Ursula K. LeGuin MÜLKSÜZLER

217 Pages·2008·0.9 MB·Turkish

Ursula K. LeGuin
MÜLKSÜZLER
1. Bölüm Anarres - Urras
Bir duvar vardı. Önemli görünmüyordu. Kesilmemiş taşlardan örülmüş, kabaca
sıvanmıştı; erişkin biri üzerinden uzanıp bakabilir, bir çocuk bile üzerine
tırmanabilirdi. Yolla kesiştiği yerde bir kapısı yoktu; orada yerin geometrisine
indirgeniyordu: bir çizgiye, bir sınır düşüncesine. Ama düşünce gerçekti.
Önemliydi. Yedi kuşak boyunca dünyada o duvardan daha önemli bir şey olmamıştı.
Bütün duvarlar gibi iki anlamlı, iki yüzlüydü. Neyin içeride, neyin dışarıda olduğu,
duvarın hangi yanından baktığınıza bağlıydı.
Bir tarafından bakıldığında duvar, Anarres Limanı adı verilen yirmi beş hektar
çorak alanı çevreliyordu. Limanda bir çift büyük servis vinci, bir roket fırlatma
platformu, üç ambar, bir kamyon garajı ve bir yatakhane vardı. Yatakhane sağlam,
pis ve yaslı görünüyordu, ne bahçesi vardı, ne de içinde çocukları; açıkçası orada
ne kimse yaşıyor, ne de kimsenin uzun süre kalması
düşünülüyordu. Aslında bir karantina bölgesiydi. Duvar yalnızca iniş alanını değil,
uzaydan gelen gemileri, o gemilerle gelen insanları, geldikleri dünyaları ve evrenin
geri kalan kısmını hapsediyordu. Evreni çevreliyor, Anarres'i dışarda, özgür
bırakıyordu.
Öteki tarafından bakıldığında duvar Anarres'i çevreliyordu: bütün gezegen
içerideydi, diğer dünyalardan ve insanlardan yalıtılmış, karantinaya alınmış, dev
bir esir kampıydı.
Yoldan birkaç kişi iniş alanına doğru geliyor, birkaçı da yolla duvarın kesiştiği
yerde bekliyordu.
Çoğu kez yakındaki Abbenay kentinden insanlar, bir uzay gemisi görmek
umuduyla, ya da yalnızca duvarı görmek için gelirlerdi. Ne de olsa dünyalarının tek
sınırlayıcı duvarıydı o. Başka hiçbir yerde Girilmez levhasına rastlayamazlardı.
Özellikle yeni yetmeler kapılıyordu duvarın çekiciliğine. Yanaşıp üstüne
otururlardı. Ambarlardaki taşıyıcılardan sandıkları indiren, izlenecek bir ekip
görmeyi umarlardı. Platformda bir yük gemisine bile rastlayabilirlerdi. Yük
gemileri yılda yalnız sekiz kez gelirdi. Gelişleri limanda çalışanlar dışında kimseye
duyurulmazdı. Onun için bu kez izleyiciler çalışan birilerini görünce, başlangıçta
heyecanlandılar. Ama onlar bir uçta; hareketli vinçlerle çevrilmiş, alçak, kara kule
alanın öbür ucunda duruyordu. Sonra ambar ekiplerinin birinden bir kadın gelip
"Bugünlük kapatıyoruz kardeşler," dedi. Güvenlik kolluğu takıyordu, en az uzay
gemisi kadar seyrek görülen bir şeydi bu. İşte bu biraz heyecan yaratmıştı.
Kadının sesi yumuşaktı, ama bir kesinlik seziliyordu. Takımının ustabaşıydı; sorun
çıkacak olursa yoldaşları ona arka çıkardı. Zaten görülecek pek bir şey de yoktu.
Yabancılar, dış dünyalılar gemilerinde saklanıyorlardı. Gösteri yoktu. Savunma
ekibi için de sıkıcı bir gösteriydi bu. Bazen ustabaşı birinin duvarı aşmaya
çalışmasını diliyordu; gemiden atlayan bir yabancının veya gemiye yakından göz
atmaya çalışan Abbenay'lı bir çocuğun. Ama bu hiç olmamıştı. Hiçbir zaman hiçbir
şey olmuyordu. Olay gerçekten çıktığında da, o hazırlıklı değildi.
Dikkatli'nin kaptanı "O kalabalık gemime mi saldıracak?" diye sordu.
Ustabaşı baktı ve limanda gerçekten büyük, yüz ya da daha fazla kişiden oluşan
bir kalabalık olduğunu gördü. Orada öylece duruyorlardı. Kıtlık sırasında ürün
taşıyan trenleri istasyonlarda bekleyen insanların durduğu gibi. Ustabaşını
korkutuyordu bu.
