türkçe ve almanca ana dl ders k taplarında yazma etm

24 Pages·2017·0.15 MB·Turkish

TÜRKÇE VE ALMANCA ANA D(cid:2)L(cid:2)
DERS K(cid:2)TAPLARINDA YAZMA E(cid:4)(cid:2)T(cid:2)M(cid:2)
Berrin KASAPO(cid:4)LU*
Özet
Eğitimde istenilen kaliteye ulaşabilmek şüphe yok ki kapsamlı, aşamalı
ve öğrenciye duygu, düşünce derinliği katabilecek bir ana dili eğitimine bağ-
lıdır. Ana dili eğitimi dilbilgisi ve dil becerileri alanlarındaki çalışmalar ile ger-
çekleştirilmektedir. Dil becerilerinden yazma; dinleme, konuşma ve okuma bece-
rilerinin son ve en önemli halkası olup, kişinin bireysel gelişimini ve toplum-
daki yerini ortaya koyan bir faktördür. Bu nedenle yazmanın, bireysel gelişim
açısından, çağımızda sadece okul eğitiminde değil, toplumun tüm sektörlerinde
yaratıcı yazmagibi etkinlikler ile desteklenmesi pek çok faydalar sağlayacaktır.
Bağımsız ve yaratıcı yazma seviyesine ulaşabilmek ancak hedefe yönelik
sistematik ve düzenli çalışmalarla mümkün olabilir. Bu bağlamda temelleri ilk-
öğretime dayanan yazma eğitiminin ilköğretim ders kitaplarında nasıl ele alındı-
ğı; Türkçe ve Almanca ana dil ders kitapları incelenerek karşılaştırmalı olarak
Türkiye ve Almanya’da İlköğretim Birinci Kademe Dördüncü Sınıf Ana Dili Ders
Kitaplarında Yazma Eğitimi ve Öğretimi (2007)adlı doktora tezinde ortaya çıkarıl-
maya çalışılmıştır. Bu yazı söz konusu doktora çalışması ile elde edilen sapta-
malar ve karşılaştırmalı sonuçlar hakkında bilgi vermeyi amaçlamaktadır.
Anahtar Sözcükler: Almanca, Türkçe, ana dili ders kitapları, dördüncü
sınıf, yazma eğitimi ve öğretimi
Gi riş
Türkçe ve Almanca ana dili ders kitaplarında yazmaeğitimine ve öğretimine
yönelik uygulamaları irdeleyip, kullanılan yöntemleri ortaya çıkarmayı hedefleyen
bu tezde incelenen kitaplar her iki ana dilde dördüncü sınıf ana dili ders kitapları ile
sınırlandırılmıştır.
- Bunun birinci nedeni, dördüncü sınıfa gelen bir öğrencinin dil bilgisi ve dil
becerileri açısından asgari ölçüde temel donanıma sahip olabileceği
düşüncesi.
- İkinci nedeni ise, Almanya’ da ilköğretim birinci kademesinin dördüncü
sınıfta son bulmasıdır.
Türkçe ve Almanca ilköğretim 4. sınıf ana dili ders kitaplarından aşağıda
belirtilen kitap setleri ele alınmıştır:
- Türkçe’de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından neşredilen ve beş yazar tara-
fından hazırlanan 2005 basımı Türkçe kitap seti.
* Dr.; Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi
Millî Eğitim (cid:2) Say› 189 (cid:2) Kış/2011 231
Türkçe ve Almanca Ana Dili Ders Kitaplarında Yazma Eğitimi (cid:2)
- Almanca’da Klett yayınevi tarafından neşredilen ve altı yazarlı heyet tara-
fından yazılıp iki kişi tarafından yayıma hazırlanan 2005 basımı Kunterbunt
serisi.
Türkçe kitap setiders kitabı, çalışma kitabıve öğretmen kılavuz kitabıolmak üzere
üçkitaptan meydana gelirken, Almanca’ da ki Kunterbunt serisiokuma, dilbilgisive
hayat bilgisi olmak üzere üç sette 8 kitabı kapsamaktadır. Konumuz ana dili eğitimi
olduğu için Kunterbunt serisi içinde yer alan 3 kitaplı hayat bilgisi seti çalışmaya
dahil edilmeyerek beş kitapincelenmiştir.
