Ütopyalardan Distopyalara Eğitim ve Toplum

108 Pages·2017·11.93 MB·Turkish

Eğitim Kovayı Doldurmak Değil,
Ateşi Tutuşturmaktır
Ali YALÇIN
Eğitim-Bir-Sen ve Memur-Sen Genel Başkanı
‘Eğitimin geleceği’ ve ‘Gelecekteki eğitim’e dair kukçular, finansal analistler, doktorlar, gazeteciler,
cümle kurmadan önce bizi nasıl bir geleceğin muhasebeciler, sigortacılar, kütüphaneciler yer
beklediğiyle ilgili mülahazalara odaklanmak iyi bir alıyor. Tom Peters’in, “işleriniz iyi gidiyorsa eğitim
nirengi noktası olabilir. Zira günümüzde geleceğe bütçesini iki katına çıkarın, kötü gidiyorsa dört
dair tasavvurların odağında dijital devrim ve bu katına” tavsiyesi, gelecekte işlerin pek de yolunda
devrimin ürettiği/üreteceği fırsat ve felaketin yan gitmeyeceğini öngören yaklaşımları düşündüğü-
yana durduğunu söylemek abartılı olmayacaktır. müzde daha da önem kazanıyor.
İnsanın, bu gelecek tablosu içerisinde nasıl ko-
Günümüzde çok net bir kırılma veya dönü-
numlanacağına ilişkin analizlere kulak vermek “ya-
şüm yaşanmaktadır. Değişen dünya ve insan re-
rının ötesini” tahayyül edebilmek için önemlidir.
alitesiyle birlikte eğitimin niteliği de değişecektir.
Bu bağlamda Dünya Ekonomi Forumu Kurucusu
Geleceğin eğitiminin nasıl olacağı, bütün cevap
ve Yönetici Başkanı Klaus Schwab’ın “tüm yaşam
ve hazırlıkları biçimlendirecek en temel sorudur.
deneyimlerimizi yeniden şekillendirecek bir dö-
Bugün daha çok teknolojik eksenle biçimlenen
neme girdiğimiz” iddiasını irdeleyerek başlayalım.
değişimi anlamada, bu kaçınılmaz realiteye uzak
Schwab, ekonomiden toplumsal ilişkilere, hukuk
ve ters düşmeden geçmiş birikimleri gelecek ne-
anlayışından çalışma hayatına kadar her şeyi ye-
sillere aktarmada yine en başat görev eğitimindir,
niden şekillendireceğine inandığı bu dönemi 4.
eğitimin olacaktır.
Endüstri Devrimi olarak nitelendiriyor. ‘İnsanlık ta-
Eğitim-Bir-Sen olarak, küreselleşmenin eğitim-
rihi boyunca bu kadar büyük vaatler ve potansiyel
de neden olduğu/olacağı etkileri irdelemek ve bu
tehlikeler içeren başka bir dönem yaşanmadığına’
değişimlerin maruz kalanı değil, öznesi olmanın
inanan Schwab’a göre dijital devrim, çok daha
gereğini yerine getirmek için birçok platformda
yaygın mobil internet, ucuzlayan daha küçük ama
gayret sarf etmekteyiz. Bu gayretlerimizin bir yan-
daha güçlü sensörler ve yapay zekâ ile karakterize
sıması olarak, Eylül ayında İstanbul’da, dört gün
olmuş durumda. Schwab, dijital devrim dediği bu
süren ve 77 ülkeden 175 sendikacının katıldığı
süreçte merkeze şu soruyu koyuyor: “İnsanlık bu
uluslararası “Küreselleşme, Eğitim ve Sendikalar”
süreci nasıl karşılayacak ve nereye kadar bu süre-
sempozyumunu düzenledik. Bu programda, ge-
cin bir parçası olacak?”
leceğin eğitimine şekil verirken her ülkenin kendi
Burada kilit cümle, “insan nereye kadar bu sü-
dinamiklerini de göz önünde bulundurarak tem-
recin bir parçası olacak’ sorusudur. Çünkü bu ta-
kinli adımlar atmaya dönük kaygıları olduğunu
savvura göre gelecekteki insan, geliştirdiği dijital
gördük. Bu bağlamda, Singapur’dan gelen katı-
dünyanın bir nesnesi ve hatta ayak bağı olma riski
lımcının vurguladığı “Eğitimde başarılı olan ülke-
ile karşı karşıyadır. Geleceğin dünyasında yaşanan
lerden eğitim sistemlerini devşirmenin, monte
gelişmelerin tüm ilişkileri yerinden edeceği/yeni-
edildikleri ülkelerde kayıp nesillere neden olacağı”
den tanımlayacağı öngörüsü hâkimdir. Son dö-
hususu hayatidir. Bir ülkenin eğitim politikalarını
nemde bu öngörüleri besleyen birçok araştırma-
belirlerken kendi yerel dinamiklerini aktive etme-
dan haberdar oluyoruz. Bu araştırmaların birinde,
den kopyala/yapıştır mantığı ile attığı her adımın
ABD’de toplam istihdamın yüzde 47’sinin gelecek
eğitimde endoktrinasyona küresel boyut katarak
10 ya da 20 yıla yüksek risk altında gireceği sonu-
yerel dinamikleri tahrip edeceği tespitine katılma-
cuna varılıyor. Bu meslek gruplarının başında hu-
mak mümkün değil.
