Table Of ContentSIRÇA FANUS
Sylvia Plath
ÇAĞDAŞ DÜNYA YAZARLARI
Bu kitap 1987 yılında İstanbul’da Teknografik
Matbaasında dizilip basıldı.
SIRÇA FANUS
Sylvia Plath
ROMAN
Türkçesi HANDAN SARAÇ
Lois Ames’in yazdığı
Sylvia Plath ve Sırça Fanus için notlar’ı
kitabın sonunda bulacaksınız
CAN YAYINLARI LTD. ŞTİ.
Ankara Caddesi 40, Kat 2, Cağaloğlu, İstanbul Telefon: 528
61 13
Özgün adı
The Bell Jar
1
Garip, boğucu bir yazdı. Rosenberg’leri elektrikli
sandalyede idam ettikleri yaz. Ve ben New York’ta ne
aradığımı bilmiyordum. İdamlar beni çileden çıkarır.
Elektrikli sandalyede idam edilme düşüncesi midemi kaldırır
hep. Oysa o aralar gazetelerde okunacak başka bir şey yoktu -
her köşebaşında ve havası tozla yerfıstığı kokusundan
ağırlaşmış her metro çıkışında bana bakıp duran patlak gözlü
manşetler dışında hiçbir şey. Benimle bir ilgisi yoktu bunun,
ama insanın tüm sinirleri boyunca diri diri yanmasının ne gibi
bir şey olduğunu merak etmekten kendimi alamıyordum.
Herhalde dünyanın en berbat şeyi olmalıydı.
New York yeterince berbattı zaten. Daha sabahın dokuzu
olmadan, gece nasılsa kente sızmış olan aldatıcı, kırsal
ferahlık tatlı bir düşün sonu gibi buharlaşıp gidiyordu. Granit
kanyonların dibinde uzanan serap grisi kızgın caddeler
güneşte titreşiyor, arabaların tepeleri cızırdıyor, pırıldıyor ve
kuru, küllü bir toz gözlerime, boğazıma doluyordu.
Radyoda ve çalıştığım yerde Rosenberg’lerden o kadar
çok sözediliyordu ki sonunda onları kafamdan atamaz oldum.
İlk kez bir kadavra gördüğüm zaman da böyle olmuştu.
Haftalar boyunca kadavranın kafası -ya da kafa olarak ne
kaldıysa o- kahvaltıda jambonlu yumurtanın arkasında ve
kadavrayı görmemin sorumlusu olan Buddy Willard’ın
suratının gerisinde dalgalanıp durmuştu. Kısa bir süre sonra
da kadavranın kafasını, siyah, burunsuz ve sirke kokan bir
balon gibi, bir ipin ucunda her yere taşıyormuşum duygusuna
kapılmıştım.
O yaz bende bir gariplik olduğunun farkındaydım. Çünkü
Rosenberg’lerden, dolabımda cansız balıklar gibi asılı duran
kullanışsız, pahalı giysileri almakla ne denli budalalık
ettiğimden ve okulda sevine sevine biriktirdiğim bütün o
küçük başarıların Madison Caddesi boyunca uzanan yapıların
mermer ve cam karışımı şık cephelerinin önünde nasıl sıfıra
indiğinden başka bir şey düşünemiyordum.
Oysa hayatımın en parlak günlerini yaşıyor olmam
gerekirdi.
Amerika’nın her köşesinde benim gibi binlerce
üniversiteli kız bana imreniyor olmalıydı. Bir öğle tatilinde
Bloomingdale’den almış olduğum otuz yedi numara rugan
ayakkabılar ve onlara uyan siyah rugan kemer ve çantayla
salınmaktan başka hiçbir isteği olmayan kızlardı bunlar. Ve on
ikimizin de çalıştığı dergide resmim çıktığında -kabarık,
beyaz bir tül bulutu üzerine oturtulmuş, taklit lame kumaştan
bedenimi saran dekolte bir giysi içinde, çevremdeki Amerikan
yapılı genç adamlarla birlikte, yıldızlı bir terasta martini
içerken çekilmiş bir resimdi bu- herkes mutlaka çılgınca
eğleniyor olduğumu düşünecekti.
Bakın bu ülkede neler olabiliyor diyeceklerdi. On dokuz
yıl boyunca adı sanı duyulmamış bir kasabada yaşayan bir
genç kız, bir dergi bile alamayacak kadar yoksulken
üniversiteye bir burs kazanıyor ve bir ödül, bir ödül daha
derken, sonunda New York’u, özel arabasıymışçasına rahat
rahat idare ederken buluyor kendini.
Oysa benim hiçbir şeyi idare ettiğim yoktu, kendimi bile.
