tc çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü resim-işeğitimi ana bilim dalı peter weıss'ın

362 Pages·2007·7.86 MB·Turkish

T.C.
ÇUKUROVA ÜN(cid:1)VERS(cid:1)TES(cid:1)
SOSYAL B(cid:1)L(cid:1)MLER ENST(cid:1)TÜSÜ
RES(cid:1)M-(cid:1)(cid:2) E(cid:3)(cid:1)T(cid:1)M(cid:1) ANA B(cid:1)L(cid:1)M DALI

PETER WEISS’IN “D(cid:1)RENMEN(cid:1)N ESTET(cid:1)(cid:3)(cid:1)” ROMANI ÜZER(cid:1)NE B(cid:1)R
GÖRSEL OKUMA KILAVUZU

Bahar BÜYÜKGENÇ

YÜKSEK L(cid:1)SANS TEZ(cid:1)

ADANA 2007
T.C.
ÇUKUROVA ÜN(cid:1)VERS(cid:1)TES(cid:1)
SOSYAL B(cid:1)L(cid:1)MLER ENST(cid:1)TÜSÜ
RES(cid:1)M-(cid:1)(cid:2) E(cid:3)(cid:1)T(cid:1)M(cid:1) ANA B(cid:1)L(cid:1)M DALI

PETER WEISS’IN “D(cid:1)RENMEN(cid:1)N ESTET(cid:1)(cid:3)(cid:1)” ROMANI ÜZER(cid:1)NE B(cid:1)R
GÖRSEL OKUMA KILAVUZU

Bahar BÜYÜKGENÇ

Danı(cid:4)man: Yrd.Doç. Mustafa OKAN

YÜKSEK L(cid:1)SANS TEZ(cid:1)

ADANA 2007
ii
Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlü(cid:1)ü’ne

Bu çalı(cid:2)ma, jürimiz tarafından Resim-(cid:3)(cid:2) Ana Bilim Dalı’nda Yüksek Lisans Tezi olarak
kabul edilmi(cid:2)tir.

Ba(cid:2)kan : Yrd.Doç. Mustafa OKAN
(Danı(cid:2)man)

Üye : Doç. Birnur ERALDEM(cid:3)R

Üye : Yrd. Doç.Mustafa GÜNAY

ONAY
Yukarıdaki imzaların, adı geçen ö(cid:1)retim elemanlarına ait olduklarını onaylarım.
......./......./2007

Prof. Dr. Nihat KÜÇÜKSAVA(cid:4)
Enstitü Müdürü

Not: Bu tezde kullanılan özgün ve ba(cid:2)ka kaynaktan yapılan bildiri(cid:2)lerin, çizelge, (cid:2)ekil
ve foto(cid:1)rafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri
Kanunu’ndaki hükümlere tabidir.
iii
ÖZET
PETER WEISS’IN “D(cid:1)RENMEN(cid:1)N ESTET(cid:1)(cid:3)(cid:1)” ROMANI ÜZER(cid:1)NE B(cid:1)R
GÖRSEL OKUMA KILAVUZU

Bahar BÜYÜKGENÇ

Yüksek Lisans Tezi, Resim-(cid:1)(cid:4) E(cid:5)itimi Anabilim Dalı
Danı(cid:4)man: Yrd.Doç. Mustafa OKAN
Eylül 2007, 339 sayfa

Bu romanın algılanı(cid:2)ı ile sanatın algılanı(cid:2)ı, arasında okurun belle(cid:1)ini tarihsel
bilgi bakımından düzene koyma zorunlulu(cid:1)u yönünde dolaysız bir ili(cid:2)ki vardır. Yazarın,
okurunu “sanatın ve toplumsal tarihin algılanı(cid:2)ı” bakımından uzmanla(cid:2)mı(cid:2) bir birey
olarak görmedi(cid:1)i ortadadır. Romanın kahramanlarına bakıldı(cid:1)ında bu kolaylıkla
görülecektir.

