Table Of ContentTürk Devrimi için Batıda ve
Doğuda pek çok eser yazılmıştır.
Ama bunlardan çok azı gerçeği
anlatabilmiştir. Bu pek azın
arasında çevirisini sunduğumuz
Türkiye - Bir Devletin Yeniden
Doğuşu I - adlı eser de
bulunmaktadır. Kitabın yazarı,
ünlü îngiliz tarihçi Arnold J.
Toynbee'dir.
Eserin üstünlüğü, bir tarihçinin
bilimsel yöntemiyle yazılmış
olmasıdır. O zaman genç bir
bilim adamı ve iki üç yıl
öncesine kadar Osmanlı
devletine en büyük düşmanlığı
gösteren bir ulusun insanı
olmasına karşın; A.J.Tonybee,
genç Türkiye Cumhuriyeti
konusundaki bu bilimsel
araştırmasını yazarken (1926),
pek çok kişinin tersine,
duygulardan veönyargılardan'
uzak kalmayı, küçük bazı
yanlışlar bir yana bırakılacak
olursa, gerçekleri bir bilim
adamının nesnel gözleriyle
görmeyi bilmiştir.
A.J. Tonybee, her zaman, her
ülkede ve her konuda geçerli
olan bilimsel bir ilkeye bağlı
kalmıştır. Bu, 'Tarihi bilmeyen
bugünü anlayamaz' ilkesidir.
Kitap, bu bakımdan, Türkiye'yi
öğrenmek isteyen yabancılar
kadar, Türk Devrimini bilimsel
açıdan bilmek isteyen bizler için
de çok yararlı bir çalışmadır.
T Ü R K İ YE
Bir Devletin Yeniden Doğuşu
. I
Nurer UĞURLU başkanlığında bir kurul tarafından
hazırlanmıştır.
Dizgi - Yayımlayan:
Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.
Baskı: Çağdaş Matbaacılık ve Yayıncılık Ltd. ŞtL
Aralık 1999
A R N O LD J. T O Y N B EE
T Ü R K İ YE
Bir Devletin Yeniden Doğuşu
I
Çeviren: Kasım Yargıcı
Cumhuriyet GAZETESININ
OKURLARINA ARMAĞANIDIR.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ...7
Prof. ARNOLD J. TOYNBEE ÜZERİNE 11
YAZARIN ÖNSÖZÜ 13
BİRİNC İ BÖLÜM
Türkiye ve Batı 15
İKİNCİ BÖLÜM
Eski Osmanlı İmparatorluğu (1299-1774) .27
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Batının Etkisi (1774-1919) 43
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
1908-1918 Bilançosu ve Müttefiklerin
Barış Şartlan 73
BEŞİNC İ BÖLÜM
Mustafa Kemal 91
5
ÖNSÖZ
Birinci Dünya Savaşı Avrupa'da dört büyük imparatorlu
ğun sonunu getirmiştir: Osmanlı İmparatorluğu, Avusturya-
Macaristan İmparatorluğu, Alman İmparatorluğu ve Rus İm
paratorluğu bu 'büyük kıymet' in kurbanlarıdır. Yıkılan bu im
paratorlukların 'enkaz'mdan modern Batılı siyasal düşünce
ye uygun yeni devletler doğmuştur. Türkiye, Almanya, Avus
turya ulusal yeknesaklıklar kapsamına girmeyen toprak
larım kaybederek birer cumhuriyet olmuşlardır. Rusya ise
imparatorluğunu koruyup topraklarım elden kaçırmamak ba
şarısını göstererek bir sosyalist cumhuriyet biçimine girmiş
tir. Rusya'nm yeni rejiminin çok özel bir durumu olduğu için
-buna hiç dokunmadan- öbür üç imparatorluğun aldığı yeni
kimliğin dünyada yarattığı tepkiler incelendiğinde en çok sö
zü edilmeye değer ülkenin Türkiye olduğu görülür.
Dünya için Almanya ve Avusturya, 'Batılı'dır. Batılılar
için de kendilerinden olan ülkelerdir. Yüzyıllar boyunca aynı
inançları taşımışlar, aynı kültürle yoğrulmuşlar, aynı hareket
lere ve benzeri olaylara sahne olmuşlardır. Aralarında çatış
malar meydana gelmişse, bu, inanç ve kültür zıtlaşmasından
değil çıkarlar yüzünden olmuştur. Birinde oluşan yenilik -is
ter teknik, ister ekonomik, ister ideolojik olsun- hemen öbü-
rünce öğrenilmiş, benimsenmiş, derhal uygulanmasa bile, zi
hinlerde yer etmiş ve tabii görülmeye başlanmıştır. Modern ça
ğın ilk ve en büyük siyasal hareketi olan Fransız Devrimi, Ba
tı'da heyecan yaratmıştır; fakat yadırganmamıştır. Fransız Dev-
rimi'ni oluşturan düşünceler öbür Batı ülkelerinde de aynı za
manda gelişmiştir. Birinci Dünya Savaşı sonunda Almanya ve
Avusturya imparatorlukları cumhuriyet rejimine geçtikleri za
man kimseyi şaşırtmamışlardır. Yalnız eskinin tantanasını ya
şamış olanlar bir "Vah vah!" demekle yetinmişlerdir.
