Table Of ContentМинистерул Едукацией ал Републичий Молдовенешть Нистрене
Институтул де дезволтаре а ынвэцэмынтулуй ши перфекционаря кадрелор
Лабораторул штиинцифик «Факла» ал «УСН Т.Г. Шевченко»
ЛЛИИММББАА
ММООЛЛДДООВВЕЕННЯЯССККЭЭ
ККааееттуулл ееллееввууллууйй
ккллаассаа аа VV--яя
Тираспол
2021
ББК 81.2 (4Мол-5)
Г12
Алкэтуиторь
Н.Д. Гудаль, Л.М. Грамма, Т.И. Жолубчастая
Гудаль Н. ш. а.
Г12 Лимба молдовеняскэ: каетул елевулуй класа а V-я / алк. Гудаль Н.Д., Грамма Л.М.,
Жолубчастая Т.И. — Тираспол: ИДЫшиПК, 2021. — 98 п.
ББК 81.2 (4Мол-5)
© ИДЫшиПК, 2021
© Гудаль Н.Д., Грамма Л.М., Жолубчастая Т.И., 2021
КК
УУППРРИИННСС
Репетаря материей дин чиклул примар
Ортография суфикселор, префикселор . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Ортография дифтонщилор, трифтонщилор . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Пэрциле де ворбире
Субстантивул . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Аджективул . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Артиколул . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Пронумеле . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Вербул . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Адвербул . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Препозиция ши конжункция . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Фонетика ши ортоепия. Графия ши ортография
Сунетеле ворбирий. Артикуларя . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Алфабетул лимбий молдовенешть. Графия . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Сунетеле лимбий молдовенешть. Вокалеле деплине ши семивокалеле . . . . . . . 17
Дифтонщий, трифтонщий, хиатул . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Консоанеле. Класификаря лор . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Силаба. Тречеря кувынтулуй динтр-ун рынд ын алтул . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Акчентул. Ортоепия . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Анализа фонетикэ а кувынтулуй . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Структура кувинтелор
Дериваря ши модификаря кувинтелор . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Десиненца ши тема . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Суфиксул. Ортография суфикселор . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Префиксул. Ортография префикселор . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Анализа структурий кувынтулуй . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Лексикул
Сенсул лексикал ал кувынтулуй . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Кувинте моносемантиче ши полисемантиче . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Сенсул проприу ши сенсул фигурат ал кувынтулуй . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Фразеолощисмеле . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Омонимеле . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Паронимеле . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Синонимеле . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Антонимеле . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Синтакса ши пунктуация
Ымбинаря де кувинте . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Пропозиция. Темелия граматикалэ а пропозицией . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Фраза. Деосебиря динтре пропозицие ши фразэ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Пэрциле принчипале але пропозицией. Субьектул ши предикатул . . . . . . . . . . 44
Субьектул симплу ши компус. Субьекте омощене . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Предикатул . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Предикатул вербал симплу . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
3
Предикатул вербал компус . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Предикатул номинал . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Пэрциле секундаре але пропозицией . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Атрибутул . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Комплементул директ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Комплементул индирект . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Комплементул чиркумстанциал . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Щенерализаря ши систематизаря материей студияте
ла пэрциле де пропозицие . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Пэрциле омощене але пропозицией . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Адресэриле. Семнеле де пунктуацие ла адресэрь . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Фраза ку ворбире директэ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Диалогул. Линия де диалог . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Морфолощия ши ортография
Пэрць де ворбире индепенденте ши аукзилиаре . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Артиколул ка парте де ворбире . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Субстантивул ка парте де ворбире . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Нумэрул субстантивелор . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Щенул субстантивелор . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Казуриле субстантивелор . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Анализа морфолощикэ а субстантивулуй . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Функция синтактикэ а субстантивелор . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Ортографие ши валорь лексикале але субстантивулуй . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Аджективул ка парте де ворбьире . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Категорииле граматикале але аджективулуй . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Валоаря стилистикэ а аджективулуй . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Акордул аджективулуй ку субордонатул . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Топика аджективулуй ын ымбинаря де кувинте . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Анализа морфолощикэ а аджективулуй .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Вербул ка парте де ворбире . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Локуциуниле вербале . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Вербе предикативе ши непредикативе . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Вербеле аукзилиаре . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Форма инициалэ а вербулуй. Конжугэриле вербулуй . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Персоана ши нумэрул вербулуй .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Тимпуриле вербулуй . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Тимпул презент. Ортография вербелор ла тимпул презент . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Тимпул трекут. Имперфектул . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Перфектул симплу . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Первектул компус . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Май мулт ка перфектул . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Ортография вербелор ла тимпул трекут . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Тимпул виитор . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Систематизаря материей студияте ын кл. а V-я
Фонетика . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Структура кувинтелор . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Лексикул . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Синтакса ши пунктуация . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Морфолощия ши ортография . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
4
РЕПЕТАРЯ МАТЕРИЕЙ ДИН ЧИКЛУЛ ПРИМАР
«Ам о касэ принтре рамурь,
Ам ун сат ынтрег де нямурь,
Ам ун кодру, о кымпие,
Ам ун грай че-мь плаче мие…»
(Гр. Виеру)
ОРТОГРАФИЯ СУФИКСЕЛОР, ПРЕФИКСЕЛОР
1. Читеште атент текстул ши екстраще ын спациул резерват кувинтеле
каре ау префиксе ши суфиксе.