Beş bölümden oluşan tez çalışmamızın
1. bölümünde yazmanın eğitim ve öğretimdeki yeri üzerinde durulmuş, çalış-
manın amacı ve kapsamı anlatılmıştır
2. bölümde, önce Türkçe kitap setini meydana getiren ders kitabı, çalışma kitabı
ve öğretmenkılavuz kitabıortak tema dağılımı dikkate alınarak sırasıyla tanıtılmıştır.
Sonra, söz konusu ders kitaplarında dilbilgisi ve dil becerilerine yönelik alıştırmala-
rın sayısal tespiti yapılmıştır.
3. bölümde, aynı biçimde Almanca kitap serisini oluşturan okuma setive dil-
bilgisi setinde yer alan toplam 5 kitap incelenmiştir.
Bölümün sonunda her iki ana dili ders kitaplarında yazmanın diğer dil beceri-
leri arasındaki yeri karşılaştırılmıştır.
4. bölümde Türkçe ve Almanca ders kitaplarında yazma çalışmaları bir örnek
ünite kapsamında ayrı ayrı incelenerek işlenişleri üzerinde durulmuştur.
5. bölümde, yapılan incelemeler neticesinde elde edilen bilgiler iki dil teme-
linde benzer ve farklı yönleri ile karşılaştırılmış ve Türkçe ders kitaplarının düzenine,
işlenişine ve yazma eğitimine yönelik öneriler getirilmeye çalışılmıştır.
Bu çalışmanın devamında tezin inceleme bölümlerinde önemli görülen nok-
talara değinilecek ve varılan değerlendirme sonuçları benzer ve farklı yönleri ile akta-
rılmaya çalışılacaktır.
İlk aşamada, Türkçe ve Almanca ana dili ders kitaplarının karşılaştırılması
sonucunda set düzeni, tema seçimi ve tema sayısı, eğitsel plan, v.b. bakımından orta-
ya çıkan önemli tasarım farklılıkları üzerinde durulacaktır.
İkinci aşamadaher iki ana dili ders kitaplarındaki dilbilgisi ve dil becerileri-
ne yönelik alıştırmaların sayısal dağılımı verilecektir.
Üçüncü aşamada ise, yine iki ana dili ders kitaplarında örnek bir ünitenin
incelenmesi sonucunda ortaya çıkan yazmatürleri, bu yazma türlerinin sayısal karşı-
laştırmaları ile bunların işlenişleri üzerinde durulacaktır.
Bu aşamalar kapsamında yapılan değerlendirmeler her bölümün içinde yer
alacaktır. Ayrıca tez çalışmasında tespit edilen öneriler bölümlerin sonuna eklene-
cektir.
232 Millî Eğitim (cid:2) Say› 189 (cid:2) Kış/2011
(cid:2) Berrin Kasapoğlu
1. Türkçe ve Almanca Ana Dili Ders Kitaplarında Tasarım Açısından Fark-
lılıklar
1.1. Set Düzeni Açısından Farklılıklar
Türkçe kitap seti ilköğretim sisteminin beş yıllık kademesinde sınıf farkı
olmaksızın 3’er kitaptan meydana gelmektedir. Her bir eğitim öğretim yılında kul-
lanılan kitaplar aşağıda verilmiştir:
Birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü, beşinci sınıf:
a) Ders Kitabı
b) Çalışma Kitabı
c) Öğretmen Kılavuz Kitabı
Kitaplar birbirine paralel olup tema ağırlıklı bir planlama içermektedir.
Kunterbunt serisiiçersinde yer alan okuma, dilbilgisive hayat bilgisisetlerin-
deki kitapların dört eğitim öğretim yıllındaki dağılımı sınıf ve sayı bakımından aşa-
ğıda görüleceği şekilde farklılık göstermektedir:
Birinci sınıf:
a) Okuma Kitabı (OK)1
Okuma Kitabı Öğretmen Kılavuz Kitabı (OKÖKK)
b) Hayat Bilgisi Çalışma Kitabı (HBÇK)
Hayat Bilgisi Çalışma Kitabı Öğretmen Kılavuz Kitabı (HBÇKÖKK)
İkinci, üçüncü, dördüncü sınıf:
a) Okuma Kitabı (OK)
Okuma Kitabı Öğretmen Kılavuz Kitabı (OKÖKK)
b) Dil Bilgisi Kitabı (DBK)
Dil Bilgisi Kitabı Öğretmen Kılavuz Kitabı (DBKÖKK)
Dil Bilgisi Çalışma Kitabı (DBÇK)
c) Hayat Bilgisi Kitabı (HBK)
Hayat Bilgisi Kitabı Öğretmen Kılavuz Kitabı (HBKÖKK)
Hayat Bilgisi Çalışma Kitabı (HBÇK)
Listede görülen üç set; okuma seti, dilbilgisi setive hayat bilgisi seti aynı eğitsel
plana dayanmaktadır. Ayrıca her üç sette aynı temalar işlenmiştir.
