TC SELÇUK ÜN VERS TES SOSYAL BL MLER ENST TÜSÜ TEMEL SLAM BL MLER ANA BLM ...

342 Pages·2006·2.18 MB·Turkish

T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI
İSLAM HUKUKU BİLİM DALI

Yetki ve Sistem Açısından
İSLÂM HUKUKUNDA BOŞANMA

DOKTORA TEZİ

DANIŞMAN
PROF. DR. Orhan ÇEKER

HAZIRLAYAN
İbrahim YILMAZ

KONYA 2006
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER.................................................................................................................I
KISALTMALAR............................................................................................................X
ÖNSÖZ..........................................................................................................................XI
GİRİŞ
I. ARAŞTIRMANIN KONUSU........................................................................................1
A. İSLÂM HUKUKUNDA BOŞANMA İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR....................1
1. Talak Kavramı.......................................................................................................................1
2. Fesih Kavramı........................................................................................................................2
3. Tefrîk Kavramı......................................................................................................................3
B. BOŞANMA KAVRAMI...........................................................................................................3
C. İSLÂM HUKUKUNDA BOŞANMANIN HUKÛKÎ VASFI................................................5
1. Boşanmanın Talâk veya Fesih Sayılması.............................................................................5
2. Talâk ile Fesih Arasındaki Temel Farklılıklar....................................................................7
D. BOŞANMA KONUSUNUN İSLÂM HUKUKUNUN TEMEL KAYNAKLARI OLAN
KUR’ÂN ve SÜNNETTE ELE ALINIŞ ŞEKLİ.........................................................................8
II. ARAŞTIRMANIN AMACI METODU VE KAYNAKLARI.......................................11
A. ARAŞTIRMANIN AMACI...................................................................................................11
B. ARAŞTIRMANIN METODU..............................................................................................13
C. ARAŞTIRMANIN KAYNAKLARI.....................................................................................14
BİRİNCİ BÖLÜM
İSLÂM HUKUKUNDA EŞLERİN BOŞA(N)MA HAK VE YETKİLERİ
I. ERKEĞİN BOŞAMA YETKİSİ (TALÂK)..................................................................16
A. TALÂK ve MAHİYETİ........................................................................................................16
1. Erkeğin Talâk Yetkisine Sahip Olması..............................................................................16
a. Talâk terimi.......................................................................................................................16
aa. Talâkın sözlük anlamı.................................................................................................16
ab. Talâkın terim anlamı..................................................................................................16
b. Doktrinde erkeğin talâk yetkisi.......................................................................................17
ba. Erkeğin talâk yetkisine sahip olması.........................................................................17
bb. Erkeğin talâk yetkisini kullanması............................................................................18
bc. Erkeğin boşanma hakkını kullanma yöntemleri......................................................18
I
c. Boşamada ehliyet şartları.................................................................................................19
2. Erkeğin Talâk Yetkisine Sahip Olmasının Sebepleri.......................................................21
a. Evlenme ve boşanmada mali yükümlülüğün erkekte olması.......................................21
b. Kadın ve erkeğin doğasındaki farklılıklar.....................................................................22
c. Değerlendirme...................................................................................................................24
3. Talâk/Boşama Çeşitleri.......................................................................................................26
a. Kur’ân ve Sünnete uygunluğu yönünden.......................................................................26
aa. Sünnî talâk...................................................................................................................26
ab. Bid’î talâk.....................................................................................................................27
b. Evliliği derhal sona erdirmesi yönünden........................................................................28
ba. Ric’î talâk.....................................................................................................................28
bb. Bâin talâk.....................................................................................................................29
B. ERKEĞİN BOŞAMA YETKİSİNE SAHİP OLMASININ ŞER’Î/HUKÛKÎ DAYANAĞI
.......................................................................................................................................................30
1. Kur’ân’da Erkeğin Boşama Yetkisi...................................................................................30
a. Boşama yetkisinin erkeğe ait olduğunu gösteren âyetler..............................................30
b. Değerlendirme..................................................................................................................32
2. Kur’ân’da Boşama Eyleminin Erkeğe İsnâd Edilme Sebebi...........................................33
