Table Of ContentSomatische problemen
Reeks Kinderen en Adolescenten – Problemen en risicosituaties
Somatische problemen is het derde deel van de tiendelige reeks Kinde-
ren en Adolescenten – Problemen en risicosituaties. Deze reeks geeft een
vrijwel volledig overzicht van problemen en risicosituaties die zich
bij deze leeftijdsgroepen kunnen voordoen. Per deel wordt een bon-
dige en toegankelijke beschrijving gegeven van het onderwerp, ge-
volgd door de meest actuele kijk op de diagnostische en behande-
lingsmogelijkheden. Deze reeks is bedoeld voor al diegenen die
beroepsmatig betrokken zijn bij kinderen en adolescenten.
In de reeks Kinderen en Adolescenten – Problemen en risicosituaties ver-
schijnen de volgende delen:
Deel 1, Psychiatrische stoornissen
Deel 2, Psychosociale problemen
Deel 3, Somatische problemen
Deel 4, Ziekten en handicaps
Deel 5, Spraak, taal en leren
Deel 6, Gezin
Deel 7, Opvoeden
Deel 8, Geboorte en dood
Deel 9, Seksualiteit
Deel 10, Maatschappij
Redactie reeks Kinderen en Adolescenten
De boeken uit deze reeks zijn een bewerking van het Handboek
Kinderen & Adolescenten. Dit handboek verscheen onder redactie
van mw. drs. G.A. Bakker (eindredactie), mw. dr. D.M.C.B. van
Zeben-van der Aa, dr. J. Dewispelaere, mw. drs. R. Vecht-van den
Bergh, mw. dr. M. van der Meulen-van Dijk en mw. drs. V.H. Soyez.
Bestellen
De boeken van de reeks Kinderen en Adolescenten zijn te bestellen
via de boekhandel, of rechtstreeks via de webwinkel van Bohn
Stafleu van Loghum te Houten: www.bsl.nl.
Somatische problemen
Prof. dr. W.M.C. van Aalderen Drs. R.C.J. de Jonge
Dr. M.J.I.J. Albers Drs. L.J. Kalverdijk
Dr. A.C.E. de Blécourt Drs. J.K.W. Kieboom
Prof. dr. G. Bleijenberg Drs. C. Kluft
Dr. H. Boxma Dr. C.M.F. Kneepkens
Prof. dr. C. Braet Dr. H. Knoop
Prof. dr. O.F. Brouwer Dr. F.J.M. van Leerdam
Dr. B. Derkx Drs. M.M.H. Lub
Drs. H.J.Y. van Drie Drs. T.G.J. de Meij
Dr. M. van Dijk Drs. E.A.J. Peeters
Dr. A.M. van Furth Dr. S. Scholten
Drs. T.M. van Gemert Dr. A.B. Sprikkelman
Prof. dr. R.A. HiraSing Prof. dr. D. Tibboel
Drs. H.W.Chr. Hofland Drs. H.L.G. ter Waarbeek
Dr. E.C.A.M. Houdijk Drs. J. Walstra
Drs. L.W.A. de Jong Drs. B. Wijnberg-Williams
Bohn Stafleu van Loghum
Houten
© 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een
geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij
elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet
1912 j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471
en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen
aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een)
gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16
Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.
Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te
verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere
onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen.
ISBN978 90 313 7479 3
NUR848
Ontwerp omslag: Studio Bassa, Culemborg
Ontwerp binnenwerk: Studio Bassa, Culemborg
Automatische opmaak: CrossMedia Solutions - Ten Brink, Alphen aan denRijn
Eindredactie: HannaMolenaar, Amsterdam
Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij
Het Spoor 2
Postbus 246
3990GAHouten
www.bsl.nl
Inhoud
7 Over de auteurs 7
1 Inleiding
C. Braet 11
2 Buikpijn
C.M.F. Kneepkens en T.G.J. de Meij 16
3 Ontlastingsproblematiek
C.M.F. Kneepkens en T.G.J. de Meij 47
4 Hoofdpijn
O.F. Brouwer 70
5 Bedplassen
F.J.M. van Leerdam en R.A. HiraSing 83
6 Obesitas
C. Braet 102
7 Eetstoornissen
T.M. van Gemert 120
8 Somatoforme stoornissen
L.J. Kalverdijk 138
9 Chronisch-vermoeidheidssyndroom
G. Bleijenberg, L.W.A. de Jong en H. Knoop 157
10 Gebitsproblemen
H.J.Y. van Drie 178
6 s om a t i s c h e p r o b l em en
11 Motorische coördinatiestoornis
S.M.H.J. Scholten en A.C.E. de Blécourt 200
12 Voedselallergie en niet-allergische
voedselovergevoeligheid
A.B. Sprikkelman en W.M.C. van Aalderen 222
13 Infectieziekten
A.M. van Furth en R.C.J. de Jonge 239
14 Onderdompeling en verdrinking
M.J.I.J. Albers, J.K.W. Kieboom en B. Wijnberg-Williams 265
15 Groeistoornissen
E.C.A.M. Houdijk 280
16 Besmettingsbronnen
H.L.G. ter Waarbeek 300
17 Brandwonden
H.W.Chr. Hofland, J.Walstra en H. Boxma 323
18 Hyperventilatie
M.M.H. Lub 347
19 Failure to thrive
B. Derkx 364
20 Slaapproblemen
E.A.J. Peeters en C. Kluft 384
21 Pijn bij kinderen
M. van Dijk en D. Tibboel 403
Over de auteurs
Auteurs
Prof. dr. W.M.C. van Aalderen is als kinderarts-pulmonoloog werk-
zaam in het Emma Kinderziekenhuis, Academisch Medisch Cen-
trum te Amsterdam.