"Hayır," dedi yavaş ve sınırlı İocası'yla- "Protesto ediyorlar.
Şeyi protesto ediyorlar... Nasıl derler... Yolcuyu."
"Şu gemiye binecek pezevengin mi peşindeler yani? Onu ya da
bizi durdurmaya mı çalışacaklar?"
Ustabaşının diline çevrilemeyen "pezevenk" kelimesi kendi halkı için yabancı bir
terimden başka bir şey ifade etmiyordu ona, ama ne kelimenin söylenişi hoşuna
gitmişti, ne kaptanın ses tonu, ne de kaptanın kendisi. "Başının çaresine bakabilir
misin?" dedi.
"Boşversene. Sen yalnızca geri kalan yükün boşaltılmasını sağla, çabuk olsun. Şu
yolcu olacak pezevengi de gemiye getir. Hiçbir Odocu kalabalığı bize bir şey
yapamaz." Beline taktığı, şekilsiz bir penise benzeyen madeni nesneyi okşadı ve
silahsız kadına hor görerek baktı.
Kadın, silah olduğunu bildiği fa llik nesneye soğuk bir bakış fırlattı. "Gemi 14'te
yüklenmiş olacak," dedi. "Mürettebat içeride güvencede olur. Kalkış 14:40'ta.
Yardım istersen Uçuş Kontrol'e teyp mesajı bırak." Kaptan bir şey diyemeden
uzaklaştı. Kızınca adamlarına ve kalabalığa karşı daha sert davranıyordu. "Yolu
açın!" dedi duvara yaklaşırken. "Kamyonlar geliyor, kaza çıkmasın. Kenara çekilin! "
Kalabalıktaki erkek ve kadınlar onunla ve kendi aralarında tartışmaya başladılar.
Yolu geçip duruyorlardı, bazıları duvarı geçti. Ama yine de yolu açtılar.
Ustabaşı kalabalığı yola getirmekte ne kadar deneyimsizse, onlar da bir kalabalık
oluşturmakta o kadar deneyimsizdiler. Bir kalabalığın öğeleri değil, bir topluluğun
üyeleri olduklarından kitle psikolojisiyle hareket etmiyorlardı. Ne kadar insan
varsa o kadar değişik duygu vardı. Ayrıca komutların rastgele olmasını
beklemediklerinden, komutlara uymama deneyimleri de yoktu. Deneyimsizlikleri
yolcunun hayatını kurtardı. Bazıları oraya bir haini öldürmeye gelmişlerdi. Bazıları
ise onun gitmesini engellemeye veya ona hakaret etmeye, ya da yalnızca bakmaya
gelmişlerdi. Bütün bu diğerleri, katillerin yolunu tıkıyordu. Hiçbirinde ateşli silah
yoktu, ancak birkaçı bıçak taşıyordu. Onlar için saldırının anlamı yalnızca
bedensel saldırıydı, haini ellerine geçirmek istiyorlardı. Korunmuş olarak, bir araç
içinde gelmesini bekliyorlardı. Mal taşıyan bir kamyonu incelemeye çalışır ve
öfkeli sürücüsüyle tartışırken, aradıkları adam yalnız başına ve yürüyerek geldi.
Farkına vardıkları zaman çoktan alanın yarısını geçmişti, arkasında beş savunma
görevlisi onu izliyordu. Onu öldürmek isteyenler takibe -çok geçti- sonra da taş
atmaya -pek de geç değildi- giriştiler. Hedefledikleri adamı tam gemiye binerken
ıskaladılar, ama koca bir taş savunma görevlilerinden birinin tam kafasına geldi ve
adamı anında öldürdü.
Geminin kapakları kapandı. Savunma ekibindekiler geri dönüp ölü arkadaşlarını
taşıdılar; gemiye doğru koşarak gelen kalabalığın önderlerini durdunnak için
herhangi bir şey yapmıyorlardı, ama öfke ve şoktan yüzü bembeyaz olan ustabaşı
onlar geçerken arkalarından küfretti. Kalabalık ise ustabaşına çarpmamak için
kenardan geçti. Gemiye ulaştıklarında kalabalığın öncü kolu dağıldı ve kararsız,
durdu. Geminin sessizliği, dev, iskeletsi servis kulelerinin ani hareketleri,
toprağın garip yanık görüntüsü, insan boyutlarında herhangi bir şeyin olmaması
zihinlerini karıştırıyordu. Gemiye bağlı bir aletten çıkan buhar veya gaz kaçağı
bazılarını irkiltti, yukarıda kara tüneller gibi duran roketlere tedirginlikle
baktılar. Limanın öte yanında bir uyarı sireni öttü. Önce biri, sonra bir başkası
kapıya doğru yöneldi. Kimse onları durdurmadı. On dakika içinde liman boşalmış,
kalabalık Abbenay'a giden yol boyunca dağılmıştı. Hiçbir şey olmamış gibiydi.
