Sporen achterlaten: Het verleden als bezit en erfenis

121 Pages·2010·0.496 MB·Dutch

by  Cornelis Verhoeven (auth.), Marijke Bakker, Paul Franken, Joost Naafs, Lex Noyon (eds.)

Sporen achterlaten
de tijd
doorstaan
een keuze uit de Cahiers Ouderdom en Levensloop
Bezorgd door Bère Miesen
cornelis verhoeven
Sporen
achterlaten
Het verleden als bezit
en erfenis
Redactie:
Marijke Bakker
Paul Franken
Joost Naafs
Lex Noyon
© 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opge-
slagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, het-
zij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uit-
gever.
Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van arti-
kel 16b Auteurswet 1912 j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het
Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daar-
voor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Post-
bus 3051, 2130 kb Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uit-
gave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912)
dient men zich tot de uitgever te wenden.
Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uit-
gave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor druk-
fouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen.
isbn 978 90 313 8029 9
nur 740/875
Ontwerp omslag en binnenwerk: Studio Bassa, Culemborg
Opmaak: Studio Bassa, Culemborg
Bohn Stafleu van Loghum
Het Spoor 2
Postbus 246
3990 ga Houten
www.bsl.nl
er is een tijd van komen –
wat later dan dit eeuwig wachten
op de rand van geboren worden
komt er een dag dat al mijn dromen
door anderen worden uitgelegd als
liefde op het netvlies van naderhand –
wanneer die dag eindigt
zal mijn tijd ten einde zijn gekomen
maar zoals die dag ooit begon
zullen zij altijd verder reizen
mensen als ik
niet te stuiten
de angst diep in hun bagage –
hou mij niet tegen
hou mij vast
hou van mij
Bère Miesen. Op Huis Aan.
Maastricht: cbcb 1979, p. 64
Inhoud
Verantwoording 7
1 Een verleden als bezit 15
2 Persoonlijk intermezzo 60
3 Sporen achterlaten 63
4 Persoonlijke balans 104
Over de auteur 121
Verantwoording
Inleiding
Het is niet altijd meteen duidelijk waarom iemands ingevingen
tot daden leiden. In dit geval was het een telefoontje van John
Thämer, decennia lang de enthousiaste (fonds)uitgever bij
Bohn Stafleu van Loghum van niet alleen de reeks Cahiers Ou-
derdom en Levensloop maar bijvoorbeeld ook van de Leidraad Psy-
chogeriatrie. Zijn idee was om een aantal titels uit de eerst ge-
noemde reeks opnieuw uit te geven: of ik de titels maar even
zou willen uitzoeken. Zijn enige restricties waren: de thema’s
op zich moesten nog even actueel zijn als voorheen en de tekst
moest nauwelijks een update behoeven.
Eerlijk gezegd had ik al eerder met die gedachte gespeeld.
De overwegend jongere generatie hulpverleners blijkt nauwe-
lijks enige reminiscentie, laat staan sentiment te vertonen
wanneer ik wel eens vraag of men nog titels uit de reeks kent.
Het initiatief van John Thämer leek mij een unieke kans om
niet alleen een aantal titels opnieuw onder de aandacht te bren-
gen, maar ook om de rol die de reeks Cahiers Ouderdom en Levens-
loop op zich in het laatste kwart van de vorige eeuw heeft
gespeeld, opnieuw voor het voetlicht te brengen. In de te
maken keuze zou de filosofie achter de reeks bij uitstek zicht-
baar moeten zijn. Dat het binnen de gegeven restricties
7
uiteindelijk ook om mijn persoonlijke keuze gaat, staat natuur-
lijk buiten kijf.
Achtergrond
In de eerste helft van de zeventiger jaren van de vorige eeuw is
de filosofie achter de reeks als volgt geformuleerd:
Ouderdom is geen op zichzelf staande zaak. Oude mensen
worden niet oud geboren. Ze zijn oud geworden. Eerst vanuit de
totale levensloop krijgt de ouderdom zijn unieke plaats en waar-
de. Zo kan de levensloop worden tot een levensplan: een plan
voor de toekomst, de ouderdom, waaraan wij, als oude(re)n van
morgen, nu al gestalte kunnen geven. De Cahiers Ouderdom en
