ulusal hububat konseyi arpa-çavdar-yulaf-tritikale raporu

98 Pages·2015·24.76 MB·Turkish

ULUSAL HUBUBAT KONSEYİ
ARPA-ÇAVDAR-YULAF-TRİTİKALE RAPORU
Hazırlayanlar
Prof. Dr. Ali TOPAL
Prof. Dr. Bayram SADE
Prof. Dr. Süleyman SOYLU
Doç. Dr. Taner AKAR
Doç. Dr. Zeki MUT
Yrd. Doç. Dr. Ramazan AYRANCI
Zir. Yük. Müh. İsmail SAYIM
Zir. Müh. İsmail ÖZKAN
Mustafa YILMAZKART
KASIM - 2015
ULUSAL HUBUBAT KONSEYİ
2
ARPA-ÇAVDAR-YULAF-TRİTİKALE RAPORU
3
ULUSAL HUBUBAT KONSEYİ
4
ARPA-ÇAVDAR-YULAF-TRİTİKALE RAPORU
5
ULUSAL HUBUBAT KONSEYİ
6
ARPA-ÇAVDAR-YULAF-TRİTİKALE RAPORU
7
ULUSAL HUBUBAT KONSEYİ
8
ARPA-ÇAVDAR-YULAF-TRİTİKALE RAPORU
Ö N S Ö Z
Tahıllar içerisinde; arpa, yulaf, çavdar ve tritikale ülkemizde ve dünyada hayvan
beslenmesinde enerji ihtiyacının karşılanması için kullanılan temel yem kaynaklarıdır.
Tarımda makineleşmenin yaygınlaşması, buna bağlı olarak girdi kullanımında artış ve
şehirleşmeyle birlikte gelen endüstriyel tüketim alışkanlıkları özellikle bu üç eski tahıl
türünün (arpa, yulaf ve çavdar) önemini azaltmıştır. Bunlar arasında sadece arpa hay-
van yemi olarak değerlendirilmenin dışında malt endüstrisinin de temel hammadde-
si olması nedeniyle başta AB olmak üzere bir çok gelişmiş ülkede hala yaygın olarak
üretilip tüketilmektedir. Buna ek olarak, son yıllarda özellikle endüstri toplumlarında
ortaya çıkan beslenme sorunlarıyla birlikte özellikle sindirilebilir diyet lif yapıları göz
önüne alınarak bu üç eski tahıl insan beslenmesinde; ekmek, makarna , bisküvi yapımın-
da katkı maddesi olarak kullanımları yaygınlaşmaya başlamıştır.
Ülkemizin sahip olduğu önemli gen kaynaklarından birisi olan arpa çok köklü bir
tarım kültürüne sahip % 90 ‘ın üzerinde hayvan beslenmesinde kullanılan bir tahıldır.
Yem kullanımına ek olarak malt yapımı ve azda olsa ekmek katkı maddesi ve son
yıllarda malt suyu yapımında da kullanılmaktadır. 1960’lı yıllarda dünya genelinde
100 milyon ton civarında üretilirken, son on yıllık ortalama dikkate alındığında üretimi
yaklaşık 145 milyon tona çıkmıştır. Aynı dönemdeki verim rakamları incelendiğinde
birim alan veriminin 150 kg/da’ dan 250 kg /da düzeyine ulaştığı görülmektedir. Son 50
yıl içerisinde dünya genelinde arpa üretiminde % 45’lik bir artış görülürken birim alan
veriminde ise % 60 ‘lık bir çıkış sağlanmıştır. Genelde yarı kurak ve yarı nemli üretimi
yapılan bu tahıl cinsinde birim alan veriminde sağlanan bu artış daha çok gelişmiş ülkel-
erdeki yoğun ıslah programlarında sağlanan genetik ilerlemenin üretime yansıması ve
çeşitlerin yüksek verim potansiyellerini ortaya çıkaracak yetiştirme tekniklerinin yaygın
olarak uygulanmasından ileri gelmektedir.
Dünyada yaygın olarak tarımı yapılan tahıl türleri arasında dördüncü sırada yer alan
arpa ülkemizde ekmeklik buğday’dan sonra en çok yetiştiriciliği yapılan tahıl türüdür.
Türkiye’de 1930’lu yıllarda 1.3 milyon ton üretimi ve dekara 88.7 kg verimi olan ar-
panın 1960’lı yıllarda, üretimi 2.95 milyon tona, verimi de 105.7 kg/da yükselmiştir.
Üretim ve verimi sürekli artan arpanın 2013 yılı itibariyle üretimi 7.9 milyon tona, ver-
imi de 290 kg/da seviyesine ulaşmıştır. Ülkemizde arpa tarımında üretim artışı 1930 ve
1960 yılları arasında genel olarak yeni üretim alanlarının (1930’ da 1.4 milyon ha iken
1960’ da 2.78 milyon ha) arpa tarımına açılmasından sağlanırken, 1960 - 2000 yılları
arasında ekilişte % 20 ye varan artışa karşın, birim alan veriminde % 120’ye varan
artış olmuştur. Genel olarak yağışa dayalı ve kuraklık riskinin fazla olduğu alanlarda
yetiştirilmesine karşın arpa üretim ve verimliliğimizdeki bu artış oldukça dikkat çeki-
cidir. Nitekim, bu artışta soğuk ve kurağa dayanımı yüksek çeşitlerin geliştirilerek yay-
9
ULUSAL HUBUBAT KONSEYİ
gın olarak üretimde kullanılması yanında, bu çeşitlerin uygun yetiştirme teknikleriyle
desteklenmesinin çok önemli payı vardır.
Ülkemizde son yıllarda hayvancılıktaki gelişmelere paralel olarak arpa talebinde
de bir artış gözlenmekte ve aşırı kuraklığın yaşandığı dönemlerde de arpa dışalımı
bazen kaçınılmaz hale gelmektedir. Son yıllarda, arpa alımlarında yemlik ve maltlık
arpa alım baremlerinin oluşturulması, maltlık arpa üretim istatistiklerinin tutulması ve
kamu ARGE çalışmalarının yanında özel sektörün ar-ge faaliyetleri ile tohumculuk şir-
ketlerinin de sayısını artması net ihracatçı olduğumuz arpada, kimi yıllar kaliteli malt-
lık ürün ithalatının orta vadede azaltılmasına önemli katkı yapacaktır. Bununa birlikte,
bu güne dek daha çok verim artışı ve fiziksel parametrelere dayalı olarak tescil edilen
arpa çeşitlerinin hayvancılık sektöründeki yarayışlılığını artırmak için çeşit geliştir-
mede genotiplerin yem kalitesini ortaya çıkaracak ileri ıslah çalışmalarının bir an önce
başlatılması gerekmektedir.
Ülkemizdeki başta arpa olmak üzere yulaf , çavdar ve triticale tarımı, ticareti ve
endüstriyel kullanımının mevcut durumu ve geleceğe dönük önerilerin dünya ölçeğinde
karşılaştırılmalı olarak irdelendiği bu çalışmanın çiftçilerimiz, yem ve malt endüstrisi ve
hayvancılık sektörüne önemli bir katkı yapacağını umut ediyorum. Kendi alanlarında
uzman akademisyen, araştırmacı ve sektör temsilcileri ile çok ciddi bir işbirliği sonucu
hazırlanan ‘UHK Arpa, Yulaf, Çavdar ve Tritikale Raporu’nun, sektöre ve paydaşlara
fayda getirmesini diler, raporda emeği geçen herkese teşekkür ederim.
Mustafa YILMAZKART
Yön. Kur. Başkanı
10