Dikkatli'nin içinde ise bir sürü şey oluyordu. Yer Kontrol, fırlatma zamanını öne
aldığı için bütün işlemler iki kat hızlı yapılmak zorundaydı. Kaptan, ayak altında
dolaşmamaları için yolcuyla doktorun kemerlerinin bağlanıp mürettebat
kamarasında kilitli tutulmalarını emretmişti. Kamarada bir ekran vardı, isterlerse
kalkışı izleyebilirlerdi.
Yolu izliyordu. Limanı, limanın çevresindeki duvarı, duvarın ta dışında, Ne Thera
dağlarının maki ve seyrek gümüşi aydikeniyle benekli uzak bayırlarını görüyordu.
Bütün bunlar birdenbire parıldayarak akıp gitti ekrandan. Yolcu başının yastıklı
arkalığa bastırıldığını hissettı. Dişçi koltuğuna
benziyordu, baş geriye bastırılmış, çene zorla açılmış. Nefes alamıyordu, midesi
bulanıyordu, korkudan bağırsaklarının gevşediğini duydu. Bütün bedeni onu ele
geçiren güçlere haykırıyordu, şimdi değil, henüz değil, bekleyin!
Onu kurtaran gözleri oldu. Görmekte ve aktarmakta ısrar ettikleri şey onu
dehşetin donukluğundan çıkardı. Çünkü şimdi ekranda garip bir görüntü, soluk,
taştan dev bir düzlük vardı. Büyük Vadi'nin üstündeki dağlardan görünen çöldü bu.
Büyük Vadi'ye nasıl dönmüştü? Kendi kendine uçakta olduğunu söylemeye çalıştı.
Yoo, uzay gemisinde. Düzlüğün kenarı suya yansıyan ışığın, uzak bir denizin ışığının
parıltısıyla ışıldadı. O çöllerde hiç su yoktu. Gördüğü neydi o zaman? Taş düzlük
artık düz değil, güneş ışığıyla dolu dev bir çanak gibi oyuktu. O izlerken çanak
ışıklar saçarak düzleşti. Birdenbire üzerinde boylu boyunca bir çizgi belirdi,
soyut, geometrik, bir çemberin mükemmel kesiti. Bu yayın ötesinde karanlık vardı.
Bu karanlık bütün resmi tersine çevirdi, negatifini aldı. Gerçek, taş kısmı artık
içbükey ve ışık dolu değil, dışbükey ve ışığı yansıtan, ışığı yadsıyan bir
hal almıştı. Bir düzlük veya çanak değil, bir küre, karanlıkta düşen, ta uzaklara
düşüp giden beyaz, taştan bir toptu. Onun dünyasıydı bu.
"Anlamıyorum," dedi yüksek sesle.
Birisi onu yanıtladı. Bir süre, iskemlesinin yanında oturan kişinin onunla
konuştuğunu, onu yanıtladığını anlayamadı, çünkü artık bir yanıtın ne olduğunu
anlayamıyordu. Yalnız bir tek şeyin açıkça farkındaydı, kendi mutlak
yalıtılmışlığının. Dünya altından kaymış ve yalnız bırakılmıştı.
Her zaman bunun olacağından korkmuştu, ölümden korktuğundan da çok. Ölmek,
kendini yitirmek ve diğerlerine katılmaktır. O ise kendini kurtarmış, diğerlerini
yitirmişti.
En sonunda yanında duran adama bakmayı başardı. Bir yabancıydı kuşkusuz.
Bundan sonra hep yabancılar olacaktı çevresinde. Adam yabancı bir dilde
konuşuyordu: İoca. Kelimeler anlamlıydı. Bütün küçük şeyler anlamlıydı, yalnızca
bütünü anlamsızdı. Adam onu iskemleye bağlayan kemerlerle ilgili bir şey
söylüyordu. Kemerlerle oynadı. İskemle doğruldu; başı döndüğü ve dengesini
yitirdiği için az daha düşüyordu. Adam herhangi birinin yaralanıp yaralanmadığını
sorup duruyordu. Kimden bahsediyordu? "Yaralanmadığından emin mi?" İoca'da
doğrudan hitabın kibar şekli üçüncü tekil şahıstı. Adam onu kastediyordu. Neden
yaralanabileceğini bilmiyordu; adam taş atmayla ilgili bir şeyler söylüyordu. Ama
taş hiçbir zaman çarpmayacak, diye düşündü. Taşı, karanlıkta düşen beyaz taşı
görmek için yeniden ekrana baktı, ama ekran boştu.
