Uluslararası Giriş Noktalarında Halk Sağlığı Acil Durumu Ulusal Eylem Planı

32 Pages·2012·17.59 MB·Turkish

ULUSLARARASI GİRİŞ NOKTALARINDA
HALK SAĞLIĞI ACİL DURUMU
ULUSAL EYLEM PLANI
1
ULUSLARARASI GİRİŞ NOKTALARINDA HALK SAĞLIĞI ACİL DURUMU
KATKIDA BULUNAN KURUMLAR
KATKIDA BULUNAN KURUMLAR
- T.C. Başbakanlık
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı
- Genel Kurmay Başkanlığı
- Kara Kuvvetleri Komutanlığı
- Sağlık Bakanlığı
Türkiye Hudut ve Sahiler Sağlık Genel Müdürlüğü
Türkiye Halk Sağlık Kurumu Başkanlığı
Uluslararası Sağlık Tüzüğü Ulusal Odak Noktası
Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü
- Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
Gümrükler Genel Müdürlüğü
Gümrük Muhafaza Genel Müdürlüğü
- İçişleri Bakanlığı
Müsteşarlık, Sınır Yönetimi Mevzuatı ve İdari Kapasitesini Geliştirme ve Uygulama Bürosu
Müsteşarlık, İltica ve Göç Mevzuatını ve İdari Kapasitesini Geliştirme ve Uygulama Bürosu
Emniyet Genel Müdürlüğü
Jandarma Genel Komutanlığı
Sahil Güvenlik Komutanlığı
- Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
- Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı
Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü
Demiryolları, Limanlar, Havameydanları İnşaatı Genel Müdürlüğü

- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
- Dışişleri Bakanlığı
Denizcilik ve Havacılık Genel Müdür Yardımcılığı Hudut Dairesi Başkanlığı
- Kültür ve Turizm Bakanlığı
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
- Avrupa Birliği Türkiye Temsilciliği
2
ULUSAL EYLEM PLANI
Ülkemizin Avrupa Birliği (AB) uyum çalışmaları kapsamında
29 Kasım 2010 -28 Nisan 2012 tarihleri arasında yürütülen
“Entegre Sınır Yönetimi Eylem Planı Aşama - II” AB Eşleştirme
Projesinin amacı, Türkiye’deki sınır kontrolünden sorumlu
kurumların risk yönetim kapasitesini geliştirmek ve
AB gerekliliklerine göre sınır kontrol sistemlerini uyumlu hale
getirmektir. Ana faydalanıcı kurum İçişleri Bakanlığıdır
(Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı,
Sahil Güvenlik Komutanlığı). Eş faydalanıcı kurumlar ise Sağlık
Bakanlığı (Türkiye Halk Sağlık Kurumu ve Türkiye Hudut ve Sahiller
Sağlık Genel Müdürlüğü - THSSGM) ve Genel Kurmay Başkanlığıdır
(Kara Kuvvetleri Komutanlığı). Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
gözlemci olarak yer almıştır.
Projenin “Sınır Giriş Noktalarında Sağlık Bakanlığının Halk Sağlığı
Risk Yönetimi Kapasitesinin Arttırılması” adlı İkinci Bileşenini
THSSGM ve Sağlık Bakanlığı’nın ilgili birimleri koordineli olarak
yürütmektedir. Bununla THSSGM’nin sınırlarda halk sağlığı risk
yönetim kapasitesinin artırılması ve uluslararası giriş noktalarında
Ülkemizin ihtiyaçlarına uygun ve AB uygulamalarıyla uyumlu
halk sağlığı risk yönetimi modelinin oluşturulması amaçlanmaktadır.
“Sınır Giriş Noktaları İçin Halk Sağlığı Acil Durum Eylem Planı” ve
“Eğitim Modülü”nün geliştirilmesi Projenin yukarıda bahsi geçen
ikinci bileşeninin en önemli çıktılarıdır.
Bu Proje, Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından ortaklaşa
finanse edilmiştir. “Uluslararası Giriş Noktalarında Halk Sağlığı
Acil Durum Ulusal Eylem Planı”, THSSGM’nin farklı birimlerinde
çalışmakta olan konusuna hakim uzmanlar tarafından ilgili sınır
kurum ve kuruluşlarının katkılarıyla geliştirilmiştir.