Romanın kahramanları Kızıl Orkestra’nın üyeleri genç komünist i(cid:2)çilerdir.
Romanda geçen olaylar gerçek olaylara dayanmakta, Weiss’tan
otobiyografik ö(cid:1)eler ta(cid:2)ıyan Ben-anlatıcı roman boyunca isimsiz kalacak
kahraman dı(cid:2)ında, karakterlerinin hepsi de ya(cid:2)amı(cid:2) ki(cid:2)ilerdir.1917
senesinde, Ekim Devriminin gerçekle(cid:2)ti(cid:1)i gün dünyaya gelen Ben”in
babası 1919’da Bremen’deki i(cid:2)çi ayaklanmasında yer alan ve Alman
Sosyal Demokrat Partisi’ne üye olan bir i(cid:2)çidir (Göbenli, 2006).

Coppi ise; tornacılık diploması olması ra(cid:1)men aldı(cid:1)ı hapis cezasından
sonra damgalanmı(cid:2) ve bir büfe önünde ayakkabı ba(cid:1)ı, gazete satarken,
illegal Komünist Parti’nin bir üyesi olması ile otoyol yapımında çalı(cid:2)mak
zorunda kalır. Belirsizlikten hiç ho(cid:2)lanmayan, kayna(cid:1)ı belirtilmemi(cid:2)
yorumlara hiç katlanamayan, ama edebiyatın gere(cid:1)i olarak algının arada
sırada bilinçli olarak serbest bırakılmasını da gerekli gören, hem bilim
adamı hem de kahin olmak isteyen, Anlatıcı ve Coppi’ ye göre daha
düzenli bir e(cid:1)itim almı(cid:2) ve yirmi ya(cid:2)ına yeni girmi(cid:2) olan Heilmannn gibi
iv
karakterle roman, gündelik siyasetin içinden vizyon içeren bir kültür-sanat
tarihi ve edebiyat alanı yaratıyor (Tanyeri, Kurultay, 2005, 5).

Hayatın anla(cid:2)ılması ve dönü(cid:2)türülmesi ile sanatın ve tarihin anla(cid:2)ılması
arsındaki ili(cid:2)kinin merkeze konuldu(cid:1)u anlatım kurgusu, bu ba(cid:2)lıklar altında bütünsel bir
kavrayı(cid:2)ın ta(cid:2)ıyıcısı olan bir özneyi tarif etmektedir. Ba(cid:2)ka bir anlatımla, yazar,
alternatif bir sanat tarihi algılayı(cid:2)ı önerirken bunun yeni hayat tasarımının
gerçekle(cid:2)mesiyle anlam kazanaca(cid:1)ını öne sürmektedir.

Yüzyılın romanlarından biri olarak adlandırılan “Direnmenin Esteti(cid:1)i”yle
Weiss, estetik ve politika arasındaki sınırı a(cid:2)ma hedefini ta(cid:2)ımaktadır.
Romanıyla ya(cid:2)adı(cid:1)ı yüzyıla damgasını vuran Weiss’ın bunu ba(cid:2)ardı(cid:1)ını
söylemek yanlı(cid:2) olmaz. Bu romanın Türkiye’de de incelenip tartı(cid:2)ılmasını,
tarihsel deneyimlerin gözden geçirilip okurların sınıfsal algılama
güçlerinin peki(cid:2)tirilmesini ümit etmek pek de ütopik olmasa gerek
(Göbenli, 2006).