a. Genel olarak İslâm aile hukukunun Câhiliye aile hukukuyla ilişkisi..........................33
aa. İslâm aile hukukunun Câhiliye aile hukukuyla ilişkisi............................................33
ab. Câhiliye Arap toplumunda erkeğin boşama yetkisi.................................................34
b. Boşama eyleminin erkeğe isnâd edilme sebepleri..........................................................35
ba. Tarihi-kültürel sebep..................................................................................................35
bb. Boşanmaya terettüp eden ahkâmın çoğunlukla erkekle ilgili olması....................38
bc. Değerlendirme.............................................................................................................39
3. Sünnette Erkeğin Boşama Yetkisi......................................................................................40
C. BOŞAMA YETKİSİNİN KULLANILMASI......................................................................42
1. Boşamada Meşrû Bir Sebebin Gerekliliği.........................................................................42
2. Boşama Öncesi Sulh Prosedürünün Uygulanması............................................................43
a. Tahammül ve hoşgörü......................................................................................................44
b. Eşlerin birbirini uyarması...............................................................................................45
ba. Kadının geçimsizliği (nüşûzu)....................................................................................45
bb. Kocanın geçimsizliği (nüşûzu)...................................................................................47
c. Akrabaların müdahalesi: Aile meclisi.............................................................................48
3. Boşamada Kur’ân ve Sünnete Uygunluk Şartının Aranması: Sünnî Talâk...................49
a. Boşama zamanına uyulması şartı....................................................................................49
b. Boşamada asıl olanın ric’î olması şartı...........................................................................51
ba. Boşamanın ric’î olması...............................................................................................51
bb. Ric’at hakkının kötüye kullanılmasının yasaklanması..........................................53
4. Boşama Yetkisinin Kötüye Kullanılmasının Yasaklanması............................................55
a. Boşama sayısının sınırlı olması........................................................................................55
b. Hulle müeyyidesi...............................................................................................................57
ba. Şer’î tahlîl.....................................................................................................................57
bb. Anlaşmalı hulle evliliği...............................................................................................60
bc. Değerlendirme.............................................................................................................61
5. Dîni Kurallara Uygun Olmayan Boşamaların Yasaklanması: Bid’î Talâk....................63
a. Genel değerlendirme........................................................................................................63
b. Hayız halinde veya kadın temizlik devresinde iken cinsel birleşmeden sonra boşama
................................................................................................................................................64
aa. Geçerli olduğunu savunan cumhurun görüşü..........................................................64
II
ab. Geçerli olmadığını savunan muhaliflerin görüşü.....................................................65
ac. Değerlendirme..............................................................................................................66
c. Bir temizlik devresinde veya bir mecliste üç talâk ile boşamak...................................68
ba. Üç talâk geçerlidir diyen cumhurun görüşü.............................................................69
bb. Bir ric’î talâk geçerlidir diyen görüş.........................................................................71
bc. Değerlendirme.............................................................................................................74
D. BOŞAMA YETKİSİNİ KULLANMAYI SINIRLANDIRAN ve ETKİLEYEN
DURUMLAR...............................................................................................................................77
1.Boşama Yetkisini Sınırlayıcı Maddi Tedbirler..................................................................77
a. Genel değerlendirme........................................................................................................77
b. Mehir ödeme zorunluluğu...............................................................................................78
aa. Mehir ve kapsamı........................................................................................................78
ab. Boşamayı önleyici hukûkî bir tedbir olarak mehir..................................................79
c. İddet nafakası....................................................................................................................80
ba. İddet ve nafaka terimleri............................................................................................80
bb. İddet nafakası..............................................................................................................81
d. Hidâne (çocuk bakım) masrafları...................................................................................84
ca. Hidâne hakkı................................................................................................................84
