sK i' fJj e~B nkgDk T[d/F g{ok eo ;e/. nr'I
;[gohw e'oN B/ ;ys o[y ngDkT[fdnK nkgDh fNZgDh ehsh fe i/ e'Jh fe;/ j'o dh
rZb BjhI ;[BDk ukj[zdk sK fJ; e~B dh tos'I fe;/ j'o ~ c;kT[D bJh ehsh ik
;edh j? s/ fJj fJe ftnesh bJh pj[s rzGho gqFB j?<## uhc i;fN; n?B th
owzBk d/ fszBK iiK dh p?Iu B/ fejk fe okiXo'j dh Xkok 124 J/ dh pj[s finkdk
d[otos'I j' ojh j?. fJj fJ; soQk j? fit/I fe;/ soykD ~ bZeV eZND bJh e[jkVk
fdZsk frnk j? s/ T[j fJ; dh tos'I ;ko/ izrb ~ eZND bJh eo fojk j?. i/ e'Jh
g[b; tkbk fe;/ fgzv ftu fe;/ ~ c;kT[Dk ukj[zdk j? sK T[j fJ; e~B dh tos'I eo
b?Idk j?. b'e vo rJ/ jB.## ;[gohw e'oN B/ @p;sh tkdh :[r# d/ oki Xo'j ;pzXh
e~B dh @Gkoh d[otos'# s/ fuzsk ikjo ehsh ns/ e/Ido #s/ ;tkb ehsk fe n}kdh
dh w[fjzw ~ dpkT[D bJh wjkswk rKXh tor/ b'eK ~ @u[Zg# eokT[D bJh fpqfNF
;kFB d"okB tos'I dh ftt;Ek ~ ysw feT[I BjhI ehsk ik fojk<
;[gohw e'oN tb'I u[Ze/ rJ/ ni/j/ eJh fJe ;tkb e/Ido ;oeko d/ ;kjwD/ jB.
go fJj e/Ido ;oeko d/F ~ o;ksb ftu ;[ND' pki BjhI nk ojh. n?vhNo}
frbs nkc fJzvhnK tb'I ;[gohw e'oN ftu gkJh rJh fJe j'o gNhFB th pj[s
wjstg{oB j?.
n?vhNo} frbc nkc fJzvhnk B/ ;[gohw e'oN gj[zu eo e/ g?rk;; ik;{;h
wkwb/ dh iKu eokT[D dh nghb ehsh j?. frbv B/ gNhFB dkfJo eo e/ fJ;
vrqmwn ihMdusqwn (mwsk) nvIN id`lI-15 4 Agsq, 2021
Sri Satguru Jagjit Singh Ji eLibrary [email protected]
wkwb/ #u ftF/F iKu Nhw dk rmB wzfrnk j?. f}eo:'r j? fe Gkos #u fJ}okfJbh
;kcNt/no okjhI gZsoekoK dh ik;{;h eoB d/ d'F bZr/ jB. n?vhNo} frbv B/ Bkb jh fejk
j? fe n?^;nkJhNh ;[gohw e'oN dh fBrokBh j/m jh iKu eo/. Gkos ;oeko tZb'I nkgD/
BkrfoeK, yk; eo e/ gZsoekoK dh efEs ik;{;h eotkT[D d/ wkwb/ dh jo gZy s'I iKu ehsh
ikt/. frbv B/ fJb?eNq"fBe ik;{;h, j?fezr s/ ;gkJht/no dh tos'I, ik;{;h pko/ w"i{dk ek~Bh
