Türk Hukuku'nda Banka Sırrı

264 Pages·2014·1.74 MB·Turkish

T.C. İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TÜRK HUKUKUNDA BANKALARIN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

DOKTORA TEZİ

PINAR ÇAĞLA KANDIRALIOĞLU

Anabilim Dalı: Hukuk

Programı: Özel Hukuk Doktora

Tez Danışmanı: Prof. Dr. Merih Kemal OMAĞ

İSTANBUL, 2010
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER .................................................................................................... ii
KISALTMALAR .............................................................................................. xii
§ 1 GİRİŞ ............................................................................................................. 1

I. KONUNUN SUNULUŞU ................................................................................ 1
- Banka – Müşteri Sırrının Oluşumu / Temel Sır Kaynakları
- Bankanın Müşteri Sırrını Saklaması (Koruması) Zorunluluğu
( =Ana hatları İtibariyle Amaçlar / Hedefler)

II. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI – METOT......................................... 3
-Konunun Sınırlandırılması ..................................................................................
-Metot .....................................................................................................................

BİRİNCİ BÖLÜM
KONUYA İLİŞKİN POZİTİF HUKUK KURALLARI

I. KONUYA İLİŞKİN TÜRK HUKUKUNDAKİ POZİTİF / NORMATİF
DÜZENLEMELER………………………………….. ........................................ 5
1. Bankaların Sır Saklama (Koruma) Yükümlülüğünü
DOĞRUDAN / ÖZEL Olarak Düzenleyen Hukuki Metinler .......................... 5
A. Yürürlükte Olan 2005 Tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu
(Bank. K. m.73) .................................................................................................... 5
a. Hükmün Kapsamı ............................................................................. 5
b. Hükmün Gerekçesi ........................................................................... 8
c. Hükmün Temel/Ana Amaçları (Rationes Legis) .......................... 11
aa. Müşterinin Korunması (=Doğrudan Koruma) ........................ 12
aaa. Finansal Alanda Müşterinin Maddi / Manevi Varlığının
Korunması / Geliştirilmesi ................................................................................ 12
bbb. Finansal Alanda Müşterinin Özel Hayatının Gizliliğinin /
Mahremiyetinin Korunması .............................................................................. 13
bb. Müşteriyle Bağlantılı/Edime Yakın Üçüncü Kişinin/Kişilerin
Korunması (=Dolaylı Koruma) ......................................................................... 13
d. Hükmün Nitelikleri ................................................................................... 16
ii
aa. Özel Hüküm ................................................................................ 16
bb. Emredici Hüküm ...................................................................... 16
cc. Yasak Hükmü ............................................................................. 18
dd. Cezaya Bağlanmış Bir Hüküm ................................................. 18
ee. Bankanın Kamu Güvenine / İtibarına Sahip Bir Kurum Olma
Niteliğini Takviye Eden Bir Hüküm…………….. ........................................... 19
ff. Banka İçin Mesleki Bir Ödev / Görev Tesis Eden Bir Hüküm20
5411 sayılı Bankacılık Kanunu’ndan Önceki Kanunlardaki Düzenlemeler 20
a. 2243 sayılı Mevduatı Koruma Kanunu (m. 19 ve m. 22) ............. 20
b. 2999 sayılı Bankalar Kanunu’nda ( m. 40 ve m. 55) .................... 21
c. 7129 sayılı Bankalar Kanunu’nda ( m. 74 ve m. 75 ) ................... 22
d. 70 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’de ( m. 70) ................... 24
e. 3182 sayılı Bankalar Kanunu’nda ( m. 83 ve m. 85) .................... 25
f. 4389 sayılı Bankalar Kanunu’nda (m. 22) ..................................... 26
(Özet Değerlendirme)
2. Bankaların Sır Saklama ( Koruma) Yükümlülüğünü Öngören
DOĞRUDAN / ÖZEL BİR DÜZENLEMENİN BULUNMAMASI
HALİNDE Başvurulabilecek Hukuki Metinler .............................................. 28
A. Bankacılık Kanununda ....................................................................... 28
a. Etik İlkeler (Bank. K. m. 75) .......................................................... 28
b. Müşteri Hakları (Bank. K. m. 76) ................................................. 29
B. Bankacılık Kanunu Dışındaki Kanunlardaki İlgili Hükümler ....... 29
a. Dürüstlük Kuralı (MK m. 2) .......................................................... 29
b. Asli Edimi Bulunmayan Kanuni Yükümlülükler Kuramı
(MK m. 2) ........................................................................................................... 30
c. Kişiliği Koruyan Hükümler (MK m.23) ........................................ 30
d. Haksız Fiil Sorumluluğu (BK m. 41) ............................................. 33
e. Basiretli Tacir Gibi Davranma Yükümlülüğü (TTK m. 20 f. 2) . 34
f. Kişisel Verilerin Korunması Hakkında Kanun Tasarısı
(KVKHKT 3/a)………………………………………….. ................................. 35
III. KONUYA İLİŞKİN Avrupa Birliği Hukuku İLE KARŞILAŞTIRMALI
HUKUKTAKİ POZİTİF / NORMATİF DÜZENLEMELER ....................... 38
1. Avrupa Birliği Hukuku Direktifleri ........................................................ 38
A. 77/780/ EEC Sayılı Birinci Bankacılık Direktifi ............................... 40
iii
B. Finansal Sistemin Para Aklama Amacıyla Kullanılmasının
Önlenmesine İlişkin 10 Haziran 1991 Tarih ve 91/308/EEC Sayılı Konsey
Direktifi ............................................................................................................... 41
C. 2000/12 sayılı Bankaların Denetlenmesine İlişkin Konsey ve Avrupa
Parlamentosu Direktifi ...................................................................................... 42
D. Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine İlişkin 2001/97 sayılı
Direktifler............................................................................................................ 44
E. Finansal Sistemin Karapara Aklama ve Terörizmin Finasmanı
Amacıyla Kullanılmasının Önlenmesine Dair 2005/60 sayılı Direktif .......... 45
F. 2003/408 sayılı Avrupa Tasarrufları Direktifi ve Bilgi Değişim
Sistemi ................................................................................................................. 46
G. Türk Hukuku Açısından Direktiflerin Değerlendirilmesi .............. 47
2. Karşılaştırmalı Hukuktaki Düzenlemeler .............................................. 47
A. Almanya ............................................................................................... 47
B. Avusturya ............................................................................................. 50
C. İsviçre ................................................................................................... 52
D. Fransa ................................................................................................... 54
E. İngiltere ................................................................................................ 54
F. Lüksemburg ......................................................................................... 55
G. Amerika Birleşik Devletleri ............................................................... 56