Planın yazılmasında görev alanlar ile katkıda bulunan kurum ve
kuruluş temsilcilerine teşekkür eder, saygılarımı sunarım.
33
ULUSLARARASI GİRİŞ NOKTALARINDA HALK SAĞLIĞI ACİL DURUMU
Kısaltmalar
AFAD : T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı
DHMİ : Devlet Hava Meydanları İşletmesi
DSÖ : Dünya Sağlık Örgütü
EGM : Emniyet Genel Müdürlüğü
ESY : Entegre Sınır Yönetimi
HSAD : Halk Sağlığı Acil Durumu
KBRN : Kimyasal Biyolojik Radyolojik Nükleer
KKE : Kişisel Koruyucu Ekipman
SDM : Sağlık Denetleme Merkezi
TAEK : Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
THSSGM : Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü
UGN : Uluslararası Giriş Noktası
UMKE : Ulusal Medikal Kurtarma Ekibi
UST 2005 : Uluslararası Sağlık Tüzüğü-2005
UST UON : UST Ulusal Odak Noktası
4
ULUSAL EYLEM PLANI
İÇERİK
ÖNSÖZ …………………………………………………………………………………………………………………………………………..................…................ 3
Kısaltmalar …………………………………………………………………………………………………………………………………………….....................… 4
1. Giriş ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………......….... 6
1.1. Amaç ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….....…… 6
1.2. Kapsam ………………………………………………………………………………………………………………………………………….....……... 6
1.3. Tanımlar ………………………………………………………………………………………………………………………………………….........…. 7
1.4. Halk Sağlığı Acil Durumları İçin Uluslararası ve Ulusal Mevzuat …………………………………………................. 11
1.5. Uluslararası Giriş Noktalarında THSSGM Birimleri Tarafından Verilen Sağlık Hizmetleri ……..........…. 16
1.6. Uluslararası Giriş Noktalarında Yetkili Olan Kurumlar ve Halk Sağlığı Acil Durumlarındaki Görevleri ... 17
2. Uluslararası Giriş Noktalarındaki Halk Sağlığı Riskleri …………………………………………...............…................................… 19
2.1. Halk Sağlığı Risklerinin Tanımlanması …………………………………………...............…...................................................… 19
2.2. Halk Sağlığı Risklerinin Tespiti Analizi ve Karar Verme …………………………………………...............….............… 19
2.2.1. Risk Tespiti ………………………………………...............….................................................................…................................. 19
2.2.2. Toplanan Verilerin Analizi ve Doğrulanması …………………………...............….........................................… 20
2.2.3. Karar Verme Süreci …………………………………………...............….........................................…...............................… 20
2.3. Bildirim Akışı, İletişim ve Koordinasyon …………...............….............................................................…...........................… 21
2.4. Uluslararası Giriş Noktalarında Halk Sağlığı Acil Durumlarına İlişkin Ana Süreçler ve İş Akışları ........ 25
3. Mevcut Sistemin Güçlü ve Zayıf Yönleri ile Fırsatlar ve Tehditler Analizi ..............................…...............................… 27
4. Halkın ve Medyanın Bilgilendirilmesi ve İletişim …………...............….............................................................….......................… 27
5. Halk Sağlığı Riskleri İçin KBRN Yaklaşımı ve Müdahale Eğitimi ..............….............................................................…........ 28
5.1. Genel Amaç …………………………………………...............….......................................................................................................…........ 28
5.2. Uygulanması Planlanan Eğitimler ……...............….......................................................................................................….......... 28
5.2.1. Eğiticilerin Eğitimi ………………………………………….............................................................…...................................... 28
5.2.2. Uygulayıcı Eğitimi 1 …………………………………………...............….............................................................…................. 29
. 5.2.3. Uygulayıcı Eğitimi 2 …………………………………………...............….............................................................…................. 29
5.3. İzleme - Değerlendirme …………………………………………...............…........................................................................................ 30
5.4. Sertifikasyon Gerektiren Eğitim Programları ………...............…........................................................................................ 30
6. Eylem Planının Geliştirilmesine Yönelik Öneriler ……..............…................................................................................................... 31
7. Genel ve Yerel Eylem Planlarının Güncellenmesi …...............…..................................................................................................... 31
8. Ekler …...............…....................................................................................................................................................................................................... 32
53
ULUSLARARASI GİRİŞ NOKTALARINDA HALK SAĞLIĞI ACİL DURUMU
1. GİRİŞ
1.1. Amaç
Uluslararası Giriş Noktalarında (UGN) Halk Sağlığı Acil Durum Ulusal Eylem Planı’nın genel amacı
özellikle Kimyasal Biyolojik Radyolojik Nükleer (KBRN) etkenlerle oluşan uluslararası halk sağlığı
acil durumlarının yayılımını önlemek ve halk sağlığı cevabını vermek için giriş noktalarındaki ilgili
kurumların görevlerinin ve gerekli işbirliğinin ulusal çerçevesini oluşturmaktır.