Yukarıda dile getirilen beklentiye katkıda bulunmak, bu çalı(cid:2)manın amaçsal
çerçevesini genel olarak ortaya koymaktadır. Ku(cid:2)kusuz, bu genel çerçevenin içinde
bulundu(cid:1)umuz akademik alanla sınırlı tutulması kaçınılmazdır. Buna göre, romanda
yer alan çerçeveyi esas alarak, okurun resim ve heykel gibi temel alanlar ba(cid:1)lamında
plastik sanatlara ili(cid:2)kin tarihsel bilgisindeki olası bo(cid:2)luklar ve zamansal karı(cid:2)ıklıkların
giderilmesi amaçlanmaktadır. Buna göre, bu çalı(cid:2)ma yazınsal bir ürünün talep etti(cid:1)i
sanat tarihi bilgisini gerekli görsel dokümanlarla birlikte kronolojik olarak düzenleyerek
okuma sırasında okura e(cid:2)lik edecek bir kılavuz olu(cid:2)turulması hedeflenmi(cid:2)tir. Ayrıca bu
kılavuz, romanda adı geçen sanatçılara, sanat ürünlerine ili(cid:2)kin öncelikle Türkçe
kaynaklar içeren bir dizini de içermektedir. Bu çalı(cid:2)ma ara(cid:2)tırmacıya sa(cid:1)layaca(cid:1)ı
katkılar bakımından dü(cid:2)ünüldü(cid:1)ünde, öncelikle ki(cid:2)isel tarihsel bilgisi için bir sınama ve
tartı(cid:2)ma alanı açmı(cid:2) olmasıyla önemlidir. Bunun yanında, çalı(cid:2)ma konusunun
belirlenmeye çalı(cid:2)ıldı(cid:1)ı süreçte çokça üzerinde durulan tarihsel, toplumsal ve estetik,
siyasi deneyimler, sanatçılar ve ürünleri, sanat kavramları gibi konuların bir bütünlük
içinde ele alınmasına olanak tanıyaca(cid:1)ı öngörülmektedir. Bu çalı(cid:2)manın yapılmasını
yönlendiren “okurların sanat tarihi bilgisindeki eksiklikler ya da düzensizlikler” olaca(cid:1)ı
ve bu durumun metnin algılanmasına dönük sorunlar yarataca(cid:1)ı öngörüsü, tersinden
v
bakıldı(cid:1)ında ara(cid:2)tırmacı içinde tarihsel bütünlü(cid:1)ün geriye kalan ba(cid:1)lamlarını i(cid:2)aret
etmektedir.
Bir ba(cid:2)ka deyi(cid:2)le, ara(cid:2)tırmacı insanın toplumsal eylemlili(cid:1)i açısından yakın
tarihe odaklanma ve oradan bütünsel bir görünü(cid:2)ü amaçlayan ilintileri görü(cid:2) alanına
katma, bu genel görünü(cid:2)le sanatı algılayı(cid:2)ı arasındaki ili(cid:2)kiyi yeniden tartı(cid:2)ma olana(cid:1)ını
bulaca(cid:1)ını dü(cid:2)ünmektedir.

Anahtar Kelimeler: Peter Weiss, Direnmenin Esteti(cid:1)i.
vi
ABSTRACT
NOVEL “AESTHETICS OF RESISTANCE” IS BASED ON VISUAL READING
GUIDE WHICH WAS WRITTEN BY PETER WEISS

Bahar BÜYÜKGENÇ

Master Thesis, Departmant of Education of Art,
Supervisior: Yrd.Doç. Mustafa OKAN
Eylül 2007, 339 pages

There is a direct relationship between the perception of this novel and art in the
way of necessity of ordering readers’ memory from the point of view of historical
knowledge. It is clear that author doesn’t consider his/her readers as a specialized
individual from the point of view of “perception of history of art and social”. It will be
seen easily when the characters of novel is examined.

Members of the characters of Red Orchestra are young communists. The
plot of the novel is real facts and all of the characters are real except
unnamed characters in the Ben narrator novel including elements from
autobiography of Weiss. Father of Ben who was born in the day of
October Revolution in 1917 was a laborer who participated in a labor
rebellion in Bremen in 1919 and was a member of a German Social
Democrat Party (Göbenli, 2006).

Although Coppi had a certificate of turnery, he was label because of his
imprisonment and he was obliged to work in motorway construction
because of his being a member of an illegal Communist Party while selling
shoelace and newspaper in front of a kiosk. The novel with the characters
such as Heilmann, being just in twenty and educated well than Narrator
and Coppi, wanting to be both scientist and astrologer, unlinking
ambiguity, never bearing to comments of which source is not stated, but
seeing necessary to let perception free sometimes consciously as a
vii
necessity of literature is creating field of literature and history of culture
and art including vision coming from daily politics (Tanyeri, Kurultay,
2005, 5).

