U-booty typu VII. Triumf i klęska

76 Pages·2007·5.195 MB·Polish

by  Przemysław Federowicz

P 21
R
Z
E
M numer specjalny
Y
S
Ł w w w. o k r e t y w o j e n n e . p l
A
W

F
E
Cena 39,00 zł D
E
R
O
W
IC
Z U-booty typu VII
Triumf i klęska
Prawdopodobnie wrak U 346 zatopionego koło Helu.
Wrak U 390 zatopionego
na Kanale La Manche.
Wrak U 352 zatopionego na płn. Atlantyku
na płd. zach. od przyl. Hatteras.
U
-
B
O
O
T
Y

T
Y
P
Przemysław Federowicz
U

V
II
Malował Andrzej Rutkowiak – magazyn „Nurkowanie”
k k
y y
z z
c c
ar ar
czm pu. czm
a y a
ar K go t ar K
m e m
de esn de
Wal wcz Wal
Rys. C-u Rys. u.
DI ęt
AS okr
ona dło
m osł ku go
e s
dział a kio
d N
h kiosku. adzie prze mnoszare.
eli naniesiono po obu stronac e średnioszary 507B). Na pokł ze ciemnoszarym, pokłady cie
cz ni or
sz ob ol
emnoszarych na jasnoszarym tle. orem. Motyw czaszki i skrzyżowanych pi wym malowaniu brytyjskim (prawdopod owanie jasnoszare naniesiono plamy w k Maszt chrapów także ciemnoszary.
am ci m kol dardo e mal are.
ny z pl oszary w stan ardow mnosz
u służby na Atlantyku. Kamuflaż złożo y okręt pomalowany jednolitym ciemn miecki U 570. Wygląd z 1942 r. Okręt żby na Morzu Śródziemnym. Na stand hnie pionowe jasnoszare, poziome cie
amuflażu z okres erpniu 1942. Cał h zdobyczny nie 42 r. podczas słu 1945 r. Powierzc
65 w k 53 w si S Grap 2 w 19 109 w
5 7 M 8 1
U U  H U  U
Przemysław Federowicz
U-booty typu VII
Triumf i klęska
Tarnowskie Góry 2007
OKRĘTY WOJENNE numer specjalny 21
Druga część niniejszej monografii jest poświęcona losom niemieckich okrętów
typu VII. Przy jej pisaniu starałem się korzystać z jak największej ilości materiałów
aby zawarta tutaj wiedza była wiarygodna i pomocna przez lata. W tym miejscu
chciałbym podziękować jak zawsze przychylnej redakcji „Okrętów Wojennych”,
moim przyjaciołom i znajomym. Szczególne podziękowania należą się Andrea-
sowi Dwuleckiemu znanemu ekspertowi od niemieckich okrętów podwodnych za
ogromną pomoc oraz Jackowi Kwaśniewskiemu za ciągłą, krytykę moich prac :).
Tradycyjne podziękowania dla Alicji, bez której życie nie miało by takiego smaku.
Dziękuję Wam wszystkim.
Przemysław Federowicz
Objaśnienia skrótów
art. – Artyleria
A/S (Army Squadron) – Dywizjon Armii Lądowej
b.g. – Bomby głębinowe
CG (Coast Guard) – Straż Przybrzeżna
Okład­ka: U 552 dowodzony przez Ericha
FAA (Fleet Air Arm) – Brytyjskie Lotnictwo Morskie
Toppa zatopił 30 statków (161 797 BRT) oraz
GMT (Greenwich Mean Time) – Czas Greenwich
niszczyciel. Z racji emblematu nazywany
HKT (Höherer Kommandeur
był „Der rote Teufel” co znaczy „Czerwony
der Torpedoschulen) – Najwyższe Dowództwo Szkół Torpedowych
Diabeł” Mal. Seweryn Fleisher
HMAS (His/Her Majesty Australian Ship) – Okręt Australijski Jej/Jego Królewskiej Mości
U-booty typu VII HMCS (His/Her Majesty Canadian Ship) – Okręt Kanadyjski Jej/Jego Królewskiej Mości
HMS (His/Her Majesty Ship) – Okręt Brytyjski Jej/Jego Królewskiej Mości
Triumf i klęska
KNM (Kongelige Norske Marine) – Norweska Marynarka Wojenna
Przemysław Federowicz OTU (Operational Training Unit) – Bojowy Dywizjon Szkolny
OTU/C (Coastal Operational Training Unit) – Bojowy Dywizjon Szkolny/Przybrzeżny
Redaktor serii: Jarosław Malinowski
RAF (Royal Air Force) – Królewskie Brytyjskie Siły Powietrzne
Rysunki: Waldemar Kaczmarczyk
RAAF (Royal Australian Air Force) – Królewskie Australijskie Siły Powietrzne
Plansze kolorowe: W aldemar Kaczmarczyk
RCAF (Royal Canadian Air Force) – Królewskie Kanadyjskie Siły Powietrzne
Rysunki wraków: Andrzej Rutkowiak
SAAF (South African Air Force) – Południowoafrykańskie Siły Powietrzne