UGN’lerde Halk Sağlığı Acil Durum Ulusal Eylem Planı’nın Amaçları;
• UGN’lerde halk sağlığı riski oluşturabilecek KBRN acil durumlarında, erken yanıt oluşturarak
insan ve çevre sağlığına gelebilecek zararı en aza indirmek,
• Uluslararası öneme haiz halk sağlığı acil durumlarında takip edilecek süreçleri ve paydaşların
görev ve yetkilerini tanımlamak,
• İlgili kurumların katkısıyla hazırlanan bu Eylem Planının sınırlarda görevli kurumların kendi acil
durum planlarıyla uyumlu olmasını sağlamak,
• UST’nin gerekleri çerçevesinde UGN’lerde çekirdek kapasitelerin arttırılmasına yönelik
uygulanabilir acil eylem planının oluşturulmasını sağlamak,
• Acil halk sağlığı durumlarının tespiti, doğrulanması, analizinin yapılmasını sağlamaktır.
1.2. Kapsam
Bu Eylem Planı aşağıdaki kurumları kapsamaktadır:
- Başbakanlık ve bağlı kuruluşları (TAEK, AFAD )
- Genel Kurmay Başkanlığı (Kara Kuvvetleri Komutanlığı)
- Sağlık Bakanlığı (Türkiye Halk Sağlık Kurumu, THSSGM)
- Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
(Gümrükler Genel Müdürlüğü, Gümrük Muhafaza Genel Müdürlüğü)
- İçişleri Bakanlığı
(Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı)
- Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
- Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı,
(Devlet Hava Meydanları işletmesi Genel Müdürlüğü, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü,
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü)
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
- Dışişleri Bakanlığı
- (Denizcilik ve Havacılık Genel Müdür Yardımcılığı Hudut Dairesi Başkanlığı)
- Kültür ve Turizm Bakanlığı
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
6
ULUSAL EYLEM PLANI
1.3. Tanımlar
• Atık
Fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik yönden olumsuz etki yaparak ekolojik denge ile insan ve diğer
canlıların doğal yapılarının bozulmasına neden olan atıklar ve bu atıklarla kirlenmiş maddelerdir.
• Çekirdek Kapasite:
UST (2005), EK-1 A ve EK 1-B de belirtilen ve taraf devletlerin güçlendirmeleri gereken temel
kapasiteler.
• Dekontaminasyon (Bulaştan Arındırma)
Bir insan ya da hayvan bedeninin yüzeyinde, tüketilmek üzere hazırlanmış bir ürünün içinde ya da
üzerinde veya taşıtlar dahil olmak üzere cansız diğer maddelerin içinde ya da üzerinde halk sağlığı
riski oluşturabilecek enfeksiyöz ya da toksik bir etkenin ya da maddenin yok edilmesi için alınan
sağlık önlemlerine dair işlem.
• Deratizasyon (Fareden Arındırma)
Yolcu eşyaları, yolcu eşyası dışındaki eşyalar, yükler, konteynırlar, taşıtlar, mallar, kargolar, posta
paketlerinde ve UGN’lerdeki tesislerde ve alanlarda mevcut, insan hastalığına yol açan kemirgen
vektörlerin kontrol edilmesi veya öldürülmesi için alınan sağlık önlemlerine dair işlem.
• Dezenfeksiyon (Mikroptan Arındırma)
Bir insan veya hayvan bedeninin yüzeyinde veya yolcu eşyaları, yükler, konteynırlar, taşıtlar,
mallar ve posta paketleri içinde veya üzerinde mevcut enfeksiyöz etkenlerin, doğrudan kimyasal
veya fiziksel maddelere maruz bırakılarak kontrol edilmesi veya öldürülmesi için alınan sağlık
önlemlerine dair işlem.