cb. Hidâne masrafları.......................................................................................................84
e. Boşama tazminatı..............................................................................................................85
da. Doktrinde boşama tazminatı (Müt’a )......................................................................85
db. Muâsır İslâm hukukçularının boşama tazminatı hakkındaki görüşleri................87
dc. Değerlendirme.............................................................................................................90
2. Ehliyetle İlgili Özel Durumların Boşamaya Etkisi...........................................................91
a. Öfke ve kızgınlık halinde boşama (Ğadbân)..................................................................91
b. Sarhoşun boşaması ( Sekrân)..........................................................................................92
c. Baskı altında boşama (Mükreh)......................................................................................93
d. Gayr-i ciddi boşama (Hâzil-Lâib)...................................................................................93
e. Hata ile boşama ( Muhtî)..................................................................................................94
3. Boşamaya Etki Eden Diğer Durumlar...............................................................................95
a. Sefihin boşaması (Sefîh)...................................................................................................95
b. Ölümcül hastanın boşaması :Talâk-ı meradu’l-mevt.....................................................96
c. Şarta bağlı boşama: Talâk-ı muallak...............................................................................97
II. BOŞANMADA KADININ ROLÜ............................................................................100
A. KADININ BOŞANMA HAKKI..........................................................................................100
1. Kur’an’da Kadının Boşanma Hakkı................................................................................100
a. Kur’ân’da kadının boşanma hakkına genel bakış.......................................................100
b. Boşanmada hak ve sorumluluk dengesi.......................................................................103
ba. Kadının boşanmada denk hakka sahip olması (Misl)...........................................103
bb. Kadının boşanma hakkının örfe uygun olması (Ma’rûf)......................................104
bc. Boşanmada kadın erkek eşitsizliği (Derece)...........................................................104
2. Doktrinde Kadının Boşanma Hakkı.................................................................................105
a. Doktrinde kadının boşanma hakkına genel bakış.......................................................105
b. Boşanmada başvurabileceği yöntemler........................................................................107
ba. Talâk yetkisine sahip olmayı şart koşması: Tefvîz-i talâk....................................108
bb. Kocasıyla anlaşarak boşanma yoluna başvurması: Muhâlea...............................109
bc. Yargı yoluyla boşanma yoluna başvurması: Tefrîk...............................................110
B. KADINA BOŞAMA YETKİSİNİN VERİLMESİ:TEFVÎZ-İ TALÂK..........................111
III
1.Tefvîz-i Talâk Terimi ve Kapsamı.....................................................................................111
a. Tanımı ve hükmü............................................................................................................111
aa. Tanımı........................................................................................................................111
ab. Hükmü........................................................................................................................112
b. Tefvîz-i talâkın kapsamı................................................................................................112
ba. Boşama yetkisinin bizzat kadına verilmesi.............................................................112
bb. Boşama yetkisinin üçüncü şahsa verilmesi.............................................................113
2. Tefviz-i Talâkın Hukûkî Dayanağı...................................................................................113
a. Kur’ân’da tefvîz-i talâk: Kadının boşama yetkisine sahip olması.............................113
b. Sünnette tefvîz-i talâk....................................................................................................114
c. Değerlendirme.................................................................................................................115
3. Tefvîz-i Talâk’ın Hukûkî Bağlayıcılığı.............................................................................116
a. Hukukçuların konuyla ilgili görüşleri..........................................................................116
b. Değerlendirme................................................................................................................117
4. Tefvîz-i Talâk’da Süre Şartı.............................................................................................117
a. Boşama yetkisinin şartsız olarak devri: Mutlak tefvîz.................................................117
b. Boşama yetkisinin şartlı olarak devri : Mukayyed tefvîz.............................................118
c. Boşama yetkisinin süresiz olarak devri: Süresiz tefvîz................................................118
5. Tefviz-i Talâkın Hukûkî Sonuçları...................................................................................119
a. Hukukçuların konuyla ilgili görüşleri..........................................................................119
b. Değerlendirme................................................................................................................119