Kunterbunt serisi bütününde ve setler kapsamında bilgilendirilme iki eğitsel
plana yer verilerek gerçekleştirilmiştir. Kunterbunt serisinin eğitsel planı okuma,
dilbilgisi ve hayat bilgisisetlerininöğretmen kılavuz kitaplarındaayrıntılı olarak tanı-
tılırken hersetin eğitsel planı kendi öğretmen kılavuz kitabında detaylı olarak yer
alır.
1 Listede adı geçen her kitabın kısaltması parantez içinde verilmiştir. Çalışmanın devamında
gerekli görüldüğü durumlarda bu kısaltmalar kullanılacaktır.
Millî Eğitim (cid:2) Say› 189 (cid:2) Kış/2011 233
Türkçe ve Almanca Ana Dili Ders Kitaplarında Yazma Eğitimi (cid:2)
Listede dördüncü sınıf ana dili ders kitaplarının hayat bilgisi seti dışında top-
lam 5 kitaptan meydan geldiği görülmektedir. Bunlar okuma kitabı, okuma kitabı öğret-
men kılavuz kitabı, dil bilgisi kitabı, dil bilgisi kitabı öğretmen kılavuz kitabı, dil bilgisi çalış-
ma kitabı’dır.
Çalışmamızda konumuz gereği ve Türkçe kitapları ile paralellik kurmak ama-
cıyla her iki 4. sınıf ana dil eğitimi için aşağıdaki kitaplar incelenmiştir:
Türkçe 4. sınıf ana dili kitapları: Almanca 4. sınıf ana dili kitapları:
- Ders Kitabı - Okuma Kitabı
- Çalışma Kitabı - Okuma Kitabı Öğretmen Kılavuz
- Öğretmen Kılavuz Kitabı - Dil Bilgisi Kitabı
- Dil Bilgisi Kitabı Öğretmen Kılavuz Kitabı
- Dil Bilgisi Çalışma Kitabı
1.2. Tema Seçimi ve Sayısı Açısından Farklılıklar
Türkçe kitap setini oluşturan ders kitabı, çalışma kitabıve öğretmen kılavuz kita-
bıtema ağırlıklı bir planlama içermektedir. Kitaplarda ele alınan toplam sekiz tema-
dan dördü zorunlu, dördü seçmelidir. Seçmeli temalar gerek tema bakımından, gerek
her yıl tekrar etmesi akımından farklılık gösterebilmektedir.
Tablo 1 bize zorunlu ve seçmeli temaların dağılımını göstermektedir. Zorunlu
temalar koyu yazılmıştır.
Tablo 1. (Kasapoğlu, 2007, 11)2
Türkçe Ders Kitaplarında Zorunlu ve Seçmeli Temaların Dağılımı
1. Sınıf 2. Sınıf 3. Sınıf 4.Sınıf 5.Sınıf
1. Birey ve Toplum Birey ve Toplum Birey ve Toplum Birey ve Toplum Birey ve Toplum
2. Atatürk Atatürk Atatürk Atatürk Atatürk
3. Üretim Tüketim Üretim Tüketim ve Dünyamız ve Uzay Sağlık ve Çevre Sağlık ve Çevre
ve Verimlilik Verimlilik
4. Sağlık ve Çevre Sağlık ve Çevre Sağlık ve Çevre Üretim Tüketim Yenilikler ve
ve Verimlilik Gelişmeler
5. Hayal Gücü ve Hayal Gücü ve Üretim Tüketim Yenilikler ve Güzel Sanatlar
Gizemler Gizemler ve Verimlilik Gelişmeler
6. Eğitsel ve Sosyal Oyun ve Spor Hayal Gücü ve Güzel Sanatlar Değerlerimiz
Etkinlikler Gizemler
7. Değerlerimiz Değerlerimiz Değerlerimiz Değerlerimiz Doğal Afetler
8. Oyun ve Spor Eğitsel ve Sosyal Oyun ve Spor Güzel Ülkem Oyun ve Spor
Etkinlikler Türkiye
2 Çalışmanın devamında (Kasapoğlu, 2007, Türkiye ve Almanya’da İlköğretim Birinci Kademe
Dördüncü Sınıf Ana Dili Ders Kitaplarında Yazma Eğitimi ve Öğretimi) kaynağı (Tez,...) olarak
gösterilecektir.