"İyiyim," dedi sonunda rasgele.
Bu adamı tatmin etmedi. "Lütfen benimle gelin. Ben doktorum." "İyiyim."
"Lütfen benimle gelin, Doktor Shevek!"
"Sen doktorsun," dedi Shevek bir anlık duraklamadan sonra.
"Ben değilim. Adım Shevek."
Kısa, açık tenli, dazlak bir adam olan doktor kaygıyla yüzünü ekşitti. "Efendim,
odanızda kaImalısınız- bulaşıcı hastalık tehlikesi- benden başka kimseyle ilişkide
olmamanız gerekliydi, iki aylık dezenfektasyon süresinden boşuna geçtim, şu
kaptanın Allah belasını versin! Lütfen benimle gelin, efendim. Beni sorumlu
tutarlar."
Shevek küçük adamın tedirgin olduğunu algıladı. Vicdan azabı veya sempati
duymuyordu, ama şu anda olduğu yerde, mutlak yalnızlıkta bile tek bir kural,
tanıdığı tek kural geçerliydi. "Peki," dedi ve ayağa kalktı. Hala başı dönüyor, sağ
omuzu ağrıyordu. Geminin hareket ediyor olması gerektiğini biliyordu, ama
hareket duygusu yoktu; yalnızca sessizlik, korkunç ve kesin bir sessizlik vardı
duvarların dışında. Doktor sessiz madeni koridorlardan geçirerek bir odaya
götürdü onu. Çok küçük, sıkıca kapalı bir odaydı bu, duvarları boştu. Oda,
Shevek'i itiyordu, unutmak istediği bir yeri anımsatıyordu ona. Eşikte durdu. Ama
doktor ısrar etti, yalvardı; o da içeriye girdi.
Rafa benzeyen yatağa oturdu ve doktoru kayıtsızca izledi. HaId sersem ve
uyuşuk hissediyordu kendini. İlgilenmesi gerektiğini biliyordu; bu adam gördüğü
ilk Urras'lıydı. Ama çok yorgundu. Arkasına yaslanıp uyuyabilirdi. Bir gece önce
sabaha kadar oturup makalelerini karıştırmıştı. Üç gün önce Takver'le çocukları
Barış-ve-Bolluk'a götürmüştü, o zamandan beri de hep meşguldü, radyo kulesine
koşup Urras'takilerle son dakika görüşmeleri yapıyor, Bedap ve diğerleriyle
tasarıları ve olanakları tartışıyordu. Bütün bu koşuşturma boyunca, Takver
gittiğinden beri aslında onun işleri değil, işlerin onu yaptığını hissediyordu.
Başkalarının elindeydi. Kendi iradesi işlememişti. İradesi harekete geçme gereği
duymamıştı. Her şeyi başlatan, bu anı ve etrafındaki duvarları yaratan kendi
iradesiydi. Ne kadar önce? Yıllar. Beş yıl önce, Chakar'da, dağlarda, gecenin
sessizliğinde Takver'e "Abbenay'a gidip duvarları yıkacağım," dediği zaman.
Hatta daha da önce, çok önce, Toz'da, kıtlık ve umutsuzluk yıllarında, bir daha
asla
kendi iradesi dışında hareket etmeme sözü verdiği zaman. O sözü tutarak buraya
getirmişti kendini: bu zamansız ana, bu dünyasız yere, bu küçük odaya, bu
hücreye.
Doktor çürümüş omuzunu inceledi (çürük Shevek'i şaşırtmıştı; limanda ne olup
bittiğini fark edemeyecek kadar gergin ve telaşlıydı, taşın çarptığını duymamıştı
bile). Doktor elinde bir iğneyle ona dönmüş bekliyordu.
"Bunu istemiyorum," dedi Shevek. Konuşurken locası yavaştı, radyo
konuşmalarından bildiği kadarıyla kötü de telaffuz ediyordu, ama dilbilgisi
yeterince düzgündü. Anlamakta konuşmaktan daha fazla güçlük çekiyordu.
"Bu kızamık aşısı," dedi doktor, her profesyonel gibi o da sağırdı.
"Hayır," dedi Shevek.
Doktor bir an dudağını ısırdı, sonra "Kızamığın ne olduğunu biliyor musunuz
efendim?" dedi.
"Hayır. "
"Bir hastalık. Bulaşıcı. Genellikle erişkinlerde şiddetlidir. Anarres'te yok;
gezegene yerleşilirken alınan koruyucu önlemler hastalığın kökünü kazıdı.