C. KADININ KOCASI İLE ANLAŞARAK BOŞANMASI: MUHÂLEA / HUL...............120
1. Muhâlea ve Hükmü............................................................................................................120
a. Tanımı..............................................................................................................................120
b. Hükmü.............................................................................................................................121
2. Muhâleanın Hukûkî Dayanağı..........................................................................................121
a. Kur’ân’da muhâlea........................................................................................................121
b. Sünnette muhâlea...........................................................................................................123
c. Sahabe uygulamasında muhâlea...................................................................................126
d. Değerlendirme................................................................................................................128
3. Muhâleanın Hukûkî Bağlayıcılığı.....................................................................................130
a. Hukukuçuların konuyla ilgili görüşleri........................................................................130
aa. Hanefiler’in görüşü...................................................................................................130
ab. Diğer mezheplerin görüşü........................................................................................131
b. Değerlendirme................................................................................................................132
4. Muhâleada Bedel Almanın Hükmü ve Mahiyeti............................................................132
a. Muhâleada bedel almanın hükmü.................................................................................132
aa. Geçimsizlik sebebi erkek olursa.............................................................................132
ab. Geçimsizlik sebebi kadın olursa...............................................................................133
ac. Geçimsizlik her iki taraftan olursa..........................................................................133
b. Muhâlea bedelinin mahiyeti..........................................................................................133
5. Muhâleanın Hukûkî Vasfı.................................................................................................134
a. Muhâleanın talâk olduğu görüşü..................................................................................134
b. Muhâleanın fesih olduğu görüşü...................................................................................135
c. Değerlendirme.................................................................................................................137

IV
İKİNCİ BÖLÜM
İSLÂM HUKUKUNDA YARGI YOLUYLA BOŞANMA ANLAYIŞI
I. DOKTRİNDE HÂKİM KARARIYLA /YARGI YOLUYLA BOŞANMA...................140
A. İSLÂM HUKUKÇULARININ HÂKİM KARARIYLA BOŞANMA KONUSUNDAKİ
YAKLAŞIMLARI.....................................................................................................................140
1. Genel Olarak İslâm Hukukunda Hâkim Kararıyla Boşanma.......................................140
2. İslâm Hukukçularının Hâkim Kararıyla Boşanma Konusuna Yaklaşımları..............142
a.Genel değerlendirme.......................................................................................................142
b.İslâm hukukçularının yaklaşımları...............................................................................143
ba. Boşanma iradesinin hâkimin takdirine bırakılmasına engel teşkil eden
durumlar/gerekçeler.......................................................................................................143
bb. Boşanma iradesinin hâkimin takdirine bırakılmasının sakıncaları....................146
3. Değerlendirme....................................................................................................................150
B. DOKTRİNDE HÂKİM KARARIYLA BOŞANMA SEBEPLERİ..................................152
1. Hâkim Kararıyla Boşanmada Özel Sebepler..................................................................153
a. Hastalık veya fizyolojik kusur.......................................................................................153
aa. Tanımı şartı ve hükmü..............................................................................................153
ab. Hastalık veya fizyolojik kusur sebebiyle boşanma hakkı......................................154
ac. Boşanmaya sebep olan hastalık veya fizyolojik kusur...........................................154
ad. Hastalık veya fizyolojik kusurun evlilikten sonra meydana gelmesi...................155
ae. Hastalık veya fizyolojik kusur sebebiyle ayrılmanın vasfı/niteliği........................156
af. İslâm ülkeleri kanunlarında uygulama....................................................................156
b. Kocanın nafakayı temin edememesi.............................................................................156
ba. Mezheplerin görüşleri...............................................................................................156
bb. İslâm ülkeleri kanunlarında uygulama...................................................................159
c. Kayıplık ve evi terk.........................................................................................................159
ca. Erkeğin kaybolması sebebiyle tefrîk hakkı.............................................................159
cb. Erkeğin evi terk etmesi sebebiyle tefrîk hakkı.......................................................160
cc. İslâm ülkeleri kanunlarında uygulama...................................................................160