234 Millî Eğitim (cid:2) Say› 189 (cid:2) Kış/2011
(cid:2) Berrin Kasapoğlu
Almanca Kunterbunt serisindeki tüm kitaplarda da tema ağırlıklı bir planla-
ma görülmektedir. Seri içinde yer alan üç setin kitapları on iki temayı kapsamakta-
dır. Her eğitim-öğretim yılında tekrarlanan bu temalar aşağıdaki iki aşamanın izlen-
mesiyle ortaya çıkartılmıştır.
Birinci aşamada beş ana başlık altında on iki alantespit edilmiştir (bkz. Tablo 2).
Tablo 2 (Tez, s. 45)
İlköğretim Birinci Kademede Kullanılan Kunterbunt Kitap Serisinde İşlenen
Alanların Beş Ana Başlık Altında Gösterilmesi
Ana Başlıklar Alanlar
Birey ve toplum açısından insan •Ben (Ich)
(Der Mensch in personaler und sozialer Hinsicht) •İletişim içinde insanlar (Menschen metinander)
Bireyin yaşam alanları •Okul (Schule)
(seine Handlungsräume) •İş ve serbest zaman (Arbeit und Freizeit)
•Trafik (Verkehr)
•Burası ve başka yerler (Hier und anderswo)
Bireyin doğaya karşı ilgisi ve tutumu •Doğa (Natur)
(seine Erfahrung und sein Umgang mir der Natur) •Yıl boyunca yaşananlar (Durch das Jahr)
Bireyin zamana karşı olan ilgisi ve zamanı nasıl kullandığı •Zaman (Zeit)
(seine Erfahrung und sein Umgang mir der Zeit) •Yıl boyunca yaşananlar (Durch das Jahr)
Bireyin keşif ve hayal gücü •İletişim araçları (Medien)
(seine Entdeckungs – und Erfindungsgabe) •Teknoloji (Technik)
•Hayal gücü (Fantasie)
(OKÖKK, s.6)
İkinci aşamada tespit edilen on iki alanda her eğitim –öğretim yılı için farklı
bir tema başlığı belirlenmiştir (bkz. Tablo 2).
Tablo 3 (Tez. s. 46)
İlköğretim Birinci Kademede İşlenen Alanlara Yönelik Tema Dağılımı
Alanları 1. Sınıf 2. Sınıf 3. Sınıf 4. Sınıf
1. Ben Bu benim Yapabildiklerim Böyle kendimi iyi Hep büyüyorum
hissediyorum
2. İletişim içinde Bize katılır mısın? Evimizde İnsanların birbirine Kimse yalnız
insanlar ihtiyacı vardır yaşayamaz
3. Okul Artık okuldayız Okul nasıl bir Her yerde Farklı eyalet ve
yerdir? öğreniyoruz. ülkelerdeki okullar
4. Trafik Trafikte gözlerinizi Trafiğin ortasında Sürmek ve uçmak Tekerleğin çevresi
açın üzerine
5. İş ve serbest Oynamak ve Ben burayı Çevreni düşün İş zamanı ve serbest
zaman çalışmak tanıyorum zaman
6. İletişim araçları Filmler, fotoğraflar Bunu bilmek Bunu gördün mü? Medyasız olmaz
televizyon, radyo istiyorum
Millî Eğitim (cid:2) Say› 189 (cid:2) Kış/2011 235
Türkçe ve Almanca Ana Dili Ders Kitaplarında Yazma Eğitimi (cid:2)
7. Doğa Ağaçlar, kediler ve Hayvanlar ve bitki- Su, bulutlar ve Hayatı önemsemek-
diğerleri ler ile yaşıyoruz güneş ışığı Hayatı korumak
8. Teknoloji Suyun çevresi Suyun içinden ve İcat etmek ve Niçin?
havada denemek Neden?
Niye?
