Türkiye'de Yazılım Üreticilerinin Yetkinlik Düzeyi, Firmaların ve Sektörün Gelişimi-Cilt I

370 Pages·2011·13.76 MB·Turkish

Türkiye’de Yazılım Üreticilerinin Yetkinlik Düzeyi  
Firmaların ve Sektörün Gelişimi 
Cilt I 

NERMİN SÖKMEN 

TÜBİTAK BİLGEM
Türkiye’de Yazılım Üreticilerinin Yetkinlik Düzeyi  
Firmaların ve Sektörün Gelişimi 

NERMİN SÖKMEN 

Birinci Basım: Aralık 2010, İstanbul 

Basım: Ada Ofset Matbaacılık  
Dizgi: Salih ÇAKIR 
Kapak Tasarımı: Mustafa KADER 
Baskı: 1 
Cilt: 1 

ISBN: 978‐975‐403‐549‐0 

Bu Çalışma Devlet Planlama Teşkilatının (DPT) ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik 
Araştırma Kurumunun (TÜBİTAK) görüşlerini yansıtmaz. 
Sorumluluğu yazara aittir. Yayın ve referans olarak kullanılması için DPT ve 
TÜBİTAK’ın iznini gerektirmez.

@ Copyright 2010, TÜBİTAK BİLGEM 

Bu kitabın yayın hakları TÜBİTAK BİLGEM’e aittir Bu kitabın tamamı veya bir 
bölümü hiçbir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz, yeniden elde edilmek üzere 
saklanamaz. Bu yayında verilen bilgiler referans verilmeden kullanılmaz. 

TÜBİTAK BİLGEM 

Gebze Yerleşkesi PK 74 

41470 Gebze Kocaeli TÜRKİYE 

T: 0262 648 1000 
F: 0262 648 1100 
E: [email protected] 
W: www.bilgem.gov.tr
ÇÇaallıışşmmaaaaddaann,, YYYYoooorruullmmaaddddaaann vvee ÜÜÜrreettmmeeddddeenn RRaahhhaaatt YYaaşşaaaammaannıınn
YYoollllaarrıınnnnıı AArraammaaaayyıı AAllıışşkkaaaannllııkk HHaaaalliinnee GGeettttiirrmmiişş MMMMiilllleettlleerr;; EEvvvveellaa
HHAAYYSSİİYYYYEETTLLEERRİİİİNNİİ,, SSoonnnnrraa HHÜÜRRRRRRİİYYEETTLLLLEERRİİNNİİ,, DDDDaahhaa ssoonnrraa ddaa
İİSSTTİİKKBBBAAAALLLLEERRİİİİNNNNİİ KKaayybbbbeettmmeeyyee MMMMaahhkkûûmmmdduurrllaarr..
Önsööz
Biilgi toplumuuna dönüşümm süresince, bilgi ve ileetişim teknoolojilerinden etkin bir
şekildee yararlanılmması esastır. TTürkiye’nin ööncelikli alannlarından birri olan bilgi vve iletişim
teknoloojileri sunduuğu yenilikçii ürün ve hizzmetlerle ekkonomik büyyümeyi etkiler, sosyal
alanda gerekli olan değişim ve ddönüşümleree olumlu yönnde katkı sağğlar.
Biilgi toplumuu hedefini taşşıyan Türkiyye’nin rekabeet ve yenilikk kapasitesi, eekonomik
aktörleere teknoloji geliştirme yyetkinliğini kazandırılmmasıyla artar. Bu ise, tekknoloji ve
yenilikkçiliğe odaklaanmış, değerr üretebilen, verimlilik aartışına katkı sağlayan vee istihdam
yaratabbilen bir sekttör yapısının oluşturulmaasıyla mümküündür.
Seektörün ekonnomi içindekki payını artırrabilmek içinn mevcut durrumun farklı açılardan
ortaya konması geerekir. Bu ççalışma, verri temelli seektör analizllerine dayannmaktadır.
Sektördde yazılım geliştiren fiirmaların meevcut durummu sektör fiirmalarından toplanan
verilerlle analiz edilerek firmalaarın ve sektöörün güçlü vve zayıf yanlları tanımlannmaktadır.
Çalışmmanın birincill hedefi, yazzılım ürünü ggeliştiren işleetmelerin vee özellikle KKOBİ’lerin
rekabett kapasitesinni ortaya çııkartmaktır. Çalışmada ayrıca analiiz sonuçlarınndan elde
edilen bulgular üzerine yapılan değerlendirmeler esass alınarak, ffiirmaların vee sektörün
yenilikkçilik yetkinliğini arttırmaaya yönelik mmodeller öneerilmektedir.
Buu çalışmanıın yapılmasıı için gerekkli proje desteğini tahhsis eden ve projeyi
yönlendiren DPT KKurumuna, pproje yürütüücüsü Sayın Başuzman NNermin Sökkmen’e ve
proje ççalışanlarına böylesine ggeniş kapsammlı bir çalışmayı başarıyyla sonuçlanndırmaları
nedeniyyle teşekkür ederim.