YKu/ ~ th u[D"sh fdZsh j?. T[BQK fejk j? fe seBhe s/ yk; s"o T[s/ ik;{;h eoB dh seBheh
;woZEk eJh r[Dk tX rJh j?. gNhFB ftu fejk frnk j?, @gZsoekoK dk ezw b'eK ~ ;{fus
eoBk, ;oeko dh f}zw/tkoh s?n eoBk j?. ikDekoh wzrDk b'eK dk jZe th j?. frbv d/ w?IpoK
s/ ;ko/ gZsoekoK dk fJj \o} j? fe T[j ;oeko d/ jo nzr s'I ikDekoh wzr e/ T[; dh
f}zw/tkoh s?n eoB, ;oeko dh jo ekotkJh bJh T[; s'I ;gZFNheoB wzrD. fJj ;G ;zftXkB
d/ dkfJo/ ftu j[zdk j?.# frbv B/ fejk fe fJ; G{fwek ~ fBGkT[Dk ikoh oZyD bJh gq?^; dh
nk}kdh dh jo jkb ftu okyh j'Dh ukjhdh j?. gZsoeko fwqDkb gKv/ fJ; e/; ftu ;fj-
gNhFBeosk j?. frbv B/ fejk fe Gkos d/ BkrfoeK ~ fJj ikDB dk g{ok jZe j? fe fes/
;oeko T[BQK d/ jZeK dk xkD sK BjhI eo ojh i' ;zftXkB B/ fdZs/ j'J/ jB, s/ p[fBnkdh jZeK dh
okyh bJh eh edw u[Ze/ rJ/ jB. gNhFB ftu fejk frnk j? fe ;z;dh gqfefonk okjhI
f}zw/tkoh s?n eoB s/ ;zftXkBe ;hwktK ~ fJzB fpzB bkr{ eoB d/ ;ko/ :sB Bkekw j' rJ/ jB.
gNhFBeosk frbv B/ fejk fe itkp d/D tkbh fXo fJ; w[Zd/ T[s/ ftuko uouk s'I th w[Zeo
ojh j? s/ fdZs/ ik oj/ itkp th ;gZFN BjhI jB. fJ; bJh frbv ~ ;[gohw e'oN dk o[y eoBk
fgnk j?. f}eo:'r j? fe ;hBhno gZsoeko gqzi'J/ r[jk mke[o B/ th g?rk;; wkwb/ ftu ;[gohw
e'oN gj[zu eo e/ ndkbs s'I e/Ido ;oeko ~ jdkfJsK ikoh eoB dh wzr ehsh j?. r[jk B/
fejk j? fe ndkbs e/Ido ;oeko ~ g?rk;; ;kcNt/no dh tos'I pko/ ikDekoh dk y[bk;k
eoB bJh j[ew d/t/. fJ; gZsoeko dk BK th efEs ik;{;h tkbh ;{uh ftu gkfJnk frnk ;h.
gNhFB okjhI fJ; ;kcNt/no dh tos'I ~ wB}{oh d/D tkbh nEkfoNh pko/ th ikDekoh wzrh
rJh j?. T[BQk ndkbs s'I wzr ehsh j? fe fJ; dh tos'I ~ r?oek~Bh s/ r?o ;zftXkBe
n?bkfBnk ikt/.
e/Ido ;oeko tb'I j[zdh ;zftXkBe e~BK dh d[o tos'I s'I fBiks fdtkT[D tk;s/ iB
;kXoD dh e'oNK #s/ ni/ nk;Ek pDh j'Jh j?. nk; eod/ jK e'oNK ;ftzXkBe e~BK dh d[o
tos'I o'e ;eD.
