“tema” lı hayatlar sosyolojisi (türkiye'de tüketim toplumunun tezahürlerini anlamak)

167 Pages·2014·5.95 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
SOSYOLOJİ ANABİLİM DALI

“TEMA” LI HAYATLAR SOSYOLOJİSİ
(TÜRKİYE’DE TÜKETİM TOPLUMUNUN
TEZAHÜRLERİNİ ANLAMAK)

Musa ARI

YÜKSEK LİSANS TEZİ
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali AYDEMİR

Konya-2014
II

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

BİLİMSEL ETİK SAYFASI

Bu tezi proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel
etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik
davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu ve ayrıca tez
yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden
yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

Musa ARI
III

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU

Musa ARI tarafından hazırlanan “TEMA”LI HAYATLAR SOSYOLOJİSİ
(TÜRKİYE’DE TÜKETİM TOPLUMUNUN TEZAHÜRLERİNİ ANLAMAK)
başlıklı bu çalışma 11/06/2014 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oy
birliği/ oy çokluğu ile başarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak
kabul edilmiştir.

Prof.Dr. Köksal ALVER Başkan İmza

Doç.Dr. Ertan ÖZENSEL Üye İmza

Yrd. Doç.Dr. M.Ali AYDEMİR Üye İmza
IV

ÖNSÖZ
Tüketim günümüz toplumlarının gündelik hayatında çok farklı anlamlar
taşımaktadır. Bu yüzden tüketim konusuyla ilgili iktisattan ilahiyata; gazetecilikten
hukuka kadar çok farklı alanlarda çalışmalar bulunmaktadır. Bu çalışma temelde
konunun sosyolojik boyutuna eğilmektedir. Ancak bu yapılırken, diğer çalışmalardan
farklı olarak; kimi zaman konunun iktisadi yönlerine de atıfta bulunulmuştur. Bazı
durumlarda ise özellikle profesyonel meslek hayatımın da etkisiyle ilgili olduğu
konuyla ilişkili bazı hukuki atıflarda bulunulmuştur.
Ayrıca tezin özel olarak ilgilendiği konu tüketim toplumunda
tematikleşmedir. Avrupa ve Batı ülkeleri ile karşılaştırıldığında Türkiye için yeni
sayılabilecek tematikleşme tüketim pratiklerinin gerçekleşmesinde önemli işlevlere
sahiptir. Tezde temel olarak savunulan konu tematikleşmenin de tüketim
kapitalizminin görünümlerinden biri olduğudur. Çalışma alanı özellikle Türkiye’den
örneklerle sınırlıdır. Seçilen örneklerin hayatın çeşitli boyutlarını kapsaması
hedeflenmiştir.
Bu çalışmada özellikle danışmanlığımı üstlenen değerli hocam Yrd. Doç. Dr.
M. Ali Aydemir’e sonsuz teşekkür borçluyum. Ayrıca Selçuk Üniversitesi Sosyoloji
bölümünün derslerine katılıp öğrencileri olmaktan büyük zevk aldığım hocalarım
Prof. Dr. Abdullah Topçuoğlu’na, Prof. Dr. Yasin Aktay’a, Prof. Dr. Mustafa
Aydın’a, Prof. Dr. Ramazan Yelken’e, Prof. Dr. Köksal Alver’e ve bölümün diğer
tüm hocalarına teşekkürlerimi sunarım.
V

İÇİNDEKİLER
BİLİMSEL ETİK SAYFASI ............................................................................................... II
YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU ...................................................................... III
ÖNSÖZ .............................................................................................................................IV
İÇİNDEKİLER ................................................................................................................... V
ÖZET .............................................................................................................................. VII
SUMMARY ................................................................................................................... VIII
ŞEKİLLER LİSTESİ .........................................................................................................IX
GİRİŞ .................................................................................................................................. 1
BÖLÜM 1: TÜKETİM KAPİTALİZMİNE GEÇİŞ AŞAMALARI ...................................... 3
1.1. TÜKETİME GENEL BİR BAKIŞ ............................................................................. 3
1.2. TİCARET KAPİTALİZMİ ........................................................................................ 5
1.3. ÜRETİM KAPİTALİZMİ ......................................................................................... 8
1.4. TÜKETİM KAPİTALİZMİ ..................................................................................... 13
BÖLÜM 2: KAVRAMSAL ÇERÇEVE ............................................................................. 19
2.1. MODERNİZM-POSTMODERNİZM ...................................................................... 19
2.2. TÜKETİM TOPLUMU ........................................................................................... 21
2.3. TÜKETİM KÜLTÜRÜ ........................................................................................... 24
BÖLÜM 3: TÜKETİM KÜLTÜRÜNE YÖN VERENLER ................................................ 27
3.1. KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI ............................................................................... 27
3.2. REKLAM ............................................................................................................... 35
3.3. İMAJ ....................................................................................................................... 47
3.4. HAYAT TARZI ...................................................................................................... 48
3.5. MODA .................................................................................................................... 50
3.6. SEMBOLİZM ......................................................................................................... 53
3.7. EPİKÜRİZM ........................................................................................................... 54
3.8. NARSİSİZM ........................................................................................................... 56
3.9. BİREYSELLEŞME ................................................................................................. 59
3.10. STATÜ ARAYIŞI ................................................................................................. 63
3.11. YENİ TÜKETİM ARAÇLARI .............................................................................. 67
3.12. TÜKETİMİN KUTSALINDAN KUTSALIN TÜKETİMİNE................................ 72
BÖLÜM 4: TÜKETİM KAPİTALİZMİNDE TEMATİKLEŞ/TİR/ME .............................. 79
4.1. TEMA, KONSEPT VE TÜKETİM KÜLTÜRÜ İLİŞKİSİ ....................................... 79
4.2. TEMATİKLEŞMENİN GÖRÜNÜMLERİ .............................................................. 84
4.2.1. TEMALI MEKAN ÖRNEKLERİ ..................................................................... 84
VI

