tc harp akademileri stratejik araştırmalar enstitüsü savunma tedarik projelerinde sapmaların

236 Pages·2015·5.91 MB·Turkish

T.C.
HARP AKADEMİLERİ
STRATEJİK ARAŞTIRMALAR ENSTİTÜSÜ

SAVUNMA TEDARİK PROJELERİNDE SAPMALARIN ÖNLENMESİ
MAKSADIYLA PROGRAM YÖNETİMİ YAKLAŞIMININ
UYGULANABİLİRLİĞİ

SAVUNMA KAYNAKLARI YÖNETİMİ ANA BİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan
Özhan EREN

Tez Danışmanı
Yrd. Doç. Dr. Fahri ERENEL

İSTANBUL – 2015
(BU SAYFA BOŞ BIRAKILMIŞTIR)
TEZ TANITIM FORMU

YAZAR ADI SOYADI : Özhan EREN
TEZİN DİLİ : Türkçe
TEZİN ADI : Savunma Tedarik Projelerinde Sapmaların Önlenmesi
Maksadıyla Program Yönetimi Yaklaşımının Uygulanabilirliği
ENSTİTÜ : Stratejik Araştırmalar Enstitüsü
ANA BİLİM DALI : Savunma Kaynakları Yönetimi
TEZİN TÜRÜ : Yüksek Lisans
TEZİN TARİHİ : 26.05.2015
SAYFA SAYISI : 207
TEZ DANIŞMANLARI : Yrd. Doç. Dr. Fahri ERENEL
DİZİN TERİMLERİ : Savunma Sanayii, Savunma Tedariki, Program Yönetimi, Proje
Yönetimi, Tedarik Sapmaları
TÜRKÇE ÖZET : Bu çalışma, ülkelerin savunma tedarik sürecinde önemli yer
tutan ve karmaşıklık seviyesi hızla artan sistem geliştirme
projelerinin, “uluslararası program yönetimi standartları”
kapsamında programlar aracılığıyla yönetilmesinin, savunma
sanayii paydaşlarına sağlayacağı katkıyı ve ülkemizde bu
kapsamda atılabilecek adımları analiz etmek maksadıyla
yapılmıştır.
DAĞITIM LİSTESİ : 1. Stratejik Araştırmalar Enstitüsüne
2. YÖK Ulusal Tez Merkezine

Bu tezin içerdiği hususlar bireysel görüşlerimi yansıtır, Türk Silahlı
Kuvvetlerinin görüşlerini yansıtmaz.

Özhan EREN
T.C.
HARP AKADEMİLERİ
STRATEJİK ARAŞTIRMALAR ENSTİTÜSÜ

SAVUNMA TEDARİK PROJELERİNDE SAPMALARIN ÖNLENMESİ
MAKSADIYLA PROGRAM YÖNETİMİ YAKLAŞIMININ
UYGULANABİLİRLİĞİ

SAVUNMA KAYNAKLARI YÖNETİMİ ANA BİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan
Özhan EREN

Tez Danışmanı
Yrd. Doç. Dr. Fahri ERENEL

İSTANBUL – 2015
STRATEJİK ARAŞTIRMALAR ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE

Özhan EREN’in “Savunma Tedarik Projelerinde Sapmaların Önlenmesi
Maksadıyla Program Yönetimi Yaklaşımının Uygulanabilirliği” adlı tez çalışması,
jürimiz tarafından SAVUNMA KAYNAKLARI YÖNETİMİ ana bilim dalında YÜKSEK
LİSANS tezi olarak kabul edilmiştir.

Başkan
Yaman ÖZTEK
Prof. Dr.

Üye
Fahri ERENEL
Yrd. Doç. Dr.
(Danışman)

Üye
Tufan DEMİREL
Yrd. Doç. Dr.