vrqmwn ihMdusqwn (mwsk) nvIN id`lI-15 5 Agsq, 2021
Sri Satguru Jagjit Singh Ji eLibrary [email protected]
- k.y AsY . BmM rw
squ qM rqw sgM rwm d y mKu I nwmDwrI
(X.U k.y invwsI s.R plivdM r isGM Bmrw jI n y Awpx y ipqw svrgvwsI s.R KVg
isGM Bmrw jI dvwrw swaQU (X.U k.y ) ivK y 11/3/1987 ƒ spM wdq Aq y pkR wSq
vIklI Sry -y pjM wb d y pihl y AkM dw tweItl Aq y pzy 25 Aq y 27 ’q y CipAw ahu nW
dw hI iek lKy ‘squ qM rqw sgM rwm d y mKu I nwmDwrI’ dI skNYf kwpI iBjvweI h[Y
plivdM r jI mqu wbk ieh pihlw AkM Bmrw swihb n y siqgru U jgjIq isGM jI ƒ
ieglNYf drO y sm y jdNo Bty kIqw qW siqgru U jI n y Ksu IAW bKSidAW bcn kIqw ik
Bmrw jI qsu W iegM lNYf ivc ieh bhqu vf` w kmM kr idKwieAw h[Y 11 mwrc 1987
d y vIklI Sry y pjM b dw skNYf tweItl Aq y pzy ƒ 26 q y 27 h-U bh U ‘vrqmwn
ihdM su qwn’ d y pwTkW dI nzr krn dI KSu I l Y rh y hW - spM wdk )
vrqmwn ihMdusqwn (mwsk) nvIN id`lI-15 6 Agsq, 2021
Sri Satguru Jagjit Singh Ji eLibrary [email protected]
vrqmwn ihMdusqwn (mwsk) nvIN id`lI-15 7 Agsq, 2021
Sri Satguru Jagjit Singh Ji eLibrary [email protected]
vrqmwn ihMdusqwn (mwsk) nvIN id`lI-15 8 Agsq, 2021
Sri Satguru Jagjit Singh Ji eLibrary [email protected]
- pRo. ikrpwl isMG ksyl
svqMqrqw sMgrwm ivc nwmDwrI is`KW dw Xogdwn
gzikp d/ fJfsjk; ftZu 1910 JhH s'I 1920 JhH sZe dk fBGkfJnk j?.
;wK pj[s wjZstg{oB j?. fJ; ftZu ;[szsosk ;zrokw B/ ftdF/ h ;oeko Bkb go{ B Bk-fwbtosB ns / ftdF/ h
nkgDhnK BthnK ;zGktBktK d/ fgS'eV ftZu Bt/I fJBebkph t;sK dh s[bBk ftZu ;[d/Fh uh}K dh tos'I ;ko/ BkwXkohnK
;o{g ~ XkoB ehsk, fi; dk gqitfbs T[dkjoD 1913-14 bJh fJZe soQk dk fJFN jh pfDnk fojk j?. f;ZXk ;kdk fBZih
JhH dh rdo bfjo ;h, fi;dk w[Zy e/Ido nwohek d/ ;B- s/ gfotkoe ihtB ns/ nkuoD d/ gZy s'I T[^uhnK ;dkukoe
coKf;;e ' d / wjkBro ftuZ ;h. fJ; sI' fpBK gfjbk ;;z ko wB[Zyh edoK ehwsK ~ BkwXkohnK B/ ;dk ngDkJh oZfynk j?.
:ZX (1914-1918 JhH) th fJ;/ djke/ ftZu j'fJnk ;h. 1910 JhH s'I 1919 JhH d / ;wI/ seZ BkwXkohnk d / okiBhfse s/
god/F ftZu th eJh xNBktK tkgo ojhnK ;B, fiBQK dk ;wkfie ihtB ~ eJh gZyK s'I ftukoD dh b'V j?. fJj
okiBhfse ns/ ;wkfie ihtB T[^s/ v{zxk gqGkt g? fojk ;h. ftFF/ gyZ jBL (T) gfjbk ;;z ko :XZ[ ns /BkwXkohnK dk fdFq NheD' ,
;w[Zu/ s"o #s/ BthnK j'DhnK s/ ;zGktBktK d/ Bt/I :[Zr dk nkozG (n) ;s[ sz osk dhnK ew" h bfjoK ftuZ :r' dkB ns /(J) f;yZ Xkofwe
j' u[Zek ;h. ;[Xkoe bfjoK d/ ;zdoG ftZu BkwXkohnK dk ;EkB.
