Tanzifatı İstanbul - Mehmet Mazak

445 Pages·2011·2.46 MB·Turkish

by  Mehmet Mazak

Osmanlı'dan Günümüze Temizlik Tarihi
T A N Z İ F A T - I
İ S T A N B U L

Mehmet MAZAK & Fatih GÜLDAL
Osmanlı'dan Günümüze Temizlik Tarihi
Tanzifat-ı İstanbul
Mehmet MAZAK & Fatih GÜLDAL

Genel Yayın Yönetmeni: Mustafa Karagüllüoğlu
Sayfa Düzeni: Burhan Maden
Kapak Tasarım: Sercan Arslan

Yeditepe Yayınevi
Çatalçeşme Sk. No: 27/15 34410 Cağaloğlu-İstanbul
Tel: [phone] Faks: (0212) 512 33 78
www.yeditepeyayinevi.com | [email protected]
MEHMET MAZAK
1971 yılında Mersin'in Erdemli ilçesinde doğdu. İlk ve
ortaöğrenimini burada tamamladı. 1995 yılında Marmara
Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi'nden mezun oldu. 1998
yılında "İstanbul'da Kayıkçı Esnafı ve 1802 Tarihli Kayıkçı
Esnafı Sayım Defteri" konulu yüksek lisans tezini tamamladı.
İlk kitabı 1998 yılında "Eski İstanbul'da Deniz Ulaşımı"
adıyla İDO tarafından yayımlandı. Daha sonra İstanbul'un
aydınlatma ve ısıtma tarihi ile ilgili olarak "Osmanlı'dan
Günümüze Havagazının Tarihçesi" kitabı üç cilt halinde
İGDAŞ tarafından yayımlandı. Bu yayınları 2000 yılında
"İstanbul Depremleri", 2001 yılında "Osmanlı'da Çevre ve
Sokak Temizliği", 2006 yılında "Baki Kente Ab-ı Beka
Hamidiye" kitapları takip etti.
İstanbul şehir tarihi ve kültürü üzerine çok sayıda makalesi
yayımlanan Mehmet Mazak bazı dergilerin yayın ve bilim
kurullarında bulundu.
Çalışmalarına İstanbul'un 1850-1930 yılları arasındaki
sosyal değişimi ve gündelik hayatı üzerine araştırmalarıyla
devam etmektedir.
Eserleri:
Eski İstanbul'da Deniz Ulaşımı (1998)
Osmanlı'dan Günümüze Havagazı Tarihi (R.Sertaç
Kayserilioğlu ve Kadir Kon ile birlikte 1999)
İstanbul Depremleri (Mehmet Genç ile birlikte
2000)
Osmanlı'da Çevre ve Sokak Temizliği (2001)
Baki Kente Ab-ı Beka Hamidiye (Zekeriya Kurşun
ile birlikte 2006)
Kartpostallarda İstanbul Eminönü-Fatih (2008)
Kartpostallarda İstanbul Eyüp-Bakırköy-Beyoğlu-
Kâğıthane (2008)
Eski İstanbul'da Deniz Ulaşımı: Kayıklar (2008)
Dersaadet'in Sayfiye Semti Sarıyer (Ali Mazak ile
birlikte 2009)
Gündelik Hayatından Renklerle Eski İstanbul (2009)
Boğaziçi ve Kayık Kültürü (2010)
Şehr-i İstanbul'un Temizlik Kültürü (Fatih Güldal ve
Aylin Doğan ile birlikte 2010)
Osmanlı'dan Günümüze Kaybolmuş DenizciIlik
Mesleği İSTANBUL MAVNALAR (2010)