1
Yıl: 14 / Sayı: 43 Mayıs - Haziran - Temmuz - Ağustos 2018
EĞİTİM-ÖĞRETİM VE BİLİM ARAŞTIRMA DERGİSİ
Eğitim Kovayı Doldurmak Değil, Ateşi Tutuşturmaktır
Sempozyumumuzda, küreselleşmenin eğiti- olarak konu edilmiş, başarılı bir şekilde uygulan-
me yansımasının her ülkede ayrı bir gerçekliğe mıştır. Bizde en meşhur örneği Ragıp el İsfahanî
tekabül ettiğini bir kez daha gördük. Küreselleş- tarafından verilen ‘Müfret’ veya ‘Müfredat’ adlı eği-
menin sınırları erittiği iddiasının yaygın bir inan- timin içeriğini konu edinen eser isimlerinin ‘fert’le
ca dönüştüğü bir vasatta; bir yanda, Batı Şeria’da doğrudan ilgili olması çok anlamlıdır. Yani bizim
600 kontrol noktasının varlığı ve Kudüs’te okula eğitim sistemimiz esas itibarıyla insanı tek tek ye-
devamsızlığın yüzde 50’leri bulması bir toplumun tiştirmeyi amaçlamış ve bunu başarmıştır. O ne-
gerçekliği iken, öte tarafta Endonezya ve Kenya’da denledir ki, Buhara’dan Semerkand’a, Bağdat’tan
“Dünya vatandaşlığı eğitim konsepti” içerisinde Mısır’a, İstanbul’a kadar eğitim kurumlarında İbn-i
öğretmenleri ve öğrencileri Endüstri 4.0’a hazırla- Sinalar, Farabiler, Biruniler, Kaşgarlı Mahmudlar, El
mak için “Akıllı öğrenim merkezleri” açma gayret- Cezeriler, Ali Kuşçular, Koçi Beyler, Kâtip Çelebiler
leri bir başka gerçeklik olarak karşımıza çıkıyor. çıkmıştır. Sahasında insanlığı aydınlatan şahsiyet-
lere bakıldığında, nesnel ve öznel yönlerinin son
İnsan odaklı ve medeniyet köklerinin üzerinde
derece gelişmiş olduğu görülür. İbn-i Sina ve El
olgunlaşan bir eğitim anlayışının elzem olduğu-
Cezeri’deki gibi teknikte de, İbni Haldun ve Ze-
nun bir kez daha altını çizmekte fayda görüyorum.
mahşeri’deki gibi insani ve İslami ilimlerde de zir-
Buna mukabil yerele sıkışıp kalan, küreselleşmeyi
veye çıkılmıştır.
yok sayan her çözümün de yetersiz olacağını ifade
etmek gerekiyor. Bugün, eğitimin ticarileşmesinin Bu bütünlük, esasen bugün de muhtaç oldu-
tüm dünyada bir eğilim olarak yükselmesinden ğumuz insan merkezli programdır. Hayatı ve insa-
eğitimin emtia olarak görülmesine, neoliberal nı maddi manevi bütün yönleriyle kavramak, ge-
politikaların eğitimde rekabeti merkeze alan yak- leneksel eğitim düzenimizin bize sunduğu eşsiz
laşımlarından IMF ile eğitimin şekillendirilmesi- imkândır. Bugünün ve geleceğin eğitim sistemi-
ne kadar birçok ülkenin içinde yer aldığı tabloyu nin nasıl olması gerektiği, bu tarihî birikim ve tec-
küreselleşmenin bir sonucu olmak görmek duru- rübelerin sağladığı imkânlar, açılar bir yana konu-
mundayız. larak tartışılamaz. Bu birikim ve tecrübe bize son
derece yol gösterici olmaktadır, olacaktır. Şimdi
Öğrencilerin ve öğretmenlerin yeni dijital çağa
oyalanmadan, işin vahametini, bizi bekleyen risk
hazırlıklı olmasını temin etmeye çalışırken, küre-
ve imkânları düşünüp araştırarak kendimize sor-
selleşmenin tek tip insan üreten bir kültürel şid-
malıyız: Eğitim düzenimiz, edinimi, içeriği, üretimi,
det aparatına dönüşmesine mani olmanın en et-
paylaşımı, uygulanışı ile yeni bilginin biçimlendir-
kili yöntemi, paranteze alınmış yerel dinamiklerin
diği dünyayı anlamaya, anlatmaya hazır mıdır?
merkeze yerleştirilmesidir. Bizim medeniyetimiz,
Köklü bir kültür ve medeniyetin sahipleri olarak
bilgi ve eğitim medeniyetidir. Daru’l Hikme’den
yeni dünyanın ağır realiteleriyle bunalan, daralan
başlayan eğitim kurumları her ilginin, her kade-
çağdaş insana bir çağrımız var mıdır? Bugüne ve
menin ihtiyacına cevap verecek çeşitlilikte çoğal-
yarına sorularımız nelerdir? Bugünün ve yarının
mıştır. Sıbyan mekteplerinden medreselere kadar
sorularına cevaplarımız nelerdir?