9. Zaman Gün, ay, yıl Zaman nasıl da Eskiden nasıldı? Zamanlar değişiyor
geçiyor
10. Burası ve başka Good morning! Enine boyuna Yolda Akın ve uzak
yerler Günaydın! Avrupa
11. Hayal gücü Her şey hayal gücü İnanılmaz Masalımsı Büyüleyici
12. Yıl Boyunca Yıl Boyunca Yıl Boyunca Yıl Boyunca Yıl Boyunca
(OKÖKK, s.6-7)
Okuma, dilbilgisi ve hayat bilgisi setlerinde işlenen bu temalar, sıralanması
bakımından her eğitim-öğretim yılı içersinde farklılık göstermekle birlikte, söz konu-
su eğitim yılının ders kitaplarında (OK, DBK, DBÇK, HBK, HBÇK, ÖKK’ ları) aynı
tutulmuştur.
Dört yıllık eğitim-öğretim sürecinde her alan farklı tema başlıkları altında,
çocukların gelişim düzeyi dikkate alınarak okuma,dilbilgisive hayat bilgisisetlerinde
işlenir. Çocukların büyümesine ve gelişmesine paralel olarak her alanın farklı tema-
lar ile okuma, dilbilgisi ve hayat bilgisi olmak üzere üç derste dört eğitim-öğretim
yılı boyunca işlenmesi alanların detaylı ve kapsamlı ele alınmasını sağlar ve öğren-
cileri hayata daha donanımlı hazırlar.
Öğretmen kılavuz kitaplarında her temanın başında yer alan bir şema, söz
konusu temanın okuma, dilbilgisive hayat bilgisikitapları arasında tema ilişkilerini gös-
terir ve bu temanın üç kitapla nasıl tamamlandığını açıklar.
12 temanın işlenmesi zorunlu olmayıp; tema seçimi sınıfın ilgi alanına ve ihti-
yaçlarına göre öğretmene bırakılmıştır.
1.3. Kitapların Eğitsel Planının Tanıtılması Açısından Farklılıklar
Türkçe kitaplarında, setin eğitsel planı hakkında bilgi verilmemektedir.
Almancaörneğinde ise gerek Kunterbunt serisinin, gerekse seri içersinde yer
alan her bir setin eğitsel planı tanıtılmaktadır.
Kunterbunt serisinin eğitsel planı, seri içinde bulunan okuma seti, dilbilgisi seti
ve hayat bilgisi seti öğretmen kılavuz kitaplarında aşağıdaki başlıklar altında tanıtıl-
maktadır:
- Ortak tema dağılımı
- Kunterbunt kitap serisinin temel işlevleri
- Dersin güvenirliği
- Öğretme yetisi ve öğretimde-öğrenimde farklı çalışmalar
(TEZ, Bölüm 3.1 – 3.5)
236 Millî Eğitim (cid:2) Say› 189 (cid:2) Kış/2011
(cid:2) Berrin Kasapoğlu
Okuma kitabının eğitsel planı aşağıdaki başlıklar altında okuma kitabı öğret-
men kılavuz kitabında açıklanmaktadır:
- Okuma kitabı ve okuma sevgisi
- Okumayı teşvik etmenin yolları
- Okuma yetisi ve dördüncü sınıf için alan standartları
- Okuma kitabının yapısı
→Okuma kitabında tema dizilişi ve ünite yapısı
→Okuma kitabında metinlerin seçimi
→Okuma kitabında metinlerin ele alınış biçimi
→Okuma kitabına açıklık kazandıran öğeler
(TEZ, Bölüm 3.5.)
Dilbilgisi kitabının eğitsel planı aşağıdaki başlıklar altında dilbilgisi kitabı
öğretmen kılavuz kitabında açıklanmaktadır:
- Dilbilgisi kitabında dördüncü sınıf için öngörülen alan standartları
- Dilbilgisi kitabında temaları içeren on iki ünite
→Dilbilgisi kitabında ünite yapısı
→Dilbilgisi kitabında ek alıştırmalar
→Dilbilgisi kitabına açıklık kazandıran öğeler
(TEZ, Bölüm 3.7.)
Gerek Kunterbunt serisinin, gerekse seriye ait setlerin eğitsel planlarının
öğretmen kılavuz kitaplarında tanıtılması öğretmenlere, eğitim - öğretime ve öğren-
cilere katkı sağlayabilir. Bunun getirdiği avantajlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Öğretmen okuttuğu kitapları ciddiye alır
- Öğretmen bilgilenerek kitapları daha bilinçli kullanabilir
- Kitapların bilinçli kullanımı ile amaçlanan hedeflere daha sağlıklı ulaşılabi-
lir
- Eğitim ve öğretim, öğretmenler ve dolayısıyla öğrenciler için daha eğlence-
li hale gelir
Türkçe kitap setinin eğitsel plana yer vermemesi, bu kitapların 2004-2005 eği-
tim-öğretim yılında uygulanmaya başlanan yeni eğitim programlarına yönelik ilk
yayınlar olması ile açıklanabilir.
