Table Of ContentHebben transseksuelen hetzelfde risicoprofiel voor hart- en
vaatziekten als hun geslacht bij geboorte?
dr.H.Asscheman
Inleiding HDL-cholesterol(15-20%)enzijndeveranderingenvan
deendotheelfactorspiegelscomplex.Toenamevanhetbig
Mannelijk geslacht is in alle studies naar hart- en vaat- endothelinezouhetrisicovergrotenmaardetoegenomen
ziekteneenbelangrijkerisicofactor.Hetgemiddeldlagere ratioPAI-1/t-PAendedalingvandeVon-Willebrandfac-
HDL-cholesterolgehalte en een scala aan verschillen in torhebbenjuisteenbeschermendeffectophetrisicovan
factorendiegeproduceerdwordeninhetendotheeldiehet hart-envaatziekten.Debloeddrukverandertnietsignifi-
risicovanatherosclerosebeı¨nvloeden,kunnendithogere cant en de insulinegevoeligheid neemt toe, evenals het
risicodeelsverklaren. lichaamsgewicht(1).
De geslachtshormonen, testosteron en vooral oestro- Kortom: de veranderingen in het risicoprofiel van
genen, zijn grotendeels verantwoordelijk voor deze ver- hart-envaatziektendoorgeslachtshormonenzijnglobaal
schillen(1).Nademenopauzewordenhart-envaatziek- teduidenalseenverbeteringbijtoedieningvanoestroge-
tenintoenemendemateookbijvrouwenvastgesteld.Op nen,maarbijtestosterontoedieningzijndezever-anderin-
deze gronden wordt aangenomen dat oestrogenen gennieteenduidigpositiefofnegatief.Hetrisicoprofielis
beschermen tegen hart- en arterie¨le vaatziekten (2). Bij echtergeen‘harde’uitkomstmaatzoalsdeoestrogeensub-
de behandeling van man-naar-vrouw transseksuelen stitutie studies bij postmenopauzale vrouwen hebben
wordt de aanmaak van testosteron onderdrukt (door getoond(2).
anti-androgenenenlaterdoororchidectomie)enworden
oestrogenen toegediend waardoor een zelfde hormonale
situatieontstaatalsbijvrouwenmet
Effecten op cardiovasculaire gebeurtenissen
hormonalesubstitutie.
Bij vrouw-naar-man transseksuelen wordt door toe-
diening van testosteron de aanmaak van oestrogenen Er is slechts e´e´n langdurige follow-up studie van hor-
onderdrukt (later door ovarie¨ctomie) en is er een hoog moonbehandelde transseksuelen in de literatuur (4). In
testosterongehalte met een lage oestrogeenspiegel deze studie van de genderwerkgroep van het VUMC uit
(afkomstigvande omzettinguit testosteron)zoals bij de Amsterdam werden 816man-naar-vrouwtransseksuelen
man(3). en 293 vrouw-naar-man transseksuelen, die behandeld
werden volgens het bovengenoemde hormoonschema,
vervolgd gedurende gemiddeld 9 jaar (2 maanden - 45
jaar).
Invloed op risicofactoren
In vergelijking met de Nederlandse bevolking als
geheel (CBS-cijfers) werd, gecorrigeerd voor leeftijd en
ToedieningvanoestrogenenverhoogthetHDL-choleste- geslacht, geen hogere mortaliteit gevonden in de groep
rol(+15%)enverlaagtendotheelfactoren(plasminogeen behandelde transseksuelen. Wel was de mortaliteit bij
activator inhibitor-1 (PAI-1), tissuetype plasminogeen man-naar-vrouw transseksuelen ten gevolge van suicı¨de
activator(t-PA)enbigendotheline)diegeassocieerdzijn (StandardizedMortalityRisk:9,29)enAIDS(SMR:6,0)
met een verhoogd risico. De bloeddruk stijgt gemiddeld significant verhoogd. De sterfte ten gevolge van hartin-
niet, de insulinegevoeligheid (nuchter glucose/insuline) farct(SMR:0,71,95%CI:0,26-1,55)wasnietsignificant
neemtietsaf.Ookstijgthetlichaamsgewichtendetrigly- verhoogdnochverlaagd.
ceridenspiegel. Bij toediening van testosteron daalt het
H.Asscheman,Vademecumpermanentenascholinghuisartsen,DOI10.1007/978-90-313-8808-0, 1
(cid:1)BohnStafleuvanLoghum2006
2 H.Asscheman
De incidentie van het hartinfarct, inclusief fatale har- Voorvrouw-naar-mantransseksuelenisopgrondvan
tinfarcten, bij man-naar-vrouw transseksuelen (Standar- debevindingenniete´e´nduidigwathetrisicovanhart-en
dizedIncidenceRisk:0,5,95%CI:0,24-0,91)leekweliets vaatziekten wordt met testosteronbehandeling. Voor de
lager,maarhetrisicovanveneuzetromboseissterkver- praktijkishetbelangrijkomhetrisicovanveneuzetrom-
hoogd(SIR:19,56,95%CI:12-26).HetrisicovanCVA bose met oestrogeenbehandeling te verkleinen door zo
inclusief TIA (SIR: 1,71, 95% CI: 0,63-3,88), was niet veel mogelijk en zeker boven het 40e jaar oestrogenen
significant veranderd. Hypertensie of diabetes werd niet voorteschrijven.
vaker gevonden bij de behandelde man-naar-vrouw Voordeandererisicofactorenzoalsroken,hypertensie
transseksuelen.Erlijktdusvoorhartinfarcteneenmoge- en cholesterolgehalten gelden dezelfde criteria als bij de
lijke reductieop te treden, maar door dehoge incidentie algemene bevolking, waarbij het verstandig is om in alle
van veneuze trombose is er voor het totaal van hart- en gevallen uit te gaan van het mannelijk geslacht bij het
vaatziekten geen winst bij oestrogeenbehandeling van instellenvanmedicamenteuzebehandeling.
man-naar-vrouwtransseksuelen!
Door de relatief jonge leeftijd (gemiddeld 34 jaar), de
kleine groep en beperkte follow-up kunnen bij vrouw-
Referenties
naar-mantransseksuelengeenconclusiesgetrokkenwor-
denoverhetoptredenvanhart-envaatziekten.
KesterenPJvan,KooistraT,LansinkM,etal.Theeffectsofsex
steroidsonplasmalevelsofmarkerproteinsofendothelialcell
functioning.ThrombHaemost1998;79:1029-33.
Samenvatting Middeldorp S, Bu¨ller HR, Vandenbroucke JP, Helmerhorst FM,
RosendaalFR.Nadeligecardiovasculaireeffectenvanpostme-
nopauzale hormonale suppletie. Ned Tijdschr Geneeskd 2002;
Door behandeling van man-naar-vrouw transseksuelen 146:2123-27.
AsschemanH,GoorenLJG.Hormonetreatmentintranssexuals.J
met oestrogenen verandert het risicoprofiel naar een iets
PsycholHumanSexuality1992;5:39-54.
lager risico van hartinfarcten met een sterk verhoogd
Kesteren PJM van, Asscheman H, Megens JAJ, Gooren LJG.
risicovanveneuzetrombose. Mortality and morbidity in transsexual subjects treated with
cross-sexhormones.ClinEndocrinol1997;47:337-42.