İKİNCİ BÖLÜM
BANKALARIN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNE İLİŞKİN
TEMEL KAVRAM VE KURUMLAR

§ 2 BANKA VE SIR ........................................................................................... 61
I. BANKA ............................................................................................................ 61
1. Kavram / Tanım ........................................................................................ 61
A. Yasal Tanım (=Yasa boşluğu) ............................................................ 61
B. Öğretinin Tanımı ................................................................................. 61
2. Türleri (Bank. K. m.3) ............................................................................. 62
A. Mevduat Bankaları ............................................................................. 63
B. Katılım Bankaları ................................................................................ 64
iv
C. Kalkınma ve Yatırım Bankaları ........................................................ 64
II. SIR ................................................................................................................. 64
1.Kavram / Unsurlar ..................................................................................... 64
A. Kavram ................................................................................................. 64
B. Unsurlar ............................................................................................... 66
a. Gizli Bilgi ....................................................................................... 66
b. Sırrı Gizli Tutma İradesi .............................................................. 67
c. Bilginin Gizli Kalmasında Sır Sahibinin Menfaati .................... 67
d. Gerçeklik ........................................................................................ 67
2. Türleri ........................................................................................................ 68
A. Ticari Sır .............................................................................................. 68
B. Üretim Sırrı .......................................................................................... 70
C. Meslek Sırrı .......................................................................................... 70
D. İş-İşletme Sırrı .................................................................................... 72
E. Müşteri Sırrı......................................................................................... 73