d. Kocanın mahkum olması/hapis edilmesi......................................................................161
e. Nikâhta belirlenen şartlara uyulmaması......................................................................161
ea. Akit esnasında şart koşma.......................................................................................161
eb. Şarta uyulmama sebebiyle tefrîk hakkı..................................................................162
ec. İslâm ülkeleri kanunlarında uygulama...................................................................163
2. Hâkim Kararıyla Boşanmada Genel Sebepler................................................................163
a. Aile hukukunu ihlal etme korkusu.............................................................................163
b. Fena muâmele ve geçimsizlik........................................................................................164
ba. Geçimsizlik sebebiyle boşanma hakkı.....................................................................164
bb. Mâliki mezhebinde fena muâmele ve geçimsizlik sebebiyle boşanma hakkı......167
bc. İslâm ülkeleri kanunlarında uygulama...................................................................168
C. DOKTRİNDE HÂKİMİN BOŞANMAYA MÜDAHALESİNİ GEREKTİREN DİĞER
DURUMLAR.............................................................................................................................169
1. Mülâane Yoluyla Boşanma...............................................................................................169
a. Mülâane ve hukûkî dayanağı........................................................................................169
b. Zina sebebiyle boşanmaya hâkimin müdahalesi.........................................................170
2. Îlâ Yoluyla Boşama............................................................................................................171
V
a. Boşama/Talâk çeşidi olarak îlâ......................................................................................171
b. Îlânın hükmü ve hâkimin müdahalesi..........................................................................172
3. Zıhâr Yoluyla Boşama.......................................................................................................173
a. Boşama/Talak çeşidi olarak zıhâr.................................................................................173
b. Zıhârın hükmü ve hâkimin müdahalesi.......................................................................174
4. Hul Yoluyla Boşanma........................................................................................................174
5. Bulûğ Muhayyerliği Sebeyle Boşanma............................................................................174
6. Denklikte Kusur Sebebiyle Boşanma...............................................................................175
a. Evlilikte denklik (Kefâet)...............................................................................................175
b. Denklikte kusur sebebiyle hâkimin boşanmaya müdahalesi /tefrîk..........................176
7. Mehirde Kusur Sebebiyle Boşanma.................................................................................176
8. Eşlerden Birin Din Değişitrmesi Sebeiyle Boşanma.......................................................176
a. Eşlerden birinin İslâm’dan çıkması (İrtidât)...............................................................176
b. Eşlerden birinin İslâm’a girmesi (İhtidâ)....................................................................177
ba. Kadının müslüman olması........................................................................................177
bb. Erkeğin müslüman olması........................................................................................177
II. TEMEL KAYNAKLARDA BOŞANMANIN YARGI YOLUYLA
GERÇEKLEŞMESİNE ZEMİN TEŞKİL EDECEK ESASLAR....................................178
A. BOŞANMADA TAHKÎM USULÜNE BAŞVURULMASI..............................................178
1.Tahkîm ve Hükmü..............................................................................................................178
a. Tahkîm ve hukûkî dayanağı..........................................................................................178
b. Tahkîm usûlüne başvurmanın hükmü.........................................................................179
2. Hukukçuların Konuyla İlgili Görüşleri...........................................................................181
a. Hanefi ve Şâfiî hukukçuların görüşü............................................................................181
b. Mâliki ve Hanbeli hukukçuların görüşü.....................................................................182
3. Değerlendirme....................................................................................................................183
B. BOŞANMANIN ŞÂHİTLER HUZURUNDA YAPILMASI...........................................185
1. Şâhitlik ve Hukûkî Dayanağı............................................................................................185
a. Boşanmada şâhitlikle ilgili âyet.....................................................................................185
b. Boşanmada şâhitlikle ilgili hadisler..............................................................................186
2. Hukukçuların Konuyla İlgili Görüşleri...........................................................................188
3. Değerlendirme....................................................................................................................189
C. BOŞANMALARIN TESCÎL EDİLMESİ..........................................................................191
1. Tescîl ve Hukûkî Dayanağı...............................................................................................191
2. Hukûkî Açıdan Tescîlin Gerekliliği..................................................................................192