ONAY
Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.
.... /.... / 2015

Zekeriya TÜRKMEN
Dr. Öğ. Alb.
Enstitü Müdürü
ÖZET

Savunma sistemlerini geliştirme ve tedarik süreci, ülkelerin sahip olduğu en
yüksek teknolojinin kullanılmasını, bütçe, yetişmiş insan gücü ve diğer unsurların
eşzamanlı planlanarak aktarılmasını ve birçok kurumun katılımını gerektiren uzun ve
karmaşık girişimleri bünyesinde barındırmaktadır. Tehditlerin belirsizliği ve
değişkenliği dolayısıyla söz konusu girişimlerin gerek sayısının, gerekse karmaşıklık
seviyesinin artması, savunma projelerinde, dolayısıyla ülkelerin sahip olmayı
planladığı savunma yeteneklerinde sapmalar yaşanmasına neden olabilmektedir. Bu
durum, savunma planlama sürecinde görevli paydaşların kurum içi ve kurumlar arası
birtakım düzenlemeler yapmasını gerekli kılmaktadır. Tez çalışması kapsamda, çok
sayıda projenin ortak bir fayda gözetilerek merkezi bir anlayışla yönetilmesi olarak
özetlenebilecek program yönetimi anlayışının, savunma projelerinde uygulanabilirliği
incelenmiştir. Savunma sanayii gelişmiş ülkelerin gerçekleştirdiği bazı proje ve
program uygulamaları ve yaşanan sapmalar, uluslararası program yönetimi
standartlarından yola çıkılarak değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda,
ülkemizin savunma tedarik sürecinde, program yönetimine ilişkin yaşanan sorunları
ve gerçekleştirilen çalışmaları ortaya koymak, çözüme yönelik öneriler sunmak
maksadıyla, araştırma yöntemi olarak derinlemesine görüşme süreci planlanmıştır.
Savunma sanayiinin kamu ve özel sektörde faaliyet gösteren temsilcileri ve ilgili
uzman kişilerle gerçekleştirilen görüşmelerden yararlanarak, savunma programlarını
kurumlar üstü bir yaklaşımla, diğer paydaşlarla işbirliği içinde, program ömür devri
boyunca yönetebilecek bir Savunma Kaynak Planlama ve Yönetim Modeli
önerilmiştir. Sonuç olarak, askeri kurumların yanı sıra üniversitelerin, araştırma
kuruluşlarının, tedarik kurumlarının ve savunma sanayii temsilcilerinin matriks bir
ilişkiler ağı oluşturularak projelerin yönetiminde sorumluluk alması ve ülkemize özgü
bir savunma program yönetimi yapısının oluşturulmasına yönelik çıkarımlarda
bulunulmuştur.

I
SUMMARY

The process of developing and procuring defense systems includes long and
complex functions such as using the most sophisticated technologies that the
countries have, planning and transferring bugdet, qualified human resources, and
the other elements in a sequential way, and cooperation of interrelating
organizations. Because of the uncertainty and variability of threats, the numbers
and the complexity of these functions increase; and consequently there may be
some serious deviations in the defense projects, and also the defense capabilities
that the countries demand to have. This case necessitates the partners inside and
outside of the organization that are responsible for the defense planning process to
make a series of arrangements. In the context of this thesis, the applicability of the
program management approach which represents managing a group of projects
through seeking common benefits has been analyzed in the defense projects. It has
been evaluated some projects, program applications and the deviations that are
experienced by the developed countries, by considering the method of İnternational
Standards of Program Management. In this regard, in-depth interview has been
planned as a research method to define the problems that are related to program
management and the studies that are achieved in the defense acquisition process of
our country, and to put forward some suggestions to solve the problems. A Defense
Resource Planning and Management Model that can manage defense programs by
a supra-enterprises approach, in coordination with the other partners, and
throughout the program lifecycle, has been proposed by making use of the
interviews with the agents of defense industry in public and private sector and some
other experts. In conclusion, it has been made inferences for military organizations,
universities, research organizations, procurement agencies, and the agents of the
defense industry to take responsibility for managing projects by creating matrix
relations and building a country-specific defense program management structure for
our country.