§ 3 BANKA SIRRI VE BANKALARIN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ74
I.BANKA SIRRI ................................................................................................. 74
1. Banka - İşletme Sırrı ................................................................................ 74
2. Banka - Müşteri Sırrı ............................................................................... 76
3.Terminoloji ................................................................................................ 79
II. Bankanın Sır Saklama (Koruma) Yükümlülüğü
(= Bir Davranış Yükümlülüğü) ........................................................................ 80
1. Kavram ...................................................................................................... 81
2. Nitelikleri ................................................................................................... 82
A. Kanunilik ............................................................................................. 82
B. İki Yanlılık ........................................................................................... 82
C. Yan Yükümlülük ................................................................................. 84
D. Güven İlkesine Dayanan Yükümlülük .............................................. 86

v
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BANKALARIN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN DOGMATİK
TEMELLERİ VE UYGULANMA ALANI

§ 4 BANKANIN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN DOGMATİK
TEMELLERİ (=Hukuken Korunan Değerler ve Koruma Alanı) ................ 89
I. Türk/İsviçre Hukukunda sır saklama yükümlülüğü bakımından gözetilen
üç temel değer ..................................................................................................... 89
- Dürüstlük Kuralı (MK m. 2/f.1)
- Kişilik Hakkı / Hakları
- Mesleki Görev / Ödev
II. Bankanın Sır saklama ( Koruma) İradesi .................................................. 89
III. BANKA SIRRI VE KAMU YARARININ KORUNMASI .................... 89
IV.BANKA SIRRI VE Banka Tüzel Kişiliğinin Korunması ......................... 93
V. Banka İle Müşteri Arasındaki İLİŞKİ
(=Özel Güven İlişkisi) ........................................................................................ 93
VI. Aydınlatma (AÇIKLAMA / bİLGİ VERME) İle Koruma Yükümünün
Çatışmasında İlgili Menfaatlerin Değerlendirilmesi VE DENGELENMESİ95

§ 5 Banka Sır Saklama Yükümlülüğünün Uygulanma Alanı ....................... 95
I. KONU İTİBARIYLA Uygulanma Alanı (Müşteriye İlişkin Sır
Niteliğindeki Bilgi VE Belgeler) ........................................................................ 97
1. Müşteri Sırrına Somut Örnekler ............................................................. 97
2. Bilgi ve İş Bağlantısı Arasındaki İlişki .................................................... 98
3. Vakıalar ve Değer Yargıları ..................................................................... 99
4. Gerçek Vakıalar ve Gerçek Olmayan Vakıalar ..................................... 99
II. Kişi İTİBARIYLA Uygulanma Alanı (=Yükümlüler ve Yararlananlar)101
1.Banka Sırrının Saklanması (Korunması) İle Yükümlü Olan Kişi /
Kişiler ................................................................................................................ 102
A. Banka .................................................................................................. 102
a. Bankanın Ortakları ....................................................................... 104
b. Banka Yönetim Kurulu Üyeleri ................................................... 105
c. Banka Mensupları/Çalışanları (=Bankaya Hizmet/Vekalet İlişkisi
ile Bağlı Olan Çalışanlar ile Denetçiler) ......................................................... 107
vi
d. Banka Adına Hareket Eden Kişiler(=Vekalet Akdi ile Banka
Adına Dava ve Takip İşlerini Yürüten Avukatlar vs.) ................................. 109
B. Bankaya Destek Hizmeti Veren Kişi ve Kuruluşlar ve Bankanın
Sorumluğu ......................................................................................................... 109
a. Destek Birimleri ............................................................................ 109
b. Destek Birimlerinin Faaliyetinden /İşleminden Bankanın
Sorumluluğu ..................................................................................................... 111
2. Banka Sırrının Saklanmasından (Korunmasından) Yararlanan Kişiler112
A. Müşteri ............................................................................................... 112
B. Müşteriyle Bağlantılı/Edime Yakın Üçüncü Kişiler ....................... 113
a. Müşterinin Yakın Çevresi ............................................................ 114
b. Mirasçısı (Külli Halef) .................................................................. 115
c. Temlik Alan ................................................................................... 119
d. İşletmelerin / Şirketlerin Birleşme – Bölünmelerinde Devir Alan125
III. Zaman İTİBARİYLE Uygulanma Alanı
(Yükümün Başlangıcı ve sonu) ...................................................................... 129
1. Sır Saklama Yükümlülüğünün Başlangıcı ............................................ 129
2. Sır Saklama Yükümlülüğünün Sona Ermesi ........................................ 130

