Table Of ContentTÖREBİLİM
ETHICA
Çeviren:
Aziz Yardımlı
idea
SPİNOZA
TÖREBİLİM
ETHICA
BENEDICTUS De spinoza
T örebilim
Çeviren
Aziz Yardımlı
idea • İstanbul
İDEA YAYINEVİ
Şarap İskelesi Sk. 4/101 Karaköy — İstanbul
www.ideayayinevi.com
Bu çeviri için © AZİZ YARDIMLI 1996-2009
BENEDICTUS SPİNOZA
Geometrik Düzende Tanıtlı
Törebilim
Ethica
ordine geometrim demonstrata
(1677)
I. BASKI 1996
III. BASKI 2009
Tüm haklan saklıdır.
Bu kitabın hiçbir bölümü yayınevinin
izni olmaksızın yeniden üretilemez
Baskı: Bayrak Matbaası
Davutpaşa Cad. No 14, Kat 2 MB İş Merkezi
Topkapı — İstanbul
Printed in Türkiye
ISBN 978 975 397 026 6
İÇİNDEKİLER
I. Tanrı Üzerine — 9
II. Anlığın Doğası ve Kökeni Üzerine — 51
III. Duyguların Köken ve Doğaları — 106
IV. İnsan Köleliği, Ya Da Duyguların Gücü —
V. Anlağın Gücü, Ya Da İnsan Özgürlüğü —
Arkasöz — Aziz Yardımlı — 273
Çözümleme — 283
Sözlük — 297
Dizin — 302
GEOMETRİK DÜZENDE
ETHİCA ORDINE
GEOMETRİCO TANITLI
DEMONSTRATA TÖREBİLİM
ETHICES PARS PRIMA BÖLÜM BİR
Tanrı Üzerine
De Deo
Dejinitiones TANIMLAR
I. Per cansam sui intelligo id, cuius 1. Kendinin nedeni ile özü varoluş içereni, ya da,
essentia involvit existentiam, sive varolmadıkça doğası kavranamayanı anlıyorum.
id, cuius natura non potest conci
pi, nisi existens. 2. Aynı doğada başka bir şey tarafından sınır
II. Ea res dicitur in suo genere lanabilenin kendi türünde sonlu olduğu söyle
Jinila, quae alia ejusdem naturae
nir. Örneğin bir cisme her zaman daha büyük
terminari potest Ex. gr. corpus dici
tur fınitum, quia aliud semper ma- olan bir başkasını kavradığımız için sonlu denir.
jus concipimus. Sic cogitatio alia Böylece düşünce bir başka düşünce tarafından
cogitatione terminatur. At corpus
sınırlanır. Ama bir cisim düşünce tarafından
non terminatur cogitatione, nec
cogitatio corpore. sınırlanmaz, ne de bir düşünce cisim tarafın
III. Per substantiam intelligo id, dan sınırlanır.
quod in se est, & per se concipitur:
hoc est id, cujus conceptus non 3 .Töz ile kendinde olan ve kendisi yoluyla
indiget conceptu alterius rei, a quo kavranabileni, başka bir deyişle, kavramı bir
formari debeat.
başka şeyin onu oluşturması gereken kavramı
IV. Per attributum intelligo id,
quod intellectus de substantia per na gereksinmeyeni anlıyorum.
cipit, tanquam ejusdem essentiam 4. Yüklemıle anlağın tözde onun özünü oluş
consticuens.
turuyor olarak algıladığı şeyi anlıyorum.
V. Per modum intelligo substan-
tiae affectiones, sive id, quod in 5. Kip ile tözün değişkilerini, ya da kendisi
alio esc, per quod etiam concipitur. nin de onun yoluyla kavranacağı başka bir şey
VI. Per Deum intelligo ens abso-
lute infinitum, hoc est, substantiam de olanı anlıyorum.
constantem infinitis attributis, quo- 6. Tanrı ile saltık olarak sonsuz Varlığı, eş de
rum unumquodque aetemam, 8c
yişle, her biri bengi ve sonsuz özü anlatan son
infinitam essentiam exprimit.