• Dezensektizasyon (Böcekten Arındırma)
Yolcu eşyaları, yükler, konteynırlar, taşıtlar, mallar ve posta paketlerinde mevcut, insan hastalığına
yol açan böcek vektörlerinin kontrolü veya öldürülmesi için alınan sağlık önlemlerine dair işlem.
• Düzensiz Göç
Yabancıların yasadışı yollarla Türkiye’ye girişi, Türkiye’de kalışı, izinsiz çalışması ve Türkiye’den çıkışı.
• Etkilenmiş
Halk sağlığı riski oluşturabilecek şekilde enfekte veya kontamine olmuş veya enfeksiyon ya da
kontaminasyon kaynağı taşıyan kişi, eşya, yük, mal, konteynır, taşıt, posta paketi veya insan cesedi.
• Etkilenmiş Bölge
DSÖ tarafından, UST kapsamında halk sağlığı riski oluşturabilecek tehditlerin var olduğu, gerekli
önlemlerin alınmasının özellikle tavsiye edildiği coğrafi bölge.
• Eylem Planı
Uluslararası Giriş Noktaları Halk Sağlığı Acil Durum Ulusal Eylem Planı.
7
ULUSLARARASI GİRİŞ NOKTALARINDA HALK SAĞLIĞI ACİL DURUMU
• Halk Sağlığı Riski
Ulusal ve uluslararası düzeyde yayılabilecek veya ciddi ve doğrudan bir tehlike gösterebilecek
olaylar başta olmak üzere, insan nüfusunun sağlığını olumsuz yönde etkileyebilecek bir olay ihtimali
anlamındadır.
• Hasta
Halk sağlığı riski oluşturabilecek bir rahatsızlıktan muzdarip olan veya bundan etkilenmiş olan birey.
• Hastalık
Kökeni veya kaynağı ne olursa olsun, insanlarda dikkate değer ölçüde zarara yol açan veya
açabilecek bir rahatsızlık veya tıbbi durum.
• Havalimanı
Uluslararası uçuşların varış ve kalkış yaptıkları herhangi bir hava limanı.
• Karantina
Bir enfeksiyon ya da kontaminasyonun olası yayılmasını önlemek amacıyla, hasta olmayan şüpheli
kişilerin veya şüpheli yolcu eşyaları, konteynırlar, taşıtlar veya malların faaliyetlerinin kısıtlanması
veya diğerlerinden ayrılması.
• Kargo
Herhangi bir taşıtta; posta, yolculuk için gerekli gıda maddesi ve bagajın dışında taşınan her türlü
eşya.
• Kolluk Kuvvetleri
Emniyet ve asayiş ile kamu düzenini koruyan, toplumsal düzeni sağlayan, suç işlenmesini önleyen,
kanunların ve diğer düzenleyici işlemlerin verdiği görevleri yapan, suç işlendikten sonra failleri ele
geçirmek üzere yetki ve sorumluluklara sahip olan görevlilerdir.
• Kontaminasyon (Bulaşma)
Bir insan ya da hayvan bedeninin yüzeyinde veya tüketilmek üzere hazırlanmış bir ürünün içinde ya
da üzerinde veya taşıtlar da dâhil olmak üzere cansız diğer maddelerin içinde ya da üzerinde halk
sağlığı riski oluşturabilecek enfeksiyöz ya da toksik bir etkenin ya da maddenin varlığı.
• Liman
Uluslararası sefer yapan gemilerin varış ve kalkış yaptıkları bir deniz limanı veya iç karasularındaki
bir liman.
• Mürettebat
Taşıtta bulunan seyrüseferden, emniyetten ve diğer hizmetlerden sorumlu yolcu haricindeki kişiler.
• Posta Paketi
Posta ya da kurye servisleri aracılığıyla uluslararası olarak taşınan adresli bir nesne ya da paket.
• Rezervuar (Konak)
İçinde enfeksiyöz etkenin doğal bir şekilde yaşadığı ve varlığı, halk sağlığı riski oluşturabilen
bir hayvan, bitki ya da madde.
