tuj ve hemşin koyunlarında kalp ve koroner damarlar üzerine karşılaştırmalı makroanatomik ...

190 Pages·2015·8.31 MB·Turkish

T.C.
KAFKAS ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

TUJ VE HEMŞİN KOYUNLARINDA
KALP VE KORONER DAMARLAR ÜZERİNE
KARŞILAŞTIRMALI MAKROANATOMİK ARAŞTIRMALAR

(DOKTORA TEZİ)
Arş. Gör. İftar GÜRBÜZ

Danışman
Prof. Dr. Gürsoy AKSOY

ANATOMİ ANABİLİM DALI

2015-KARS
T.C.
KAFKAS ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

TUJ VE HEMŞİN KOYUNLARINDA
KALP VE KORONER DAMARLAR ÜZERİNE
KARŞILAŞTIRMALI MAKROANATOMİK ARAŞTIRMALAR

Arş. Gör. İftar GÜRBÜZ
Anatomi Anabilim Dalı
DOKTORA TEZİ

Danışman
Prof. Dr. Gürsoy AKSOY

Bu tez BAP tarafından 2013-VF-101 numaralı proje ile desteklenmiştir.

2015-KARS

ÖNSÖZ

Tüm memeli hayvanlarda yaşam için gerekli olan besin maddelerinin,
hormonların, oksijenin doku ve hücrelere ulaşması ve oluşan metabolizma
artıklarının ve karbondioksitin vücuttan uzaklaştırılması vasküler sistem ile sağlanır.
Vasküler sistem, kalp, kalpten organlara ve organlardan kalbe kan taşıyan damarlar
ile bu damarlarda dolaşan kandan oluşur. Kalp ve vasküler sistem üzerine yapılan
çalışmalarda, genetik ve çevre faktörü etkisi kaynaklı bu sistemde meydana gelen
rahatsızlıklar neticesinde bir artış söz konusudur. Gelişen teknolojiye paralel olarak
kalp ve vasküler sistem rahatsızlıkları kolay bir şekilde incelenebilmektedir. Fakat
öncelikle kalp ve vasküler sistem anatomisinin mükemmel bir şekilde bilinmesi
gerekir. Ayrıca, Tuj ve Hemşin koyunlarında kalp ve koroner damarların
makroanatomisi üzerine yapılan kaynak taramalarında detaylı ve yeterli sayıda
literatür bilgiye rastlanmamıştır. Yapılan çalışmalarda koyun kalbinin, insan kalbine
benzer anatomik özelliklerinden dolayı insan hekimliğinde yapılacak çalışmalara da
model oluşturabileceği düşünülmektedir. Bu maksatla Tuj ile Hemşin koyunlarının
kalplerinin üzerinde mevcut doktora tezi hazırlanarak bir anlam ve bilgi
bütünlüğünün elde edilmesi amaçlanmıştır.
Bu tezin hazırlanmasında ve doktora eğitimim boyunca bilimsel ve teknik
katkılarını esirgemeyen, değerli danışman hocam sayın Prof. Dr. Gürsoy AKSOY’a
teşekkür ederim. Doktora döneminde bilgi ve deneyimleri ile yol gösteren değerli
hocalarım Prof. Dr. Kadir ASLAN, Prof. Dr. Sami ÖZCAN, Prof. Dr. İsmet TAKCI,
Yrd. Doç. Dr. Yalçın AKBULUT, Yrd. Doç. Dr. Yasin DEMİRASLAN’a ve tez
aşamasında yardımlarını esirgemeyen değerli hocam sayın Doç. Dr. Ebru
KARADAĞ SARI’ya teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca maddi katkılarından dolayı
Kafkas Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü’ne (BAP) teşekkür
ederim.
Hayatımı birlikte paylaştığım, eğitim hayatımda ve yaşantımda bana her
zaman destek olan sevgili eşim Vet. Hek. Volkan GÜRBÜZ’e teşekkür ederim.
Ayrıca bugünlere gelmemde büyük pay sahibi olan annem Merdiyan YANIK ve
babam Bekir YANIK’a teşekkür ederim.
İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR I
TABLOLAR II
ÖZET IV
SUMMARY VI
1. GİRİŞ VE GENEL BİLGİLER 1
1.1. Hayvan türlerine göre kalbin anatomisi 1
1.1.1. Kalbin şekli 1
1.1.2. Kalbin göğüs boşluğundaki yeri 2
1.1.3. Kalbin pozisyonu 2
1.1.4. Kalbin göğüs boşluğu içindeki bağlantıları 3
1.1.5. Pericardium 3
1.1.5.1. Pericardium fibrosum 3
1.1.5.2. Pericardium serosum 4
1.2. Kalbin büyüklük ve ağırlığı 4
1.3. Kalbin yapısı ve genel görünüşü 7
1.3.1. Kalbin dış yüzü 7
1.3.2. Kalbin dış yüzü üzerindeki oluklar 7
1.3.2.1. Sulcus coronarius 8
1.3.2.2. Sulcus interventricularis paraconalis 8
1.3.2.3. Sulcus interventricularis subsinuosus 9
1.4. Kalbin iç yüzü 9
1.4.1. Atrium dextrum 10
1.4.2. Atrium sinistrum 12
1.4.3. Ventriculus dexter 13
1.4.4. Ventriculus sinister 17
1.5. Arteriae Coronaria 19
1.5.1. A. coronaria sinistra 21
1.5.1.1. R. circumflexus sinister 21
1.5.1.2. R. interventricularis subsinuosus 25
1.5.1.3. R. interventricularis paraconalis 26
1.5.2. A. coronaria dextra 27
1.6. Vv. Cordis 31
1.6.1. Sinus coronarius 31
1.6.1.1. V. cordis magna 32
1.6.1.2. V. cordis media 33
1.6.2. Vv. cordis dextrae 33
1.6.3. Vv. cordis minimae 34
1.7. Kalp Kas Köprüleri 34
2. MATERYAL VE METOT 37
2.1. Araç ve malzemeler 37
2.2. Metot 37
2.2.1. Kalp üzerine uygulanılan işlemler 38
3. BULGULAR 40
3.1. Kalp 40
3.2. Arteriae Coronaria 51
3.2.1. A. coronaria sinistra 52
3.2.1.1. R. circumflexus sinister 53
3.2.1.2. R. interventricularis subsinuosus 58
3.2.1.3. R. interventricularis paraconalis 59
3.2.2. A. coronaria dextra 62
3.3. Vv. cordis 69
3.3.1. Sinus coronarius 69
3.3.2. V. cordis magna 71
3.3.3. V. cordis media 78
3.3.4. Vv. cordis dextrae 81
3.3.5. Vv. cordis minimae 83
4. TARTIŞMA VE SONUÇ 84
KAYNAKLAR 108
EKLER 122
Tablolar 123
Resimler 130
ÖZGEÇMİŞ 176
I

