Somut olmayan kültürel miras

352 Pages·2015·16.58 MB·Turkish

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı
Türk Halkbilimi Bilim Dalı

SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS (SOKÜM) VE EĞİTİM:
HALK KÜLTÜRÜ DERSİ ÖRNEĞİ

Pınar KASAPOĞLU AKYOL

Doktora Tezi

Ankara, 2015

SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS (SOKÜM) VE EĞİTİM:
HALK KÜLTÜRÜ DERSİ ÖRNEĞİ

Pınar KASAPOĞLU AKYOL

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı
Türk Halkbilimi Bilim Dalı

Doktora Tezi

Ankara, 2015

iii

TEŞEKKÜR
Öncelikle, 1994 yılında lisans eğitimime başladığım günlerde, Amerika Birleşik
Devletleri’nde doktorasını tamamlayarak yurtdışında edindiği bilgileri bizlere sıcağı
sıcağına aktaran, halkbilimin ne olduğunu, bu alanda ne tür çalışmaların
yapılabileceğini çok geniş bir okuma listesiyle öğreten, kültürlerarası karşılaştırmalar
yapabilmek için yabancı dil eğitiminin ne kadar önemli olduğunu fark ettirerek bana
halkbilimini sevdiren ve mezuniyetimden yıllar sonra halkbilimi alanında doktora
düzeyinde “halkbilimi ve eğitim” ile ilgili bir konu seçmemi sağlayarak beni
disiplinlerarası bir çalışma yapmam için destekleyen hocam Prof. Dr. Özkul
Çobanoğlu’na çok teşekkür ederim.
Doktora tez çalışmalarım sırasında Prof. Dr. Özkul Çobanoğlu’nun çalışmalarını
sürdürmek amacıyla yurtdışına gitmesiyle danışmanlığımı kabul eden, ilk aşamadan
itibaren yaptığım tüm çalışmalara destek vererek beni yüreklendiren, akademik
danışmanlığının yanı sıra hayattaki “kadın” ve “anne” rollerinden dolayı beni çok iyi
anlayan, gözlem ve empati yeteneklerini kullanarak bana gerektiği anlarda anlayış
gösteren, gözden kaçırdığım noktalar konusunda beni uyaran, çalışma isteğimi
yükselten, gerek konuşmaları, gerek mesajları ile beni her zaman motive eden ve
kendimi özel hissetmeme sebep olan hocam Doç. Dr. R. Gülin Öğüt Eker’e teşekkürü
borç bilirim.
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Halkbilim Bölümü’ne Araştırma
Görevlisi olarak başladığım günden itibaren anlayışı, yardımları, kibarlığı, sıcaklığı ve
güvenirliğiyle sanki kendisini yıllardır tanıyormuşum gibi hissetmeme yardımcı olan, tez
konumun kendisinin de çalıştığı konulardan biri olması şansını yaşadığım ve bu
anlamda akademik olarak da her konuda bana yol gösteren, titizliği ve mükemmelliyetçi
yaklaşımları sayesinde hep bir adım ileriye gitme isteğimi ve çalışma heyecanımı
kamçılayan, bana her konuda güvenen ve sorumluluk veren, desteğini hep üzerimde
hissettiğim hocam Prof. Dr. M. Muhtar Kutlu’ya teşekkürü bir borç bilirim.
Lisans eğitimi yıllarımdan bu yana kendisinden aldığım derslerde ve ders dışı
sohbetlerimiz sırasında her defasında bana konuyla ilgili yeni bakış açıları kazandıran,
ayrıntıları fark etmeme yardımcı olan, olaylara çok geniş bir perspektiften bakmam için
beni yönlendiren, akademik anlamda yenilikleri keşfetmeyi kendine amaç edinmiş ve
bu yönüyle bana her zaman örnek olan, tez çalışmam sırasında da sahip olduğu bu
iv