Urras'ta çok sık görülür. Sizi öldürebilir. Sık görülen birçok diğer viral
enfeksiyon gibi. Bağışıklığınız yok. Sağ elinizi mi kullanıyorsunuz efendim?"
Shevek otomatik olarak "hayır" anlamında başını salladı. Doktor bir sihirbaz
zarafetiyle iğneyi sağ koluna batırdı. Shevek buna ve diğer iğnelere sessizce razı
oldu. Kuşkulanmaya veya karşı çıkmaya hakkı yoktu. Kendini bu insanlara teslim
etmişti; doğuştan kendinin olan karar hakkını devretmişti. Dünyasıyla birlikte,
vadedilmiş dünyasıyla, o çorak taşla birlikte bu hak da elinden kayıp düşmüş,
ondan uzaklaşmıştı.
Doktor konuşmaya devam etti, ama o dinlemiyordu. Saatler, günler boyunca bir
boşlukta, geçmişsiz ve geleceksiz, kuru ve berbat bir boşlukta yaşadı. Dışarıda
sessizlik vardı. Kolları ve kaba etleri iğnelerden sızlıyordu; ateşi çıktı, kendini
kaybettirecek kadar yükselmeyen, ama onu bilinç ile bilinçsizlik arasındaki sınır
bölgesinde bırakan bir ateşti bu. Zaman geçmiyordu. Zaman oydu: yalnız o. Irmak
oydu, ok da, taş da o. Ama hareket etmiyordu. Atılan taş hala orta yerde asılı
duruyordu. Gündüz veya gece yoktu. Bazen doktor ışığı kapatıyor veya açıyordu.
Yatağın yanındaki duvarda bir saat vardı, kolu anlamsızca göstergedeki yirmi
şeklin birinden diğerine hareket ediyordu.
Uzun, derin bir uykudan sonra uyandı ve yüzü saate dönük yattığı için uykulu
gözlerle onu inceledi. Kolu 15'ten biraz ileride duruyordu, eğer gösterge 24
saatlik Anarres saati gibi geceyarısından başlayarak okunursa öğleden sonra
sayılırdı. Ama uzayda iki dünya arasındayken nasıl öğleden sonra olabilirdi?
Geminin de kendine ait bir zamanı olması gerekiyordu tabii. Bunu keşfetmek ona
müthiş bir cesaret verdi. Doğrulduğunda başı dönmedi. Yataktan kalkıp dengesini
bulmaya çalıştı; gerçi topuklarının yere tam yapışmadığını hissediyordu, ama fena
değildi. Geminin yerçekimi çok zayıf olmalıydı. Bu duyguyu pek sevmemişti;
sürekliliğe, sağlamlığa ve katı gerçekIere gereksinimi vardı. Bunları aramak için
küçük odayı sistemli bir biçimde incelemeye başladı.
Boş duvarlar, her biri panele bir dokunuşta ortaya çıkmaya hazır sürprizlerle
doluydu: lavabo, bok taburesi, ayna, masa, iskemle, dolap, raflar. Lavaboyla ilgili
bir sürü tümüyle gizemli elektronik aygıt vardı ve musluk kolunu bıraktığınızda su
kesilmiyordu. Shevek bunun ya insan doğasına duyulan büyük güvenin, ya da bol
miktarda sıcak suyun göstergesi olduğunu düşündü, ikincisinin doğru olduğunu
varsayarak bol suyla yıkandı, havlu bulamadığı için de sıcak hava üfleyip gıdıklayan
gizemli aygıtlardan biriyle kurulandı. Kendi elbiselerini bulamadığı için,
uyandığında üstünde olan şeyleri giydi: İkisi de sarı üzerine küçük mavi benekli,
gevşek tutturulmuş bir pantolon ve şekilsiz bir tünik. Aynada kendine baktı.
Yarattığı etki olumsuzdu. Urras'ta böyle mi giyiniyorlardı? Boşyere bir tarak
aradı,
sonunda saçını eliyle arkaya yatırdı ve kendine çeki düzen vermiş olarak odadan
çıkmaya hazırlandı.
Çıkamadı. Kapı kilitliydi.
İlk anda inanamadı, sonra öfkeye, körü körüne şiddet kullanmaya yönelik, daha
önce hiç hissetmediği bir öfkeye kapıldı. Kapının kımıldamayan koluna saldırdı,
kapının parlak madenine bütün gücüyle vurdu, sonra dönüp doktorun gerektiği
takdirde kullanmasını söylediği düğmeye bastı. Hiçbir şey olmadı. İç iletişim
panelinde değişik renkli birçok başka küçük düğme vardı; hepsine birden bastı.