Tabele: Andreas Dwulecki
Support Group – Grupa Wsparcia
Opracowanie graficzne: Jarosław Malinowski
TAF (Tactical Air Force) – Taktyczne Siły Powietrzne
Skład, druk i oprawa: Drukpol, Tarnowskie Góry
ULD (U-Lehrdivision) – Dywizjon Szkoleniowy Okretow Podwodnych
Źródła fotografii/Photo credit: USAAF (United States Army Air Force) – Lotnictwo Wojsk Lądowych Stanów
Arthur D. Baker III Zjednoczonych
Siegfried Breyer UAS (U-boot Abwehr-Schule) – Szkoła obrony przed okrętami podwodnymi
Andreas Dwulecki USN (United States Navy) – Marynarka Stanów Zjednoczonych
Tore Eggan USS (United States Ship) – Okręt Stanów Zjednoczonych
Przemysław Federowicz USSCGS (US Coast Guard Ship) – Okręt Straży Przybrzeżnej Stanów
Seweryn Fleischer Zjednoczonych
Leo van Ginderen
VB – Dywizjon Bombowy U.S. Navy
Pierre Hervieux
VC – Grupa Lotnicza U.S. Navy
Steve Johnson
VP – Dywizjon Patrolowy U.S. Navy
Paul Kemp
~ – Przybliżona pozycja zatonięcia
Reinhard Kramer
Borys Lemaczko
Jarosław Malinowski
Nazwy polsko-niemieckich miejscowości
Janusz Uklejewski
Elbląg – Elbing, Gdańsk – Danzig, Gdynia – Gotenhafen, Hel – Hela, Kilonia – Kiel,
Centralne Archiwum Wojskowe
Kłajpeda – Memel, Królewiec – Königsberg, Krynica Morska – Kahlberg, Lipawa
ISBN EAN 9788391565391 – Libau, Lubeka – Lübeck, Łeba – Leba, Piława – Pillau, Świnoujście – Swinemünde,
ISSN 1231-014X Szczecin – Stettin.
Copyright © Wydawnictwo „Okręty Wojenne” 2007
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki
nie może być kopiowana w żadnej formie, ani żadnymi
metodami mechanicznymi ani elektronicznymi,
łącznie z wykorzystaniem systemów przechowywania
i odtwarzania informacji bez pisemnej zgody Wydawca
właściciela praw autorskich.
Wydawnictwo „Okręty Wojenne”,
All right reserved. No part of this book may be
reproduced or transmitted in any form or by any means, Krzywoustego 16, 42-605 Tarnowskie Góry
electronic or mechanical, includiong photocopying, tel. [phone]
recording or any information storage and retreival
e-mail: [email protected], www.okretywojenne.pl
system without written from copyright owner.
Niniejsza monografia zawiera jedną rozkładówkę z 2 planami okrętów w skali 1:150.
Uwaga!
2 Stanowi ona jej integralną część i nie może być sprzedawana oddzielnie.
Losy końcowe okrętów
U 29 na ładnej nastrojowej fotografii. Fot. zbiory Jarosław Malinowski
U 27 Zatopiony 20 września 1939 r. 5 maja 1945 r. w Zatoce Kupfermühlen nej na Bałtyku. Podczas tegoż rejsu zato-
(godz. 03.15) b.g. niszczycieli HMS For- koło Flensburga w ramach operacji „Re- pił oceaniczny liniowiec Empress of Bri-
tune i HMS Forester na płn. Atlantyku na genbogen”. Wrak podniesiony w 1948 r. tain (42 348 BRT).
zach. od Szkocji (58º35’N/09º02’W, AM i złomowany. U 33 Zatopiony 12 lutego 1940 r.
2667). Cała załoga uratowana (38 ludzi). U 31 Zatopiony 11 marca 1940 r. b.g. i art. trałowca HMS Gleaner na Ka-
U 27 wyruszył na swój ostatni patrol (godz. 12.00) 2 bombami bryt. samolo- nale Północnym, w rejonie Firth of Cly-
23 sierpnia 1939 r. z Wilhelmshaven. Zo- tu „Blenheim” O (82 Dywizjon RAF) na de (55º21,29’N/05º01,41’W, AM 6516)2.
stał zatopiony podczas powrotu z Kana- redzie portu Wilhelmshaven (53º37’N/ 25 zabitych, 17 uratowanych. U 33 wyru-
łu Północnego, podczas ataku na 7 bryt. 08º10’E, AN 9512) podczas prób. Zgi- szył na swój ostatni patrol 5 lutego 1940 r.
niszczycieli zidentyfikowanych błędnie nęła cała załoga wraz z 13 stoczniow- z Wilhelmshaven z zadaniem stawiania
jako krążowniki1. cami i specjalistami od silników Diesla min typu TMC na wodach Firth of Clyde.