Öndder YETİŞ
TÜBBİTAK MAMM Başkanı
Sunuş
“Bilgiye dayalı ekonomi” ya da “bilginin yönlendirdiği ekonomi” yaklaşımlarında bilgi,
yeni ekonominin temel değişkeni olarak gösterilmektedir. Bu yaklaşımlarda bilginin yeni ürün
ve üretim yöntemlerine dönüştürülmesi esastır. Bilgi, araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin bir
sonucu olarak yeni teknolojilere, ürünlere ve bilgiye dönüştürülür; piyasa değeri olabilecek bir
malın üretiminde kullanılır. Bilgi birikiminin yarattığı pozitif dışsallık ekonomik gelişmeyi
tetikler.
Günümüzde bilgi ve iletişim (bilişim) teknolojileri ekonomik dönüşümün itici gücü olarak
kabul edilmektedir. Bilişim teknolojileri, bilginin yeni ürün ve üretim yöntemlerine
dönüştürülmesinde kullanılır. Diğer taraftan, bilişim teknolojilerinin ekonomik büyüme
üzerindeki etkisi teknoloji geliştirmeyle sınırlı değildir. Yeni ekonomi modelinde bilişim
sektörü, sosyal ve ekonomik alanda gerekli olan değişim ve dönüşümlere pozitif yönde katkı
sağlayan önemli bir unsurdur. Sektör, sağladığı altyapılarla ya da teknolojilerle mevcut verileri
kurumların, organizasyonların ve toplumun kullanabileceği bilgilere dönüştürür. Sektör, fiziki
ve beşeri sermayede verimlilik artışına neden olarak, işletmelere değer yaratma yeteneği
kazandırarak ve yeni iş sahaları oluşturarak ekonomik büyümeyi etkiler.
Geçen yüzyılın ikinci çeyreğinde bilişim teknolojileriyle tanışan Türkiye, bu sektöre olan
ilgisini sürekli canlı tutmuştur. Ürün geliştirerek teknolojide yetkinlik kazanmayı amaçlamış, bu
amaç doğrultusunda belli sektörlerde büyük yatırımlara imza atmıştır. İnişli çıkışlı geçen bir 40
yılsonunda, sektörde özellikle yazılım alanında arzu edilen başarı yakalanamamıştır. Yazılım
alanında uluslararası düzeyde rekabet gücü kazanılması, teknolojik gelişmenin önünü açacak
stratejilerin benimsenmesiyle mümkün olabilir.
Bu çalışmanın ana amacı, Türkiye’de yazılım geliştiren firmaları örgütsel yapılanma,
finansal büyüklük, teknoloji geliştirme düzeyi, ürün geliştirme ve pazarlama yaklaşımları,
kurumsallaşma düzeyi, çalışan niteliği ve öğrenme yaklaşımları gibi pek çok alanda mercek
altına alarak sektörün genel durumunu ortaya koymaktır. Sektörün mevcut durumu ulusal
rekabet üstünlüğü yaklaşımıyla incelenmekte, firmaların ve dolayısıyla sektörün rekabet gücü
ortaya çıkartılmaktadır. Yine rekabet gücünü arttıran unsurlar dikkate alınarak firmaların ve