BkwXkoh f;Zyk dk oki;h y/so ftZu :'rdkB gfjbe ;z;ko :[ZX ns/ BkwXkohnK dk fdqFNhe'D
BkwXkoh wZs d/ fJ; ekb ftZu th d't/I gZyK dk Bkb'I-Bkb gfjbk ;z;ko :[ZX 28 i[bkJh, 1914 JhH ~ F[o{ j'fJnk,
tkXk eoB dh b'V ;h. nzsoht gZy sK Xkofwe wo:kdk ~ fi; ftuZ :o[ g d /pjs[ ;ko /dF/ Fkfwb ;B. fJeZ fXo fJrz bI?v,
;fEo oZy e/ nkuoDe s"o s/ Bkw pkDh, eEk ehosB s/ o{;, coK;, ;ophnk, ikgkB, fJNbh s/ nwohek dh ;h. d{ih
Xkofwe ;wkrwK d[nkok uZbd/ oZyDk ;h. go BkwXkoh wZs dk fXo ftuZ iowBh, nk;Nohnk, so[ eh ns / pb[ rkohnk Fkwb
pkjoh gZy fi; dk ftF/F r"ot j?, T[j ;h Gkos d/ ;[szsosk ;B. w{b o{g ftZu fJj ;kwokitkdh FeshnK ftueko tX/o/
;zrokw ~ nZr/ fbikD dk ekoi, fi; T[d/F bJh, ;fsr[o{ okw nkofEe wvz hnK T^[s / ep}k eoB dh bkb;k T^[s / nkXkfos
f;xz ih B / ;sz ykb;k ~ jI'd ftuZ fbnKdk ;h. fiTI[-fiTI[ g{zihtkdh izr ;h. jo ;kwokitkdh d/F tX/o/ wzvhnK T[^s/
Gkos ns/ gzikp ftZu okiBhfse tksktoD ftZu }pod;s ep}k eoe/ nkgD/ nkofEe fjZsK ftZu tkXk eoBk ukj[zdk ;h.
gfotosB j 'oj /;B, fstI/-fstI/ jh BkwXkoh wsZ d /okiBhfse i/eo T[go'es fdqFNh s'I t/fynk ikt/ sK fJ; izr ftZu J/Fhnk
T[d/FK ~ ftnkge okFNoh u/sBsk Bkb i'V e/ nZr/ s'oBk th d/ d/FK dh e'Jh tX/o/ G{fwek BjhI ;h. go feT[I i', J/Fhnk d/
}oo{ h ;h. ;ot fjdz eKro;l d /Bkb-Bkb rdo gkoNh ndz b' B pj[s ;ko/ d/F gZSwh ;kwokitkdh d/FK d/ r[bkw ;B, fJ; bJh
th ;orow j ' fojk ;h ns / pjs[ ;ko / ys/ oK ftuZ fJBebkph J/FhnkJh d/FK dh iBsk s/ ;kXBK ~ fXzr'}'oh :[ZX dh GZmh ftZu
ekotkJhnK th nZr/ tZX ojhnK ;B. ftd/Fh ;oeko th Bt/I- M'e fdZsk frnk ;h. fjzd{;skB, feT[I i' T[; ;w/I nzro/}K d/
Bt/I g?IsV/ pdb ojh ;h. nkgDh ;kwokih nkofEe b[ZN-y;[ZN nXhB ;h, fJ; bJh fJE'I dh iBsk ns/ ;?fBe ;kXBK ~
~ ikoh oyZ ojh ;h ns /fiE /jo' BthnK Tg[ ihnK gfo;fEshnK ;kwokitkdh ;oeko B /nkgD /fjsZ K bJh tofsnk ns /byZ K dh
T[^s/ fXnkB e/Idfos eo ojh ;h, T[E/ gfjb/ ;z;ko :[ZX B/ frDsh ftZu b'eK ~ fJ; ftFt :[ZX ftZu ;oekoh skes d/
ftd/Fh je{ws s/ Gkosh b'e ;zrokw ~ nkw' ;kjwD/ fJZe d{i/ pbp{s/ :[ZX ftZu Fkwb eo fdsk frnk. nzro/}, feT[I i' T[;
dk Nkeok eoB bJh oD ys/ o fsnko eo fdsZ k ;h. ;w/I fJZe tZvh ;kwokitkdh Fesh ;B, fiBQK pko/ edh fJj
nykD gqf;ZX ;h fe @nzro/}K d/ oki ftZu ed/ ;{oi BjhI
BkwXkoh wZs dk ftF/F :'rdkB
v[pdk# fJ; bJh Gkos dh nzro/}h ;oeko ;?fBe ;kXBK ~
thjth ;dh d/ fJ; d{i/ djke/ d/ ;w/I BkwXkoh wZs B/ fJeZso eoB ns/ tZvh frDsh ftZu ;?fBe Gosh eoe/ izr
;fsro[ { goskg f;xz ih dh nrtkJh ftuZ eM[ nfij / ekoi fiZsD d/ f;os'V :sB eo ojh ;h.
