teknoloji geliştirme bölgelerinde vergi teşvikleri ve ar-ge faaliyetlerinin muhasebeleştirilmesi

148 Pages·2007·0.68 MB·Turkish

T.C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
MUHASEBE-FİNANSMAN BİLİM DALI

TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE VERGİ
TEŞVİKLERİ VE AR-GE FAALİYETLERİNİN
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Yüksek Lisans Tezi

Hakan HERSEK

İstanbul, 2007
T.C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
MUHASEBE-FİNANSMAN BİLİM DALI

TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE VERGİ
TEŞVİKLERİ VE AR-GE FAALİYETLERİNİN
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Yüksek Lisans Tezi

Hakan HERSEK
Danışman: Doç. Dr. Cemal ÇAKICI

İstanbul, 2007

ÖNSÖZ
Bir ülkede ekonomik gelişme ve kalkınmayı ve sürdürülebilir büyümeyi sağlamak
için teknoloji-yoğun sektörlere ağırlık vermek, bunun için de ar-ge faaliyetlerine yapılan
harcamaların payını arttırmak gerekmektedir. Türkiye’de ar-ge faaliyetlerine yapılan
harcamaları arttırmak ve üniversite-sanayi işbirliğini sağlayarak teknolojik gelişmeyi
hızlandırmak için teknoloji geliştirme bölgeleri kurulmasına karar verilmiştir. Teknoloji
geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin yararlandığı vergi teşvikleri ve bu
mükelleflerin bölgede gerçekleştirdikleri araştırma-geliştirme faaliyetlerinin
muhasebeleştirilmesi bu tezin konusunu oluşturmaktadır. Çalışmada teknoloji geliştirme
bölgesinde faaliyette bulunan yönetici şirketlere, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine
ve ar-ge, yazılım ve araştırma personeline sağlanan vergi teşvikleri ayrıntılı biçimde
incelenmiştir. Teknoloji geliştirme bölgesinde bulunan bir firmanın muhasebe uygulamaları
sunularak, araştırma-geliştirme faaliyetlerinin nasıl muhasebeleştirildiği açıklanmıştır. Bu
çalışmanın tamamlanmasında desteğini esirgemeyen değerli hocam Doç. Dr. Cemal
Çakıcı’ya ve katkıda bulunan herkese çok teşekkür ederim.
İÇİNDEKİLER