sektörün gelişimine yönelik yaklaşımlar üzerinde çalışılmaktadır. Bu çalışmanın diğer bir amacı
da firma ve sektör gelişimine yönelik yaklaşımları ve modelleri oluşturmaktır.
Bu amaçlar doğrultusunda yazılım geliştiren firmaların yaklaşık üçte biriyle görüşülmüş,
onlardan gelen bilgiler esas alınarak sektör analizleri yürütülmüştür. Bu kitap iki ciltten
oluşmaktadır. Birinci ciltte araştırma yöntemleri, veriler üzerinden firma ve sektör analizleri,
ülke karşılaştırmaları, bilişim sektörünün tarihçesi, analiz sonuçları üzerinden yürütülen mevcut
durum değerlendirmeleri, firmaların ve sektörün gelişimine yönelik önerilen yaklaşımlar
ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır. İkinci ciltte, birinci ciltte yürütülen analizler sonunda elde
edilen istatistiksel sonuçlar, araştırmada kullanılan veri yapıları, araştırma soruları ve çalışmaya
katılan firmaların listesi yer almaktadır.
Bu araştırmayı başlatan Devlet Planlama Teşkilatı’na (DPT), yürütülmesine öncülük eden,
destek olan Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Marmara
Araştırma Merkezi (MAM) Başkanı Sayın Önder YETİŞ’e, Bilişim Teknolojileri Enstitüsü
(BTE) Müdürü Prof.Dr. Bülent ÖRENCİK’e ve BTE eski Müdürü Prof. Dr. Ersin
TULUNAY’a;
Çalışma öncesinde ve esnasında bizlere yol gösteren, destek olan Sayın Hocam Prof. Dr.
Ümit ŞENESEN’e;
Araştırmaya inanan ve katılımlarıyla desteklerini esirgemeyen sektör firmalarına;
Pilot uygulama aşamasında araştırma ortamını sağlayarak projeye destek veren TÜBİTAK
Marmara Teknokent (MARKET) A.Ş. eski Müdürü Sayın Kerem ÖZÇELİK’e ve Sayın Serhan
YILDIZ’a;
Kitabın editörlüğünü yapan Sayın İlke YAŞAR’a ve Sayın Aysun HÖBEK’e;
Kitabın kapak tasarımını yapan BTE teknik servis ekibinden Sayın Mustafa KADER’e,
çalışma boyunca desteğini kapak tasarımı başta olmak üzere her alanda sürekli kılan Sayın
Rıdvan CANBAZ’a ve tüm BTE teknik destek ekibine;
Bu çalışma boyunca teknik ve idari desteğini esirgemeyen Sayın Lale APAYDIN’a, BTE
sekreterliğine ve BTE güvenlik çalışanlarına;
Çalışmanın yürütülmesi esnasında destek veren ve yanımda duran başta Sayın Demet
ŞAHİNKAYA, Sayın Halil TAHMAZ, Sayın Uğur SAYNAK, Sayın Ayşegül SEROVA, Sayın
Okan Mert YÜCEDAĞ ve Sayın Alper ÇOLAK olmak üzere tüm çalışma arkadaşlarıma ve
dostlarıma;
Sabrını ve desteğini esirgemeyen aileme teşekkürü bir borç bilirim.
İyi okumalar dilerim.