U 28 Zatopiony 17 marca 1944 r. (58 ludzi). Podniesiony 24 marca 1940 r. U 34 Zatopiony 5 sierpnia 1943 r.
z powodu błędu załogi przy nabrzeżu z głębokości 17 m. Zadokowany w Wil- (godz. 21.55) po kolizji z tendrem
U‑bootów w Neustadt (54º07’N/10º50E, helmshaven. Poza służbą 24 marca U‑bootów Lech na Morzu Bałtyckim
AO 7766). 1 osoba zabita. Podniesiony 1940 r. Wyremontowany w Wilhelmsha- koło Kłajpedy (55º43,7’N/21º06,5’E, AO
w marcu 1944 r. Poza służbą 4 sierpnia ven. Od 30 lipca 1940 r. ponownie 9391). 4 zabitych, 39 uratowanych. Słu-
1944 r. Wykorzystywany jako jednost- w służbie. Zatopiony po raz kolejny 2 li- żył wówczas w 24 flotylli szkolnej. Pod-
ka szkoleniowa (bez załogi) w 3. ULD stopada 1940 r. b.g. i art. niszczycie- niesiony 24 sierpnia 1943 r. Zadokowany
w Neutstadt. Po wojnie złomowany. la HMS Antelope na płn. Atlantyku na w stoczni Lindenau‑Werft w Kłajpedzie.
U 29 Poza służbą 17 kwietnia 1944 r. płn. zach. od Irlandii (56º26N/10º18W, Poza służbą 8 września 1943 r. Ponownie
w Gdyni. Wykorzystywany jako jednost- AM 2999). 2 zabitych i 44 uratowanych. zatopiony 2 lutego 1944 r. (godz. 01.25)
ka szkolna w 2. ULD w Gdyni. Skiero- U‑boot odbywał wówczas ostatni rejs bo- na Morzu Bałtyckim na płn. od Warne-
wany do bazy we Flensburgu. W listo- jowy z Lorient (19 października 1940 r.) münde (54º20,5’N/12º04,5’E, AO 7837)
padzie 1944 r. planowano wykorzystać podczas, którego zaatakował konwój podczas holowania z Kłajpedy do War-
go jako pływającą stację torpedową dla „OB. 237”. Po powrocie do Niemiec miał nemünde. 4 zabitych, 40 uratowanych.
HKT. Projekt niezrealizowany. Samoza- zostać przekazany do flotylli szkolnej na Wydobyty w kwietniu 1953 r. i przeho-
topiony 5 maja 1945 r. w Zatoce Kupfer- Bałtyku. lowany do Stralsundu. Umieszczony na
mühlen koło Flensburga w ramach ope- U 32 Zatopiony 30 październi- pochylni stoczni Volkswerft, gdzie został
racji „Regenbogen”. Wrak nie wydobyty ka 1940 r. b.g i art. niszczycieli HMS złomowany.
do dzisiaj. Inne źródła podają datę sa- Harvester i HMS Highlander na płn.
mozatopienia 4 maja 1945 r. Atlantyku na płn. zach. od Irlandii
U 30 Poza służbą w styczniu 1945 r. (55º37’N/12º20’W, AM 4374). 9 zabi- 1. Opracowano na podstawie. Busch, Röll Der
Ubootkrieg 1939 – 1945, Verluste”, Niestle „German
w Kilonii. Skierowany do bazy we Flens- tych, 33 uratowanych. U 32 wyruszył
U-Boat Losses during World War II Details of Destru-
burgu. Planowano wykorzystać go jako na swój ostatni patrol 24 października ction, Wynn U-Boat Operations of the Second World
pływającą stację torpedową dla HKT. 1940 r. z Lorient. Po powrocie z patrolu War oraz informacji archiwalnych.
2. Za Busch, Röll op.cit. Natomiast Niestle
Projekt niezrealizowany. Samozatopiony miał zostać przekazany do flotylli szkol- op.cit. podaje pozycję 55º23,4’N/05º08,2’W.
3
U 33 na przedwojennej fotografii. Fot. zbiory Jarosław Malinowski
U 35 Zatopiony 29 listopada 1939 r. biuro kontroli morskiej (Oljedirektoratet) rus na płn. Atlantyku na płd. zach. od
b.g. i art. niszczycieli HMS Kingston, podczas oczyszczania dna. Znajduje się Irlandii (50º58’N /12º57’W, BE 3311).