kendi şartlarında son derece sistemli olan gele-
neksel eğitim, ferdi amaçlayan, ferde odaklanan Hayatın her anında, her alanında hızlanan ha-
eksende yapılanmıştır. Ferdin hayal ve düşünce reket, bugünün bilgisi ve alışkanlıklarıyla da ya-
dünyası, bilgi ve ahlak seviyesi, becerilerinin ter- rını yaşamamızı imkânsız kılacaktır. İrlandalı Şair
biye ve disipline edilmesi, sorumlulukları ayrıntılı William Butler Yeats’in dediği gibi, “Eğitim artık
kovayı doldurmak değil, ateşi tutuşturmaktır.” Baş
döndürücü gelişmelerin büyük bir hızla yaşandığı
bu yeni dünyada bilgiyi istifleme değil, işleme ye-
teneğini kazandıracak yepyeni bir eğitim modeli
adeta kendini dayatmaktadır. Bugünün dünyasını
dünün bilgi ve donanımlarıyla yaşamanın, hele
başarmanın imkânı yoktur. Suyu yokuşa akıtmakla
ziyan ettiğimiz geçmiş dönemlerde, eğitimde ge-
rekli atılımı yapamadığımız ve açılımı başaramadı-
ğımız için, bugün birçok konuda yaya kaldık. Dün-
ya ve tarih yeni bir yöne evrilmektedir. O hâlde ya
dogmatik ideolojik prangalardan kurtularak yeni
bir paradigmal atılım içine gireceğiz ya da yine
yaya kalacağız.
2
Mayıs - Haziran - Temmuz - Ağustos 2018 Yıl: 14 / Sayı: 43
EĞİTİM-ÖĞRETİM VE BİLİM ARAŞTIRMA DERGİSİ
Geleceğin Dünyası ve Geleceğin Eğitimi
Prof. Dr. Ertuğrul YAMAN
Akademisyen / Yazar
Eğitim; bireyler, toplumlar ve devletler için iradidir. İkinci sorunun peşine düşen kişi, aslında
vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Kapsamı bu denli geniş örtük olarak şunu da demek istiyordur: Geleceğin
bir kavram üzerinde nesnel sonuçlar elde edebil- dünyasını ancak biz insanlar inşa edebiliriz. Etme-
mek için, çok boyutlu düşünmek ve araştırmak miz de gerekir!
gerekiyor. Nitekim; eğitim konusunda geçmişteki
Dünyanın geleceği veya geleceğin dünyası
birçok tecrübe ve uygulama bilinmekle beraber,
konusunda bilim adamlarının kimi öngörüleri
günümüzde yeni arayışlar da sürmektedir. Bu ara-
var: Birçok bilim insanı, yakın geleceğe, bilişim
yışlar; aynı zamanda henüz aranan eğitim siste-
teknolojileriyle beraber biyoteknoloji, nanotek-
minin bulunmadığına veya en azından daha ideal
noloji ve yapay zekânın damga vuracağı tezini
eğitim uygulamaları ihtiyacına işaret eder. Günü-
ileri sürmektedir. Bu bağlamda; hayatımızın çip-
müz eğitimini düzenlemeye ilişkin bu arayışlar,
lerle yönlendirileceği, bunun da bilgisayarların ve
doğal olarak aslında geleceğin dünyasını da inşa
internetin görünmez olmasını sağlayacağını ön-
ve ihya çalışmalarının bir parçasıdır. Günümüzde
görmektedir. Hayatımızın birçok işini robotların
eğitim uygulamaları tam anlamıyla istenen so-
yapacağını söylemek kehanet olmasa gerek! Dü-
nucu ver(e)memişken gelecekle ilgili bir arayış,
şünce gücünün dokunmatik teknolojilerin yerini
ütopik bulunsa da işin gerçeği şudur: Biz, bu söz-
alacağı, sadece düşünerek e-posta gönderileceği
leri yazarken dahi bir gelecek beklentimiz vardır
iddia ediliyor. Biz; kâhin veya fütürist değiliz; an-
ve her an yeni bir geleceğin içine doğru hızla yol
cak, her geçen gün büyük değişimler yaşandığı
almaktayız. Bu bakımdan arayışımız; hem güncel
da gözlenmektedir.
hem de geleceğe ilişkindir. Böyle de olmalıdır;
zira, geleceğimiz eğitime bağlıdır.