Duvar hoparlörü çalışmaya başladı, "Ne oluyor evet hemen geliyorum tamam kes
ne yirmi ikiden-"
Shevek'in sesi hepsini bastırdı: "Kapıyı açın!"
Kapı kayarak açıldı ve doktor içeriye baktı. Onun kel, kaygılı, sarı yüzünü görünce
Sheveklin öfkesi dindi ve içindeki bir karanlığa çekildi. "Kapı kilitliydi," dedi.
"Afedersiniz Dr. Shevek- bir önlem- salgın- diğerlerinin dışarıda kalması
gerekiyordu-"
"içeri kapamak, dışarıda bırakmak, aynı şey," dedi Shevek, ışıltılı, dalgın gözlerle
doktora bakarak.
"Güvenlik-"
"Güvenlik mi? Bu kutuda kapalı mı kalmalıyım?" "Subayların oturma odasına
gidebilirsiniz," dedi doktor aceleyle ve yatıştırıcı bir sesle. "Aç mısınız efendim?
Belki de giyinip oturma odasına gitmek istersiniz."
Shevek doktorun giysisine baktı: paçaları, en az kumaş kadar yumuşak ve kaliteli
görünen botlara tıkıştırılmış dar mavi pantolon; önü açık, gümüş kurbağa
desenleriyle işlenmiş mor bir tünik; içinde de, yalnızca boynu ve bilekleri görünen,
parlak beyaz örme bir gömlek.
"Giyinik değil miyim?" diye sordu Shevek neden sonra.
"A, pijama da olur tabii. Uzay gemilerinde formalitelere gerek yok!"
"Pijama mı?"
"Giydiğiniz şey. Uyku giysileri."
"Uykuda giyilen giysiler mi?"
"Evet."
Shevek gözlerini kırpıştırdı. Herhangi bir yorumda bulunmadı. "Daha önce
giydiklerim nerede?" diye sordu.
"Giysileriniz mi? Onları temizlettim - sterilize ettirdim. Umarım sakıncası yoktur
efendim-" Shevek'in keşfetmediği bir duvar paneliyle oynadı ve soluk yeşil kağıda
sarılmış bir paket çıkardı. Paketten Shevek'in çok temiz ama nedense biraz
küçülmüş eski giysisini çıkardı, yeşil kağıdı buruşturdu, başka bir paneli çalıştırdı,
kağıdı açılan bölmeye attı ve tedirginlikle gülümsedi. "işte oldu, Dr. Shevek."
"Kağıda ne oluyor?" "Kağıda mı?"
"Yeşil kağıda."
"Çöpe attım tabii." "Çöp?"
"Atık. Yakılıyor."
"Kağıdı yakıyor musunuz?"
"Belki de yalnızca uzaya atılıyor, bilmiyorum. Ben uzay doktoru değilim, Dr.
Shevek. Size eşlik etme onuru bana verildi, çünkü dünya dışından başka
ziyaretçilerle, Arz ve Hain'den gelen elçilerle deneyimim oldu, A-İo'ya gelen
bütün yabancıların kimyasal arındırma ve uyum işlemlerini yürütüyorum, tabii siz o
anlamda yabancı sayılmazsınız." Çekingen bir tavırla, söylediklerinin hepsini
anlayamayan ama sözcüklerin arkasındaki kaygılı, mahçup, iyilik düşünen yapıyı
ayrımsayan Shevek'e baktı.
"Doğru, sayılmam," diye onayladı Shevek, "belki seninle benim büyükannemiz
aynıydı, iki yüz yıl önce, Vaas'ta." Eski giysilerini giyiyordu, gömleği kafasından
geçirirken doktorun mavi-sarı "uyku giysilerini" "çöp" bölmesine tıktığını gördü.
Gömleğin yakası hala burnunun hizasında, durakladı. Giyinmiş olarak doğruldu,
eğildi ve bölmeyi açtı. Bölme boştu.
"Giysiler de mi yakılıyor?"
"Onlar ucuz pijamalar, ordu malı- giy ve at, temizlemekten daha ucuza geliyor."
Shevek rüyadaymış gibi, "Daha ucuza geliyor," diye yineledi.
Sözcükleri bir paleontoloğun bir fosile, tüm bir tabakanın yaşını belirleyen fosile
bakması gibi kullanıyordu.
"Galiba o son koşuşturma sırasında eşyalarınız kaybolmuş, umarım içinde önemli
bir şey yoktur."
"Hiçbir şey getirmedim," dedi Shevek. Giysisi neredeyse bembeyaz olmuş ve
biraz çekmişti, ama hala üstüne oluyordu. Holum'dan yapılmış kumaşın sert,
tanıdık dokunuşu da hoştu. Kendini yine eskisi gibi hissediyordu. Yatakta doktora
dönerek oturdu ve "Bakın," dedi, "nesnelere bizim gibi bakmadığınızı biliyorum.