KISALTMALAR

A: Arteriae SIA: Septum interatriale
AC: Apex cordis SIV: Septum interventriculare
ACD: A. coronaria dextra SIP: Sulcus interventricularis paraconalis
ACS: A. coronaria sinistra SIS: Sulcus interventricularis subsinuosus
AD: Atrium dextrum SinC: Sinus coronarius
AO: Aorta TP: Tr. pulmonalis
AS: Atrium sinistrum Tr: Truncus
CT: Chordae tendinea TSM: Trabecula septomarginalis
IAC: Incisura apicis cordis V: Vena
Lig: Ligament VAS: V. azygos sinistra
M: Musculus VCCa: V. cava caudalis
Mm: Musculi VCCr: V. cava cranialis
MP: Mm. pectinatii VCM: V. cordis media
MPM: M. papillaris magnus VCMag: V. cordis magna
MPP: Mm. papillares parvi VCS: V. circumflexus sinister
MPS: M. papillaris subatrialis VD: Ventriculus dexter
OAD: Ostium atrioventriculare dextrum VDVD: V. distalis ventriculi dextri
OAS: Ostium atrioventriculare sinistrum VIP: V. interventricularis paraconalis
R: Ramus VIS: V. interventricularis subsinuosus
RCD: R. circumflexus dexter VMVS: V. marginis ventricularis sinistri
RCS: R. circumflexus sinister VP: Vv. pulmonales
RIP: R. interventricularis paraconalis VS: Ventriculus sinister
RIS: R. interventricularis subsinuosus Vv: Venae
Rr: Rami YD: Yağ dokusu
SC: Sulcus coronarius
II

TABLOLAR
Sayfa No
Tablo 1 Bazı memelilerde kalbin ağırlıkları 6
Tablo 2 Tuj ve Hemşin koyunlarında r. interventricularis
paraconalis’in başlangıcından kalp kas köprüsü içine
girene kadar olan uzunluğu
60
Tablo 3 Tuj ve Hemşin koyunlarında r. interventricularis
paraconalis üzerinde bulunan kalp kas köprüsünün
uzunluğu
60
Tablo 4 Tuj koyununda a. coronaria dextra üzerinde bulunan kalp
kas köprülerinin uzunlukları 64
Tablo5 Hemşin koyununda a. coronaria dextra üzerinde bulunan
kalp kas köprüsünün uzunluğu 64
Tablo 6 Hemşin koyununda, incisura apicis cordis’te ve sulcus
interventricularis subsinuosus’ta v. cordis media üzerinde
bulunan kalp kas köprülerinin uzunlukları
79
Tablo 7 Tuj koyununda, v. distalis ventriculi dextri ve incisura
apicis cordis’te v. cordis media üzerinde bulunan kalp kas
köprülerinin uzunlukları
80
Tablo 8 Tuj ve Hemşin koyunlarında kalpten alınan bazı
makrometrik ölçülerin minimum/maksimum değerleri ile
ortalama değerleri
124
Tablo 9 Tuj ve Hemşin koyunlarında m. papillaris’lerin tepe
çıkıntı sayılarının ortalama değerleri ile
maksimum/minimum sayı değerleri
125
Tablo 10 Tuj ve Hemşin koyunlarında m. papillaris’lerden çıkan
chordae tendineae uzunluklarının maksimum/minimum
değerleri ile ortalama uzunluk değerleri
125
III

Tablo 11 Tuj ve Hemşin koyunlarında m. papillaris’lerden çıkan
chordae tendineae sayılarının maksimum/minimum
değerleri ile ortalama sayı değerleri
126
Tablo 12 Tuj ve Hemşin koyunlarında m. papillaris’lerden çıkan
toplam chordae tendineae sayıları 127
Tablo 13 Tuj ve Hemşin koyunu kalplerinden ölçülen makrometrik
verilerin korelasyon değerleri 128
Tablo 14 Tuj ve Hemşin koyunu kalplerinden ölçülen makrometrik
verilerin korelasyon değerleri 129