Table Of ContentTÜRKİYE VE FİLİSTİN’DE SAĞLIK BELİRLEYİCİLERİ KONUSUNDA
İNANÇ VE TUTUMLAR: ANKARA VE NABLUS ÖRNEĞİ
Wafaa A. T. MENAWİ
DOKTORA TEZİ
İŞLETME ANABİLİM DALI
SAĞLIK KURUMLARI YÖNETİMİ BİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
NİSAN 2015
iv
(Türkiye ve Filistin’de Sağlık Belirleyicileri Konusunda İnanç ve Tutumlar:
Ankara ve Nablus Örneği)
(Doktora Tezi)
Wafaa A. T. MENAWİ
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
NİSAN 2015
ÖZET
Bu araştırma, Türkiye ve Filistin’de araştırmaya katılan bireylerin sağlığını etkileyen
inanç ve tutum faktörlerini, sağlığı geliştirmeye yönelik önlemlerini ve vatandaşların
sağlık hizmeti alımını etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma
kapsamında Ankara ve Nablus’ta toplam 4100 adet anket dağıtılmıştır. Her iki şehir
popülâsyonunun cinsiyet, yaş, eğitim, sağlık durumu, gelir ve son olarak ikamet yeri
açısından oranları tespit edilmiş ve örneklem bu oranlar doğrultusunda
tabakalandırılmıştır. Anketler Temmuz 2013 ile Mart 2014 tarihleri arasında
dağıtılmıştır. Elde edilen veriler SPSS.18 programına girilerek kaydedilmiştir. Verilerin
analizinde frekans dağılımı ve betimleme analizi uygulanmıştır. Gösterilen t-test
sonuçlarında, sağlığı etkileyen faktörlere, sağlığı geliştirmeye yönelik önlemlere ve
vatandaşların sağlık hizmeti alımını etkileyen faktörlere yönelik inanç ve tutumlar ile
katılımcıların Türkiye ya da Filistin’de yaşama durumları arasında istatistiksel olarak
anlamlı farklılığın bulunduğu tespit edilmiştir. (p<0,05). Çalışma sonuçlarına göre,
Türk vatandaşların, sigara içmek, stres, sağlık kurumlarına ulaşabilmek sağlığı en çok
etkileyen faktörler olduğunu düşünmektedirler. Filistin’de ise gelir, eğitim, sigara
içmenin sağlığı en çok etkileyen faktörler olduğu düşünülmektedir. Türk vatandaşlarına
göre sigara, hava kirliliği, fakirlik ve işsizlik oranının azaltılması; Filistinlilere göre ise
fakirlik, işsizlik, hava kirliliği, sigara tüketimi ve şiddetin azaltılması sağlığın
geliştirilmesinde öncelikli rol oynamaktadır. Türkiye’den katılan bireylerin temiz ve pis
malzemelerin ayrı yerlerde depolanması, personel tutum ve davranışının iyi olması;
Filistin’den katılan bireyler ise ilaç bulunması, teşhis ve tedavi ile ilgili hasta / aile
eğitimi konularının vatandaşların sağlık hizmeti alımını çok yüksek derecede etkileyen
faktörlerden olduklarını belirtmişlerdir. Çalışmaya katılanların, sağlığı etkileme, sağlığı
geliştirme ve sağlık kurumları ile sağlık hizmeti alımını etkileyen faktörlere yönelik
verdikleri cevaplar, açık bir şekilde yaşadıkları sosyal ve siyasi gerçeği yansıtmaktadır.
BilimKodu : 1143.1.070
AnahtarKelimeler : Sağlık Belirleyicileri, İnanç, Tutum, Sağlık Hizmetleri, Sosyo
ekonomik Faktörler, Politik Görüş, Sağlığı Geliştirme
SayfaAdedi : 255
Tez Danışmanı : Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU
v
(Beliefs and Attitudes Regarding Determinants of Health in Turkey and Palestine: The
Case of Ankara and Nablus )
(Ph. D. Thesis)
Wafaa A. T. MENAWİ
GAZİ UNIVERSITY
GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES
APRİL 2015
ABSTRACT
A comparative study about beliefs and attitudes of the citizens have been surveyed in both
Palestine and Turkey regarding determinants of health, to examine what are the factors that
affect; health, health promotion and positive continuity between health institutions and
citizens. To obtain a representative sample a large community survey was conducted to
(4100) citizens as a total in Palestine (Nablus) and Turkey (Ankara). The obtained data was
entered into SPSS18,0 program, and then frequency distributions and descriptive analysis
were performed. In our research the attitudes and beliefs of citizens, indicate that the factors
which affect health, health promotion and positive continuity between health care
institutions and Citizens, showing statistically significant differences (p <0.05) between
Palestinian and Turkish Citizens. İn this study, according to the beliefs and attitudes of
Turkish citizens, smoking, stress, health care services, nutrition and exercise constitute the
most influential factors on their health. While in the other side, income, education and
smoking are believed to be the most influential factors on Palestinian health. According to
Turkish citizens, by reducing the rate of; poverty, unemployment, cigarette consumption, air
pollution and improving the sheltering quality, in the same veins the Palestinian’s reducing
of the rate of poverty, unemployment, pollution, cigarette consumption, and violence plays
a role in the development of the health of the public. According to Turkish citizen’s beliefs
and attitudes, handeling and storing of the clean and dirty materials in the appropriate
manners, medical staff’s attitude and behaviors while according to palestinian citizen’s;
presence of drugs and Patient / family education about the diagnosis and treatment of the
disease was determined to be the most influencing factors that affect citizen’s health service
uptake. In the conclusion, according to the respondent’s answers the factors that affect;
health, health promotion and positive continuity between health institutions and citizens
reflect the social and political circumstances they live in.