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
BANKANIN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İSTİSNALARI
(=SIRRI AÇIKLAMA YASAĞININ KALKMASI)

§ 6 KANUNİ İstisnalar (= KANUN TEMELLİ BİLGİ/BELGE VERME
ZORUNLUĞU) ................................................................................................ 133
I.YETKİLİ MERCİLERE MÜŞTERİYE İLİŞKİN
BİLGİ/BELGE Verilmesi ................................................................................ 133
1. Kamu Erkini Kullanan Ulusal Devlet Birimlerine Bilgi/Belge Verilmesi133
A. Koşullar ............................................................................................. 136
B. İlgili Devlet Birimleri ....................................................................... 137
a. Vesayet Makamları ....................................................................... 137
b. Askeri Adalet müfettişleri ............................................................ 137
c. Askeri Savcılar ............................................................................... 137
vii
d. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu/Kurulu ............. 138
e. Savcılık ........................................................................................... 139
f. Adli/İdari Mahkemeler ile Anayasa Mahkemesi ........................ 140
g. Devlet Denetleme Kurulu ............................................................. 141
h. Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı ......................................... 141
i. Adalet Müfettişleri ......................................................................... 141
j. Gümrük Müfettişleri ..................................................................... 141
k. Maliye Bakanlığı Başhukuk Müşavirliği, Muhakemat Genel
Müdürlüğü veya Temsilcisi ............................................................................. 142
l. Bakanlıklar ve Kamu Kuruluşları Müfettişleri .......................... 143
m. Rekabet Kurumu ......................................................................... 144
n. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Teftiş Kurulu ve Müfettişleri ....... 144
o. Seferberlik ve Savaş Halinde Mülki ve Askeri Makamlar ........ 145
p. Sermaye Piyasası Kurulu ............................................................. 145
r. Sıkıyönetim Komutanlıkları ......................................................... 145
s. Sigorta Denetleme Uzmanları ...................................................... 146
t. Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Amacıyla
Başbakanlık ve Denetim Elemanları .............................................................. 146
u. TC Merkez Bankası ...................................................................... 147
v. Vergi İncelemesi Amacıyla Maliye Bakanlığı, Hesap Uzmanları,
Vergi Denetmenleri, Maliye Müfettişleri, Gelirler Kontrolörleri, Bankalar
Yeminli Murakıpları,
Defterdarlıklar.................................................................................................. 149
y. Hazine Müsteşarlığı ...................................................................... 150
z. Sosyal Güvenlik Bakanlığı Teftiş Kurulu Müfettişleri .............. 151
2. Yabancı Devlet Birimlerine Bilgi/Belge Verilmesi ............................... 151
II. ÖZEL İLİŞKİLERDE /EŞİTLER ARASI İLİŞKİLERDE MÜŞTERİYE
İLİŞKİN BİLGİ/BELGE VERİLMESİ ......................................................... 151
1. Türk Medeni Kanunu Açısından ........................................................... 151
a. Mal Ortaklığı Hükümleri (MK m. 256) ..................................... 152
b. Ana veya Baba, Çocuk Hakkında (MK m. 336) ........................ 152
c. Vasi (MK m. 403).......................................................................... 153
d. Kayyım (MK m. 426, m. 427, m. 428) ........................................ 153
e. Yasal Danışman (MK m. 429) ..................................................... 153
viii
f. Kanuni Mirasçı (MK m. 495 – 499)............................................. 153
g. Vasiyeti Tenfiz Memuru (MK m. 515 – m. 517) ........................ 154
h. Tasfiye Memuru (MK m. 592) .................................................... 154
ı. İntifa Hakkı Sahipleri (MK m. 794) ............................................. 154
i. Hapis Hakkı Bulunanlar (MK m. 950) ........................................ 155
j. Rehin Hakkı Bulunanlar (MK m. 954) ........................................ 155
2. Borçlar Kanunu Açısından .................................................................... 155
a. Mümessil-Vekil (BK m. 32, BK m.386) ...................................... 155
b. Üçüncü Şahıs Lehine Borç Altına Girilmesi (BK m. 111) ......... 155
c. Müteselsil Borçlu (BK m. 141) .................................................... 155
d. Ortak Hesaplar (BK m. 148) ........................................................ 155
e. Bankadaki Alacak Kendisine Temlik Edilen Kişi (BK m. 162) 156
f. Kefil (BK m. 499) ........................................................................... 156
g. Adi Şirket Ortağı (BK m. 520) ..................................................... 156
3. Türk Ticaret Kanunu Açısından ........................................................... 156
a. Kollektif Şirkette Ortaklar (TTK m. 160 ve TTK m. 175) ........ 156
b. Kollektif Şirket ve Anonim Şirket
Tasfiye Memurları (TTK m. 219 ve TTK m. 446) ......................... 156
c. Komandite Ortaklar (TTK m. 256) ............................................. 157
d. Konzern .......................................................................................... 157
e. Due Diligence ................................................................................. 157
4. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ve İcra ve İflas Kanunu
Açısından ........................................................................................................... 157
a. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Açısından ...................... 157
b. İcra ve İflas Kanunu Açısından ................................................... 159
5. Bankacılık Kanunu Açısından ............................................................... 160
a. Kredi Kuruluşları ile Finansal Kuruluşların Kendi Aralarında
Doğrudan Bilgi Alışverişinde Bulunması ....................................................... 160
b. Destek Hizmeti Kuruluşları ile Bilgi ve Belge Alışverişinde
Bulunulması ...................................................................................................... 162
c. Kredi Kuruluşları ile Finansal Kuruluşların Kendi Aralarında
Kuracakları Şirketler Aracılığıyla Bilgi Alışverişinde Bulunması .............. 163
d. Karşılıksız Çek Keşide Eden Hesap Sahibinin Adresinin
Verilmesi ........................................................................................................... 163
ix
e. Bankaların Finansal Raporlarının Yayınlanması ...................... 165
f. Kamuyu Aydınlatma Yükümü Altında Açıklama Yapılması ... 165
6.Bilgi Edinme Kanunu Açısından ............................................................ 166