bakış açısıyla konuyu sınıflandırmamda ve şekil vermemde desteğini esirgemeyen
hocam Prof. Dr. Nebi Özdemir’e teşekkürlerimi sunarım.
Bu çalışmanın Halk Kültürü dersi ve bu dersi veren öğretmenler olmadan yapılması
düşünülemeyeceği için öncelikle bu dersin hazırlanmasında emeği geçen hocalarım
rahmetli Prof. Dr. Gürbüz Erginer’e, Prof. Dr. Öcal Oğuz’a, Prof. Dr. M. Muhtar Kutlu’ya,
Prof. Dr. Ali Yakıcı’ya, ayrıca emeği geçen tüm uzman ve öğretmenlere; benimle
derinlemesine görüşme yapmayı kabul eden, verdikleri tüm bilgileri elde etmeme
yardımcı olan yönetici ve öğretmenlere minnettarım.
Tez çalışmam sırasında hem akademik hem de manevi desteklerini benden
esirgemeyen, Hacettepe Üniveristesi’nden Prof. Dr. Metin Özarslan’a, Doç. Dr. Sinan
Türkyılmaz’a, Doç. Dr. İlknur Yüksel’e, Yrd. Doç Dr. Meltem Çeliktaş’a, Öğr. Gör. Dr.
Serdar Erkan’a, Arş. Gör. Pınar Karataş’a; Ankara Üniveristesi’nden Doç. Dr. Serpil
Aygün Cengiz’e, Yrd. Doç. Dr. Melike Kaplan’a, Arş. Gör. Emine Hatip’e; Gazi
Üniversitesi’nden Yrd. Doç. Dr. Evrim Ölçer Özünel’e, Öğr. Gör. Dr. Selcan Gürçayır’a,
Dr. Ezgi Metin Basat’a; Milli Eğitim Bakanlığı’ndan Betül Korkmaz’a ve İbrahim Üzkurt’a
teşekkürlerimi sunarım.
Başta anne-babam ve artık fiziksel olarak yanımda olamasalar da hep benimle birlikte
olduklarını hissettiğim anneannem, dedem, babaannem ve büyükbabam olmak üzere,
akademik hayatımın “en keyifli”, “en mutlu”, “en gururlu”, “en zor”, “en sıkıntılı”, “en
umutsuz” anlarında desteğini eksik etmeyen ve bu zor süreci daha kolay atlatmamı
sağlayan kardeşim Necati Kasapoğlu’na, dostlukları ve arkadaşlıklarıyla her zaman
yanımda olan teyzem Sevil Bilgin’e, halam Nilgün Kasapoğlu’na, arkadaşım Kadriye
Özbaş Çağlayan’a, hayatımı kolaylaştıran ve her konuda bana yardımcı ve yol gösterici
olan dostum, eşim Doç. Dr. Aytekin Akyol’a ve kendileriyle daha az zaman geçirmek
zorunda kaldığım canım oğullarım Toprak Akyol’a ve Güneş Akyol’a en derin
teşekkürlerimi sunarım.
v