The plot which is set in the center of relationship between being understood and
transformed of life and being understood of art and history describes a topic conveyor
of a total comprehension under these titles. In other words, while the author is
suggesting an alternative perception of history of art, he claims that it will be
meaningful with the realization of new design of life.

With “Aesthetics of Resistance” named as one of the novels of the
century, Weiss tries to surpass the border between politics and aesthetics.
It won’t be a mistake to say that Weiss has marked his seal to the century
he has lived in with his novel. It is probably not a utopia to expect this
novel to be discussed and analyzed in Turkey, reinforced readers’ power of
categorical perception by revising historical experiences (Göbenli, 2006).

To contribute to the expectation stated above puts forward to the general aim
frame of this study. Certainly, it is inevitable to hold this general frame limited only
with our academic field. According to this case, by basing on the frame in the novel, it
is aimed to solve the periodical confusion and possible gaps of reader in the historical
knowledge about plastic arts in the context of fundamental fields such as sculpture and
fine art. According to this, it is aimed in this study to form a guide accompanying
readers while reading by arranging chromatically the knowledge of history of art asked
by a literary production with required visual documents. Also, this guide involves an
index including especially Turkish sources about work of art and craftsmen in the novel.
When this study is thought from the point of view of contributions to provide to the
researcher, first of all, it is of importance as it has opened discussion and testing field
for individual historical knowledge. Beside, in the process of being tried to determine
the topic of the study, it is anticipated to provide opportunities to handle mostly
repeated topics in integrity such as historical aesthetic and political experiences,
craftsmen and their works, concepts of art. The things leading this study to be carried
out, to being the disorders and deficiencies in the knowledge of readers’ history of art
viii
and the foresight of creating problems facing to the perception of this text case indicate
the remaining contexts of historical integrity for researcher when it is inverted
In other words, researcher thinks to find an opportunity to discuss the
relationship between focusing on near history in the point of social activity of human
being and adding connections aiming at a view of integrity to the field of view, and
perception of art with this general view.

Key Words: Peter Weiss, Asthetic des Widerstands.
ix
ÖNSÖZ
Bu çalı(cid:2)ma, bir görsel okuma kılavuzu olarak tasarlanmı(cid:2) olup, ki(cid:2)isel
yorumlardan çok yazar ve yapıtları üzerine çalı(cid:2)malar yapmı(cid:2) sanatçılarlandan
olu(cid:2)maktadır.
Direnmenin Esteti(cid:1)i’ni Türkçeye kazandırmı(cid:2) olan Ça(cid:1)lar TANYER(cid:3) ve Turgay
KURULTAY’a, çalı(cid:2)ma süreci boyunca öncelikli olarak yararlandı(cid:1)ım ve birincil
ba(cid:2)vuru kaynaklarımdan; Goethe Enstitüsü dökümanları ve Yalçın BAYKUL’a,
Direnmenin Esteti(cid:1)ine Güven adlı kitabı ve yorumları ile Mediha GÖBENL(cid:3)’ye , 2002
Die politische Asthetik des Beschreibung, Eine Untersuchung zur literarischen
Beschreibung in Peter Weiss’ Roman, Die Asthetik des Widerstands’, adlı doktora tezi
ile Duk- Hyun NAM’a, Der fünfte Block der Ästhetik des Widerstands, seminer
çalı(cid:2)ması ile Nehrlich THOMAS’a, büyük katkılarından dolayı çok te(cid:2)ekkür ederim.
Bu tez çalı(cid:2)ması boyunca yardımlarından dolayı danı(cid:2)manlı(cid:1)ımı yapmı(cid:2) olan
Yrd. Doç. Mustafa OKAN’a sonsuz te(cid:2)ekkür ederim.

Bahar BÜYÜKGENÇ