§ 7 İRADİ İstisna (= MÜŞTERİNİN/SIR SAHİBİNİN ONAYI) ............... .168

§ 8 ÜSTÜN YARAR /MENFAAT İSTİSNASI (= MÜŞTERİ SIRRININ
SAKLANMASINDAKİ YARARDAN DAHA ÜSTÜN BİR ÖZEL VEYA
KAMU YARARININ BULUNMASI) ............................................................ 174

BEŞİNCİ BÖLÜM
BANKALARIN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ İHLAL
ETMELERİNE BAĞLANABİLECEK HUKUKİ SONUÇLAR
(=MÜEYYİDE SORUNU)

§ 9 ÖZEL HUKUK AÇISINDAN ................................................................... 175
I.KİŞİLER HUKUKU AÇISINDAN SORUMLULUK ................................ 176
1.İhlalin Koşulları ....................................................................................... 177
A. Gizli / Özel Çevrenin Korunması ..................................................... 177
B. Hukuka Aykırılık .............................................................................. 177
C. Hukuka Aykırılığı Gideren Koşullar .............................................. 178
2.İhlale Bağlanan Hukuki Sonuçlar .......................................................... 179
II. Haksız Fiil Sorumluluğu (BK m. 41, 49) ................................................... 185
1. Haksız Fiilin Sorumluluğunun Koşulları .............................................. 186
2. İhlale Bağlanan Hukuki Sonuçlar ......................................................... 189
III. Sözleşmesel Sorumluluk (BK m. 96) ........................................................ 191
1. Sözleşmesel Sorumluluğun Koşulları .................................................... 193
2. İhlale Bağlanan Hukuki Sonuçlar ......................................................... 196
3. Gizlilik Sözleşmeleri ................................................................................ 201
IV. Sözleşmenin Haklı Sebeple Feshi ............................................................. 204
V. Sözleşme Öncesi / Sözleşmenin Sona Ermesinden Sonraki Sorumluluk 206
1.Sözleşme Öncesi Sorumluluk .................................................................. 206
2.Sözleşmenin Sona Ermesinden Sonraki Sorumluluk ........................... 209
x