Geleceğin Dünyası
Geleceğin eğitimini düşünmek, araştırmak,
tasarlamak veya en azından öngörmek için, ön-
celikle geleceğin dünyasıyla ilgili öngörülere ge-
reksinim duyarız. Bu bağlamda kritik soru şu olsa
gerek: Geleceğin dünyası nasıl olacaktır? Belki bu
soru şöyle sorulursa daha gerçekçi olur: Gelece-
ğin dünyası nasıl olmalıdır? Bu iki soru birbirine
yakın gibi durmakla birlikte, aralarında çok ciddi
farklılıklar mevcuttur. Her şeyden önce, ilk soru
belirsiz ve teslimiyetçidir. Sadece gelecek tah-
minlerine bağlıdır. Oysa; ikinci soru belirgin ve
3
Yıl: 14 / Sayı: 43 Mayıs - Haziran - Temmuz - Ağustos 2018
EĞİTİM-ÖĞRETİM VE BİLİM ARAŞTIRMA DERGİSİ
Geleceğin Dünyası ve Geleceğin Eğitimi
Bilimsel ve teknolojik gelişmeler, bir yandan evrende biricik evimiz olan yerküreyi yaşanmaz
insan hayatını kolaylaştırırken öbür yandan in- hâle getirip kendi kıyametimizi kendi ellerimizle
sanoğlunun doğaya ve kendi cinsine verdiği za- hazırlamış olacağız. Eğitimin bu yönü bir tüm-
rarlar yüzünden dünyamız aynı zamanda birçok dengelim yöntemi olarak en büyük ve en önemli
tehditle de karşı karşıyadır. En başta çevre kirlili- işlevi kabul edilmelidir. Oysa, bizler hâlâ bireysel
ği, doğanın tahribatı, aşırı kimyasallaşma, GDO’lu ve örgün eğitimi çözemediğimiz için tüme vara-
gıdalar, insan sağlığını hiçe sayan yapılaşma, tek- mıyoruz. Bu ise, küresel çapta bir tehdit olarak
nolojik bağımlılık, aşırı ilaç kullanımı, makineleş- karşımızda durmaktadır. Konuya nereden bakar-
me, robotlaşma, vahşetler… Bütün bu ve benzeri sanız bakınız, eğitim mutlak surette her konunun
sebepler, neredeyse dünyayı insansızlaştıracak bir yerinde hem de en önemli yerinde bulunmak-
kadar ciddi tehditlerdir! İnsanoğlu, âdeta kendi
tadır. Kısacası, geleceğin dünyası geleceğin eğiti-
eliyle kendi biricik yaşam alanını yaşanmaz hâle
mi ile yakından ilgilidir.
getirmek için var gücüyle çalışmaktadır!! Bütün
Mademki geleceğin dünyası ve doğal olarak
bunlar, geleceğin dünyasını oluşturmada nasıl bir
da bizim geleceğimiz eğitim sistemiyle yakından
yol izleneceğini öne çıkarmaktadır. Düşüncemiz
ilgilidir, o hâlde gelecekte nasıl bir eğitim bizi
odur ki geleceğin dünyası, biz insanların gelecek
bekliyor diye yalnızca öngörülerde bulunup izle-
tasavvuru ve bugünden alacağımız önlemlerle ya-
yici konumunda mı kalacağız; yoksa geleceğimi-
kından ilgilidir. Bu tasavvur ve önlemler ise, ancak
eğitim yoluyla düzenlenebilir ve uygulanabilir. zi bugünden biçimlendirme gayretiyle belirleyici
mi olacağız? Kişisel kanaatim odur ki yalnızca
öngörülerde bulunmak geleceğimizi riske atmak
Geleceğin Eğitimi
demektir. Doğrusu bugünden tezi yok, bir an
Geleceği belirleme noktasında eğitimin rolü önce hem günümüzü düzenlemek hem de gele-
sanıldığından daha büyüktür. Nitekim, eğitim, ceğimize yön vermek adına eğitim konusunu cid-
en azından geleceğin dünyasını biçimlendirecek diye almak ve bütün gayretimizi eğitim işlerine
adımlar için başlangıç noktasıdır. Gelecekte gü- yoğunlaştırmak zorundayız.
zel, olumlu ve yaşanası bir dünya hayal ediyorsak,
Konuyla ilgili görüş ve önerilerimizi ortaya
bütün insanlık olarak küresel ölçekte bu amaca
koymadan önce geleceğin eğitimi konusun-
hizmet eden ortak ilkelere dayalı bir eğitim sis-
da, ortaya konan öngörülere göz atmakta fayda
temi oluşturmak zorundayız. Aksi takdirde, bu
görmekteyiz. Birçok uzman ve eğitimci gelecek-
4
Mayıs - Haziran - Temmuz - Ağustos 2018 Yıl: 14 / Sayı: 43
EĞİTİM-ÖĞRETİM VE BİLİM ARAŞTIRMA DERGİSİ
Geleceğin Dünyası ve Geleceğin Eğitimi
te “okul” kavramının tamamen bireysel olarak (duygu, düşünce, değer ve davranış) açısından
organize edileceğini, öğrenme işinin zaman ve yetiştirmek, bütün gelecek öngörülerinin dışın-
mekândan bağımsız olacağını ileri sürmektedir. da kalmaktadır. Bilgiyi, çiplerle veya bir yöntemle
Öğrenme eylemi okuldan çok, dijital ve sanal insan beynine aktarabilirsiniz; ancak, insan eğiti-
olarak gerçekleştirilecektir. Her yeni öğrenme mi ancak ve ancak birebir, yüz yüze eğitim mo-
modeliyle beraber eğitimcilerin rolü öğrenmeye delleriyle gerçekleştirilebilir. Dolayısıyla burada
rehberlik etmeye doğru kayarak çeşitlenecektir. “öğretim” eylemi ile “eğitim” işini kesin olarak bir-
Muhtemeldir ki öğretim çiplerle toplu aktarımlar birinden ayrı düşünmek gerekir. Gelecekte üstün
yoluyla yapılacak bu da eğitimi ekonominin bir teknoloji ve robotlar, “öğretim” eylemini insanoğ-
alanı şekline dönüştürecektir. İş yaşamı o kadar lunun elinden alabilir ama “eğitim” işi her zaman
hızlı dönüşüm geçirecek ki sürekli kariyer gelişimi insancıl bir etkinlik olarak insan insana sürdürüle-
norm hâline gelecek. Görüldüğü üzere bütün bu cektir.