Levensloop willen laten zien dat wij in de omgang met anderen de
levensloop, waarvan de ouderdom een deel is, op een unieke,
individuele wijze kunnen beïnvloeden. De Cahiers Ouderdom en
Levensloop zijn afgestemd op de werkers in het veld van de gezond-
heidszorg, van het maatschappelijk werk en van de gezinszorg;
kortom, op allen die werkzaam zijn in het welzijnswerk en hen
die daartoe de opleidingen verzorgen en daaraan vorm geven.
De keuze van de titels
Na een eerste selectie van twaalf titels, ligt nu één van de vol-
gende zeven titels voor u.
Sporen achterlaten. Het verleden als bezit en erfenis (Cornelis
Verhoeven), nummer 26 uit de reeks, gepubliceerd in 1988.
Eigentijds ouder worden. Tijd in de levensloop (Wim Zwanikken),
nummer 29 uit de reeks, gepubliceerd in 1992.
Voorbij verlies. Perspectieven voor weduwen (Rianne van Rijse-
wijk en Nan Stevens), nummer 33 uit de reeks, gepubliceerd
in 1993.
8
Nog lang en gelukkig. Sprookjes en de tweede levenshelft (Allan
Chinen, vertaling: Ilse Warners), nummer 37 uit de reeks,
gepubliceerd in 1996.
Met zorg wonen (Joost Naafs), nummer 38 uit de reeks, gepubli-
ceerd in 1997.
Terug naar de oorsprong (Ilse Warners), nummer 39 uit de reeks,
gepubliceerd in 1998.
Sterven. Beleven, verwerking, begeleiding (Joep Munnichs),
nummer 40 uit de reeks, gepubliceerd in 1998.
sporen achterlaten
Een drietal beschouwingen over het verleden in het kader van
de menselijke levensloop. Ons verleden als bezit opent moge-
lijkheden en initieert beloftes, maar beperkt beiden tezelfder-
tijd. Ons verleden bepaalt daardoor de inhoud van ons bestaan
en de rijpheid van onze persoon. De beschouwingen vormen
een schoolvoorbeeld van verhandelingen over thema’s in de le-
vensloop die het mogelijk maken te refereren aan gebeurtenis-
sen in de eigen levensloop, als uitgangspunt of als kader. Zo
kristalliseert zich altijd een persoonlijke balans uit.
eigentijds ouder worden
Gedurende de menselijke levensloop heeft de psychologische
tijd vele vormen en gedaanten. Heden, verleden en toekomst,
haast en verveling, depressie en vreugde, arbeid en inspanning
kennen alle hun bijbehorende tijdsvormen. De mens doet iets
met tijd; de tijd doet ook steeds iets met de mens. Op zoek naar
de betekenis van zijn levensloop stuit de mens zowel op zijn
afkomst waar hem het leven is geschonken als op zijn bestem-
ming waar voltooiing tevens het einde betekent.
9
voorbij verlies
Wat zijn de gevolgen van het weduwe worden op oudere leeftijd
en hoe trachten weduwen hun leven opnieuw in te richten, met
alle problemen van dien? Wie ben ik zonder man? Wat kan ik
nog verwachten van het leven? Komt er ooit een eind aan het
grote gemis? Is het überhaupt mogelijk je te herstellen na het
verlies van je levenspartner? Levenservaringen van oudere we-
duwen worden doorgeven aan lotgenoten in de hoop dat zij er
iets aan hebben tijdens hun eigen verwerkingsproces.
nog lang en gelukkig
Sprookjes zijn eigenlijk gelijkenissen waarin de reis van de
mens door het leven wordt uitgebeeld. De meeste sprookjes
eindigen met de jeugdige droom van geluk, maar het werke-
lijke leven eindigt natuurlijk niet met jeugd of eeuwige geluk-
zaligheid. Ouderdomssprookjes symboliseren de ontwikke-
lingstaken die de mens moet volbrengen in de tweede levens-
helft. Ze gaan over oud worden, maar ook over groei. Ze geven
een visie op wat het leven op middelbare en latere leeftijd kan
inhouden.
met zorg wonen
Zowel het wonen van ouderen als de zorgverlening aan oude-
ren die niet meer zelfstandig kunnen wonen, is de laatste jaren
sterk veranderd. Dat is gepaard gegaan met een ingrijpende
stelselwijziging en een modernisering van de hele ouderenzorg.
Er zijn nieuwe organisatievormen ontstaan en steeds meer
combinaties van wonen en zorg, flexibele zorgpakketten en
nieuwe zorgvormen. De tehuizen zouden een goed woon- en
leefklimaat moeten bieden waarbij een op maat gesneden en
kwalitatief goed zorgaanbod hoort.
10