3. Değerlendirme....................................................................................................................192
D. MUHÂLEA YOLUYLA BOŞANMADA MAHKEMEYE BAŞVURULMASI............193
1. Mahkemeye Başvurmanın Şart Olmadığı Görüşü.........................................................193
2. Mahkemeye Başvurmanın Şart Olduğu Görüşü............................................................194
3. Eşler Muhâleada Anlaşamadığında Mahkemeye Başvurmanın Şart Olduğu Görüşü195
a. Kur’ân-ı Kerîm’e göre durum.......................................................................................195
b. Sünnete göre durum.......................................................................................................196
4. Değerlendirme....................................................................................................................198
III. TARİHSEL SÜREÇTE/UYGULAMADA YARGININ BOŞANMAYA MÜDAHALESİ
....................................................................................................................................200
VI
A. BAŞLANGIÇTAN TANZİMATA KADAR......................................................................200
1. Hz. Peygamber Döneminde...............................................................................................200
2. Halifeler Döneminde..........................................................................................................202
a. Genel değerlendirme......................................................................................................202
b. Hz. Ömer’in üç talâk uygulaması.................................................................................202
ba. Cumhurun değerlendirmesi.....................................................................................203
bb. Cumhura muhalif olanların değerlendirmesi........................................................203
bc. Değerlendirme...........................................................................................................204
3. Sonraki Dönemlerde..........................................................................................................205
B. TANZİMATTAN 1917 TARİHLİ HUKUK-İ AİLE KARARNAMESİ (HAK)’NE
KADAR......................................................................................................................................207
1. Tanzimattan 1914 Tarihli HAK Kanun Taslağına kadar.............................................207
2. 1914 Tarihli HAK Kanun Taslağı Çalışmalarında.........................................................208
C. 1917 TARİHLİ HAK ve SONRASINDA...........................................................................209
1. 1917 Tarihli Osmanlı HAK’de..........................................................................................209
2. 1917 Tarihli HAK Sonrası.................................................................................................211
a. 1923 Tarihli Hukuk-i Aile Kanunu Tasarısında boşanma.........................................211
b. 1924 Tarihli Hukuk-i Aile Kanunu Tasarısı/Layihasında boşanma.........................213
ba. Tasarı hakkında genel bilgi......................................................................................213
bb. 1924 Hukuk-i Aile Tasarısında boşanma davası ve bu davaya ilişkin usul.........215
D. DEĞERLENDİRME............................................................................................................218
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
GÜNÜMÜZDE İSLÂM HUKUKU AÇISINDAN YARGI YOLUYLA BOŞANMA
I. BOŞANMADA GÖRÜLEN FARKLI SİSTEMLER..................................................220
A. BOŞANMADA İSLÂM HUKUKU DIŞINDA GÖRÜLEN SİSTEMLER.....................220
1. Boşanmayı Yasaklayan Sistem.........................................................................................220
2. Serbest Boşanma Sistemi...................................................................................................222
3. Boşanmayı Hâkimin Kararına Bırakan Sistem..............................................................224
a. Sistemin ortaya çıkışı......................................................................................................224
b. Sisteme hâkim olan temel ilkeler/prensipler................................................................225
B. TÜRK MEDENİ KANUNUNDA BOŞANMA...................................................................226
1. TMK’da Boşanma Sistemi ve Boşanma Sebepleri..........................................................226
a. TMK’da boşanma sistemi..............................................................................................226
b. TMK’da boşanma sebepleri..........................................................................................227
2. TMK’da Boşanma (Davası Açma ) Hakkı ve Yargılama Usulü....................................229
a. Boşanma (davası açma) hakkı.......................................................................................229
b. Yargılama usulü.............................................................................................................230
C.BOŞANMADA İSLÂM HUKUKUNUN GETİRDİĞİ SİSTEM......................................231
1. Boşanmanın Hükmü ve Hikmeti......................................................................................231
a. Boşanmanın hükmü........................................................................................................231
b. Boşanmanın hikmeti.......................................................................................................233
2. Boşanmada Getirilen Sistem ve Sebep Zorunluluğu......................................................234
VII
a. Boşanmada getirilen sistem...........................................................................................234