Millî Eğitim (cid:2) Say› 189 (cid:2) Kış/2011 237
Türkçe ve Almanca Ana Dili Ders Kitaplarında Yazma Eğitimi (cid:2)
1.4. Birbirine Paralel Düşen Kitaplar Arasında Tasarım Farklılıkları
Kunterbunt serisi ve Türkçe kitap seti karşılaştırıldığında Almanca okuma
kitabı ile Türkçe ders kitabının birbirine paralel düştüğü görülmektedir.
Bu kitaplardan,
- Türkçe ders kitabı 216 sayfadan oluşmakta olup 32 metneyer vermektedir.
- Almanca okuma kitabı 198 sayfadan oluşmakta olup 128 metne yer ver-
mektedir.
Metinlerin sayısı bakımından iki kitap arasındaki ciddi fark, Almanca okuma
kitabında yer alan kısa, ancak önemli mesajlar içeren metinlerin sayıca fazla olmasın-
dan kaynaklanmaktadır. En az 7, en çok 13 metne yer veren temalardaki metinlerin
3-4 tanesi uzun metindir. 12. tema istisna olarak 26 metin içerir. Farklı türde ve uzun-
lukta olan metinlerden zorluk derecesi yüksek olanlar basitleştirilmiş şekli ile öğret-
men kılavuz kitabında fotokopi örneği olarak verilmiştir. Bu basitleştirilmiş metinler,
seviyesi düşük olan öğrenciler için düşünülmüştür. Her ünitede farklı zorluk dere-
celerine sahip metinlere yer verilmesi, ünitelerin sıraya bağlı kalmadan işlenmesini
mümkün kılmıştır. 1.ünite temel alıştırma yöntemlerini içerme özelliği taşıdığından,
bu üniteyle başlanması önerilmektedir.
Her iki kitapta metin türleri karşılaştırıldığında, Almanca okuma kitabının
Türkçe ders kitabına göre metin türleri bakımından daha zengin olduğu görülmek-
tedir. Çeşitlilik röportaj, eleştiri, çizgi roman, anlam içermeyen metin (Nonsens),
tarif, haber, yönerge v.b. metin türlerine yer vererek sağlanmıştır.
Kitaplar arasındaki diğer önemli bir fark ise, kitaplarda bulunan etkinlikler ile
ilgilidir. Almanca okuma kitabında yer alan etkinliklerin, uygulanması ve hedefleri
hakkında öğretmen kılavuz kitabında bilgilendirmeler, açıklamalar ve yönlendirme-
ler bulunurken, Türkçe ders kitabındaki etkinlikler hakkında öğretmen kılavuz kita-
bında bilgilendirmeler, açıklamalar ve yönlendirmeler bulunmamaktadır.
1.5. Metinlerin İşlenişi Açısından Tasarım Farklılıkları
Türkçe ders kitabındayer alan metinlerin etkinlikleri çalışma kitabında yer
alır. Bu etkinlikler dilbilgisi ve dil becerileri etkinlikleri olarak öğretmen kılavuz kita-
bında bu kitabın sunduğu ilave etkinlikler ile birlikte metin işleme planı (Tez, Tablo
2) altına yerleştirilerek gösterilmiştir. Dilbilgisi etkinliklerinin metin işleme planı
dahilinde yer alması, gerek dilbilgisi konusunun, gerekse metinlerin ayrıntılı, kap-
samlı ve hedefe yönelik işlenmesini güçleştirebilir.