ÖZET
KASAPOĞLU-AKYOL, Pınar. Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) ve Eğitim: Halk
Kültürü Dersi Örneği, DoktoraTezi, Ankara, 2015.
Tez çalışmasında, yurtdışında ve Türkiye’de halkbilimi bilim dalının örgün eğitimde ne
şekilde yer aldığının saptanması ve karşılaştırılması amacıyla dünya üzerindeki
küreselleşmeye, tek-tipleşmeye karşı oluşturulan, UNESCO’nun temel kültür
sözleşmeleri arasında yer alan “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması
Sözleşmesi”nin, “Eğitim, Duyarlılığın ve Kapasitenin Güçlendirilmesi” başlıklı 14.
maddesi temel alınmıştır. Sözleşmeye “Taraf Devletler”in ülkelerinde yaptıkları örgün
eğitim uygulamaları “Periyodik Raporlar” üzerinden incelenmiş ve Türkiye’de yapılan
çalışmalarla karşılaştırılarak daha önce yapılan çalışmalara farklılık katacak yeni bir
eğitim materyali örneği oluşturulması amaçlanmıştır.
Tez çalışması dört bölümden oluşmaktadır. Genel olarak konuyla ilgili açıklamaların
yapıldığı Giriş kısmından sonra yer alan “Kavramsal Çerçeve” başlığını taşıyan birinci
bölümde, UNESCO, “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi” ve
Sözleşmenin “Eğitim, Duyarlılığın ve Kapasitenin Güçlendirilmesi” başlıklı 14. maddesi
açıklanmıştır.
Tez çalışmasının ikinci bölümünde, Sözleşmeye Taraf Devletlerin Sözleşmeyi
imzaladıkları tarihten 6 yıl sonra ve her 6 yılda bir Somut Olmayan Kültürel Mirasın
Korunması Hükümetler arası Komitesi’ne vermekle yükümlü olduğu ve SOKÜM
Sözleşmesine bağlı olarak ne tür çalışmaların yapıldığını rapor ettikleri “Periyodik
Raporlar”ın eğitim maddeleri incelenmektedir.
Tez çalışmasının üçüncü bölümünde, SOKÜM Sözleşmesi bağlamında Türkiye’de
yapılan çalışmalar incelenerek MEB Eğitim sisteminin dayandığı “Yapılandırmacı
Kuram” açıklanmaya çalışılmış, Sözleşmeyle eş zamanlı yürürlüğe sokulan Halk
Kültürü dersini veren yönetici ve öğretmenlerle gerçekleştirilen alan araştırması ve
analizlere yer verilmiştir. Ayrıca, SOKÜM eğitimine katkı sağlayan Türkiye’deki Türk
Halkbilimi, Türk Halk Bilimi ve Halkbilim bölümleri ile müzeler incelenmiştir.
Tez çalışmasının dördüncü ve son bölümünde ise, eğitim teknolojileri konusu üzerine
yoğunlaşılarak Halk Kültürü dersini veren/verecek olan öğretmenlere örnek olması
adına yapılandırmacı kurama göre hazırlanmış WebQuest (AğAraştırması) örnekleri
oluşturulmuştur.
vi

Anahtar Kelimeler: UNESCO, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması
Sözleşmesi, Periyodik Rapor, Halk Kültürü Dersi, Eğitim Teknolojileri, WebQuest,
AğAraştırması.
vii

ABSTRACT
KASAPOĞLU-AKYOL, Pınar. Intangible Cultural Heritage (ICH) and Education:
Example of Folk Culture Course, PhD Dissertation, Ankara, 2015.
In this thesis, to find out and compare how folklore used in formal education both in
abroad and Turkey, it is focused on the Article 14: "Education, awareness-raising and
capacity-building" of the "Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural
Heritage” which is one of the UNESCO’s basic cultural conventions that generated
against globalization and single-typified. Educational practices of the "States Parties"
are analyzed and compared with studies in Turkey via "Periodic Reports". It is also
aimed that to create new educational material examples to add the difference to earlier
studies.
Thesis consists of four main chapters. After the description of the basic subjects in
introduction, at the first chapter which is entitled "Conceptual Framework"; UNESCO,
"The Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage" and the
"Education, awareness-raising and capacity-building" Article 14 are explained,
respectively.
In the second chapter of the thesis is focused on the “Periodic Reports” and its
education articles. These reports include the information such as legislative, regulatory
and other measures taken for the safeguarding of the intangible cultural heritage in
States Parties territories and the reports are submitted to the Committee by the sixth
year of their approvale date and every sixth year thereafter.
In the third chapter of the thesis, the educational practices of Turkey by the context of
the "The Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage" and
"Constructivist Theory" that applied in the educational system in the Ministry of
Education in Turkey are analyzed. Also, analysis and the outcomes of the field
research which is conducted with the administrators and teachers of the Folk Culture
course are given. Moreover, Turkish Folkore and Folklore Departments in Turkey and
the museums which are contribute to ICH education are examined.
In the fourth and the final chapter of the thesis, while focusing on the topic of
educational technology, it is created WebQuest samples that on based the
constructivist theory were created for the teachers that teaches Folk Culture course.