II
İÇİNDEKİLER

ÖZET ........................................................................................................................ I
SUMMARY .............................................................................................................. II
İÇİNDEKİLER ..........................................................................................................III
KISALTMALAR ....................................................................................................... VI
TABLOLAR LİSTESİ .............................................................................................. VII
GRAFİKLER LİSTESİ ............................................................................................. IX
ŞEKİLLER LİSTESİ ................................................................................................. X
RESİMLER LİSTESİ .............................................................................................. XII
EKLER LİSTESİ.................................................................................................... XIII
ÖNSÖZ ................................................................................................................. XIV
GİRİŞ ....................................................................................................................... 1
BÖLÜMLER
BİRİNCİ BÖLÜM: SAVUNMA SANAYİİ TEDARİK FAALİYETLERİNİN
PLANLANMASI VE YÖNETİMİ
1.1. TEDARİK SÜRECİ İLE İLGİLİ KAVRAMLAR .................................................. 3
1.1.1. Savunma Planlama ve Tedarik Sistemleri................................................3
1.1.1.1. Stratejik Planlama Aşaması ..................................................... 6
1.1.1.2. Programlama ve Bütçeleme Aşaması ...................................... 7
1.1.1.3. Tedarik Aşaması ...................................................................... 9
1.1.2. Sistem Mühendisliği Kavramı................................................................. 10
1.1.3. Savunma Tedariklerinde Ömür Devri Maliyeti Yönetimi......................... 13
1.2. TEDARİK YÖNETİM SÜRECİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER .........................19
1.2.1. Değişen Tehdit Algısının Tedarik Faaliyetlerine Yansımaları................. 19
1.2.1.1. Soğuk Savaş Öncesi Savunma Programlarında Paydaşların
Rolü ........................................................................................19
1.2.1.2. Soğuk Savaş Sonrası Savunma Programlarında Paydaşların
Rolü ........................................................................................21
1.2.2. Planlama Sürecinde Sorumlu Taraflar Arasındaki Uyumun
İncelenmesi............................................................................................ 24
1.3. TEDARİK SÜRECİNDE MEYDANA GELEN SAPMALARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ .................................................................................26
1.3.1. Tedarik Projelerinin Gecikme Sebepleri................................................. 37
İKİNCİ BÖLÜM: PROJE, PROGRAM VE PORTFÖY YÖNETİMİ YAKLAŞIMLARI
2.1. KURUMSAL PLANLAMADA PROJE, PROGRAM VE PORTFÖY YÖNETİMİ
KAVRAMLARI ...............................................................................................42
III
2.1.1. Proje Yönetimi Kavramı.......................................................................... 42
2.1.2. Program Yönetimi Kavramı.................................................................... 46
2.1.2.1. Program Türleri .......................................................................51
2.1.2.2. Projelerin Birbirine Bağımlılığı .................................................57
2.1.2.3. Program ve Proje Yönetiminin Karşılaştırılması ......................59
2.1.3. Portföy Yönetimi Kavramı....................................................................... 66
2.2. PROGRAM YÖNETİMİ ANLAYIŞININ TEORİK VE PRATİK OLARAK
İNCELENMESİ ..............................................................................................71
2.2.1. Müşterek Programların Tekil Programlarla Karşılaştırılması.................. 77
2.2.2. Program Yönetimi Uygulamalarında Kullanılan Yöntem ve Teknikler.... 85
2.2.3. Program Yönetiminde Riskin Paylaşılması ve Yönetimi......................... 91
2.2.3.1. Risk Yönetim Yapısının Oluşturulması ve Programlarda
Uygulanması ...........................................................................92
2.2.4. Program Yönetim Ofislerinin İşlevsel Açıdan İncelenmesi..................... 97
2.3. SAVUNMA SANAYİİ PROJELERİNDE PROGRAM YÖNETİMİ
YAKLAŞIMININ UYGULANABİLİRLİĞİ ........................................................ 101
2.3.1. PPBS ve Tedarik Süreci Açısından Program Yönetimi ve Ömür Devri
Yaklaşımıyla İlişkilendirilmesi...............................................................105
2.3.2. Yetenek Tabanlı Savunma Planlama Yaklaşımının Program Yönetimi
Uygulamalarıyla İlişkisinin İncelenmesi................................................111
2.3.2.1. Etkin Bir Savunma Proje Grubunun Oluşturulması Maksadıyla
Yetenek Temelli Portföy Analiz Yöntemlerinden Yararlanılması
............................................................................................. 116
2.3.3. Sistemlerin Sistemi Anlayışı ile Program Yönetiminin İlişkilendirilmesi124
2.3.4. Organizasyon Yapılarının Program Yönetimine Uyumluluğu...............128
2.3.5. Savunma Programlarının Yönetimi Süresince Taraflara Düşen
Sorumluluklar.......................................................................................133
2.3.5.1. Program Yöneticisinin Görevleri ............................................ 135
2.3.5.2. Program Paydaşlarının Sorumlulukları .................................. 136
2.3.5.3. Proje Yöneticilerinin Sorumlulukları ....................................... 139
2.3.5.4. Yüklenicilerin Sorumlulukları ................................................. 139
2.3.5.5. Üst Yönetimin Sorumlulukları ................................................ 140
2.3.5.6. Savunma B.lıkları Tarafından Yapılması Gerekenler ............. 140
2.3.6. Savunma Tedarik Programlarına İlişkin İnceleme ve Denetleme
Mekanizmaların Oluşturulması.............................................................141
2.3.7. İnsan Kaynaklarının Program Yönetimi Açısından Değerlendirilmesi .. 146
2.4. PROGRAM YÖNETİMİ YAKLAŞIMI ÖRNEKLERİ ....................................... 150
IV
2.4.1. Askeri Uygulamalarda Öne Çıkan Örneklerin Değerlendirilmesi.......... 150
2.4.1.1. Future Combat Systems (FCS) Programı ............................. 150
2.4.1.2. İnsansız Hava Aracı (Unmanned Air Vehicle-UAV) Programı163
2.4.2. Türkiye’de Program Yönetimine Yönelik Çalışmalar............................ 168
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: ARAŞTIRMA YÖNTEMİ ......................................................... 172
3.1. ARAŞTIRMANIN KURAMSAL/KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ ......................... 172
3.2. ARAŞTIRMANIN EVRENİ VE ÖRNEKLEMİ ................................................ 173
3.3. ARAŞTIRMANIN VARSAYIMLARI VE SINIRLILIKLARI .............................. 174
3.4. VERİ TOPLAMA TEKNİĞİ ........................................................................... 175
3.5. VERİ VE BİLGİLERİN ANALİZİ.................................................................... 175
3.6. ARAŞTIRMANIN BULGULARI .................................................................... 176
3.6.1. Kurum içi (Savunma Sanayii)............................................................. .. 176
3.6.2. Kurum İçi (Kamu)................................................................................. 179
3.6.3. Kurumlar Arası (Savunma Planlama ve Tedarik Sürecinde Görevli
Paydaşlar)............................................................................................ 182
SONUÇ VE ÖNERİLER ........................................................................................ 192
KAYNAKÇA .......................................................................................................... 198
EKLER

V