öngörüler, öğrenme merkezlidir. Eğitimin terbiye
ve beceri kısımları muallaktadır.
Geleceği Planlamak
Devletlerin birey ve toplum bağlamında yü-
Eğitim ve Öğretim Algısı
kümlü oldukları en önemli konu, hiç şüphesiz,
Eğitim kavramının çok farklı boyut ve anlam- eğitimdir. Dünya’nın bütün ülkelerinde olduğu
ları vardır: Geniş anlamıyla eğitim, hem bilgi ve- gibi, Türkiye’de de eğitim sistemimizi daha yük-
rip öğretmeyi hem de verilen bilgileri davranışa sek standartlara taşımak, eğitimli bireyler yetiş-
dönüştürmeyi ifade eder. Türkiye’de hâlen uygu- tirmek ve eğitilmiş bir toplum kurmak hepimizin
lanan eğitim sistem, bilgi verme üzerine kurulu idealidir. Bireyden aileye, aileden topluma, top-
bir öğretim modelidir. Bilgi, her zaman değerli- lumdan millete, milletten insanlık ailesine geçiş
dir. Günümüzde bilgiye ulaşmak çok daha kolay- süreçlerinde eğitimsiz bir an dahi düşünülemez.
laşmıştır. İnternet teknolojisi sayesinde, hemen Gelişmiş ve uygarlaşmış tüm ülkelerde eğitim en
her tür bilgiye kısa zamanda ve kolaylıkla ulaşı- önemli yatırım alanı ve en öncelikli ihtiyaç olarak
labilmektedir. Gelecekte eğitimin nasıl olacağına belirlenmiştir.
dair yukarıda saydığımız öngörüler, çoğunlukla
Gelecek nesillerini planlamayan ve kendince
“öğretim”le ilgilidir.
ideal insan yetiştiremeyen toplumlar ekonomik
Oysa, eğitimin en temel amacı, insan kalitesi- açıdan ilerleseler dahi ayakta kalamazlar. Bütün
nin yükseltilmesidir. Çağımızda insanı gereğince yatırımlar içinde en kıymetli olanı insana yapılan
eğitmek ve iyi yetiştirmek toplumdaki huzur ve yatırımdır. Geleceğimiz eğitime bağlı olduğuna
refahın ilk şartıdır. göre, mevcut eği-
Sevginin, saygının, tim sistemimizi hem
hoşgörünün, daya- güncel hem de ge-
nışmanın olmadığı lecek beklentisiyle
bir yerde, huzur ve gözden geçirmek
kalkınmadan söz ve mutlak surette
edilemez. Her şey, yeni ve özgün bir
insana verilen değer model oluşturmak
ve onun eğitilmesiy- zorundayız. Yeni bir
le başlar. Gençleri la- eğitim-öğretim an-
yıkıyla yetiştirmenin layışı ve uygulama-
en kestirme yolu ise, ları için, öncelikle,
öncelikle onlara “de- mevcut eğitim sis-
ğer” vermek ve on- temini değerlendir-
ları “değer”lerimizle mek, faydalı yönle-
donatmaktır. Çocuk- rini devam ettirmek
ları ve gençleri 4D gerekir.
5
Yıl: 14 / Sayı: 43 Mayıs - Haziran - Temmuz - Ağustos 2018
EĞİTİM-ÖĞRETİM VE BİLİM ARAŞTIRMA DERGİSİ
Geleceğin Dünyası ve Geleceğin Eğitimi
Mevcut Eğitim Sistemi Yeni Bir Eğitim Sistemi
Ülkemizde uzunca bir süredir yamalı bohça Ülkemizin günümüz şartlarında tatmin ede-
misali sürekli değiştirilerek sürdürülen mevcut cek ve gelecekte de kullanılabilecek bir model
eğitim sisteminin ideal nesiller yetiştirmede ye- arayışı gerçek bir ihtiyaçtır. Bu gerçek ihtiyacı kar-
şılamak üzere ortaya konan arayış, mevcudun ta-
tersiz kaldığı konusunda birçok taraf hemfikirdir.