HMS Kashmir i HMS Icarus na Mo- on na głębokości 190 m. Cała załoga zginęła (38 ludzi). U 45 ata-
rzu Północnym na płn. zach. od Bergen U 36 Zatopiony 4 grudnia 1939 r. kował wówczas konwój „KJF 3”. U‑boot
(60º49,25’N/02º54,16,6’E, AN 2321). Cała torpedą okrętu podwodnego HMS Sal- wyruszył na swój ostatni patrol 5 paź-
załoga uratowana (43 ludzi). Okręt uczest- mon na Morzu Północnym na płd. zach. dziernika 1939 r. z Kilonii.
niczył wraz z U 31, U 47 i U 48  w operacji od Kristiansand, 75 Mm od latarni Li- U 46 Poza służbą 17 listopada
przeciwko brytyjskim okrętom liniowym ster (57º00’N/05º20’E, AN 3761). Cała 1943 r. w Neustadt. Od listopada 1943 r.
na wsch. od Szetlandów. Jednostki bry- załoga zginęła (40 ludzi). U 36 wyruszył używany jako jednostka szkolna w 3.
tyjskie miały zostać sprowokowane do na swój ostatni patrol 2 grudnia 1939 r. ULD w Neustadt. Skierowany do bazy
wyjścia w morze poprzez rajd pancerni- z Kilonii. we Flensburgu. W listopadzie 1944 r.
ków Gneisenau i Scharnhorst na Atlantyk. U 45 Zatopiony 14 października planowano go przebudować na szkole-
Wrak U 35 został odnaleziony w 1986 r. 1939 r. b.g. niszczycieli HMS Inglefield, niową wyrzutnię torped dla HKT. Pro-
w rejonie Viking Bank przez norweskie HMS Ivanhoe, HMS Intrepid i HMS Ica- jekt niezrealizowany. Samozatopiony
U 35 w marszu z dużą prędkością. Fot. zbiory Jarosław Malinowski
4
Powitanie powracającego ze Scapa Flow U 47 na redzie Kilonii przez szkolny pancernik Schleswig-Holstein (23 październik 1939 r.).
Fot. zbiory Siegfried Breyer
5 maja 1945 r. w Zatoce Kupfermühlen 6943) prawdopodobnie na bryt. minie (42 ludzi). U 53 wyruszył na swój ostatni
koło Flensburga (54º50’N/09º29’E, AN (zagroda minowa „Nr 7”)4. Cała załoga patrol 2 lutego 1940 r. z Wilhelmshaven.
9493) w ramach operacji „Regenbogen”. zginęła (44 ludzi). U 50 wyruszył na swój U 54 Zatopiony od 13 do 14 lute-
Inne źródła podają datę samozatopienia ostatni patrol 5 kwietnia 1940 r. z Kilo- go 1940 r. na Morzu Północnym praw-
w dniu 4 maja 1945 r. nii. U‑boot płynął na wyznaczoną po- dopodobnie na bryt. minie (zagroda „Nr
U 47 Zatopiony około 7 marca zycję bojową koło Namsos w Norwegii, 4” lub „Nr 6”) na Zatoce Helgolandzkiej
1941 r. na płn. Atlantyku na płd. od Is- gdzie miał atakować alianckie siły inwa- (54º58’18,6”N/05º28’24”E, AN 6649).
landii (~60º00’N/12º50’W, ~AM 1289)3. zyjne. 7 kwietnia zaobserwowano z nie- Cała załoga zginęła (41 ludzi). Okręt zo-
Możliwymi przyczynami zatonięcia były. mieckiej jednostki patrolowej detonację stał wysłany do akcji mimo nie ukończe-
mina, własna torpeda lub atak korwet bryt. miny w tym rejonie, co może suge- nia przeszkolenia załogi. Celem jego mi-
HMS Camellia i HMS Arbutus. Cała za- rować przyczynę zatopienia U 50. sji było przechwycenie okrętów HMS Ark
łoga zginęła (45 ludzi). U 47 atakował U 51 16 sierpnia 1940 r. ciężko Royal, HMS Renown i HMS Exeter pły-
wówczas konwój „OB 293”. Ostatni mel- uszkodzony przez bryt. lodź latającą nących z płd. Atlantyku u zach. wejścia
dunek nadał dnia 7 marca 1941 r. (godz. „Sunderland” H P9624 (210 Dywizjon do Kanału La Manche. 14 i 15 lutego
03.43). RAF). Podczas powrotu do bazy zato- 1940 r. niemieckie okręty V 1101 i Schiff
U 48 Poza służbą 25 września piony 20 sierpnia 1940 r. 2 torpedami 37 znalazły zbiorniki pochodzące z zato-
1943 r. w Neustadt. Używany jako jed- okrętu podwodnego HMS Cachalot na pionego U 54. Jego wrak został odnale-
nostka szkolna (bez załogi) w 3. ULD Zatoce Biskajskiej na zach. od St. Naza- ziony w 1989 r.
w Neustadt. Samozatopiony 3 maja ire (47º06’N/04º51’W, BF 5527). Zginęła U 55 Zatopiony 30 stycznia 1940 r.