4.2.1.1. TEMATİK OTELLER .............................................................................. 84
4.1.2.2. TEMATİK PARKLAR .............................................................................. 95
4.2.2.3. TEMATİK ALIŞVERİŞ MERKEZİ ......................................................... 103
4.2.2.4. KONSEPT YAŞAM ALANLARI ............................................................ 105
4.2.2.5. YAVAŞ ŞEHİR KONSEPTİ .................................................................... 107
4.2.2.6. OLD TOWN/CITY KONSEPTİ............................................................... 108
4.2.2.7. AVRUPA KÜLTÜR BAŞKENTİ KONSEPTİ ......................................... 110
4.2.2.8. RAMAZAN KONSEPTİ ......................................................................... 111
4.2.2.9. YILBAŞI KONSEPTİ .............................................................................. 115
4.2.2.10. KONSEPT SATIŞ MEKANI ÖRNEĞİ .................................................. 116
4.2.2. GÜNDELİK HAYATTA TEMATİKLEŞME ÖRNEKLERİ .......................... 116
4.2.2.1. TEMALI DOĞUM GÜNÜ PARTİLERİ .................................................. 117
4.2.2.2. TEMALI DÜĞÜN ................................................................................... 119
4.2.2.3. TEMALI KAHVALTI VE YEMEKLER ................................................. 120
4.2.2.4. TEMALI EVLER..................................................................................... 122
4.2.2.5. TEMALI MOBİLYALAR ....................................................................... 125
4.2.2.6. TEMALI GÜNLÜK EŞYALAR .............................................................. 126
4.2.2.7. BEST SELLER KİTAP KONSEPTİ ........................................................ 130
4.2.2.8. GİYİM TARZI VE KONSEPT ................................................................ 130
SONUÇ ........................................................................................................................... 136
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Adı Soyadı Musa ARI
Numarası 084205001002
n
i Ana Bilim / Bilim Dalı Sosyoloji
n
i
c
n Programı Tezli Yüksek Lisans X Doktora
e
r
ğ Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali AYDEMİR
Ö
Tezin Adı “TTOEPMLUAM”LUI NHUANY TAETZLAAHR ÜSROLSEYROİLNOİ JAİSNİL (ATMÜRAKKİ)Y E’DE TÜKETİM

ÖZET

Bu tezin amacı, istekleri ihtiyaç haline getiren ve her bireyde farklıymışçasına aynı
isteklerin yaratılması sürecine ilişkin tüketim toplumu tartışmalarına bir katkıda
bulunmaktır. Bu minvalde özel olarak; Türkiye’de son zamanlarda görülmeye
başlanan tematik eğlence, tematik alışveriş mekanları, konsept yaşam alanları,
gündelik hayatta tematikleşme örnekleri verilmektedir. Günümüz toplumlarında belli
bir tema etrafında şekillenen tüketim pratiklerinin Türkiye’de aldığı durum üzerinde
durulmaktadır. Tez nihai olarak tematikleşmenin kapitalist tüketim pratiklerinde
tüketiciyi tüketmeye yönelten ayartıcı bir rol üstlendiğini savunmakta ve konunun
Türkiye özelinde aldığı şekil üzerinde durmaktadır.
VIII

T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Adı Soyadı Musa ARI
Numarası 084205001002
n
i Ana Bilim / Bilim Dalı Sosyoloji
n
i
c
n Programı Tezli Yüksek Lisans X Doktora
e
r
ğ Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali AYDEMİR
Ö
Tezin İngilizce Adı TMhaen iSfoesctiaotlioognys oinf TThuerkmeeyd) Lives (Understanding Consumer Society’s