miri, iyileştirilmesi şeklinde olursa, kanaatimizce
Mevcut sistemin eksik ve arızaları değişik kesim-
yine olumlu sonuçlar vermeyecektir. O bakımdan
lerce sıklıkla dile getirilmektedir. Bizce, mevcut
yeni çalışmanın temel yaklaşımı mevcut eğitim
eğitim sisteminin belli başlı eksik yönleri şun-
sistemini iyileştirmek değil, yepyeni bir model
lardır: Mevcut eğitim sistemi, hilkate ve fıtrata
oluşturmaya dayalı olmalıdır. Ancak, devam eden
uygun değildir. Mantık ve yapıca devşirme olup
sistemde yararlı görülen uygulamalar yeni mode-
ağırlıklı ve zorunlu öğretim odaklıdır. Bireysel ve
le eklemlenebilir. Bugünün ve geleceğin eğitim
bencil yönü ağır basan model, değer ve marifet
modeli; her şeyden önce hilkate ve fıtrata uy-
kazandırmaktan uzaktır. Aynı şekilde sistem, sı-
gun, mantık ve yapıca bize ait olmalıdır. Sistem;
nav odaklı olup faydacı ve kolaycı bir yapıdadır. öğretimden önce eğitim ağırlıklı olmalı ve ideal
Bütün bu tespitleri sıralarken amacımız, bağcıyı insanlar yetiştirmeyi esas almalıdır. Çocuklara ve
dövmek veya bir kişi ya da kurumu hedef almak gençlere değer, erdem, marifet, kişilik ve karakter
değil; üzüm yemektir. Bugün ve gelecek için ideal kazandırmalıdır. Sistem; toplu çalışmayı ve ortak
olabilecek bir model üretmektir. aklı kullanmayı hedefleyen kümeci ve toplumsal
bir anlayışta olmalı, “ben” değil “biz” duygusunu
kazandırmalıdır. Yeni sistemde bilgiyi ve bilimi
Eğitim-Öğretim Nasıl Olmalıdır?
öğretmek yeterli değildir. Bilimi öğrenmek yanın-
Eğitmek ve öğretmek eylemlerinin ana hede- da bilimi uygulamak asıl olmalıdır. Çocukları bilgi
fi, iyi ve nitelikli insanlar yetiştirmektir. Nitekim; hamalı yapmak yerine onlara marifet ve hüner
insan kaynağındaki kalite ve nitelik, ülkelerin ve kazandırıp hayata hazırlamak en doğru yoldur.
toplumların gelecek hayatını birinci dereceden Eğitim-öğretim kademeleri bütüncül olarak
etkiler. Çocuklarını ve gençlerini iyi yetiştirebilen değerlendirilmelidir. Kanaatimizce, eğitim-öğre-
ülkeler ve toplumlar; geleceğe ümitle ve güvenle tim kademeleri yedi basamakta toplanabilir:
bakabilir. Ancak; insanın eğitimi ve bilgi aktarımı
Ailede Eğitim-Öğretim
sanıldığı kadar kısa ve kolay bir süreç değildir. Bu
Okulda Eğitim-Öğretim
işi hakkıyla başarabilmek için; öncelikle millet ve
devlet olarak eğitim ve öğretim konusunda top- Kurumda Eğitim-Öğretim
tan kararlı ve istekli olmak gerekir. Bu mesele; en
Hayat Boyu Eğitim-Öğretim
önemli iş olarak her daim gündemde olursa an-
Özel Eğitim-Öğretim
cak başarı elde edilebilir. Öte yandan eğitimi ve
öğretim süreçlerini bütüncül bir bakış açısıyla ele Mesleki Eğitim-Öğretim
almak; aile-okul-çevre-medya vb. ortamlarda or-
Ar-Ge (Tasarım ve Teknoloji).
tak idealler oluşturmak ve uygulamalar yapmak
Yeni eğitim sisteminin temel ilkeleri ise, şu
gerekir. Eğitim ve öğretim süreçlerinde bilgiden
şekilde özetlenebilir: Eğitim, kesintisiz bir süreç
çok, beceri kazandırmak esas olmalıdır. Bilgi ak-
olup doğumdan ölüme kadar sürdürülmelidir. Bu
tarmak (öğretmek) ile değer kazandırmak (eğit-
yaklaşımın kültürümüzdeki ana dayanağı şudur:
mek) birbiriyle ilintili; ancak, farklı yöntem ve uy-
“Beşikten mezara kadar ilim farzdır.” Eğitimin te-
gulamalarla sürdürülmelidir. Bütün bu ve benzeri
mel amacı, insanı adam yapmaktır. En temel eği-
genel ilkeleri esas almak kaydıyla toptan ve tüm- tim kurumu ise, ailedir. Çocuğun en doğal eğit-
den yeni bir anlayış ve uygulamalarla yepyeni bir menleri, anne ve babasıdır. Eğitim gönül işi olup
eğitim ve öğretim sistemi üzerinde düşünmemiz, zorlayıcılık değil, gönüllülük esastır. Nitekim, in-
araştırmamız artık bir zarurettir. san, öğrenen bir varlıktır. Asıl olan, uygun ortamı
6
Mayıs - Haziran - Temmuz - Ağustos 2018 Yıl: 14 / Sayı: 43
EĞİTİM-ÖĞRETİM VE BİLİM ARAŞTIRMA DERGİSİ
Geleceğin Dünyası ve Geleceğin Eğitimi
hazırlamaktır. Spor, sanat ve hayat eğitimin temel anlayıştan kurtulup öğretmenin daha değerli ve
ortamlarıdır. işlevsel olduğu yeni bir uygulamaya geçmemiz
gerekiyor. Her şeyden önce öğretmeni itibar açı-
Geleceğin eğitim modelinin temelinde
sından başımıza taç etmemiz bu yoldaki en doğ-
“değer”li insanlar yetiştirmek en başta gelen he-
ru adım olacaktır.