1945 r. w porcie Neustadt (54º07’N/ cała załoga (43 ludzi). b.g. korwety HMS Fowey, niszczycie-
10º50’E, AO 7766) celem jego blokady, U 52 Od 1 lipca 1941 r. jako jed- li HMS Whitshed i francuskich Val-
w ramach operacji „Regenbogen”. Zło- nostka szkolna w 26, 24 i 23 flotylli. my, Guépard oraz bryt. łodzi latającej
mowany w 1946 r. W 1942 na pokładzie U 52 testowano „Sunderland” Y N9025 (228 Dywizjon
U 49 Zatopiony 15 kwietnia 1940 r. wiropłat FA 330. Poza służbą 22 paź- RAF) na płn. Atlantyku na płd. zach.
b.g. niszczycieli HMS Fearless i HMS dziernika 1943 r. w Gdańsku. Przeba- od Wysp Scilly (48º37’N/07º48’W, BF
Brazen na płn. wschód od Harstad, Va- zowany do Neustadt, gdzie był używa- 1958). 1 osoba zabita (dowódca Kptlt. W.
agsfjord (68º53’N/16º59’E, AG 1116). ny jako jednostka szkolna (bez załogi) Heidel), 41 uratowanych. U 55 atakował
1  osoba zabita, 41  uratowanych. w 3. ULD. Uszkodzony 3 maja 1945 r. wówczas konwój „OA 80G”. U‑boot wy-
U 49 uczestniczył w operacji obrony rakietami 4  samolotów „Typhoon” ruszył na swój pierwszy i zarazem ostat-
Narviku i atakował wówczas konwój (175 Dywizjon RAF) w Neustadt. Sa- ni patrol bojowy 16 stycznia 1940 r. z Ki-
„NP 1”. U‑boot wyruszył na swój ostatni mozatopiony 3 maja 1945 r. w Neustadt lonii.
patrol 3 kwietnia 1940 r. z Wilhelmsha- (54º07’N/10º50’E, AO 7766) w ramach
ven. Wrak został odnaleziony 3 marca operacji „Regenbogen”. Wrak podniesio- 3. Wcześniej podawana wersja zatopienia
1993 r. przez norweski okręt podwodny ny i złomowany w latach 1946 – 1947. U 47 przez niszczyciel HMS Wolverine w dniu
8.03.1941 r. jest błędna. Okręt ten w rzeczywistości
Skolpen na głębokości 300 m. U 53 Zatopiony 24  lutego 1940 r. zaatakował Uboota U‑A.
U 50 Zatopiony 6 lub 7 kwietnia b.g. niszczyciela HMS Gurkha na płn. At- 4. Wcześniej podawana wersja zatopienia
1940 r. na Morzu Północnym na płn. lantyku na zach. od Orkadów (60º32’N/ U 50 w dniu 10.04.1940 r. przez niszczyciel HMS
Hero jest błędna. Prawdopodobnie był to błąd ob-
od Terschelling (~54º14’N/05º06’E, AN 06º14’E, AM 3243). Cała załoga zginęła sługi sonaru.
5
Widok z lotu ptaka na formujący się konwój brytyjski. Fot. zbiory Janusz Uklejewski
U 69 Zatopiony 17 lutego 1943 r. Woolsey na Morzu Śródziemnym na płn. dzeniu b.g. i art. bryt. samolotów „Hud-
b.g. niszczyciela HMS Fame na płn. At- do Oranu (36º07’N/00º50’W, CH 7665). son” V (48 Dywizjon RAF) i „Hudson” L
lantyku na wsch. od Nowej Funlandii 16 zabitych, 34 uratowanych. U 73 ata- (233 Dywizjon RAF) w dniu 28 marca
(50º36’N/41º07’W, BC 3243)5. Cała za- kował wówczas konwój „GUS 24”. 1943 r. na Morzu Śródziemnym na wsch.
łoga zginęła (46 ludzi). U 69 atakował U‑boot wyruszył na swój ostatni patrol od Kartageny w Hiszpanii (37º42’N/
wówczas konwój „ONS 165”. U‑boot 4 grudnia 1943 r. z Tulonu. 00º10’E, CH 5791). 38 zabitych, 9 ura-
wyruszył na swój ostatni patrol 2 stycz- U 74 Zatopiony 2 maja 1942 r. b.g. towanych. U 77 wyruszył na swój ostatni
nia 1943 r. z Lorient. bryt. łodzi latającej „Catalina” C (202 Dy- patrol 3 marca 1943 r. z La Spezia.