Nermin SÖKMEN
İçindekiler
1  Giriş...................................................................................................................................... 1
2  Araştırma yöntemi................................................................................................................ 5
2.1  Firma Yetkinlik Modeli ............................................................................................... 6 
2.1.1  Finansal Düzey ..................................................................................................................... 7 
2.1.2  Pazarlama Düzeyi ................................................................................................................. 7 
2.1.3  Yenilikçilik ve Öğrenme Düzeyi .......................................................................................... 8 
2.1.4  Kurumsal Yetkinlik Düzeyi .................................................................................................. 9 
2.1.5  Genel Özellikler ve Diğer Unsurlar .................................................................................... 13 
2.2  Soruların Sınanması .................................................................................................. 14 
2.3  Anakütlenin belirlenmesi ve örneklem seçimi .......................................................... 14 
2.3.1  Örneklem Seçimi ................................................................................................................ 16 
2.4  Analizlerin Yapılması ................................................................................................ 17 
3  Sektörün Genel Görünümü ................................................................................................ 28
3.1  Firma Ortaklık Yapıları ............................................................................................. 28 
3.2  Firmaların Faaliyet Yılları ......................................................................................... 28 
3.3  Firmaların Faaliyet Alanları ...................................................................................... 29 
3.4  Firmaların Ürün Geliştirme Yaklaşımları ................................................................. 30 
3.5  Örgütlenme Tipine Göre Firma Yapılanması ............................................................ 31 
3.6  Bölümlere Göre Firma Yapılanması ......................................................................... 32 
3.7  Sektörün Büyüklüğü .................................................................................................. 35 
3.7.1  Toplam Çalışan Sayısı ........................................................................................................ 35 
3.7.2  Çalışan Sayısına Göre Firma Büyüklükleri ve Anakütledeki Toplam Çalışan Sayısı ........ 35 
3.7.3  Bölgelere Göre Toplam Çalışan Sayısı ............................................................................... 37 
3.7.4  Ülkelere Göre Firma Büyüklükleri ..................................................................................... 40 
3.7.5  Yazılımla İlgili Çalışan Sayısı ............................................................................................ 41 
3.7.6  Yazılım Personel Oranı (YPO) ........................................................................................... 43 
3.7.7  Yazılım Personel Oranı-Firmaların Faaliyet Yılları ........................................................... 44 
3.7.8  Yazılım Personel Oranı ile Pazarlamaya Hazır Ürün ve Toplam Proje Sayıları ................ 45 
3.7.9  Ar-Ge ve Ür-Ge Faaliyetlerinde Görev Alan Personel Oranları ......................................... 46 
3.8  Çalışanların Eğitim Durumu ..................................................................................... 50 
4  Sektörün Pazarlama Düzeyi ............................................................................................... 51
4.1  Genel Proje Bilgileri .................................................................................................. 51 
4.2  Toplam Proje Sayıları ................................................................................................ 51 
4.3  Proje Süre Değerleri .................................................................................................. 54 
4.4  Proje Bütçe Değerleri ................................................................................................ 58 
4.5  Pazarlamaya Hazır Ürün Sayısı ................................................................................. 64 
5  Sektörün Finansal Düzeyi .................................................................................................. 69
5.1  Bilişim Firmalarının Ciro Rakamları ......................................................................... 69 
5.1.1  Ciro Rakamlarını Normale Dönüştürme ............................................................................. 70 
i
5.2  Bilişim Firmalarının Teknoloji Satış Rakamları ....................................................... 72 