ehs/ i' okiBhfse y/so ftZu th yk; wjZssk oZyd/ jB. fi;
c"ih Gosh pko/ ;fsr[o{ goskg f;zx ih
ekoB BkwXkoh wZs d/ Gkos d/ ;[szsosk ;zrokw ftZu gkJ/
dk fsZyk gqsheow
:'rdkB ~ edh th BjhI G[bkfJnk ik ;edk. f;ZyK d/ fJ; e[M
bZyK dh frDsh d/ S'N/ fij/ fcoe/ B/ edh th nkgD/ ;[szsosk id'I j'o pj[s ;kohnK f;Zy Xkofwe ;z;EktK, f;zx ;Gk
;zrokw d/ fBozso tkX/ bJh nkgD/ :sB wZm/ BjhI ;B g?D d/ uh\ ykb;k dhtkB nkfd tZX uVQ e/ Gosh eotk oj/ ;B, sK
fdZs/, ;r'I ;Zu sK fJj j? fe okFNoh u/sBsk d/ ftek; ftZu ;fsro[ { goskg f;x nrz o}/ ;oeko ftoXZ[ Bk-fwbtosD dh
nkgDh ;koEe G{fwek ~ ;dk nkgDk ;Zuk ;[Zuk eosZt ;wM e/ Bhsh T[^s/ vN e/ gfjok d/ oj/ ;B. id'I ;oekoh nfXekoh
vrqmwn ihMdusqwn (mwsk) nvIN id`lI-15 9 Agsq, 2021
Sri Satguru Jagjit Singh Ji eLibrary [email protected]
;fsr[o{ goskg f;zx ih e'b c"ih Gosh bJh g[Zi/ sK T[BQK dk tkgoh. gzikp dk fJZe nwho m/e/dko r[ofdZs f;zx ;ojkbh,
itkp ;h, @@w?I nkg ~ e'Jh wdd BjhI d/Dh.##HHH r[o{ BkBe ijk} ezgBh tZb'I fJZe ikgkBh ijk} @ekwkrkNkwko{#
@@gfjbh tZvh izr t/b/ e{fenK s'I fpBK e'Jh NktK-NktK ~ feokJ? #s/ b? e/ 374 w[;kfcoK ~ b? e/ jKreKr s'I 4 ngq?b,
jh f;yZ Gosh sI' pfunk jt' r/ k, iK fco pYZ[ ,/ pkb s /fJ;sohnK 1914 ~ uZfbnk ns/ 26 wJh, 1914 JhH ~ fteN'ohnk
Gosh j'D tkb/ pu/ ;B, BjhI sK jo' f;yZ nkrn{ K B / sK gjfz[ unk, fiE /eB? v/ k d /nfXekohnK B /TB[ KQ w;[ kfcoK ~ T^[soB
nrz o}/ oki ~ geZ k eoB bJh nkg irhoK, fJBkw s / srw / bD? Bk fdZsk. eB/vk d/ gqtk;h GkoshnK d/ :sBK d/ pkti{d th fJj
bJh, fJeZ di{ / sI' tXZ -uV Q e / Gosh fdsZ h ns / iB-;kXkoB ~ rZb f;o/ Bk uVQh s/ T[; ijk} ~ 17 i[bkJh, 1914 JhH ~
pr/ kBh bVkJh bVB bJh izr dh GZmh ftZu M'e fdZsk ;h. tkfg; w[VBk fgnk. e?B/vk d/ GkoshnK tZb'I 6,000 vkbo
go id'I 11 Btzpo, 1918 JhH ~ izr d/ yksw/ fgS'I fJeZmk eoe/ ijk} dk feokfJnk Go fdZsk frnk. 21 ngq?b,
fiE/ f;Zy ;?fBe ;wMd/ ;B fe T[BQK ~ pjkdo :'X/ BkfJe 1913 JhH ~ ekfJw j'Jh rdo gkoNh d/ nkr{nK tZb'I fJ;
;wfMnk ikt/rk, sK T[BQK ~ fJj t/y e/ pVh j?okBh j'Jh fe ijk} d/ w[;kcoK dh ;jkfJsk ehsh rJh ns/ rdo gkoNh dk
;oekoh nc;o T[BQK ~ nBgVQ s/ g/Iv{ jh fynkb eod/ ;B. gouko ijk} d/ w[;kcoK ftZu ehsk frnk. 29 ;szpo, 1914
JhH ~ id'I fJj ijk} pipi d/ xkN s/ brk sK nzro/}h
rdo gkoNh bfjo s/ j'o okiBhfse nzd'bB