U 70 Zatopiony 7 marca 1941 r. (ok. wizjon RAF) i niszczycieli HMS Wishart U 78 Zatopiony 16 kwietnia 1945 r.
godz. 13.00) b.g. korwet HMS Arbatus i HMS Wrestler na Morzu Śródziem- art. radzieckich wojsk lądowych (godz.
i HMS Camellia na płd. wsch. od Islan- nym na wsch. od Kartageny w Hiszpa- 21.50) w porcie w Piławie, Seebanhof
dii (60º15’N/14º00’W, AM 1193). 20 za- nii (37º32’N/00º10’E, CH 5797). Cała za- (54º38’N/19º54’E, AO 9599). Cała za-
bitych, 25 uratowanych. U 70 atakował łoga zginęła (47 ludzi). U 74 wyruszył na łoga uratowana (36 ludzi). Wydobyty
wówczas konwój „OB 293”. U‑boot wy- swój ostatni patrol 23 kwietnia 1942 r. przez Rosjan i złomowany. Podczas służ-
ruszył na swój pierwszy i zarazem ostat- z La Spezia. by w Piławie był używany jako pływają-
ni patrol bojowy 20 lutego 1941 r. U 75 Zatopiony 28 grudnia 1941 r. ca elektrownia.
U 71 Poza służbą 27 lutego 1945 r. b.g. niszczyciela HMS Kipling na Mo- U 79 Zatopiony 23 grudnia 1941 r.
w Wilhelmshaven. Samozatopiony (wy- rzu Śródziemnym na płn. od Mersa Ma- b.g. niszczycieli HMS Hasty i HMS
sadzony) 5 maja 1945 r. w śluzie im. truh (31º50’N/26º40’E, CO 9238). 14 za- Hotspur na Morzu Śródziemnym na
Wielkiego Admirała Readera w Wil- bitych, 30 uratowanych. U 75 wyruszył płn. od Sollum (32º15’N/25º19’E, CO
helmshaven, wejście zachodnie nr IV na swój ostatni patrol 22 grudnia 1941 r. 6794). Cała załoga uratowana (44 ludzi).
(53º31’N/08º10’E, AN 9815) w ramach z Salaminy. U 79 atakował wówczas konwój „AT 5”.
operacji „Regenbogen”. Złomowany. U 76 Zatopiony 5 kwietnia 1941 r. U‑boot wyruszył na swój ostatni patrol
U 72 Uszkodzony 30 marca 1945 r. b.g. niszczyciela HMS Wolverine i slu- 21 grudnia 1941 r. z Salaminy.
przez ameryk. samoloty (8. USAAF) przy pa HMS Scarborough na płn. Atlanty- U 80 Uszkodzony w 1941 r. na Bał-
nabrzeżu stoczni Deschimag AG w Bre- ku na płd. od Islandii (58º35’N/20º20’W, tyku w wyniku eksplozji akumulatorów.
men. Brak strat w ludziach. Samoza- AL 2657). 1 osoba zabita, 42 uratowa- Przekazany do celów szkoleniowych.
topiony (wysadzony) 2 maja 1945 r. nych. U 76 atakował wówczas rozpro- Służył w 1, 21, 23, 24 i 26 flotylli. Za-
w Bremen (53º08’N/08º46’E, AN 9858) szony konwój „SC 26”. U‑boot wyruszył topiony 28 listopada 1944 r. w wyniku
w ramach operacji „Regenbogen”. Po na swój ostatni patrol 28 marca 1941 r.
wojnie złomowany. z Bergen. 5. Wcześniej podawana wersja zatopienia
U 73 Zatopiony 16 grudnia 1943 r. U 77 Zatopiony 29 marca 1943 r. U 69 w dniu 17.02.1943 r. przez niszczyciel HMS
Viscount na pozycji 50º50’N/40º50’W jest błędna.
b.g. i art. niszczycieli USS Trippe i USS (godz. 01.15) po wcześniejszym uszko- Niszczyciel ten w rzeczywistości zatopił U 201.
6
wypadku podczas zanurzania na zach. załoga zginęła (46 osób). U 85 wyruszył wówczas konwój „HX 237”. U‑boot wy-
od Piławy (54º40’N/19º30’E, AO 9597). na swój ostatni patrol 21 marca 1942 r. ruszył na swój ostatni patrol 25 kwietnia
Cała załoga zginęła (52 ludzi). Inne źród- z St. Nazaire. Wrak osiadł na głębokości 1943 r. z La Pallice.