Yalnızca otelden işe ve partilere, partilerden otele ve sonra
yine işe, duygusuz bir troleybüs gibi yalpalayıp duruyordum.
Sanırım kızların çoğu gibi coşku içinde olmam gerekiyordu,
ama hiçbir tepki göstermek gelmiyordu içimden. Tıpkı bir
hortumun merkezindeki nokta gibi durgun ve bomboş,
çevremdeki hayhuyun içinde yuvarlanıp gidiyordum.
Otelde on iki kişiydik.
Hepimiz makaleler, öyküler, şiirler ve moda sloganları
yazarak, bir moda dergisinin açtığı yarışmayı kazanmıştık.
Ödül olarak bize New York’ta bir aylığına iş vermişlerdi.
Bütün masraflarımız karşılanıyordu. Bunun yaraşıra da
yığınla armağan alıyorduk; bale biletleri, defile çağrılan, ünlü,
pahalı kuaförlerde saç yaptırmalar, seçtiğimiz bir alanda
başarılı olmuş kişilerle tanışma fırsatları ve cildimizin
özelliklerine uygun bakım öğütleri gibi.
Bana verdikleri makyaj takımını hâlâ saklarım. Kestane
saçlı ve kahverengi gözlü biri için hazırlanmış bir takımdı bu:
İnce fırçalı, oval, kahverengi bir rimel, yalnızca parmağının
ucunu değdirecek büyüklükte bir kaba konmuş mavi toz far
ve kırmızıdan pembeye kadar değişen renklerde üç ruj. Hepsi,
bir yanında ayna olan yaldızlı, küçük bir kutuya
yerleştirilmişti. Beyaz plastikten yapılma güneş gözlüğü kılıfı
da durur hâlâ. Renkli istiridyeler ve pullarla süslenmiş ve
üzerine yeşil plastikten bir denizyıldızı işlenmiş bir kılıftır bu.
Bu armağanlar, işin içindeki firmaların bir tür reklâmı
yerine geçiyordu. Bunun farkındaydım ama dalga da
geçemiyordum. Çünkü bu parasız armağan yağmuru pek
keyiflendiriyordu beni. Sonradan, uzun bir süre onları
gözönünden kaldırdım, ama iyileşince hepsini yeniden ortaya
çıkardım. Hâlâ da dururlar ortalıkta. Rujları zaman zaman
kullanıyorum. Geçen hafta da gözlük kılıfındaki plastik
denizyıldızını kesip çıkararak oynaması için bebeğe verdim.
Evet, otelde on iki kişiydik ve koca yapının aynı
kanadında, aynı katta, yanyana dizilmiş tek kişilik odalarda
kalıyorduk. Üniversitedeki yatakhaneyi anımsatıyordu bu
bana. Otelimiz aynı katta hem erkeklerin, hem kadınların
kalabildiği normal bir otel değildi.
Bu otel -Amazon Oteli- yalnızca kadınlar içindi. Bunların
çoğu da varlıklı ailelerin ben yaşlarda kızlarıydı. Aileler
kızlarının erkeklerin kendilerine ulaşıp aldatamıyacakları bir
yerde yaşadıklarından emin olmak istiyorlardı. Kızlar da ya
Katy Gibbs sekreterlik okulu gibi, derslere şapka, ince çorap
ve eldiven giymek zorunda oldukları lüks sekreterlik
okullarına gidiyorlar, ya da Katy Gibbs türü okulları bitirmiş
olup şirket yöneticilerine sekreterlik yapıyor ve iyi meslek
sahibi bir erkekle evlenmeyi umarak New York’ta zaman
öldürüyorlardı.
Bana kalırsa bu kızlar fena halde sıkılıyordu. Onları
terasta esneyerek tırnaklarını boyarken ve Bermuda
tatillerinden kalma bronz renklerini korumak için
güneşlenirken görüyordum. Hepsinin de sıkıntıdan patlamış
bir hali vardı. İçlerinden biriyle konuştum. Yatlardan, uçak
yolculuklarından, Noel’de İsviçre’de kayak yapmaktan ve
Brezilya’daki erkeklerden bezmişti.
Bu tip kızlar beni çileden çıkarır. Kıskançlıktan sanki
dilim tutulur. On dokuz yıllık yaşamımda, bu New York
yolculuğu dışında, New England’dan dışarı adım atmış
değildim. Elime geçen ilk büyük fırsattı bu, ama işte arkama
yaslanmış oturuyor ve bu fırsatın parmaklarımın arasından su
gibi akıp gitmesine göz yumuyordum.
Sanırım dertlerimden biri de Doreen’di.
Daha önce hiç Doreen gibi bir kız tanımamıştım. Doreen
güneyden, sosyete kızlarının gittiği bir üniversitedendi.