SUMMARY

The aim of this study is to make a contribution to the arguments about the consumer
society which is the process of converting wants into needs and creating the same
wants for all individuals as if they are unique to them. In this regard, some
examples will be introduced especially about thematic entertainment, shopping
centers, concept life spheres, thematization of daily life which are available in
Turkey lately. The current situation of the consuming experiences in Turkey which
are shaped around a definite thema in contemporary societies are going to be
emphasized. Finally, the study claims that thematizations play a manipulating role
which leads consumers to consume in capitalist consumption practices and relates
with the subject in the scope of Turkey.
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil - 1: 2013 yılında Osmaniye Belediyesi tarafından Sevgililer Günü mesajı olarak
halka sunulan afiş ................................................................................................... 75
Şekil-2: Antalya Belek Titanik Otel ........................................................................ 86
Şekil- 3: Otel Topkapı Palas Antalya ...................................................................... 87
Şekil-4: Otel Venezia Palace Antalya ..................................................................... 88
Şekil- 5: Otel Kremlin Palace Antalya .................................................................... 89
Şekil- 6: Otel Concorde Antalya ............................................................................. 90
Şekil- 7: Mini fuar otel İzmir .................................................................................. 91
Şekil- 8: Jazz Hotel İstanbul ................................................................................... 92
Şekil- 9: Kadir yörük ağaç evleri Olimpos Antalya ................................................. 93
Şekil- 10: Kapadokya yöresinde bulunan Elkep Evi ................................................ 94
Şekil- 11: Vialand İstanbul ..................................................................................... 96
Şekil- 12: Jurrasic Land .......................................................................................... 97
Şekil- 13: İstanbul Akvaryum ................................................................................. 98
Şekil- 14: İstanbul Miniatürk .................................................................................. 99
Şekil- 15: İstanbul Dolphinarium .......................................................................... 100
Şekil-16: Kadıköy Göztepe Parkı.......................................................................... 101
Şekil-17: Atatürk Arboretumu İstanbul ................................................................. 102
Şekil- 18: Uzay Temalı Alışveriş Merkezi İstanbul ............................................... 103
Şekil- 19: Açık Hava Konseptli Alışveriş Merkezi İstanbul .................................. 104
Şekil- 20: Konsept yaşam alanı ............................................................................. 105
Şekil- 21: Yatay konseptli oteller .......................................................................... 106
Şekil- 22: Yavaş Şehir Olarak Kabul Edilen Seferihisar ........................................ 107
X

Şekil- 23: Yavaş şehir olarak kabul edilen Gökçeada ............................................ 108
Şekil- 24: Ankara Altındağ Hamamönü ................................................................ 109
Şekil- 25: Ankara Altındağ Hamamönü Eski ve Yeni Hali .................................... 110
Şekil- 26: İstanbul Avrupa Kültür Başkenti Tanıtımlarında Kullanılan Fotoğraflardan
Biri ....................................................................................................................... 111
Şekil- 27: Bir Otelde Düzenlenen Ramazan Konseptli Eğlence ............................. 112
Şekil- 28: Bir Restoranın Ramazan Konsepti Reklamı .......................................... 112
Şekil- 29: Ramazan Konsepti Meddah Gösterisi Afişi .......................................... 113
Şekil-30: Ramazan Konseptli AVM ..................................................................... 113
Şekil- 31: Bir Otelde Ramazan Konseptini Gösteren Reklam Afişi ....................... 114
Şekil- 32: Ramazan Konseptli Parti ...................................................................... 114
Şekil- 33: Yılbaşı konseptli eğlence ve parti ......................................................... 115
Şekil- 34: Çiğköfte satış mekanı konsepti ............................................................. 116
Şekil- 35: Prenses temalı doğum günü partisi ....................................................... 117
Şekil- 36: Baykuş temalı doğum günü partisi ........................................................ 118
Şekil- 37: Denizci temalı doğum günü partisi ....................................................... 118
Şekil- 38: Deniz konseptli düğün .......................................................................... 119
Şekil- 39: Bayram Kahvaltısında Geri Dönüşüm Konsepti .................................... 120
Şekil- 40: Tematik Masa Sunumu Haberinin Verildiği Fotoğraf ........................... 121
Şekil-41: Renk Temalı Evler ................................................................................ 122
Şekil-42: Deniz Temalı Ev ................................................................................... 123
Şekil-43: Kır Temalı Mutfak ................................................................................ 124
Şekil- 44: Bahar Temalı Mobilyalar ...................................................................... 125
Şekil- 45: Safari Temalı Mobilyalar ...................................................................... 125