Дин времурь стрэвекь, териториул цэрий ноастре а фост стрэбэтут де мултэ
луме. Мергынд де ла ест ла вест сау де ла норд ла суд, мулць кэлэторь ау алес сэ
рэмынэ пе ачесте пэмынтурь пентру тотдяуна. Де че? Пентру кэ ау фост атрашь де
фрумусеця лор. Аич ерниле сынт блынде ши вериле ынсорите, примэвериле сынт
ынфлоритоаре ши тоамнеле дарниче. Ашезаря щеографикэ а локулуй се афлэ ла
рэскручя унор импортанте друмурь комерчиале. Мелягул ностру а девенит о касэ
кэлдуроасэ ши примитоаре – каса ноастрэ комунэ. Ка урмаре, с-ау унит дифери-
те лимбь ши културь, каре конвьецуеск ын бунэ ынцелещере.
_______________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
2. Де ла кувинтеле дате формязэ кувинте ной:
а) ку ажуторул суфикселор:
царэ ___________________________________________________
кале ___________________________________________________
б) ку ажуторул префикселор:
друм ___________________________________________________
скрис __________________________________________________
5
3. Алкэтуеште 2-3 енунцурь деспре сатул тэу натал, утилизязэ кувинте ку
суфиксе ши префиксе, маркынду-ле.
______________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
4. Скрие литера омисэ ын кувинтеле пропусе. Редэ график партя кувынтулуй
обцинутэ.
Ы__бэрбэта, ы__бобочи, ы__белшугат, ы__албит, ы__фэциша, ы__пакета;
ко__пунере, ко__патриот, ко__бате, ко__фрате, ко__сэтян, ко__ворбире;
де__фачере, де__пакета, де__кынтат, де__доире, де__моштенире, де__лока;
рэ__платэ, рэ__круче, рэ__коаче, рэ__гынди, рэ__бунат, рэ__бэтут.
5. Пуне ын локул пунктелор литереле омисе. Сублиниязэ кувинтеле каре се
скриу ку дой де нн. Че ай констатат?
Ы … мулцит, ы … оире, ы … эрэвит, ы … отэтор, ы … ебунире, ы … прежур,
ы … обилынд, ы … рэит, ы … аинте, ы … емури, ы … элциме.
6. Алкэтуеште кыте патру кувинте ку фиекаре динтре пэрциле де кувинте
де май жос.
Дез ____________________________________________________
Дес ____________________________________________________
Ын ____________________________________________________
Ым ____________________________________________________
7. Сублиниязэ форма коректэ а кувинтелор дате:
дезбате – десбате; рэстурнат – рэзтурнат;
рэзбате – рэсбате; деспакета – дезпакета;
ыннопта – ынопта; ымбуна – ынбуна;
ымпэтури – ынпэтури; десзэпези – дезэпези.
8. Формязэ кыте 4 кувинте ку ажуторул суфикселор: -ан, -ян; -иор; -ит.
______________________________________________________
6
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
ОРТОГРАФИЯ ДИФТОНЩИЛОР, ТРИФТОНЩИЛОР
1. Сублиниязэ дифтонщий ши трифтонщий ын кувинтеле де май жос.
Соаре, коастэ, брыу, платоу, поаме, рэкоаре, войос, широй, шувой, тайнэ,
тей, цугуй, уймит, дуйоасе, плойоасе, бусуйоаче, лупоайкэ.
2. Сублиниязэ дифтонщий ши трифтонщий формаць дин доуэ кувинте.
Че-ай дат, ле-ай спус, не-а вэзут, ну-й бине, те-а гэсит, те-ау ынтылнит,
ле-ам повестит, мь-а спус, те-ой кема.
3. Сублиниязэ варианта коректэ. Ын каре варианте коректе ай гэсит диф-
тонщь?
1. Бэеций ну-шь путяу пермите (м-ай, май ) нимик.
2. Пэринций лор ау фэкут марь сакрифичий ка (сэ-й, сэй) тримитэ ( ла, л-а)
ынвэцэтурэ.
3. Ынтр-ун тырзиу, бэеций (сау, с-ау) прегэтит сэ плече.