5.2.1  Teknoloji Satış Rakamlarını Normale Dönüştürme ............................................................ 73 
5.3  Bilişim Firmalarının İhracat Rakamları ..................................................................... 75 
5.3.1  İhracat Rakamlarının Normallik Sınaması ......................................................................... 76 
5.4  Finansal Büyüklüklere Göre Firmaların TGB’lerde Yer Alma Durumu ................... 78 
5.4.1  Ortalama Ciro Değerleri ile TGB’ de Yer Alma Durumu .................................................. 78 
5.4.2  Ortalama Teknoloji Satış Değerleri ile TGB’ de Yer Alma Durumu ................................. 78 
5.4.3  Ortalama İhracat Değerleri ile TGB’ de Yer Alma Durumu .............................................. 78 
5.5  Finansal Büyüklüklerle Faaliyet Gösterilen Bölgeler Arasındaki İlişki .................... 78 
5.5.1  Ortalama Ciro Değerleri ile Faaliyet Gösterilen Bölgeler .................................................. 78 
5.5.2  Ortalama Teknoloji Satış Değerleri ile Faaliyet Gösterilen Bölgeler ................................. 79 
5.5.3  Ortalama İhracat Değerleri ile Faaliyet Gösterilen Bölgeler .............................................. 79 
5.6  Finansal Büyüklüklerle Faaliyet Alanlarının Karşılaştırılması ................................. 79 
5.6.1  Ortalama Ciro Değerleri ile Faaliyet Alanları .................................................................... 79 
5.6.2  Ortalama Teknoloji Satış Değerleri ile Faaliyet Alanları ................................................... 79 
5.6.3  Ortalama İhracat Değerleri ile Faaliyet Alanları ................................................................ 79 
5.7  Finansal Büyüklükler ile Firmaların Yazılım Geliştirme Biçimleri .......................... 81 
5.7.1  Yazılım Geliştirme Biçimlerine Göre Ortalama Ciro Değerleri ......................................... 81 
5.7.2  Yazılım Geliştirme Biçimlerine Göre Ortalama Teknoloji Satış Değerleri ........................ 82 
5.7.3  Yazılım Geliştirme Biçimlerine Göre Ortalama İhracat Değerleri ..................................... 82 
5.8  Finansal Büyüklüklerle Kalite Belgesi Arasındaki İlişki .......................................... 82 
5.8.1  Ortalama Ciro Değerleriyle Kalite Belgesi Arasındaki İlişki ............................................. 82 
5.8.2  Ortalama Teknoloji Satış Değerleriyle Kalite Belgesi Arasındaki İlişki ............................ 83 
5.8.3  Ortalama İhracat Değerleriyle Kalite Belgesi Arasındaki İlişki ......................................... 83 
5.9  Finansal Büyüklükler ile Yeni Ürün Geliştirme Göstergeleri ................................... 83 
5.9.1  Yeni Ürün Geliştirme ile Finansal Büyüklükler Arasındaki İlişki ..................................... 83 
5.9.2  Regresyon Modelleri .......................................................................................................... 84 
5.9.3  Firma Büyüklük Grupları ile Finansal Değerlerin Karşılaştırılması ................................... 87 
5.10  İnsan Kaynakları Göstergelerinin Karşılaştırılması .................................................. 89 
5.11  Finansal Büyüklükler ile İnsan Kaynakları Niteliği .................................................. 92 
6  Kurumsal Yetkinlik Düzeyi ............................................................................................... 94
6.1  Genel Yönetim Uygulamaları.................................................................................... 94 
6.2  Kalite Belgesi Alma Yaklaşımları ............................................................................. 96 
6.3  Yazılım Kalite Güvence Teknikleri ........................................................................... 99 
6.3.1  YKG Uygulamalarıyla Finansal Büyüklüklerin Karşılaştırılması .................................... 104 
6.4  Gereksinim Yönetimi Teknikleri ............................................................................. 106 
6.4.1  Firmaların Müşterilerle olan İşbirliği ............................................................................... 106 
6.4.2  Gereksinimlerin Kayıt Altına Alınması ............................................................................ 107 
6.4.3  Gereksinimlerin İzlenmesi ................................................................................................ 108 
6.4.4  Gereksinim Yönetiminde Araç Kullanımı ........................................................................ 109 
6.4.5  Gereksinim Yönetimini Planlama..................................................................................... 109 
6.4.6  Değişikliklerin Planlara ve Ürünlere Yansıtılması ........................................................... 110 
6.4.7  Üst Düzey Yönetimle Gözden Geçirme ........................................................................... 111 
6.4.8  Gereksinim Yönetimi Eğitimi .......................................................................................... 111 
ii