b. Boşanmada sebep zorunluluğu......................................................................................235
II. TÜRK-İSLÂM TOPLUMUNDA BOŞANMA TARTIŞMALARI .............................238
A. CUMHURİYET ÖNCESİ DÖNEMDE BOŞANMA TARTIŞMALARI........................238
1. Osmanlı Uygulamasında Kadının Boşanma Hakkı.......................................................238
a. Kadının boşanma hakkını kullanma yöntemleri.........................................................238
aa. Tefvîz-i talâk..............................................................................................................238
ab. Muhâlea......................................................................................................................239
ac. Tefrîk..........................................................................................................................240
b. Değerlendirme................................................................................................................240
2. Tanzimat’tan Cumhuriyete Geçiş Döneminde Boşanma Tartışması...........................242
a. Genel olarak kadının konumu ile ilgili tartışmalar.....................................................242
b. Kadının boşanma hakkı ile ilgili tartışmalar...............................................................245
ba. Batıcıların görüşü......................................................................................................246
bb. Türkçülerin görüşü...................................................................................................247
bc. İslâmcıların görüşü...................................................................................................249
B. CUMHURİYET DÖNEMİNDE BOŞANMA TARTIŞMALARI....................................252
1. Cumhuriyet Dönemine Genel Bakış.................................................................................252
2. İslâm Hukukundaki Boşanma Sistemini Eleştiren Yaklaşımlar...................................253
a. Aile hukukçularının yaklaşımları.................................................................................253
b. Diğer yazarların yaklaşımları.......................................................................................256
3. İslâm Hukukçularının Boşanmayla İlgili Yeni Yaklaşımları........................................258
C.DEĞERLENDİRME.............................................................................................................261
III. GÜNÜMÜZDE YARGI YOLUYLA BOŞANMAYA DUYULAN İHTİYAÇ VE
İSLÂM HUKUKU........................................................................................................264
A. BOŞANMADA HUKÛKÎ DÜZENLEMENİN GEREKLİLİĞİ.....................................264
B. DEVLETİN YASAMA YETKİSİ ve AİLE HUKUKUNA MÜDAHALESİ AÇISINDAN
KONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ...................................................................................270
1. Devletin Yasama Yetkisi....................................................................................................271
2. Devletin Aile Hukukuna Müdahalesi...............................................................................275
3. Değerlendirme....................................................................................................................279
C. GÜNÜMÜZDE İSLÂM HUKUKUNA GÖRE BOŞANMA PROSEDÜRÜ..................281
IV. MEDENİ KANUNA GÖRE GERÇEKLEŞEN BOŞANMALARIN İSLÂM HUKUKU
AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ........................................................................287
A. HUKUK SOSYOLOJİSİ ve POLİTİKASI AÇISINDAN KONUNUN
DEĞERLENDİRİLMESİ.........................................................................................................287
B. TMK’DAKİ BOŞANMA SİSTEMİNİN İSLÂM HUKUKU AÇISINDAN
DEĞERLENDİRİLMESİ.........................................................................................................293
1. Genel Değerlendirme.........................................................................................................293
2. TMK’da Yer Alan Temel Esasların Değerlendirilmesi..................................................294
a. Boşanma Hakkına Sahip Olması Açısından................................................................294
VIII
b. Boşanmaların Yargı Yoluyla Olması Açısından..........................................................294
c. Boşanma Sebepleri Açısından........................................................................................294
d. Yargılama Usulü/Boşanmaya Hükmedilmesi Açısından............................................299
C. TMK’NA GÖRE GERÇEKLEŞEN BOŞANMALARIN İSLÂM HUKUKU
AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ.................................................................................300
1. Genel Değerlendirme........................................................................................................300
2. İslâm Hukukunda Var Olan Bazı Özel Durumlar/Hükümler Açısından
Değerlendirilmesi...................................................................................................................304
a. Boşamayı şarta bağlama açısından değerlendirilmesi...............................................304
b. Nikâh akdinde şart koşma açısından değerlendirilmesi.............................................304
c. Mükrehin boşaması açısından değerlendirilmesi........................................................305
d. Tefvîz-i talâk açısından değerlendirilmesi...................................................................305
SONUÇ........................................................................................................................308
BİBLİYOGRAFYA......................................................................................................313
IX