ła podają liczbę 50 zabitych. 32 m. Nurkowie U.S. Navy zdjęli z niego U 90 Zatopiony 24 lipca 1942 r. b.g
U 81 Zatopiony 9 stycznia 1944 r. wszystkie elementy umieszczone na ze- niszczyciela HMCS St. Croix na płn. At-
(godz. 11.30) przez ameryk. samolo- wnątrz okrętu, nie dostając się jednak do lantyku na wsch. od Nowej Funlandii
ty (15. USAAF) na Morzu Śródziem- środka zdeformowanego kadłuba. (48º12’N/40º56’W, BC 6221). Cała zało-
nym w bazie Pola (44º52’N/13º51’E, CJ U 86 Zatopiony po 28 listopada ga zginęła (44 ludzi). U 90 uczestniczył
3175). 2 zabitych, 51 uratowanych. Pod- 1943 r. na płn. Atlantyku (~39º00’N w ataku na konwój „ON 113”. U‑boot
niesiony 22 kwietnia 1944 r. Zadokowa- i 17º00’W, ~CF 65). Przyczyna, data wyruszył na swój pierwszy i zarazem
ny i po oględzinach (bardzo duży stopień i pozycja nieznane7. Cała załoga zgi- ostatni patrol bojowy 25 kwietnia 1943 r.
zniszczenia) skreślony z listy floty. Zło- nęła (50 osób). U 86 wyruszył na swój z La Pallice.
mowany do końca wojny. ostatni patrol 11 listopada 1943 r. z Bre- U 91 Zatopiony 26 lutego 1944 r.
U 82 Zatopiony 6 lutego 1942 r. b.g. stu. Ostatni meldunek nadał 28 listopa- (godz. 04.10) b.g. fregat HMS Affleck,
slupa HMS Rochester i korwety HMS da 1943 r. na pozycji 39º40’N i 17º10’W, HMS Gore i HMS Gould na płn. Atlan-
Tamarisk na płn. Atlantyku na płn. wsch. kiedy to operował przeciwko konwojom tyku (49º45’N/26º20’W, BD 3641). 36 za-
od Azorów (44º10’N/23º52’W, BE 7467). „MKS 31” i „SL 140”. bitych, 16 uratowanych. U 91 operował
Cała załoga zginęła (45 ludzi). U‑boot U 87 Zatopiony 4 marca 1943 r. b.g. przeciwko konwojowi „SC 153”. U‑boot
atakował wówczas konwój „OS 18”. korwety HMCS Shediac oraz niszczycie- wyruszył na swój ostatni patrol 25 stycz-
U 82 wyruszył na swój ostatni patrol la HMCS St. Croix na płn. Atlantyku na nia 1944 r. z Brestu.
11 stycznia 1942 r. z La Pallice. zach. od Leixoes (41º36’N/13º31’W, CG U 92 Uszkodzony (zniszczone aku-
U 83 Zatopiony 4 marca 1943 r. 1543). Cała załoga zginęła (49 osób). mulatory) 4 października 1944 r. (godz.
(godz. 12.05) 3 b.g. bryt. samolotu „Hud- U 87 atakował wówczas konwój „KMS 09.30) podczas bryt. i kanad. nalo-
son” V (500 Dywizjon RAF) na Morzu 10”. U‑boot wyruszył na swój ostatni pa- tu (6. RCAF i 6. RAF Group) w Bergen
Śródziemnym na płd. wsch. od Kar- trol 9 stycznia 1943 r. z Brestu. (60º24’N/05º19’W, AN 2464). Brak strat.
tageny w Hiszpanii (37º10’N/00º05’E, U 88 Zatopiony 12 września 1942 r. Skreślony z listy floty 12 października
CH 8153). Cała załoga zginęła (50 lu- b.g. niszczyciela HMS Faulknor na Mo- 1944 r. w Bergen. Poddany kanibalizmo-
dzi). U 83 wyruszył na swój ostatni pa- rzu Barentsa na płd. zach. od Spitsber- wi w Trondheim. Zdobycz bryt. w maju
trol 1 marca 1943 r. z La Spezia. genu (75º04’N/04º49’E, AB 2739). Cała 1945 r. w Trondheim. Złomowany.
U 84 Zatopiony po 7 sierpnia 1943 r. załoga zginęła (46 ludzi). U‑boot atako- U 93 Zatopiony 15 stycznia 1942 r.
na płn. Atlantyku (~ 28º00’N/45º00’W, wał wówczas konwój „PQ 18”. U 88 wy- b.g. i staranowaniem przez niszczy-
~DF 7444). Pozycja, data i przyczyna ruszył na swój ostatni patrol 25 sierpnia ciel HMS Hesperus na Atlantyku na płn.
nieznane6. Cała załoga zginęła (46 lu- 1942 r. z Narviku.
dzi). U 84 wyruszył na swój ostatni pa- U 89 Zatopiony 12 maja 1943 r. b.g.