www.mehmetmazak.com
FATİH GÜLDAL
Aslen Trabzonlu olan Fatih GÜLDAL, 1978 yılında
Gemlik'te doğdu. İlk ve orta öğrenimini Bursa'da
tamamladıktan sonra 1996 yılında Marmara Üniversitesi
Tarih bölümüne girdi. 2000 yılında aynı üniversitenin
Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü'nde Türk Tarihi
Anabilimdalı Ortaçağ Tarihi Bilim dalında yüksek lisans
programına başladı. "Fetihten Osmanlılara Kadar Sinop
Şehri'nin Tarihi" yüksek lisans teziyle 2003 yılında bu
programı bitirdi. Üniversite yıllarında dergicilikle uğraşmaya
başlayan Güldal birkaç arkadaşıyla birlikte "Tarih ve
Düşünce" adında bir dergi çıkardı. 2005 yılından beri Kültür
dergisinin editörlüğünü yapan Güldal, Tarih ve Medeniyet,
Açılım, Kitap Postası, Mostar, Gezgin, Rıhle, Din ve Hayat,
Kültür, Diyanet, Yeni Fikir (Hakemli) gibi dergilerde yazılar
yazdı. Editörlüğünü yaptığı dergi 2008 yılında Türkiye
Yazarlar Birliği tarafından yılın dergisi ödülüne layık görüldü.
Şehir tarihçiliğiyle de ilgilenen yazar 2009 yılında
"İstanbul'un 100 Kaybolan Eseri" adlı çalışmayı yayınladı.
Gezmeyi çok seven yazar üniversite yıllarında bir müddet
Yunanistan'a dil öğrenmeye gitti. İlerleyen yıllarda İran, Fas,
Bosna gibi ülkelerde araştırmalarda bulundu. Bir azınlık
okulunda idarecilik yapan yazar, evli ve bir çocuk babasıdır.
Önsöz
Marmara, Boğaziçi ve Karadeniz ile bir yarımada üzerine
kurulu olan İstanbul, tarihin bütün dönemlerinde önemli bir
yerleşim yeri olmuştur. Üç tarafı denizlerle çevrili bu kadim
şehre Arap dünyasında Ümm-i Dünya, dünyanın anası
denmiştir. Üç imparatorluğa payitahtlık etmiş olan İstanbul'un
billurlaşmış bir şehir kültürü ve bu şehrin Avrupa'ya ve
dünyaya örnek olmuş bir temizlik kültürü vardı.
Osmanlı'nın 29 Mayıs 1453 yılında İstanbul'u fethinden
itibaren şehrin temizliği ve çevreye olan uyarlılıklarının
günümüz toplumuna anlatılması gerekmektedir. Okyanusa
düşen yağmur taneleri misali asırlardır Türkler elinde nadide
bir mücevher gibi el emeği ile işlenen İstanbul ve bu şehrin
temizlik kültürü toplumumuz tarafından öğrenilmeli ve
yaşanmalıdır. Bu düşünceler ışığında yıllar önce kaleme
aldığımız Osmanlı dönemi temizlik ve çevre kültürü konulu
makale ve çalışmaları yeni metinler ekleyerek, farklı
kaynaklar ışığında yeniden gözden geçirerek bu kitabı
beğeninize sunuyoruz.
İstanbul, Marmara kıyılarına serpilmiş semtleri, Altın
boynuz Haliç'i ve dünyanın en değerli gerdanlığı Boğaziçi ile
kâinatın gözbebeği konumundadır. Belde-i Tayyibe'nin asırlar
boyunca temiz ve pak kalmasını sağlayan aktörlerin ve bu
aktörlerin faaliyetlerinin anlatıldığı bu eser "İstanbul 2010
Avrupa Kültür Başkenti" sürecinde yayınlanmış olması bu
çalışmayı daha da anlamlı bir hale getirmektedir.
Osmanlı'dan Günümüze Temizlik Tarihi Tanzifat-ı İstanbul
adlı bu eser ile İstanbul'un fethinden itibaren günümüze kadar
şehrin temizliğinin hangi aşamalardan geçerek geldiğinin
tarihi yer almaktadır. Arayıcı esnafından, tanzifat amelesine,
çöpçüden temizlik işçisine geçiş süreçleri ve I. Dünya Savaşı
döneminde İstanbul sokaklarına dokunan ilk hanım elleri
bayan çöpçülerin dramatik hikâyeleri eserde yer almaktadır.
Eserin ilerleyen bölümlerinde Cumhuriyet dönemi İstanbul'un
temizlik anlayışı ve temizlik uygulamaları yer almaktadır.
İstanbul sevgimizin bir ürünü olarak ortaya çıkan bu eserin
yayınlanması konusundaki katkılarından dolayı Sayın Erhan
Afyoncu ve Mustafa Karagüllüoğlu'na teşekkür ederim.
Eserin yazımı ve araştırma sürecindeki büyük katkılarından
dolayı Aylin Doğan'a, görseller konusunda Hüseyin Irmak,
Abdullah Gül ve Ayhan Uçar'a ayrıca teşekkür ederiz.
Bu eseri İstanbul sevdalılarına ve temizliği her şeyin
üstünde tutan çevre dostlarına armağan ediyoruz..
İstanbul bir sevdadır.
Saygılarımızla.
Mehmet MAZAK
Fatih GÜLDAL