4. (Еа, я) а дескис уша ши (й-а, я) пофтит ынэунтру.
5. (М-ай, май) инвитат ын ливада буникулуй (ла, л-а) сфыршитул луний май.
4. Сублиниязэ дифтонщий ши трифтонщий ын кувинтеле пропусе.
Немцоайкэ, пуфоайкэ, русоайкэ, туркоайкэ, чербоайкэ, фуйоаре, войоасэ,
плойоасэ, скынтейоасэ, ынчепяй, ведяй, причепяу, вуяу, ыннояу, тэяй, майоу,
дуйоасэ, й-ау спус, й-ай зис.
5. Интроду ын спацииле либере трифтонщий -яй сау -яу (ла 10 вербе, персоа-
на II, синг., т. трекут, ла 10 вербе, пер. III, плур., т. трекут).
Пери___, спери___, субститу___, ынапо___, ынке___, ынкле___, кон-
де___, ынфо___, вен___, локу___, му___, пери___, реститу___, спери___,
тэмы___, треч___, ындо___, ынковэ___, ынтеме___, ынтретэ___ .
7
ПЭРЦИЛЕ ДЕ ВОРБИРЕ
СУБСТАНТИВУЛ
1. Сублиниязэ субстантивеле ын текстул дат. Екстраще ын спациул резерват
пе челе дин примеле доуэ енунцурь, индикэ щенул, нумэрул ши казул лор.
Одатэ домниторул Молдовей Петру Рареш мерщя кэларе пе малул ымпэду-
рит ал Ниструлуй. Ши мергынд аша, нумай ятэ че веде сус, пе чер, кум ун улиу с-а
луат дупэ доуэ лебеде. Атунч Петру Рареш а скос дин толбэ о сэщятэ, а окит ын
улиу ши а ынтинс коарда аркулуй. Дар токмай ын клипа ачея калул воеводулуй с-а
сперият де чева, а некезат путерник ши с-а ридикат ын доуэ пичоаре. А тремурат
мына воеводулуй ши сэщята слобозитэ а збурат ну спре улиу, чи спре уна динтре
лебеде. Фэрэ суфларе, пасэря а кэзут ын апа рыулуй.
_____________________________________________________
__________________________________________________________
_________________________________________________________
2. Сублиниязэ ширул де кувинте каре концине нумай субстантиве.
А) зымбет, зымбире, зымбитор, а зымби;
Б) рушине, рушинос, а рушина, нерушинат;
В) пескар, пеште, пескуире, пескуитул;
Г) вынат, вынэтор, вынэтоаре, а вына.
3. Пуне субстантивеле дате ла нумэрул плурал.
Капканэ ____________; нинсоаре ____________; греер _________;
брумэ ____________; оглиндэ __________; адынчиме _________;
фуртунэ __________; дял _____________; кодру ______________.
4. Алкэтуеште пропозиций ку субстантивеле: ккааррттее,, ппээддууррее,, ччеерр,, ппллооааее,
утилизынду-ле ку сенс фигурат. Скрие казул ачестор субстантиве.
1. _____________________________________________________
2. _____________________________________________________
3.______________________________________________________
4. _____________________________________________________
8
5. Потривеште кыте трей субстантиве пентру аджективеле.
Албастру ________________________________________________
Лунгэ __________________________________________________
Речь ___________________________________________________
Марь___________________________________________________
6. Гэсеште субстантиве ку ынцелес асемэнэтор (синониме).
Луптэ___________________ викторие _____________________
елев ____________________ ынкэпере _____________________
7. Гэсеште субстантиве ку сенс опус (антониме):
Бэтрынеце _________________ минчунэ _____________________
урыцение __________________ умезялэ _____________________
8. Трансформэ урмэтоареле субстантиве де щен маскулин ын субстантиве де
щен феминин.
Рэцой ___________________ луп____________________________
урс _____________________ леу____________________________
9. Трансформэ аджективеле ын субстантиве.
Приетенос __________________ бун __________________________
дурерос ___________________ милос ________________________
ербос _____________________ ауриу_________________________
АДЖЕКТИВУЛ
1. Сублиниязэ аджективеле ын текстул дат. Селектязэ ын спациул резерват
аджективеле дин примеле трей енунцурь, индикэ щенул ши нумэрул лор.
Пе мушкюл грос, калд ка о бланэ а пэмынтулуй, кэприоара стэ жос, лынгэ
едул ей. Ачеста шь-а ынтинс капул ку ботул мик, катифелат ши умед, пе спателе
мамей луй, ши, ку окий ынкишь, се ласэ дезмьердат. Кэприоара ыл линще ши
лимба ей субцире кулкэ ушор блана моале, мэтэсоасэ а едулуй. Мама ыл привеш-
9