8
ULUSAL EYLEM PLANI
• Sağlık Denetleme Merkezi Tabipliği
THSSGM’nün UGN’lerde bulunan ve sağlık denetimlerini yürüten birimi.
• Serbest Pratika
Bir gemi için, bir limana girmesi, yolcu ve yük indirmesi ve bütün öbür işlemleri yapması için verilen
bir hava taşıtı için ise karaya indikten sonra yolcu ve yük indirmesi ve bütün öbür işlemleri yapması
için verilen; bir kara taşıtı için de varıştan sonra yolcu ve yük indirmesi ve bütün öbür işlemleri
yapması için verilen izin.
• Sınır Mülki İdare Amiri
Sivil hava meydanları, limanlar ve sınır kapılarında, giriş-çıkışlarla ilgili görev ve hizmetlerin
düzenli ve etkili bir biçimde yürütülmesinden, sınırlarda görevli kuruluşlar arasında işbirliği ve
koordinasyonun sağlanmasından sorumlu olan ve ilgili vali tarafından 5442 sayılı Kanun gereğince
görevlendirilen vali yardımcıları, kaymakamlar ve benzeri görevliler.
• Sürveyans
Verilerin, halk sağlığı amaçları için sistematik ve sürekli bir şekilde toplanması, karşılaştırılması ve
çözümlenmesi ve halk sağlığı bilgilerinin, değerlendirilmesi ve gerektiğinde halk sağlığı cevabı
vermek için uygun zamanda neşredilmesi.
• Şüpheli
Bir taraf devlet tarafından, halk sağlığı riskine maruz kalan veya maruz kalma ihtimali sebebiyle
hastalığın yayılmasına olası kaynak oluşturduğu düşünülen kişi, yolcu eşyası, yük, mal, konteynır,
taşıt veya posta paketi.
• Tecrit (İzolasyon)
Hasta ya da kontamine olmuş kişi veya etkilenmiş yolcu eşyasının, yükünün, konteyner, taşıt veya
posta paketinin enfeksiyonun veya kontaminasyonun yayılmasını önleyecek şekilde diğerlerinden
ayrılması.
• Uluslararası Aşı ve Profilaksi Sertifikası
UST’ye göre bağışıklama geçmişinin kayıt edildiği uluslararası geçerliliği olan belge.
• Uluslararası Giriş Noktası (UGN)
Yolcular, yolcu eşyaları, yükler, konteynırlar, taşıtlar, mallar ve posta paketlerinin giriş ve çıkışlarına
hizmet eden, uluslararası giriş ve çıkışları için bir geçit olan uluslararası havalimanları limanlar ve
kara geçişleri (demiryolları dahil).
• Uluslararası Önemi Haiz Halk Sağlığı Acil Durumu
Bir olayın, uluslararası yayılım yoluyla diğer devletler için halk sağlığı riski oluşturduğu, eşgüdüm
içinde uluslararası cevap verilmesini potansiyel olarak gerekli kılan tespit edilen olağandışı olay.
9
ULUSLARARASI GİRİŞ NOKTALARINDA HALK SAĞLIĞI ACİL DURUMU
• Uluslararası Sağlık Tüzüğü (UST 2005)
Uluslararası trafik ve ticarete gereksiz müdahaleden kaçınarak halk sağlığı açısından ortaya çıkacak
risk ile orantılı ve sınırlı olarak hastalıkların uluslararası yayılmasını önlemeyi, bu hastalıklara karşı
korunmayı, yayılmalarını kontrol etmeyi ve halk sağlığı açısından gerekli cevabı vermeyi amaç
edinen, DSÖ Anayasasının ilgili maddelerine dayanarak 2005 yılında güncellenen ve DSÖ’ne üye
ülkeler açısından bağlayıcı olan tüzük.
• UST Ulusal Odak Noktası
Bir taraf devlet tarafından, DSÖ UST İrtibat Noktası ile UST kapsamında her an ulaşılabilecek şekilde
haberleşmek üzere belirlenmiş ulusal merkez.
• Vektör
Halk sağlığı riski oluşturan bir enfeksiyon etkenini doğal olarak taşıyan böcek ya da hayvan.
• Yolcu
Uluslararası yolculuk yapan gerçek kişi.
• Yolcu Eşyası
Bir yolcunun şahsi eşyası.
• Yük
Bir taşıt ile veya konteynır içinde taşınan mal.
10