The Schoenberg Phenomenon: Twelve-tone Music and its Absolute Alienation

161 Pages·2017·13.1 MB·English

SOSYAL BİLİMLER
SOSYAL BİLİMLER
Bu Sayının Hakemleri
Prof. Dr. Bülent Gözkan Mimar Sinan G.S.Ü. Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Kaan Ökten Mimar Sinan G.S.Ü. Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Nazile Kalaycı Hacettepe Üniversitesi Felsefe Bölümü
Doç. Dr. Kurtul Gülenç Mimar Sinan G.S.Ü. Felsefe Bölümü
Doç. Dr. Lewis Johnson Bağımsız Araştırmacı
Doç. Dr. Matthew Gumpert Boğaziçi Üniversitesi Batı Dilleri ve Edebiyatı Bölümü
Doç. Dr. Metin Bal Dokuz Eylül Üniversitesi Felsefe Bölümü
Yrd. Doç. Dr. Ayşe Hazar Köksal Özyeğin Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi
Yrd. Doç. Dr. Berna Yıldırım Sakarya Üniversitesi Felsefe Bölümü
Yrd. Doç. Dr. Çiğdem Yazıcı Üsküdar Üniversitesi Felsefe Bölümü
Yrd. Doç. Dr. Cem Doğan Yaşat Mimar Sinan G.S.Ü. Sosyoloji Bölümü
Yrd. Doç. Dr. Emre Şan İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Felsefe Bölümü
Yrd. Doç. Dr. Eser Selen Kadir Has Üniversitesi İletişim Tasarım Bölümü
Yrd. Doç. Dr. Esin Berktaş Beykent Üniversitesi Sinema Televizyon (Türkçe) Bölümü
Yrd. Doç. Dr. Güçlü Ateşoğlu Mimar Sinan G.S.Ü. Felsefe Bölümü
Yrd. Doç. Dr. Hakan Topal SUNY Purchase College Yeni Medya Bölümü
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Şiray Mimar Sinan G.S.Ü. Felsefe Bölümü
Yrd. Doç. Dr. Özge Ejder Mimar Sinan G.S.Ü. Felsefe Bölümü
Yrd. Doç. Dr. Senem Kurtar Ankara Üniversitesi D.T.C.F. Felsefe Bölümü
Yrd. Doç. Dr. Şefik Özcan Mardin Artuklu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi
Dr. Bülent Eken Kadir Has Üniversitesi İletişim Tasarım Bölümü
Dr. Ceyda Karamürsel SOAS Tarih Bölümü
Dr. Kaan Özkan The University of Sheffield Felsefe Bölümü
Dr. Zeynep Talay Koç Üniversitesi Felsefe Bölümü
Öğr. Gör. Dr. Refik Güremen Mimar Sinan G.S.Ü. Felsefe Bölümü
Sosyal Bilimler
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ
Sayı 14 / Güz 2016
SOSYAL BİLİMLER
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
Sayı: 14, Güz 2016
Yılda iki kez yayınlanır. Yerel süreli yayındır.
Hakemli dergidir.
ISSN 1309-4815
Kod: MSGSÜ-SBE-016-12-D
2
Sahibi: Sosyal Bilimler Enstitüsü adına
Prof. Dr. Firdevs Gümüşoğlu
Müdür
Yayın Kurulu
Prof. Dr. Firdevs Gümüşoğlu
Prof. Dr. Handan İnci
Doç. Dr. Şükrü Aslan
Yrd. Doç. Dr. Doğan Yaşat
Yrd. Doç. Dr. E. Osman Erden
Yrd. Doç. Dr. Esma İgüs
Yrd. Doç. Dr. Ferit Baz
Yrd. Doç. Dr. Kenan Eren
Yrd. Doç. Dr. Özge Ejder
Yrd. Doç. Dr. Serap Alper
Arş. Gör. Nihan Tahtaişleyen
Editör: Doç. Dr. Şükrü Aslan
Bu sayının editörü Yrd. Doç. Dr. Özge Ejder
Sekreterya: Canan Poyraz
Grafik Uygulama: Nadir Geçeroğlu
Aralık 2016, 500 adet basılmıştır.
Baskı: MSGSÜ Matbaası, Bomonti
Makalelerin sorumluluğu yazarlara aittir.
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Cumhuriyet Mah. Silahşör Cad. No: 71 Bomonti-Şişli/İstanbul
Tel: [phone]
e-posta: [email protected], [email protected]
İçindekiler
Sunuş 7
Özge Ejder
Thomas Aquinas’ta Sanat: Güzel ve İyi 9
Hanife Ölmez
Locales of Art: Synaesthesia and the Interruptions of Orientational Aesthetics 25
Lewis Johnson
Kant Estetiğinde Güzellik Yargılarının Evrensel Geçerliliği 39
Cansu Yüksel
Sanat Yapıtının Fenomenolojisi 49
Emre Şan
Hegel Estetiğinin Modern Heykeldeki Yeri 641
Murat M. Türkmen
The Schoenberg Phenomenon: Twelve-tone Music and its Absolute Alieanation 75
Kıvılcım Yıldız Şenürkmez
Robert Musil’in Etik ve Estetik Anlayışı: Bir Yazma ve Yaşama Biçimi Olarak
Denemecilik 84
Zeynep Talay
Soyut Sanata Fenomenolojik Bir Yaklaşım 97
Pelin Dilara Çolak
Ranciére’de Siyasi Olanın ‘Estetik’ Boyutu: “Siyaset Üzerine On Tez” ve ‘Duyumsanır
Olanın Paylaşımı’ 108
İmge Oranlı
Like Apples and Oranges: A Quinean Reading of Cézanne’s Pommes et oranges
(Or, A Proposal for the Founding of Departments of Incomparable Literature) 117
Matthew Gumpert
Günümüz Sanatında Çağdaşlık Politikası 135
Başak Şiray
Construction of a Historical Aesthetics and Consciousness: The Historical Novel of John
Galt, 1779-1839 144
Özlem Çaykent