Sizin dünyanızda, Vaas'ta, bir şeyi mutlaka satın almak gerekiyor. Sizin dünyanıza
geliyorum, hiç param yok, satın alamam, o zaman yanımda getirmeliyim. Ama ne
kadar getirebilirim? Giysi, evet, iki değişik giysi getirebilirim. Ya yiyecek?
Yeterince yiyeceği nasıl getirebilirim? Getiremem, satın alamam. Eğer beni canlı
tutmak istiyorsanız, bana vermeniz gerekir. Ben bir Anarres'liyim. Urras'lıları
Anarres'li gibi davranmak zorunda bırakıyorum: satmak değil, vermek.
İsterseniz. Tabii ki beni canlı tutmak gerekmiyor. Yani Dilenci'yim ben."
"Aman efendim, hiç de öyle değil, hayır, hayır. Siz çok saygın bir konuksunuz.
Lütfen bizi bu geminin mürettebatıyla ölçmeyin, onlar çok cahil, kısıtlı insanlar
-Urras'ta nasıl bir karşılama olacağını tahmin bile edemezsiniz. Ne de olsa siz
dünyaca ünlü- tüm galakside ünlü bir bilim adamısınız! Bize Anarres'ten gelen ilk
ziyaretçisiniz! Sizi temin ederim Peier Alanı'na geldiğimizde her şey çok değişik
olacak."
"Değişik olacağından kuşkum yok," dedi Shevek.
Ay yolculuğu genellikle gidiş ve dönüş dörder buçuk gün olmak üzere dokuz gün
sürerdi, ama bu sefer dönüş yolculuğuna yolcu için uyum süresi olarak beş gün
eklenmişti. Shevek ve Dr. Kimoe bu süreyi aşılarla ve sohbetle geçirdiler.
Dikkatli'nin kaptanı ise bu beş günü Uaas'ın çevresinde yörüngede kalarak ve
küfür ederek geçirdi. Shevek'le konuşmak zorunda kaldığında bunu tedirginlikle
ve saygısızca yapıyordu. Her zaman her şeyi açıklamaya hazır olan doktorun
çözümlemesi hazırdı: "Yabancıları aşağılık, yarım insanlar olarak görmeye
alışıktır."
"Odo buna aşağı türlerin yaratılışı demişti. Evet. Urras'ta birçok dil ve ulus
bulunduğu, hatta diğer güneş sistemlerinden ziyaretçileriniz olduğu için insanların
artık böyle düşünmeyeceğini sanıyordum. "
"Çok az ziyaretçi geliyor, çünkü yıldızlararası yolculuk hem çok pahalı, hem de çok
uzun sürüyor. Belki ileride böyle olmayacak," diye ekledi Dr. Kimoe, ya yağ
çekmek, ya da onu konuşturmak için; Shevek ise anlamamış gibi davrandı.
"İkinci kaptan," dedi. "Benden korkarmış gibi görünüyor." "Ha, onun derdi
bağnazlık. uzlaşmaz bir Tezahürcü'dür. Her gece Temeller'i yeniden okuyor.
Kaskatı bir kafa."
"Öyleyse beni nasıl görüyor?"
"Tehlikeli bir tanrıtanımaz olarak."
"Tanrı tanımaz mı! Neden?"
"Neden mi, çünkü siz Anarres'li bir Odocu'sunuz - Anarres'te din yoktur."
"Yok mudur? Biz Anarres'liler taş mıyız?"
"Kurumlaşmış dini kastediyorum- ibadet evleri, dualar..." diye telaşla atıldı
Kimoe. Bir doktorun enerjik kendine güvenine sahipti, ama Shevek bunu sürekli
bozuyordu. Bütün açıklamaları Shevek'in iki üç sorusundan sonra bocalamayla
sona eriyordu. İkisi de diğerinin görmeyi bile beceremediği bazı ilişkileri
sorgulamadan kabul ediyorlardı. Örneğin şu ilginç üstünlük-aşağılık kavramı.
Shevek üstünlük ve göreceli yükseklik kavramının Urras'lılar için önemli olduğunu
biliyordu; genellikle yazılarında "daha yüksekte" sözlerini "daha iyi" ile eş anlamlı
olarak kullanıyorlardı, bir Anarres'li ise "daha merkezi" demeyi yeğlerdi. Ama
daha yüksekte olmakla yabancı olmak arasında ne ilişki vardı? Bu, yüzlerce
bilmeceden biriydi.