Metin işleme planında yer alan metinle ilgili etkinlikleri incelediğimizde,
etkinliklerin birbirinden kopuk olduğu görülmektedir. Öğretmen kılavuz kitabı,
etkinliklerin hangi amaçla tasarlandığı, bir etkinliğin bir sonraki veya bir önceki
etkinliğe katkısının ne olduğu, öğrencilere neleri öğretmeyi hedeflediği konusunda
bilgi vermemektedir. Bir konunun veya bir etkinliğin pedagojik açıdan nasıl ele alın-
ması veya hangi noktalara hassasiyet gösterilmesi gerektiği hususunda öneriler getir-
memiştir. Tema ve konular hakkında öğretmene bilgi verilmemiş, yardımcı kaynak
önerilmemiştir. Metin işleme planında etkinlikler öğretmene adım adım gösterilmiş,
ancak etkinliğin içeriği ve amacı hakkında açıklayıcı bilgiler verilmemiştir. Tema
bütününde yer alan etkinliklerin temayı bir bütün olarak irdeleme özelliğinde olma-
238 Millî Eğitim (cid:2) Say› 189 (cid:2) Kış/2011
(cid:2) Berrin Kasapoğlu
ması; metinlere temayı işlemeye yönelik bir araç olmalarından çok, bir amaç niteli-
ğini taşıyan özellik kazandırmıştır. Sayılan bu özellikler ile öğretmen kılavuz kitabı-
nın işlevsel olma özelliği zayıflamaktadır.
Almanca okuma kitabındayer alan metinlerin etkinlikleri okuma kitabı öğret-
men kılavuz kitabında metin işleme planı kapsamında sunulmuştur. Bu etkinliklere
yönelik çalışma sayfaları ise fotokopi örnekleriolarak okuma kitabı öğretmen kılavuz
kitabının sonunda ayrılabilir şekilde toplu halde verilmiştir. Uygulanacak çalışma
sayfası istendiğinde öğretmen tarafından çoğaltılarak öğrencilere dağıtılır.
Her metin, aşağıda belirtilen metin işleme planı kapsamındaki aşamaları ile
ele alınır:
- Konu ile ilgili bilgi aktarımı (Sachinformation)
- Ders içi çalışmalarına yönelik öneriler (Anregungen zur Unterrichsarbeit)
→Giriş hazırlığı (Antizipation)
→Metnin, fotoğraf ya da resmin işlenmesi (Textbearbeitung,
Bildbearbeitung)
→Metinle, fotoğrafla, resimle ilgili çalışmaların sürdürülmesi
(Weiterführung)
→Destekleyici bakış açıları (Förderaspekte)
- Teknik destek (Service)
(TEZ, Bölüm 3.6.1.2.)
- Konu ile ilgili bilgi aktarımıbölümünde öğretmene konu hakkında bilgi veri-
lir. Örneğin konu ile bağlantılı görülen önemli kelimelerin ve terimlerin açıklanma-
sı (senaryo, unicef, nasyonal sosyalizim, balad gibi); yazar hakkında kapsamlı bilgi
(eserleri, dünya görüşleri, eserleri hakkında yapılmış yorumlar, röportajlarından
yapılmış alıntılar, daha ayrıntılı bilgi için internet sayfaları, web sayfaları gibi); konu-
nun öğrenciler açısından önemi; konu kapsamında yer alan resmin, fotoğrafın v.b.
tasviri ve metin ile ilişkisi; metin alıntı ise, içeriği veya özeti; konu ile ilgili kitap öne-
rileri; internet adresleri;
- Ders içi çalışmalarınilk aşaması olan
→Giriş hazırlığındaöğretmene öğrencileri derse fikirsel ve duygusal olarak
hazırlayabilmesi için önerilerde bulunulur. Konunun öğrenciler üzerindeki önemine
değinilir ve açıklama yapılması gereken hususlara dikkat çekilir.
→Metnin işlenmesiaşamasında, metnin nasıl hangi aşamada, hangi etkinlik-
lerle ele alınacağı açıklanır, etkinliklerin hedefleri belirtilir. Bu hedeflerin gerçekleş-
tirilmesi doğrultusunda destekleyici öneriler getirilir, etkinliklerin birbirini nasıl des-
teklediği ve tamamladığı konusunda açıklamalarda bulunulur, yorumlar yapılır.
Öğrencileri aktif kılacak uygulamalı etkinlikler sunulur.
Millî Eğitim (cid:2) Say› 189 (cid:2) Kış/2011 239
Türkçe ve Almanca Ana Dili Ders Kitaplarında Yazma Eğitimi (cid:2)
→Destekleyici bakış açısı altında, yapılan çalışmalar neticesinde kazanımlar
ifade edilir. Gerçeklerin saptanması, farklı görüşlerin aktarılması, konu veya olay kar-
şısında duyguların ifade edilmesi, fikirlerin karşılaştırılması gibi.