def olmalıdır. Burada “değer” sözü hem birtakım
değerlere sahip eğitimciler hem de değerli in-
sanlar yetiştirme süreci şeklinde iki anlamı içer- Yerli ve Milli Eğitim
mektedir. Diğer bir söyleyişle, günümüzde ve
Geleceğin eğitim modeli, teknik ve yöntem
gelecekte bireylere bir beceri veya meslek kazan-
açısından evrensel uygulamalara açık olmakla
dırmadan önce, üstün insani değerler, nitelikler
birlikte, ruh ve felsefe bakımından yerli ve milli
ve donanımlar kazandırılması öngörülmelidir. Bi-
olmalıdır. Köklerine bağlı, her türlü yeniliğe açık
reyin sağlam bir kişilik kazanması, doğru bir bakış
nesiller yetiştirmek en büyük hayalimiz olmalı-
açısı oluşturması, olumlu davranışlara ulaşması,
dır. Kökleri mazide, gözleri atide olan nesiller ise,
eğitim modelimizin temelini oluşturmalıdır. Ha-
ülkemizin en gerçek ve en güçlü potansiyelidir.
yat boyu devam eden bu değer kazanma (kazan-
Köksüz ve idealsiz bir eğitim modeli bugünü de
dırma) süreçlerine genel anlamda “değerler eğiti-
yarını da inşa ve ihya edemez. Kökü ve gönlü bir
mi” denilmektedir.
olan toplumlar; huzur, istikrar ve refahı yakalarlar.
Birbirini seven, sayan, hoş gören, çalışkan, ortak
Öğretmen Odaklı Eğitim duygu ve ideallere sahip toplumlar, uzun vadede
huzur ve refahın da güvencesidir. Tasada, sevinç-
Günümüz eğitim sistemini başarısız kılan eği-
te ve kıvançta birleşen toplumlar, ekonomik ola-
tim yaklaşımlarından birisi de “öğrenci odaklı”
rak da hızla gelişir ve büyürler.
eğitim anlayışıdır. Henüz öğrenmeye aday olan
ve eğitilmesi gereken çocuk ve gençleri eğitimin Ülkede birlik ve dirlik içinde kardeşçe yaşa-
tam ortasına oturtmak eğitim sistemini peşinen manın ve ekonomik olarak kalkınmanın tek ve
sulandırmak gerçek yolu eği-
anlamına ge- timden geçmek-
lir. Zira, öğrenci tedir. Yerli ve
odaklı uygula- milli eğitim, ülke
malar çocuk ve olarak bekamızın
gençlerimizde, en güçlü temina-
aşırı özgüven, tıdır. Yerli ve milli
dik kafalılık ve insan tipi, dini-
duyarsızlık ola- mize, inancımıza,
rak tezahür et- ülkemize, devle-
miştir. Eğitim sis- timize ve gele-
temi içinde ço- ceğimize sahip
cuk ve gençler, çıkacak yegâne
elbette önemli insan tipidir.
bir paydaştır. Dâhili ve hari-
Ancak; eğitim- ci düşmanların
öğretim süreçle- tanklarına, topla-
rinin en önemli rına ve her türlü
paydaşı şüphe- saldırılarına an-
siz öğretmen- cak milli duygusu
lerdir. Eğitim yüksek insanlar
gemisinin gerçek emektarları onlardır. Diğer bir korkusuzca karşı durabilirler. Bunun yegâne yolu
ifadeyle eğitimin; öznesi de tümleci de yüklemi da yerli ve milli insan tipini yetiştirmekten geç-
de öğretmenlerdir. Behemehâl, öğrenci odaklı bu mektedir.
7
Yıl: 14 / Sayı: 43 Mayıs - Haziran - Temmuz - Ağustos 2018
EĞİTİM-ÖĞRETİM VE BİLİM ARAŞTIRMA DERGİSİ
Geleceğin Dünyası ve Geleceğin Eğitimi
Bu bağlamda; eğitimin eğitme ve öğretme Böylece, tüm kesim ve tarafların temsil edilmesi
işlevi dışında çok önemli üçüncü bir işlevi daha suretiyle çok katılımlı bir istişarenin son derece
üstlenmesi gerekiyor: Uygulanacak eğitim siste- faydalı sonuçlar verebileceği kanaatindeyiz.
mi; milli birlik ve beraberlik ruhu oluşturmalıdır.
İkinci önerimiz ise; geleceğin eğitim sistemini
Daha açık ifade etmek gerekirse, eğitim felsefe-
oluşturmak üzere, eğitim ve öğretim süreçlerini
miz; toplumda bütün bireylerin aynı şekilde yo-
bir bütün olarak ele alacak şekilde, (aile-okul-çev-
rumladıkları, aynı anlamı yükledikleri, aynı şey-
re-medya-özel eğitim-mesleki eğitim-hizmetiçi
leri algıladıkları, ortaklaşa değer verdikleri ortak
eğitim vb.) Cumhurbaşkanlığı himayesinde bü-
toplumsal kodlar oluşturmalıdır. Eğitim ayrıştıran
tün paydaşları muhtevi bir komisyon kurulması-
değil, birleştiren bir işlev üstlenmelidir. Gelişmiş,
dır. Konunun bütün paydaşlarından temsilcileri-
kalkınmış ve ilerlemiş ülkelerde bu ortak ruhun
nin yer aldığı (anne-baba, eğitimci-öğretmen-yö-
oluşturulduğu ve bu ruhun huzur, güven ve refah
netici, teknik uzman, sosyal hizmet uzmanı, ileti-
getirdiği görülmektedir.