Türk ulusu ise Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkıntısından
bir cumhuriyetle çıkınca dünyadaki tepkiler çok değişik ol
muştur. Modern dünyanın uyulması gereken ölçülerini tayin
etme durumuna gelmiş Batılılar için Türkler, kendilerinden ol
mayan insanlardı. Dilleri onlannkine hiç benzemiyordu, din
leri ayrıydı; aynı kültür içinden yetişmemişlerdi. Değişik ge
lenekleri vardı. Batı ölçülerinin dışında kalmış oldukları için
'barbar' da sayılabilirlerdi. Doğulu Osmanlı İmparatorlu
ğu'nun içinden Batılı bir cumhuriyetin çıkması, işte bu yüz
den dünyada şaşkınlık uyandırmış ve çeşitli tepkilere yol aç
mıştır. Tepkiler; takdirden şüpheye ve küçümsemeye, kıskanç
lıktan gıptaya kadar derece derece değişmiştir. Batılıların ki
mi hayret, kimi takdir, kimi şüphe etmiş; Doğulular ise, kimi
kendilerinden olanın öbür tarafa geçmesine kızmış, kimi de
aynı şeyi yapamamanın üzüntüsünü duymuştur.
Türk Devrimi için gerek Batı'da, gerek Doğu'da çok mü
rekkep tüketilmiştir. Fakat bu konuda yayınlananların pek azı
gerekeni anlatabilmiştir. Bu pek azm arasında burada çeviri
sini sunduğumuz eser de buluîrmaktadn. Kitabın yazan ünlü
İngiliz tarihçisi Arnold J.Toynbee'dir. Eserin üstünlüğü, bir ta-
8
rihçinin bilimsel metodu ile yazılmış olmasından geliyor. O
zaman henüz genç bir adam ve iki üç yıl öncesine kadar Os
manlı Türklüğüne en büyük düşmanlığı gösteren bir ulusa
mensup olmasına rağmen, Genç Türkiye Cumhuriyeti hakkın
daki bu araştırmasını yazarken -pek çok kişinin aksine- his
lerden ve önyargılardan uzak kalmayı, ufak tefek bazı yanlış
lar bir yana bırakılacak olursa, gerçekleri bir bilim adamının
tarafsız gözleri ile görmeyi bilmiştir.
Kitabı okurken siz de şu kanıya varacaksınız; Toynbee,
her zaman, her ülkede ve belki her konu için geçerli olan il
keye sadık kalmıştır: Bu, "Tarihi bilmeyen bugünü anlaya
maz" ilkesidir. Nitekim, bu araştırmasının bir bölümünde şöy
le demektedir:
" Siyasal değişmenin sürmekte olduğu ülkelerde, şartlar,
bir taımçinin bunları resmedemeyeceği kadar oynaktırlar. Bu
durumda tarihçinin yapabileceği en iyi şey bütünü ile aydın
lanmış bir gözlemci olarak ve kendini mümkün olduğu kadar
her türlü bağlardan sıyırıp tarihin benzer geçmiş olaylarının
verdiği bilgi ve tecrübelerin projektörünü günün gelişen olay
ları üzerine tutmaktır."
Kitap, bu bakandan, egzotizmden sıyrılıp gerçek Türki
ye'yi öğrenmek isteyen yabancılar kadar, hislerden arınıp Türk
Devrimi'ni bilimsel açıdan görmek isteyen bizler için de ya
rarlıdır, sanıyoruz.
9
PROF. ARNOLD J.TOYNBEE ÜZERİNE
DÜNYA iki kampa ayrılmış, dört yıl süren bir büyük sa-
yaştansönra bir taraf yere serilmişti. Fakat çok geçmeden, öl
dü sanılan ve mirası paylaşılanlardan biri, başkaldırmış ve
kendisini düpedüz soymaya gelenlere kafa tutmuştu. Türkülü
sü, kurtuluşu için galip tarafla savaşa tutuşmuştu. Bu, bütün
dünya için şaşkınlık uyandıran bir olaydı.
' Nerede bu tür bir olay olursa oraya gazetecilerin akın et
mesi âdettendir. Artık Ankara, İzmir, İstanbul sokaklarında,
Sakarya kıyılarında dünyanın dört bucağından gelmiş gaze
teciler dolaşıyordu. Bunlar arasında, yıllar sonra adları dün
yanın ünlü kişileri sırasına girecek iki genç gazeteci de var
dı: Ernest Hemingway ve Arnold J.Toynbee. Birincisi, Ameri
kalıydı; her Amerikalı gazeteci gibi Avrupa 'yı hele Avrupa 'nın
öbür ucunu hiç tanımıyordu. Olayları yalnız yüzeyden görü
yor, kendini bunların heyecanına kaptırıyor; derinine inemi
yor, romancılığa 'heveskârlığından ' ateş, kan ve gözyaşı ede
biyatı yapıyordu.
1889 yılında Londra 'da dünyaya gelen Arnold Toynbee
de bu tip İngiliz gençlerindendi. Babası da tarihçi olduğu için
herkesten çok tarihle doluydu ve konuya daha küçükyaşından
itibaren ilgi duymaya başlamıştı. Nitekim tarih öğrenimiyap-
11