7
Sunuş
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi’nin bu sayısı “Sa-
nat ve Felsefe” temasına ayrılmıştır. Bu sayıda bu tema üzerinden gerçekleştirilmeye çalışılanın,
felsefe disiplininin gerek sosyal bilimlerin diğer alanlarıyla ilişkisini gerekse de disiplinin için-
den felsefenin çeşitli alanları ve tarzları ile ilişkisini ihtiyatlı bir mesafeden sorgulamak olduğu
söylenebilir. Bu türden bir sorgulama için sanat elverişli bir ortak zemin olarak belirmiştir. Bu,
felsefenin kendisine nesne aldığı konular arasında sanatın görece ayrıcalıklı bir yeri olması se-
bebiyledir. Tarihsel olarak birbirinin yerine kullanılagelen sanat felsefesi ve estetik hem alanın
kendisinde hem de ilişkide ele alınan konular bakımından bu aynılaşmaya direnen, izin veren
dinamikleri de sorunsallaştırmaktadır. Daha açık bir deyişle, felsefenin bir alt disiplini olarak
“Estetik”te sanat nesnesini zorunlu olarak içermeyen taraflar olduğu gibi “Sanat Felsefesi”nin de
“Estetik” tarafından belirlenen kavram, yaklaşım ve yöntemleri aşan tarafları vardır. 20. yy.’ın,
giderek profesyonelleşmesi ve teknik bir hal alan felsefe yapma tavrını egemen ve görünür kıl-
mış olduğu gerçeğini de dikkate aldığımızda, sanatı ilgilendiren konuların, felsefenin “Estetik”
de dahil olmak üzere, her alt disiplininde kendini hissettiren yöntem, dil, mantık ve bilimsellik
talepleri söz konusu olduğunda çepere itildiğini iddia edebiliriz. Bu çeperde yer alma hali ken-
diliğinden sınırları yoklamayı gerekli kılmaktadır. Felsefe ve sanat ilişkisi tam da bu bakımdan
gerek felsefenin sınırlarını gerekse de bu sınırları sosyal bilimlerin diğer disiplinlerinin ihlaline
açan sanatın sınırlarını sorgulanır kılmaktadır.
Bu sayıda yer alan makaleler çoğunlukla yukarıda değinilen çerçeveye yerleştirilerek oku-
nabilir. Felsefe tarihinin “Sanat Felsefesi” ve “Estetik” alanına giren kanonik metinlerinin ele
alındığı makaleler Thomas Aquinas, Kant, Hegel gibi filozoflar tarafından bu alanların nasıl ku-
rulduğu ve sistematik felsefe anlayışıyla nasıl işletildiğini örnekler niteliktedir. Çağdaş felsefe
tarihi ise Husserl, Heidegger, Sartre, Ranciére gibi filozoflar üzerinden, sanatın felsefi yönteme
dair eleştirel bir tavrı nasıl mümkün kıldığının öne çıkarıldığı makalelerde taranmaktadır. Bu
felsefi incelemelerin etrafında felsefenin kavram ve sorunsalları farklı disiplinlerdeki tezahürleri
açısından da değerlendirilmektedir.