Başının çevresinde keten helva gibi kabarık duran parlak
beyaz saçları, sert, cilalı, kolay kolay parçalanmayan şeffaf,
damarlı mermerler gibi mavi gözleri ve sürekli bir
küçümsemeyle bükülen dudakları vardı. Kötü bir küçümseme
değildi bu; keyifli, giz dolu bir küçümsemeydi. Sanki
çevresindeki herkes oldukça aptaldı da, isterse hepsiyle
adamakıllı dalga geçebilirdi.
Doreen beni bir anda gözüne kestirdi. Bana öbürlerinden
çok daha zeki olduğumu hissettirdi. Müthiş esprili bir kızdı.
Konferanslarda hep yanımda oturuyor ve ünlü konuklar
konuşurken bana alçak sesle ince, alaylı sözler fısıldıyordu.
Dediğine göre, okulundaki kızlar, o kadar modaya
düşkünmüşler ki, diktirdikleri her giysinin kumaşından bir
portföy yaptırırlarmış. Böylece her kıyafet değiştirişte,
giydiklerine uygun birer portföyleri olurmuş. Bu tür
ayrıntılardan etkilenirdim doğrusu. Beni bir mıknatıs gibi
çeken şahane, inceliklerle dolu bir yozlaşmanın belirtileriydi
bunlar.
Doreen’in beni haşlamasına neden olan tek konu, benim
verilen ödevleri zamanında teslim etmeye özen gösterişimdi.
«Ne diye şunun için terleyip duruyorsun?» diye sormuştu
bir gün. Ben yapıtları çok tutulan bir romancıyla yaptığım
röportajın taslağını daktiloya çekiyordum. Doreen ise şeftali
rengi ipek bir sabahlığa sarınıp yatağıma yangelmiş,
nikotinden sararmış uzun tırnaklarını törpülüyordu.
Sahi bir de bu vardı - hepimiz kolalı ketenden yazlık
gecelikler ve kapitone sabahlıklar ya da plâjda kullanılanlara
benzeyen havlu roblar giyerken, Doreen naylon ve dantel
karışımı, yarı saydam, uzun gecelikler ve bir çeşit
elektriklenmeyle bedenine yapışan ten rengi sabahlıklar
giyerdi. Kokusunu çıkarmak için koparıp parmaklarımızın
arasında ezdiğimiz taraklı eğreltiotu yapraklarını anımsatan
hafif terli, ilginç bir kokusu vardı Doreen’in.
«Sen de biliyorsun ki o yazıyı yarın ya da pazartesi teslim
etmen Jay Cee’nin umurunda bile değil.» Doreen bir sigara
yaktı. Burnundan yavaşça verdiği duman gözlerini ince bir
sise bürüdü. «Jay Cee günah kadar çirkin,» diye sürdürdü
konuşmasını. «Bahse girerim o yaşlı kocası, kadına
yaklaşmadan önce bütün ışıkları söndürüyordur ki midesi
altüst olmasın.»
Jay Cee benim şefimdi, Doreen ne derse desin ondan çok
hoşlanıyordum. Takma kirpikleri ve şıkır şıkır
mücevherleriyle moda dergilerinden fırlama tiplerden değildi
o. Jay Cee’nin kafası çalışıyordu ve bu da çirkinliğini
önemsiz kılıyordu. Birkaç yabancı dilden okuyabiliyor,
yazarların hepsini tanıyordu.
Jay Cee’yi, dümdüz iş giysisini ve görevsel öğle yemeği
şapkasını çıkarmış bir halde şişman kocasıyla yatakta
düşünmeye çalıştım, ama beceremedim. İnsanları bir arada
yatakta düşünmek bana hep zor gelirdi zaten.
Jay Cee bana bir şeyler öğretmek istiyordu. Şimdiye dek
tanıdığım bütün yaşlı hanımlar bana bir şeyler öğretmek
istemişlerdi. Ama birden bana öğretecek hiçbir şeyleri
olmadığını düşündüm. Daktilomun üzerine kapağını geçirip
kapattım.
Doreen sırıttı. «Aferin sana.»
Biri kapıya vuruyordu.
Oturduğum yerden kalkmadan, «Kim o?» diye seslendim.
«Benim... Betsy! Partiye geliyor musun?»
«Sanırım geliyorum!» Hâlâ kapıya gitmiyordum.
Tepesinde zıplayan sarışın atkuyruğu kulüp maskotu
gülümseyişiyle Betsy doğrudan doğruya Kansas’ tan getirilme
biriydi. Bir keresinde bir TV programında kullanılabilecek
özelliklerimiz olup olmadığını araştırmak için ikimizi de ince