Science Code : 1143.1.070
Keywords : Health Determinants, Belief, Attitude, Health Services, Sosy Economic
Factors, political Views, Health Promotion
Page Number : 255
Supervisor : Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU
vi
TEŞEKKÜR
Tezimi başarıyla bitirmek için sabrını benden esirgemeyen ve aydın fikriyle yolumu
aydınlatan saygıdeğer Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU’na en derin şükranlarımı
sunuyorum.
Gazi Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü saygıdeğer idari ve öğretim heyetlerine
teşekkürlerimi sunuyorum.
Bu tezi en iyi şekilde tamamlamak için tüm kamu ve özel kurumlara, Türkiye’de ve
Filistin’de ki insanalara teşekkürlerimi sunuyorum.
Son olarak yanımda duran, bilimsel ve pratik hayatımın tekerleğini ileriye itmeme
desteklerini esirgemeyen yıldızlarım babama ve anneme, yedi gezegenlerim kardeşlerime,
eşlerine ve çocuklarına sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum.
vii
İÇİNDEKİLER
ÖZET .................................................................................................................................... iv
ABSTRACT ........................................................................................................................... v
TEŞEKKÜR .......................................................................................................................... vi
İÇİNDEKİLER ................................................................................................................... vii
ÇİZELGELERİN LİSTESİ .................................................................................................... x
ŞEKİLLERİN LİSTESİ ....................................................................................................... xv
HARİTALARIN LİSTESİ .................................................................................................. xvi
KISALTMALAR ................................................................................................................. xv
1. GİRİŞ ................................................................................................................................. 1
2. SAĞLIK VE SAĞLIK BELİRLEYİCİLERİ .................................................................... 9
2.1. Sağlığın Sosyal ve Kültürel Belirleyicileri ................................................................ 9
2.1.1.Çeşitli coğrafi bölgelerdeki ortalama yaşam süresi ........................................ 10
2.1.2. Sağlığın tanımı .............................................................................................. 11
2.1.3. Sağlığa karşı sosyal yaklaşıma tarihsel genel bakış ...................................... 13
2.1.4. Sağlığın evrensel belirleyicilerini açıklayan modeller .................................. 14
2.1.5. Sağlığın sosyal belirleyicileri ........................................................................ 17
2.1.5.1. Sağlıklı yaşam koşulları ................................................................... 20
2.1.5.2. Eğitim, okur-yazarlık ve sağlık okur-yazarlığı ................................. 24
2.1.5.3. Stres .................................................................................................. 27
2.1.5.4. Hayatın ilk aşamaları ........................................................................ 29
2.1.5.5. Sosyal olarak dışlanma ..................................................................... 31
2.1.5.6. İş sahibi olma ve işsizlik ................................................................... 32
2.1.5.7. Yaş, cinsiyet ve kalıtım faktörleri..................................................... 33
2.1.5.8. Kültür ................................................................................................ 34
2.1.5.9. Irkçılık ve ayrımcılık ........................................................................ 36
viii
2.1.5.10. Bilgiye ve uygun sağlık hizmetlerine ulaşma .................................. 39
2.1.5.11. Sosyal destekler ve sağlık hizmetine erişim .................................... 42
2.2. Sağlığın Geliştirilmesi ve Sağlılık Geliştirilmesinde Tutum ve İnançların Yeri ...... 44
2.2.1. Sağlık, toplum ve sosyal politika ................................................................... 44
2.2.2. Sağlık eşitsizlikleri ......................................................................................... 46
2.2.3. Zorluklara karşı sağlığı geliştirme .................................................................. 52
2.2.4. Sağlık teşvik uygulaması ................................................................................ 54
2.2.5. Sağlık teşvik politikaları ................................................................................. 58
2.2.6. Sağlık eşitsizliklerinin sosyal belirleyiciler ile mücadele eylemi................... 61
2.2.7. Politika oluşturma sürecinde sağlık bileşenleri dâhil olmak üzere ....................
fırsatlar ve zorluklar ...................................................................................... 72
2.3. Tutum ve İnançların Ağları ve Önemi ...................................................................... 79
2.3.1. Tutum oluşturucu öğeler ................................................................................ 88
2.3.2. Sağlık üzerinde tutumlar, inançlar ve davranışların etkisi ............................. 92
2.4. Sağlık Belirleyicileri Konusunda Toplumun İnanç ve Tutumlarını
Belirlemeye Yönelik Yapılmış Çalışmalar……………………………………….. 94
3. YÖNTEM ........................................................................................................................ 95
3.1. Türkiye Sosyo-Kültürel Yapısı ................................................................................ 95
3.1.1. Coğrafik konumu ………………………………………………………….. 97
3.1.2. İklim Koşulların ……………………………………………………………98
3.1.3. Etnik gruplar .................................................................................................. 99
3.1.4. Konuşulan diller ............................................................................................ 99
3.1.5. Din ............................................................................................................... 100
3.1.6. Türkiye’de demografik göstergeler ............................................................. 100
3.1.7. Eğitim durumu ............................................................................................. 100
3.1.8. Sağlık durumu ............................................................................................. 101
3.1.9. Ekonomik durum ......................................................................................... 102
Description:Bu araştırma, Türkiye ve Filistin'de araştırmaya katılan bireylerin sağlığını etkileyen inanç ve tutum faktörlerini, sağlığı geliştirmeye yönelik önlemlerini ve vatandaşların sağlık hizmeti alımını etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma ka