Özge Ejder
8
9
Thomas Aquinas’ta Sanat:
Güzel ve İyi*
Hanife ÖLMEZ1
Özet
Estetik deneyimin nesnesi olan “Güzellik” ya da Latince söylenişiyle pulchritudo Thomas Aqu-
inas tarafından kesin bir biçimde tanımlanır. Ona göre güzelliği meydana getiren üç koşul vardır
ve bu koşullardan birinin bile eksikliği o şeyin çirkin olmasına yetecektir. Thomas Aquinas’ın
integritas, proportio ve claritas olarak belirlediği bu koşullara yakından baktığımızda, aslında
hepsinin hem formel olana hem de tözsel olana yönelik ikili bir yapısı olduğunu fark ederiz.
Onun metinlerinde bu üç koşulun ancak biçimsel ve tinsel düzeylerde kendini gerçekleştirmesi
ile güzelliğin zemininin sağlanabileceği görülür. Öte yandan “Güzellik”in, “İyi” yani bonum ile
kurduğu ilişkiye bakıldığında bu iki kavramın Thomas Aquinas için özdeş olduğu anlaşılır. “Gü-
zel”, “İyi” ve “Doğru” arasında tesis edilen bu birliğin temelinde her şeyin ondan türediği Tanrı
vardır. Bununla birlikte Thomas Aquinas’daki, formun her zaman madde ile bağlantı içinde bu-
lunması düşüncesi Aristotelesçi anlayışın devamıdır. Çünkü hem Aristoteles hem de Aquinas
için form maddenin yardımı olmaksızın çeşitli bireyleri açıklayamaz. Aquinas’a göre bireyleş-
menin ilkesi (individuationis principium), materia signata adını verdiği maddedir. Bir sanatçının
zihninde, üreteceği nesnenin ideası imge olarak bulunur ve o sanatçı bu imgeyi tözüne uygun bir
biçimde ilineksel olarak düzenlediğinde madde ile formun sentezini ortaya koyar.

Anahtar Kelimeler: Thomas Aquinas, Sanat, Güzel, İyi, Estetik.
Art in Thomas Aquinas: The Beautiful and the Good
Abstract
Beauty, or in its Latin version, pulchritudo, as the object of the aesthetic experience is defined
precisely by Aquinas. According to him there are three conditions which constitute Beauty, and
even if only one is missing, that would be enough for ugliness of the object. If we look closely into
these conditions determined by Aquinas as integritas, proportio and claritas we notice that all
of them in fact have a dual structure directed towards both the formal and the substantial. In his
texts we see that the basis of beauty is established only through the self-realization of these three
conditions in formal and spiritual levels. On the other hand if we consider the relationship Beauty
has with Good, i.e. bonum, we note that both of these two concepts are the same for Aquinas. On
the basis of this unity established among Beautiful, Good and True, there is God from which eve-
rything is derived. Besides, the view that form is always related to matter in Aquinas comes from
the Aristotelian thought. Because for Aristotle, as well as for Aquinas, form cannot explain diverse
* Yazar, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde tamamlanan “Les Concepts Du Beau Et Du Bien Dans L’Esthétique De
Thomas D’Aquin” başlıklı yüksek lisans tezinin danışmanı Prof. Dr. M. Türker Armaner’e, tezin makaleye dönüşmesindeki desteklerinden
ötürü teşekkür eder.
1 Paris 1 Pantheon-Sorbonne Üniversitesi Felsefe Bölümü Doktora Öğrencisi, [email protected]