"Anlıyorum," dedi bir başka bilmece açıklığa kavuşurken, "siz ibadet evlerinin
dışında dinlere izin vermiyorsunuz, tıpkı yasalar dışında herhangi bir ahlaka izin
vermediğiniz gibi. Biliyor musunuz bunu hiç anlamamıştım, bütün o Urras
kitaplarını okuduktan sonra bile."
"Şey, bugünlerde her aydın-"
"Kelimeler bunu zorlaştırıyor," dedi Shevek, keşfini izleyerek.
"Pravca'da din kelimesi pek azdır. Hayır, nasıl diyorsunuz- nadirdir. Pek sık
kullanılmaz. Tabii ki Kategoriler’den biridir. Dördüncü Usul. Çok az kişi bütün
usulleri uygulayabilir. Ama usuller aklın doğal yeteneklerinden oluşmuştur; bizim
din yeteneğimiz olmadığına ciddi ciddi inanıyor olamazsınız! Ya da insanın evrenle
en derin ilişkisinden yoksun olarak fizikle uğraşabileceğimize!"
"Hayır, öyle demek istemedim..."
"Bu bizi gerçekten aşağı bir tür haline getirmek olurdu!" "Eğitim görmüş insanlar
bunu anlayacaklardır, bu subaylar cahil!"
"O zaman yalnızca bağnazların mı evrende yolculuk etmesine izin veriliyor?"
Bütün konuşmaları böyleydi, doktoru yoruyor, Shevek'i tatmin etmiyordu, ama
yine de her ikisi için de ilginçti. Shevek için kendisini bekleyen yeni dünyayı
araştırmanın tek yoluydu bu. Geminin kendisi ve Kimoe'nin beyni onun küçük
evreniydi. Dikkatli’de hiç kitap yoktu, subaylar Shevek'ten kaçıyor, mürettebat
ise kesinlikle ondan uzakta tutuluyordu. Doktorun beynine gelince, zeki ve
kesinlikle iyi niyetli olmasına karşın, kafasını dolduran entelektüel araçlar, gemiyi
dolduran bütün aygıtlar, makineler ve konfordan çok daha karmakarışıktı. Bu
aygıtlar ve konfor Shevek'i eğlendiriyordu; her şey çok savurganca, sterilize ve
yaratıcıydı; ama Kimoe'nin zelısının araçlarını bu kadar rahat bulmuyordu.
Kimoe'nin düşünceleri hiçbir zaman bir doğru üzerinde ilerleyemiyordu; şunun
çevresinden dolaşıp bundan kaçınmak zorunda kalıyor ve en sonunda son bir
darbeyle duvara tosluyordu. Düşüncelerinin çevresinde duvarlar vardı ve sürekli
onların arkasında gizlendiği halde varlıklarından tümüyle habersiz görünüyordu.
İki dünya arasındaki konuşmayla dolu günlerinde Shevek yalnızca bir kez bu
duvarların gedik verdiğini gördü. Gemide neden hiç kadın olmadığını sormuş,
Kimoe de bir uzay gemisini işletmenin kadın işi olmadığını söylemişti. Tarih
dersleri ve Odo'nun yazıları Shevek'e bu totolojik yanıtı anlayabilecek bir bağlam
veriyordu. Başka bir şey söylemedi, ama doktor karşılık olarak Anarres hakkında
bir soru sordu. "Dr. Shevek, sizin toplumunuzda kadınlara aynen erkeklere olduğu
gibi davranıldığı doğru mu?"
"Bu malzeme ziyanı olurdu," dedi Shevek gülerek, sonra fikrin gülünçlüğünü
düşünerek bir kahkaha daha attı. Doktor duraladı -herhalde beynindeki
engellerden birinin etrafından dolaşıyordu- sonra telaşla, "Hayır, hayır," dedi.
"Cinsel bakımdan değil- açık ki siz- onlar... Toplumsal statülerini kastetmiştim."
"Statü, sınıfla aynı şey mi?"
Kimoe statüyü açıklamaya çalıştı, başaramadı ve ilk konuya döndü. "Gerçekten
erkeklerin işleriyle kadınlarınki arasında bir fark yok mu?"
"Hayır, iş bölümü için fazla mekanik bir temel değil mi bu? İnsan işini ilgisine,
yeteneğine, gücüne göre seçer. Cinsiyetin bununla ne ilgisi var?" "Erkekler
fiziksel
olarak daha güçlüdür," dedi doktor profesyonel bir kesinlikle."Evet, genellikle,
hem de daha iridirIer, ama makinelerimiz olduğu sürece ne fark eder? Makineler
olmasa da, kürekle kazmak veya sırtta taşımak gerektiğinde belki erkekler daha