- Teknik destek başlığı altında metnin işlenmesi kapsamında kullanılabilecek
fotokopi örneklerinin numaraları verilir. Ayrıca söz konusu metinden hareketle dil-
bilgisi kitabıve hayat bilgisi kitabının ilgili sayfalarına sayfa numaraları verilerek gön-
dermeler yapılır. Bu uygulama ile öğretmen, öğrencilerini hayat bilgisi ve dilbilgisi
kitaplarına yönlendirerek konuya doğru zamanda açılım getirilmesini sağlar ve
konuyla ilgili dil gelişimini destekler. Kunterbunt serisi içindeki kitaplar arasında
yapılan bu yönlendirmeler ile her tema okuma, dilbilgisi ve hayat bilgisi olmak üzere
üç farklı alandan desteklenir. Böylece öğrenciler temaya daha geniş bir perspektiften
bakma fırsatını yakalayabilirler.
Kunterbunt serisinin temel işlevleriolan yaşanan dünyayı aydınlatmak, genişlet-
mek ve aktif katılım ile etkilemek yaklaşımlarının, metinlerin işlenişinde etkinlikler kap-
samında her zaman temel alınarak işlendiği görülmektedir (TEZ, Bölüm 4.2.2.).
Türkçe ve Almanca ana dili ders kitaplarında tasarım farklılıkları üzerinde
durulan bu bölümün neticesinde Türkçe Ana dili ders kitaplarına yönelik öneriler
getirilmeye çalışılmıştır.
1.6. Dilbilgisi Çalışmaları Açısından Farklılıklar
Kunterbunt serisi içersinde dilbilgisi, ikinci sınıftan itibaren dilbilgisi kitabı,
dilbilgisi kitabı öğretmen kılavuz kitabı ve dilbilgisi çalışma kitabı olmak üzere üç kitaplı
bir set olarak yerini alır. Böylece dilbilgisi konusunun sözlü anlatım çalışmaları, yazılı
anlatım çalışmaları, imla bilgisi çalışmaları ve dilbilgisi çalışmaları çerçevesinde daha
ayrıntılı, kademeli olarak tekrara dayalı ve sistematik bir şekilde işlenmesi mümkün
olabilmiştir. Özellikle kelime, imla, dikteve yazma çalışmaları her temada akılda tutul-
ması zor kelimeleri öğrenmek (Tez, s.76),imla fişleri (tez, s.84), öğrendiklerim(Tez, s.85),
dikte çalışması (Tez, s.86) ve yazma konferansı(Tez, s.86) gibiyöntemlerle sistemli ola-
rak tekrar edilerek uygulanır . Ayrıca dilbilgisi kitabında her temanın sonunda
seçimlik alıştırmalar (Tez, s.78) ve kitabın sonunda toplu alıştırmalar(Tez, s. 78) olmak
üzere farklı hedefler için alıştırmalar bulunur. Seçimlik alıştırmalaryapılması zorunlu
olmayan, öğrencilerin eksiklerini tamamlamak amacıyla bağımsızca yapabileceği
alıştırmalardır. Toplu alıştırmalar ise temalardan tamamen bağımsızdır. Öğrencinin
ihtiyaç durumunda baş vurabileceği kelime, cümle, metin düzeltme, metin tasarlama
gibi etkinlikleri içerir. Kitabın sonunda ayrıca bir kelime listesive bir dilbilgisi terimleri
sözlüğü bulunur. İlköğretim 4. sınıf dilbilgisi kitabındaki kelime listesinde, akılda
tutulması zor kelimeleri öğrenmekyöntemi ile ele alınan kelimelerle birlikte 477 sözcük
alfabetik sırasıyla yer alır. Bu kelimelerden isimler, tanımlık ve çoğul şekilleriyle; fiil-
ler üçüncü tekil şahıs ve geçmiş zaman şekilleriyle; sıfatlar ise karşılaştırma ve üstün-
lük dereceleriyle verilmiştir.
Aynı kitabın terimler sözlüğünde 53 terim bulunmaktadır. Bu terimler dör-
düncü sınıfa kadar işlenen tüm terimleri kapsar. Öğrencinin, önceki yıllarda görmüş
olduğu terimleri, sözlükte bir örnekle, anlaşılır bir tanımla bulabilmesi çalışmalarını
oldukça kolaylaştırır ve destekler.
240 Millî Eğitim (cid:2) Say› 189 (cid:2) Kış/2011