Explicatio. Dico ofcofu&infinitum, suz yüklemden oluşan tözü anlıyorum.
non autem in suo genere, quicquid Açıklama. Saltık olarak sonsuz diyorum, kendi
enim in suo genere tantum infini
türünde değil; çünkü salt kendi türünde sonsuz
tum est, infinita de eo attributa
negare possumus; quod autem olana sonsuz yüklemi yadsıyabiliriz; ama özü
absoîute infinitum est, ad ejus es anlatan ve hiçbir olumsuzlama içermeyen her
sentiam pertinet, quicquid essenti
şey saltık olarak sonsuz olanın özüne aittir.
am exprimit, & negationem nul-
lam involvit. 7. Yalnızca kendi doğasının zorunluğundan
VII. Ea res überadicitur, quae ex varolan ve eyleme yalnızca kendisi tarafından
sola suae naturae necessitate existit,
& a se sola ad agendum determina- belirlenen şeye özgür denir; öte yandan, bir baş-
9
SPİNOZA TÖREBİLİM/ ETHICA
kası tarafından değişmez ve belirli bir yolda va tur: Necessaria autem, vel potius co-
acla, quae ab alio determinatur
rolmaya ve etkin olmaya belirlenen şeye zorunlu
ad existendum, & operandum
ya da daha doğrusu zorlanmış denir. certa, ac determinata ratione.
8. Bengilik ile zorunlu olarak salt bengi bir VIII. Per aetemitatem intelligo
ipsam existentiam, quatenus ex
şeyin tanımından geliyor olarak kavrandığı süre
sola rei aeternae defınitione ne
ce varoluşun kendisini anlıyorum. cessario sequi concipitur.
Açıklama.Çünkü böyle bir varoluş, üpkı şeyin Explicatio. Talis enim existenti-
a, ut aetema veritas, sicut rei es
özü gibi, bengi bir gerçeklik olarak kavranır, ve sentia, concipitur, piroptereaque
dolayısıyla süre ya da zaman tarafından açıkla per durationem, aut tempus exp-
licari non potest, tametsi duratio
namaz, üstelik süre bir başlangıç ya da son ol
principio, & fine carere concipi-
maksızın kavransa bile. atur.
BELİTLER
Axiomata
1. Olan herşey ya kendinde ya da başkasındadır. I. Omnia, quae sunt, vel in se, vel
2. Başkası yoluyla kavranamayan kendisi yo in alio sunt.
II. Id, quod per aliud non potest
luyla kavranmalıdır. concipi, per se concipi debet.
3. Verili bir belirli nedenden etki zorunlu ola III. Ex data causa determina
ta necessario sequitur effectus, &
rak doğar; ve, buna karşı, eğer hiçbir belirli ne
contra, si nulla detur determina
den yoksa, bir etkinin doğması olanaksızdır. ta causa, impossibile est, ut effec
4. Etkinin bilgisi nedenin bilgisine bağımlıdır, tus sequatur.
IV. Effectus cognitio a cogni-
ve onu içerir.
tione causae dependet, & ean-
5. Karşılıklı olarak ortaklaşa hiçbirşeyleri ol dem involvit.
mayan şeyler karşılıklı olarak birbiri yoluyla an V. Quae nihil commune cum
se invicem habent, etiam per se
laşılamaz, ya da, birinin kavramı ötekinin kavra invicem intelligi non possunt, sive
mını içermez. conceptus unius alterius concep-
tum non involvit.
6. Gerçek idea ideası olduğu şey ile bağdaşma-
VI. idea vera debet cum suo
lıdır. ideato convenire.
7. Varolmayan olarak kavranabilenin özü va VII. Quicquid ut non existens
potest concipi, ejus essentia non
roluş içermez.
involvit existentiam.
ÖNERMELER
ÖNERME 1 Propositio I
Töz doğal olarak değişkilerine önseldir. Substantiaprior est natura suis affec-
tionibus.
Tanıt. Bu Tanım 3 ve 5’ten açıktır. Demonstratio. Patet ex Definiti-
one 3 & 5.
ÖNERME 2 Propositio II
Değişik yüklemleri olan iki töz arasında ortak hiçbir Duae substantiae, diversa attributa
habentes, nihil interse commune ha
şey yoktur.
bent.
Demonstratio. Patet etiam ex
Tanıt. Bu da Tanım 3’ten açıktır. Çünkü her
Defin. 3. Unaquaeque enim in se
töz kendinde olmalı ve kendisi yoluyla kavran- debet esse, & per se debet conci-
ıo