Tablo Listesi.......................................................................................................................i
Kısaltmalar.........................................................................................................................ii
GİRİŞ.................................................................................................................................1
1.TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNE GENEL BAKIŞ.....................................4
1.1.TANIMLAR.............................................................................................................4
1.1.1.Bilim Parkı.........................................................................................................4
1.1.2.Araştırma Parkı..................................................................................................5
1.1.3.Yenilik Merkezi.................................................................................................6
1.1.4.İlk Gelişim Merkezi (İnkübatör).........................................................................6
1.1.5.Teknoloji Parkı..................................................................................................6
1.1.6.Teknoloji Geliştirme Merkezi............................................................................7
1.1.7.Teknokent (Teknopol/Teknopolis).....................................................................7
1.1.8.Teknoloji Geliştirme Bölgesi.............................................................................8
1.2.TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ UYGULAMALARININ ORTAK
ÖZELLİKLERİ..............................................................................................................8
1.3.TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNİN DOĞUŞ NEDENLERİ VE
GELİŞİMİ......................................................................................................................9
1.4.TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNİN SAĞLADIĞI YARARLAR.........12
1.4.1.Girişimcilere Sağladığı Yararlar.......................................................................12
1.4.2.Akademik Birimlere Sağladığı Yararlar...........................................................14
1.4.3.Yerel Ekonomiye Sağladığı Yararlar................................................................14
1.4.4.Ülke Ekonomisine Sağladığı Yararlar..............................................................15
1.5. DÜNYADAKİ UYGULAMALAR........................................................................16
1.5.1.Avrupa’daki Uygulamalar................................................................................16
1.5.1.1.İngiltere.....................................................................................................16
1.5.1.2.Fransa.......................................................................................................18
1.5.1.3.İtalya.........................................................................................................18
1.5.2.Kuzey Amerika’daki Uygulamalar...................................................................19
1.5.3.Asya’daki Uygulamalar....................................................................................21
1.5.3.1.Çin............................................................................................................21
1.5.3.2.Güney Kore...............................................................................................22
1.5.3.3.Hindistan...................................................................................................24
1.6.ULUSLARARASI TEKNOPARK KURULUŞLARI .............................................25
1.6.1.International Association of Science Parks (IASP)...........................................25
1.6.2.Association of University Research Parks (AURP) ..........................................25
1.6.3.European Business and Innovation Centre (EBN)............................................26
2.TÜRKİYE’DE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ UYGULAMASI................27
2.1.KURULUŞ AMAÇLARI.......................................................................................27
2.2.YASAL DÜZENLEMELER...................................................................................28
2.2.1.Kuruluş İşlemleri.............................................................................................29
2.2.2.Yönetici Şirketler.............................................................................................31
i
2.2.3.Bölgede İstihdam Edilecek Personel.................................................................35
2.2.4.Bölgenin Denetimi...........................................................................................36
2.3.FAALİYETTE BULUNAN TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ................37
2.3.1.ODTÜ Teknokent Teknoloji Geliştirme Bölgesi ..............................................39
2.3.2.Ankara Teknoloji Geliştirme Bölgesi...............................................................40
2.3.3.Tübitak Marmara Araştırma Merkezi Teknoparkı.............................................41
2.3.4.Hacettepe Üniversitesi Teknoloji Geliştirme Bölgesi........................................43
3.TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE VERGİ TEŞVİKLERİ.......................45
3.1.YAZILIM VE AR-GE’YE DAYALI ÜRETİM FAALİYETLERİNDEN ELDE
EDİLEN KAZANÇLARA İLİŞKİN İSTİSNA.............................................................46
3.1.1.İstisna Kapsamına Giren Faaliyetler.................................................................46
3.1.2.Bölgede Faaliyete Geçilmeden Önce Başlatılmış Projelerden Sağlanan
Kazançların İstisna Kapsamındaki Durumu..............................................................48
3.1.3.İstisnaTutarının Tespiti....................................................................................48
3.1.3.1.Bölgedeki Diğer Faaliyetlerden Sağlanan Kazançların İstisna Karşısındaki
Durumu................................................................................................................48
3.1.3.2.Ortak Genel Giderler ve Amortismanların Dağıtımı ..................................49
3.1.4.İstisna Uygulamasında Süre.............................................................................50
3.1.5.Geçici Vergi Uygulaması.................................................................................50
3.1.6.İstisna Kazançların Dağıtımı Halinde Stopaj....................................................50
3.1.7.Muhasebe Kayıtları..........................................................................................50
3.1.8.İstisna Kazancın Beyannamede Gösterilmesi ...................................................51
3.2.BÖLGEDE ÇALIŞAN PERSONELİN ÜCRETLERİNDE İSTİSNA
UYGULAMASI...........................................................................................................51
3.2.1.İstisna Kapsamına Giren Personel....................................................................51
3.2.2.Bölge İçinde ve Dışında Çalıştırılan Personelin Ücretleri.................................52
3.2.3.Ücret İstisnası Uygulamasında Süre.................................................................53
3.2.4.Ücretlerde İstisna Uygulaması ile İlgili Diğer Hususlar....................................53
3.2.5.Ücretlerde İstisna Uygulaması İle İlgili Maliye Bakanlığı Özelgeleri...............55
3.2.5.1.Bölge İçinde ve Dışında Çalışan Personelin İstisnadan Yararlanma Durumu
.............................................................................................................................55
3.2.5.2.Bölgede Çalışan Personelin Özel Gider İndiriminden Yararlanıp
Yararlanamayacağı Hakkında Özelge....................................................................57
3.2.5.3.2005 Yılında Bölge Dışında Çalışan Personelin 2006 Yılında Bölgede
Çalışmaya Başlaması Halinde Özel Gider İndiriminden Nasıl Yararlanacağı
Hakkında Özelge..................................................................................................59
3.3.YÖNETİCİ ŞİRKETLERİN YARARLANDIĞI VERGİ TEŞVİKLERİ.................62
3.3.1.5035 Sayılı Kanun İle Yapılan Düzenlemeler...................................................62
3.3.2.İstisna Kapsamına Giren Kazançlar..................................................................63
3.3.3.İstisna Tutarının Tespiti...................................................................................63
3.3.4.Bölgedeki Diğer Faaliyetlerden Sağlanan Kazançların İstisna Karşısındaki
Durumu....................................................................................................................64
3.3.5.İstisna Uygulamasında Süre.............................................................................64
3.3.6.İstisna Kapsamındaki Kazançların Dağıtılması.................................................64
ii
3.3.7.Muhasebe Kayıtları..........................................................................................64
3.3.8.İstisna Kazancın Beyannamede Gösterilmesi ...................................................65
3.4.TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE KDV İSTİSNASI........................65
3.4.1.5035 Sayılı Kanunla Yapılan Yasal Düzenleme...............................................65
3.4.2.İstisna Uygulamasında Süre.............................................................................66
3.4.3.İstisna Uygulamasının Kapsamı.......................................................................66
3.4.4.İstisnanın Mahiyeti...........................................................................................67
3.4.5.2003 Yılında Yapılan İndirimli Orana Tabi İşlemlerin Durumu........................68
3.4.6.Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde KDV İstisnası İle İlgili Özelge Örneği........68
3.5.TEŞVİK UYGULAMASI İLE İLGİLİ DİĞER HUSUSLAR.................................69
3.5.1.Bağış Ve Yardımların Vergi Mevzuatı Karşısındaki Durumu...........................69
3.5.2.Bölgede İşyeri Kiralamalarında Gelir Vergisi Tevkifatı....................................71
3.5.3.Bölgede Şube Kazancının Tespitinde Merkez Giderlerinden Pay Verilmesi
Durumu....................................................................................................................72
3.5.4.Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Dernek ve Vakıfların Faaliyetleri...............72
3.6.TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDEKİ VE SERBEST
BÖLGELERDEKİ VERGİ AVANTAJLARININ KARŞILAŞTIRILMASI.................73
3.7.TÜRKİYE’DE AR-GE FAALİYETLERİNE UYGULANAN DİĞER TEŞVİKLER
.....................................................................................................................................78
3.7.1.Ar-Ge İndirimi.................................................................................................78
3.7.2.Ar-Ge Yardımı Tebliği İle Sağlanan Teşvikler.................................................81
3.7.3.Yatırımları Teşvik Mevzuatıyla Sağlanan Teşvikler.........................................82
4.AR-GE FAALİYETLERİNİN MUHASEBE STANDARTLARI VE YASAL
DÜZENLEMELERDEKİ YERİ.......................................................................................84
4.1.TEKDÜZEN HESAP PLANI İÇİNDEKİ YERİ.....................................................84
4.2.ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARINDAKİ YERİ.......................88
4.3.SPK DÜZENLEMELERİNDEKİ YERİ.................................................................94
4.4.TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARINDAKİ YERİ...................................97
5.TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİNDE FAALİYET GÖSTEREN BİR
İŞLETMENİN MUHASEBE UYGULAMALARI.........................................................100
5.1. YAZILIM VE AR-GE’YE DAYALI ÜRETİM FAALİYETLERİNDEN ELDE
EDİLEN KAZANÇLARA İLİŞKİN MUHASEBE İŞLEMLERİ................................100
5.1.1. Teknoloji Geliştirme Bölgesinde Faaliyet Gösteren İşletmenin Kayıt Düzeni 100
5.1.2.İstisna Kapsamındaki ve İstisna Kapsamı Dışındaki Gelir ve Giderin Tespit
Edilmesi ve Kurumlar Vergisi Matrahının Hesaplanması........................................102
5.2.Bölgede Yazılım ve Ar-Ge ile İlgili Faaliyetlerde Çalışan Personelin Ücretlerindeki
İstisna İle İlgili Muhasebe Kayıtları............................................................................112
5.2.1. Sadece Yazılım ve Ar-Ge Faaliyetlerinde Görev Alan Personelin Ücretiyle İlgili
Muhasebe Kayıtları.................................................................................................113
5.2.2.Ar-Ge ve Yazılım Faaliyetleriyle Beraber Pazarlama Faaliyetlerinde de Çalışan
Bir Personelin Ücretiyle İlgili Muhasebe Kayıtları..................................................115
5.3.3. Ar-Ge ve Yazılım Faaliyetleriyle İlgisi Bulunmayan İdari Personelin Ücretine
İlişkin Muhasebe Kayıtları......................................................................................119
5.3.KDV İstisnası İle İlgili Muhasebe Kayıtları..........................................................122
iii
5.4.Teknoloji Geliştirme Bölgesinde Karşılaşılan Bazı Özellikli Durumlarda Yapılan
Muhasebe Kayıtları....................................................................................................124
5.4.1.Ortak Giderlerden Ar-Ge Faaliyetlerine Pay Verilmesi...................................124
5.4.2.Ar-Ge Faaliyetlerinde Kullanılan Sabit Kıymetlerin Amortisman Giderleri....126
5.4.3.Aktifleştirilen Ar-Ge Harcamaları..................................................................127
SONUÇ..........................................................................................................................129
KAYNAKÇA.................................................................................................................132
iv
Tablo Listesi