;oeko dh gb[ ; fJBKQ d /;n[ krs bJh fsnko yVhQ ;h. ;oeko
gfjb / wjK:XZ[ d / ;wI/ fiE / ftdF/ h ;oeko irz fisD bJh dk fJj fynkb ;h fe fJ; ijk} d /w;[ kco fjdz ;[ skB ftuZ rdo
tXZ sI' tXZ fNb bk ojh ;h, TE[ / Gkos d / ;s[ sz osk ;rz okw B / th wukTD[ bJh nkJ / jB. ijk} dh sbkFh bJh rJh, go eJ' h th
BtK orz gefVnk. pjs[ ;kohnK fJBebkph bfjoK T^[mhnK, uh} nfijh Bk fwbh, fi; dh tosI' ;oeko ftoXZ[ ehsh ik ;edh
fiBKQ ftuZ I' rdo gkoNh bfjo ~ ;G sI' tXo/ / ikfDnk iKdk j.? jt' ./ pkpk ro[ fdsZ f;xz d /efjD T^[s /fijVk th rdoh ;kfjs iK
fJ; B /nkgD /bwz /fJfsjk; ftuZ Gkos d /;s[ sz osk ;rz okw ftuZ jfEnko ijk} ftuZ ;B, Tj[ gfjbK jh ;wdz[ o ftuZ ;NZ[ fdsZ /rJ/
fiE / fBrZ o fj;Z k gkfJnk, TE[ / eJh jo' fJBebkph bfjoK ~ th ;B. fJ; ijk} d / w;[ kcoK Bkb pi pi d / xkN dk y{Bh ;kek
iBw fdsZ k. go di{ / pBz / fJ; eKqshekoh bfjo d / gGq kt ~ go{ h tkgfonk, i' Gkos d/ ;[szsosk d/ fJfsjk; ftZu :kdrkoh
soKQ jD[ seZ th Ti[ kro BjhI jD' fdsZ k frnk. d[yKs d/ s"o s/ ;dk ikfDnk iKdk oj/rk.
ijk} d / fBjEZ / w;[ kcoK T^[s / rb' hnK dh poyk ehsh rJh,
rdo gkoNh dh ;EkgBk
fi; Bkb 19 w;[ kco s / fJeZ ftnesh pkjobk wkfonk frnk,
gzikp d/ nzro/}h ;kwoki d/ nXhB j' ikD Bkb gzikp dh 96 cV /rJ /s /TB[ KQ ~ ib/ Qpdz eo fdsZ k frnk. fJBKQ ftuZ I' nwo
feo;kBh dh jkbs pj[s fBZxo rJh ;h. pj[s ;ko/ gzikp d/ f;xz BX' f;xz tkbk ~ whnK tkbh ib/ Q eNZ[ eNZ[ e / wko fdsZ k
fe;kB s/ feosh, d;seko, o[}rko dh Gkb ftZu dZyD g{op frnk. d ' f;Xz hnK ~ bwz h ;}k fdsZ h rJh. pkpk ro[ fdsZ f;xz s/
JF/ hnk d /dF/ K-f;xz go[ , wbkfJnk, fJvz B' F/ hnk, f;nkw, jKreKr eM[ jo' ;kEh pu e / fBeb rJ./ pkpk ro[ fds f;xz rg[ stk;
s/ FzxkJh ftZu B"eoh dh Gkb ftZu uZb/ rJ/ ;B. thjthI ;dh d/ ftuZ ubk frnk. fgSI' iBse dpkn jm/ ftbhnkw ftB;N? dh
gfjb/ djke/ ftZu e?B/vk s/ nwohek ftZu T[d:'fre T[Bsh s/ gXq kBrh jm/ gVskbhnk efwFB Bhns ehsk. fJ; efwFB dh
Bt-fBowkD bJh ftek; ekoiK dk nkozG j'fJnk. J/FhnkJh fogo' N d /nkXko s /33 iD /ib/ QftuZ oyZ e /;G fojkn eo fdsZ /
d/FK d/ pj[s ;ko/ feoshnK B/ e?B/vk s/ nwohek ~ o[}rko dh rJ./ pi-pi d / xkN dk fJj yB{ h ;kek Gkos d / ;s[ sz osk
Gkb ftZu ikDk F[o{ eo fdZsk. fJ; o[}rko dh d"V ftZu pj[s ;rz okw d / fJfsjk; dh fJeZ nGbZ[ xNBk j.?
