türk kızılayının kurucusu dr. abdullah bey

106 Pages·2010·23.53 MB·Turkish

TÜRK KIZILAYI TARİH DİZİSİ
Türk Kızılayı, Türk halkının dünyaya uzattığı merhamet eli ola-
rak yaklaşık bir buçuk asırdır ulvi bir görevi büyük bir özveri
ile yerine getirmektedir. Kurulduğu 1868 yılından bu yana
halkımızın ve özellikle yakın coğrafi komşularımızın başına
gelen her türlü felakette görev alan ve tarihe tanıklık eden
Türk Kızılayı,maalesef bu tanıklığını ilgililere ve yeni nesillere
taşıyacak çalışmaları ihmal etmiştir.
Elbette ki yapılan her türlü yardım çalışmasının yazışmaları
Türk Kızılay arşivlerindeki yerlerini almıştır. Ancak bu çalış-
maları arşivlerden kurtarmak ve yardımlaşma duygusunun
cisimleşmiş hali olan Türk Kızılay’nı anlatacak eserler haline
getirmek bizler için tarihi bir görev olmuştur.
Bu görevi yerine getirebilmek amacıyla bir çalışma başlatıl-
mıştır. Türk Kızılayı Kitaplığı olarak adlandırılan bu çalışmada
ilk olarak Kızılayı’mızın tarihine ışık tutaca belgelerin kitaplaş-
tırılması hedefleştirilmiştir. Zaman içinde ise güncel çalışma-
lar kitaplaştırılacaktır. Türk Kızılayı, tarihi tanıklığıyla dünün
daha iyi anlaşılmasında, bugünün bu bilgiler ışığında değer-
lendirilmesinde ve geleceği planlarken ulusumuzun geçirdiği
acılı sürecin bilinmesinde büyük yarar görmektedir.
Türk Kızılayı Kitaplığı serisinin oluşumuna fikirleri ve emekle-
riyle destek veren herkese teşekkürü bir borç biliriz.
TÜRK KIZILAYI’NIN KURUCUSU: DR. ABDULLAH BEY
HAZIRLAYAN SEFA SAYGILI
YAPIM RIHTIM AJANS&YAYINEVİ • (0312) 441 61 31
KAPAK TASARIM BELGİN DURUYÜREK
MİZANPAJ EDİZ ÇALIŞKAN
TASHİH ASİYE KOMUT
BASKI ve CİLT ÖZEL MATBAASI • (0312) 230 66 03
1. BASKI, ANKARA, 2010
ISBN 978-605-5599
TÜRKİYE KIZILAY DERNEĞİ
ATAÇ-1 SOKAK NO: 32 YENİŞEHİR/ANKARA
TEL: [phone] • FAX: [phone]
http://www.kizilay.org.tr • [email protected]
TÜRK KIZILAYI’NIN
KURUCUSU:
DR. ABDULLAH BEY
TÜRK KIZILAYI YAYINLARI

İçindekiler
Türk Kızılayı’nın Kurucusu: Dr. Abdullah Bey • 9
Macarlı Dr. Abdullah Bey (Karl Eduard Hammerschmidt) ve
Türkiye’deki Çalışmaları • 18
Şimdiye Kadar Bilinmeyen Kaynaklar Işığında Dr. Macarlı Abdullah
Bey’in Tababete ve Kızılay’ın Kuruluşuna Katkıları • 30
Kızılay‘In Kurucusu Bilim Adamının Mezarı Kayıp • 51
Macarlı Miralay Dr. Abdullah Bey (1800 - 1874) • 58
Dr. Abdullah Bey ve İlk (Ve Son) Doğa Tarihi Müzemiz • 66
Kızılay’ın Kuruluşundaki Yazışmalar • 69
Carl Eduard Hammerschmidt • 78
Karl Eduard Hammerschmidt Alıas Abdullah Bey A Hungarıan and Tur-
kısh Physıcıan in the 19Th Century • 81
Hilâl-İ Âhmer’in Kuruluş Belgesi Taahhütname • 87
Dr. Abdullah Bey Hakkında Literatür • 91

Önsöz
Macarlı Dr. Abdullah bey Osmanlı’ ya iltica etmiş ve ülkemize
büyük hizmetlerde bulunmuştur. Türkiyenin ilk doğa bilimleri
müzesini kurmuş; jeoloji, mineroloji ve paleontoloji alanlarında
önemli çalışmalar yapmış; Türk tıp zoolojisine büyük katkılarda
bulunmuş; anestezi alanında dünyanın ilklerinden olmuş; tıp fa-
kültesinde öğretim üyeliği yanında Kırım ve Suriye başta olmak
üzere çeşitli eyaletlerde askeri hekimlik yapmıştır.
Türk Kızılayı’ nın da kurucusu olan çok yönlü bilim adamı ve
askeri hekim Abdullah Bey’ i rahmet ve minnetle anıyoruz.
Türk Kızılayı Genel Başkanı
Tekin KÜÇÜKALİ

9
TÜRK KIZILAYI’NIN KURUCUSU: DOKTOR ABDULLAH BEY
TÜRK KIZILAYI’NIN KURUCUSU:
DR. ABDULLAH BEY
Kızılay’ın Kuruluşunun İlk Fiili Adımları
Türkiye’de Kızılaycılığın kurulmasında ilk fiili adımı atan
Macar asıllı bir Osmanlı albayı olan Dr. Abdullah Bey olmuştur.
Osmanlı hükümeti bu zatı, “1867 Paris Sergisi”’ ne delege olarak
göndermişti. Abdul lah Bey, sergi münasebetiyle Paris’te toplanan
Milletlerarası Sıhhî Yardım Komitesi’ne ka tılmış, Türkiye’nin da-
imî temsilciliğine seçilmiştir. Kendisine, 19 eylül 1867 tarihinde
Mil letlerarası Yardık Komitesi Başkanlığı’ndan, Osmanlı impara-
torluğu içinde yaralılara yardım derneği kurulması için vekâlet de
verilmiştir.
Abdullah Bey, Paris’ten döndükten sonra yaptığı teşebbüsler-
de karşısına iki engel di kilmişti: Haça karşı duyulan antipati ve
ordu çevrelerinden gelen güvensizlik. Abdullah Bey bu sert tep-
kilere rağmen yılmadan çalıştı ve neticede Serdâr-ı Ekrem Ömer
Paşa’nın himaye sini sağladı. Devrin hükümdarı Sultan Aziz ve
Pertevniyal Vâlide Sultan da teşebbüsle ilgi lenerek, himaye ve
teşviklerini esirgemediler. Böylece, ilk adım atılmış oldu. Kuru-
lan ilk der neğe, ilk hamlede 43’ü doktor olmak üzere 66 üye kay-
dedildi. Ancak çok geçmeden 22 ağustos 1864 tarihli diplomatik
Cenevre Sözleşmesi’ne imza koymanın yeterli olmayacağı, fiilen
de harekete geçmenin kaçınılmazlığı açıkça anlaşılmıştı.