Sayfa No

Tablo 1: Research Triangle Park’taki Başlıca Firmalar ve Çalışan Sayıları…………..20

Tablo 2: Kuruluşu Tamamlanan Teknoloji Geliştirme Bölgeleri……………………..37

Tablo 3:Ankara TGB’deki Firmaların Sektörlere Göre Dağılımı……………………..41

Tablo 4: Araştırma Departmanının Yaptığı Harcamaların Özeti...................................93

i
Kısaltmalar

AR-GE Araştırma-Geliştirme
AURP Association of University Research Parks
EBN European Business and Innovation Centre
IASP International Association of Science Parks
KDV Katma Değer Vergisi
KDVK Katma Değer Vergisi Kanunu
KVK Kurumlar Vergisi Kanunu
MAM Marmara Araştırma Merkezi
ODTÜ Ortadoğu Teknik Üniversitesi
ÖTV Özel Tüketim Vergisi
SPK Sermaye Piyasası Kurulu
TGB Teknoloji Geliştirme Bölgesi
TGBK Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu
TİDEB Teknoloji İzleme ve Değerlendirme Başkanlığı
TMS Türkiye Muhasebe Standartları
TMSK Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu
TÜBİTAK Türkiye Bilimsel Teknik Araştırma Kurumu
TST Taedok Science Town
TTGV Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı
UKSPA United Kingdom Science Parks Association
UMS Uluslararası Muhasebe Standartları
RTP Research Triangle Park
YTP Yazılım Teknoloji Parkları
ii