;ko/ gzikph, fiBQK ftZu f;Zy fe;kBK dh frDsh tX/o/ ;h, fJ; ;wI/ giz kp dk bc? NhBI?N rtoBo wkJheb UvtkJho
e?B/vk s/ nwohek ~ u'yh frDsh ftZu ub/ rJ/. okw f;zx ;h. T[j pVk em'o s/ ikbw jkew ;h. T[;B/ nkgD/ tZb'I b'eK
wihmk nB;[ koK 1905 ftuZ eB? v/ k ftu fiE /ewz eod /giz kphnK ~ dpkT[D, i/bQK ftZu pzd eoB ns/ d/F GrsK T[^s/ w[eZdw/
dh frDsh 45 ;h, T[E/ 1908 JhH ftZu fszB ;kbK d/ nzdo jh ubkT[D ns/ ;}ktK d/D dk dwB uZeo g{o/ }'o Bkb ubkJh
2633 sZe ik g[Zih. Gkos s/ J/FhnkJh d/FK ikgkB, uhB, ofZ ynk. ;oekoh so" s / fJj gouko ehsk frnk fe pi-pi
f;zxkg[o, wbkfJnk nkfd d/ w}d{o xZN sBykjK #s/ ezw eod/ d/ xkN T[^s/ cV/ rJ/ pkjo'I nkJ/ ftnesh d/F ftZu rVpV
;B. fJ; bJh e?B/vk d/ w}d{oK ftZu T[BQK gqsh fxoDk dh eoB nkJ/ jB ns/ T[j vke{ s/ b[N/o/ jB. fJBQK ftZu gzikph
GktBk g?dk j' rJh ;h. fJj GktBk tXdh tXdh B;bh Bcos f;ZyK dh frDsh tX/o/ ;h. nekb s]s s/ j'o r[oXkwK s'I fJj
ftZu pdb rJh ;h. e?B/vk ;oeko B/ GkoshnK d/ dkyb/ T[^s/ j[ewBkw/ ikoh ehs/ rJ/ fe rdoh f;Zy BjhI jB, Bk;se jB.
eJh gkpzdhnK bk fdZshnK ;B, fi; ekoB e?B/vk d/ gotk;hnK
BkwXkohnK tZb'I yzvB
~ pVk ;xz oF eoBk fgnk.
e?B/vk ;oeko tZb'I GkoshnK d/ dkyb/ T[^s/ o'eK bkT[D j'o ;G f;Zy ;z;EktK s/ s]sK d/ w[yh, fJ; ;zpzX ftZu
ekoB T[E'I d/ GkoshnK ~ pj[s ;kohnK w[FebK dk ;kwDk ;oekoh ipo s/ fJBQK d'FK pko/ u[Zg ;kXh p?m/ oj/, go f;ZyK
eoBk fgnk. 1914 Jh;th ftZu ekwrkNkwko{ ijk} dh xNBk ftZu'I BkwXkohnK B/ ;oeko tZb'I fJBQK rdohnK T[^s/ bkJ/ rJ/
vrqmwn ihMdusqwn (mwsk) nvIN id`lI-15 10 Agsq, 2021
Sri Satguru Jagjit Singh Ji eLibrary [email protected]