şimci-güvenlik uzmanı-din adamı-pedagog-psi-
kolog-sosyolog-sanayici-esnaf vb.) bu bağımsız
Sonuç ve Öneriler komisyon çalışmalarını zamana bağlı olmaksızın
ve müdahalesiz olarak sürdürmeli ve örnek uygu-
Sonuç olarak her açıdan yepyeni ve kalıcı bir
lamalardan sonra ülkenin hizmetine sunmalıdır.
eğitim anlayışı ve modeline geçmek zorunda-
Oluşturulacak sistem toplumun müştereklerine
yız. Bu model oluşturulurken hem günümüzün
dayanmalı ve bir mutabakat zeminine oturtul-
hem de geleceğin ihtiyaçlarını ve gereklerini göz
malıdır. Öyle bir sistem kurgulanmalıdır ki ikide
önünde bulundurmak durumundayız. Burada
bir değişikliğe ihtiyaç duyulmamalı ve çağın ge-
can alıcı nokta, “gelecekte nasıl bir dünya ve na-
rektirdiği her türlü yenilik de bu sisteme kolayca
sıl bir insan istiyoruz” sorusudur. Bir yandan gü-
monte edilebilmelidir.
nümüzün ihtiyaçlarını karşılarken bir taraftan da
Şunu asla unutmayalım ki eğer en kısa süre-
geleceği inşa ve ihya edecek insan tipini hayal et-
de böylesi bir çalışma başlatılır ve eğitim sistemi
mek ve bu insan tipinin yetişmesi için çaba, gay-
oluşturulursa, bunun olumlu yansımaları en kısa
ret, emek ve kaynak sarf etmeliyiz. Bu noktada
sürede önce insan kaynağında, sonra ekonomi,
“öğretim” işinin gelecekte bugünden daha fazla
güvenlik, sağlık, hukuk vb. başta olmak üzere bü-
teknolojiye ve hatta robotlara havale edileceği
tün alanlarda hızla kendini gösterecektir. Bütün
aşikârdır. Ancak, “eğitim” konusu asla teknoloji ve
yenilik, kalkınma, gelişme ve ilerlemenin anahta-
robotlara havale edilemez. Teknoloji ve robotlar
rı eğitimdedir. Bu anahtar, bütün kapıları açacak
“öğretim” işini gelecekte elimizden almaya aday
olan altın bir anahtardır. Kaliteli, nitelikli, liyakatlı,
olsalar da “eğitim” işi her daim insan insana olarak
ehliyetli, marifetli ve hünerli insanlar yetiştirmek-
uhdemizde kalmalıdır. Yüce Mevlamızca insan-
ten başka yol yoktur. Bir an evvel her işimizi bıra-
lar için insanca yaşamak üzere yaratılan biricik
kıp eğitim konusuna yönelmek ve yoğunlaşmak,
dünyamızı korumak için hilkate ve fıtrata uygun
artık bir keyfiyet değil, bir mecburiyettir. Yeni bir
insanlar yetiştirmek en büyük insanlık görevimiz
eğitim sistemi öncelikle huzur, uzlaşma ve ortak
olmalıdır. Peki ama bunu nasıl başarabiliriz?
yaşamanın zeminidir. Hatta eğitim meselesi, artık
Türkiye’de günü ve geleceği kapsayacak bir ciddi anlamda bir beka meselesidir!
eğitim sistemi oluşturmak için açık ve uygulana-
bilir iki önerimiz var: İlk önerimiz; Milli Eğitim Ba-
Kaynaklar
kanlığımız öncülüğünde, en kısa süre içinde, tüm
Kaplan, Mehmet. (1985). Kültür ve Dil, Dergâh Yay. 3. Baskı, İstan-
taraf ve paydaşları bir araya getiren ve en az bir bul.
hafta sürecek bir istişare toplantısının yapılması- Topçu, Nurettin. (2016). Türkiye’nin Maarif Davası, 25.Baskı, İstan-
bul.
dır. Bunun için evvelemirde, eğitimin tüm süreç-
Yaman, Ertuğrul (2017). Değerler Eğitimi, Akçağ Yayınları, 5. Bas-
leri üzerinde kafa yoranların ve eser verenlerin kı, Ankara.
tespit edilmesi gerekir. İkinci olarak eğitim kade- http://blogs.kqed.org/mindshift/2013/07/what-the-future-of-
learning-might-look-like/
melerinde görev alan eski-yeni birçok eğitimcinin
http://knowledgeworks.org/sites/default/files/A-Glimpse-into-
belirlenmesi ve davet edilmesi uygun olacaktır. the-Future-of-Learning-Infographic_0.pdf
8
Mayıs - Haziran - Temmuz - Ağustos 2018 Yıl: 14 / Sayı: 43
EĞİTİM-ÖĞRETİM VE BİLİM ARAŞTIRMA DERGİSİ