6. Wcześniej podawana wersja zatopienia
trol 10 czerwca 1943 r. z Brestu. Ostatni bryt. samolotu „Swordfish” B (811 Dy- U 84 w dniu 24.07.1943 r. przez samoloty z lotni-
meldunek nadał 7 sierpnia 1943 r. wizjon FAA) z lotniskowca esk. HMS Bi- skowca esk. USS Core na pozycji 27º09’N/37º03’W
jest błędna. U 84 znajdował się wówczas zbyt dale-
U 85 Zatopiony 14 kwietnia 1942 r. ter oraz b.g. niszczyciela HMS Broadway ko od rejonu tegoż ataku.
art. niszczyciela USS Roper na płn. At- i fregaty HMS Lagan na płn. Atlantyku 7. Wcześniej podawana wersja zatopienia
U 86 w dniu 29.10.1943 r. przez samoloty pokła-
lantyku na płn. wsch. od przyl. Hatte- (46º30’N/25º40’W, BD 6688). Cała za-
dowe z lotniskowca esk. USS Bogue jest błędna.
ras (35º55’N/75º13’W, CA 7693). Cała łoga zginęła (48 ludzi). U 89 atakował W rzeczywistości zaatakowały one U 764.
U-booty w trakcie ćwiczeń na Bałtyku w szyku torowym. Fot. zbiory Jarosław Malinowski
7
W początkowym okresie wojny Brytyjczycy, z braku jednostek eskortowych, byli zmuszeni używać do osłony konwojów niszczycieli floty.
Tutaj widoczny Forester typu „F”. Fot. Centralne Archiwum Wojskowe
wsch. od Madery (36º10’N/15º52’W, U 95 Zatopiony 28 listopada 1941 r. U 97 Zatopiony 16 czerwca 1943 r.
CF 9654). 6 zabitych, 38 uratowanych. torpedą holenderskiego okrętu podwod- b.g. australijskiego samolotu „Hudson”
U 93 atakował wówczas konwój „SL nego O 21 na Morzu Śródziemnym na T (459 Dywizjon RAAF) na Morzu Śród-
97”. U‑boot wyruszył na swój ostatni pa- płd. zach. od Almeria (36º24’N/03º20’W, ziemnym na zach. od Hajfy (33º00’N/
trol 23 grudnia 1941 r. z St. Nazaire. CH 7435). 35 zabitych, 12 uratowanych. 34º00’W, CP 5599). 27 zabitych, 21 ura-
U 94 Zatopiony 28 sierpnia 1942 r. U 95 wyruszył na swój ostatni patrol towanych. U 97 wyruszył na swój ostatni
b.g. ameryk. łodzi latającej „Catalina” 19 listopada 1941 z Lorient. Został zato- patrol 5 czerwca 1943 r. z bazy Pola.
(Dywizjon Patrolowy VP‑92) i staranowa- piony krótko po sforsowaniu cieśn. Gi- U 98 Zatopiony 15 listopada 1942 r.
niem przez kanadyjską korwetę HMCS braltarskiej. b.g. niszczyciela HMS Wrestler na płn. At-
Oakville na Morzu Karaibskim na wsch. U 96 Poza służbą 15 lutego 1945 r. lantyku na zach. od Gibraltaru (36º09’N/
od Kingston (17º40’N/74º30’W, EC 1613). w Wilhelmshaven. Zatopiony 30 mar- 07º42’W, CG 9445)8. Cała załoga zginęła
19 zabitych, 26 uratowanych. U‑boot ca 1945 r. przez ameryk. samoloty (46 ludzi). U 98 wyruszył na swój ostatni
przygotowywał się do ataku na konwój (8.USAAF) w stoczni Deschimag w Wil- patrol 22 października 1942 r. z St. Na-
„TAW 15”. U 94 wyruszył na swój ostatni helmshaven, basen Hipper. Złomo‑ zaire.
patrol 3 sierpnia 1942 r. z St. Nazaire. wany. U 99 Zatopiony 17 marca 1941 r.
(godz. 03.43) na płn. Atlantyku na płd.
U 97 (VIIC) zatopiony 16 czerwca 1943 r. koło Hajfy bombami głębionowymi wsch. od Islandii (61º10’N/11º48’W, AE
australijskiego samolotu „Hudson”. Fot. zbiory Siegfried Breyer 8982) po wcześniejszym uszkodzeniu
go b.g. niszczyciela HMS Walker. 3 za-
bitych, 40 uratowanych. U 99 atakował
wówczas konwój „HX 112”. U‑boot wy-
ruszył na swój ostatni patrol 22 lutego
1941 r. z Lorient.
U 100 Zatopiony 17 marca 1941 r.
(godz. 03.18) staranowaniem przez nisz-
czyciel HMS Vanoc i b.g. niszczyciela
HMS Walker na płn. Atlantyku na płd.
wsch. od Islandii (61º04’N/11º30’W,
AE 8986). 38 zabitych, 6 uratowanych.
U 100 atakował wówczas konwój „HX
112”. U‑boot wyruszył na swój ostatni
patrol 9 marca 1941 r. z Kilonii.
8. Wcześniej podawana wersja zatopienia
U 98 w dniu 19.11.1942 r. przez bryt. samolot „Hud-
son” C na pozycji 35º38’N/11º48’W jest błędna. Sa-
molot ten w rzeczywistości zaatakował U 413.
8