Dr. M.J.I.J. Albers, kinderarts-intensivist, is medisch hoofd van de
Kinder Intensive Care van het Beatrix Kinderziekenhuis / Universi-
tair Medisch Centrum Groningen.
Dr. A.C.E. de Blécourt is als kinderrevalidatiearts werkzaam bij het
Centrum Voor Revalidatie UMCG te Haren.
Prof. dr. G. Bleijenberg is als klinisch psycholoog werkzaam bij het
Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid, UMC St.
Radboud.
Dr. H. Boxma, chirurg, is medisch hoofd bij het Brandwondencen-
trum Rotterdam.
Prof. dr. C. Braet is verbonden aan de Faculteit Psychologie & Peda-
gogische Wetenschappen van de Universiteit Gent, vakgroep Ont-
wikkelings- en Persoonlijkheidspsychologie.
Prof. dr. O.F. Brouwer is als kinderneuroloog verbonden aan het
Universitair Medisch Centrum Groningen, afdeling Neurologie.
Dr. B. Derkx, kinderarts en psychoanalyticus voor kinderen, is ver-
bonden aan het Emma Kinderziekenhuis (AMC Amsterdam) en het
Nederlands Psychoanalytisch Instituut, Amsterdam.
8 s om a t i s c h e p r o b l em en
Drs. H.J.Y. van Drie, parodontoloog en implantoloog (erkend door
nvvp en nvoi), is verbonden aan de Praktijk voor Parodontologie &
Implantologie te Maastricht.
Dr. M. van Dijk, verpleegkundige en onderzoekspsycholoog, is als
senior-onderzoeker Kwaliteit van Zorg werkzaam bij de afdeling
Kinderheelkunde, Erasmus MC Sophia Kinderziekenhuis te
Rotterdam.
Dr. A.M. van Furth is als kinderarts-infectioloog verbonden aan het
VU medisch centrum te Amsterdam.
Drs. T.M. van Gemert werkt als kinder- en jeugdpsychiater
op de polikliniek van stichting Accare te Groningen.
Prof. dr. R.A. HiraSing, jeugd-/kinderarts, is hoogleraar Jeugdge-
zondheidszorg aan het VUmc / EMGO-Instituut, afdeling Sociale
Geneeskunde, sectie JGZ, te Amsterdam.
Drs. H.W.Chr. Hofland, verplegingswetenschapper, kinder-, inten-
sive care- en brandwondverpleegkundige, is als onderzoeksver-
pleegkundige verbonden aan het Brandwondencentrum Rotter-
dam. (Voorheen werkzaam in het Queen Elizabeth Central Hospital
in Malawi.)
Dr. E.C.A.M. Houdijk, kinderarts-endocrinoloog, is werkzaam in
het Juliana Kinderziekenhuis te Den Haag.
Drs. L.W.A. de Jong is als psycholoog verbonden aan de afdeling
Medische Psychologie van het UMC St. Radboud te Nijmegen.
Drs. R.C.J. de Jonge is als kinderarts-neonatoloog verbonden aan
het VU medisch centrum te Amsterdam.
Drs. L.J. Kalverdijk, kinder- en jeugdpsychiater, is werkzaam
als consulent bij het Beatrix Kinderziekenhuis van het UMC Gro-
ningen en bij de stichting Accare te Groningen.
Drs. J.K.W. Kieboom, kinderarts-intensivist, is werkzaam in de Kin-
der Intensive Care van het Beatrix Kinderziekenhuis / Universitair
Medisch Centrum Groningen.
o v e r d e a u t e u r s 9
Drs. C. Kluft, psycholoog in het Centrum voor Slaap- en Waak-
stoornissen van het MCHWesteinde, behandelt kinderen met
slaapstoornissen en coacht de ouders.
Dr. C.M.F. Kneepkens is als kinderarts maag-darm-leverziekten
verbonden aan het VU medisch centrum te Amsterdam.
Dr. H. Knoop is als klinisch psycholoog werkzaam bij het Nijmeegs
Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid, UMC St. Radboud.
Dr. F.J.M. van Leerdam, jeugdarts, is gastmedewerker van het
VUmc / EMGO-Instituut, afdeling Sociale Geneeskunde, sectie
JGZ, te Amsterdam.
Drs. M.M.H. Lub is klinisch psycholoog/psychotherapeut/gezond-
heidszorgpsycholoog en hoofd van de afdeling medische psycholo-
gie van Medisch Centrum Haaglanden te Den Haag.
Drs. T.G.J. de Meij is als kinderarts en fellow kindermaag-darm-
leverziekten verbonden aan het VU medisch centrum te
Amsterdam.
Drs. E.A.J. Peeters, kinderneuroloog, is werkzaam in het Juliana
Kinderziekenhuis en in het MCHWesteinde te Den Haag. Zij is
tevens verbonden aan het Centrum voor Slaap- en Waakstoornissen
van het MCHWesteinde.
Dr. S. Scholten, arts en bewegingswetenschapper, was van 1993 tot
2000 projectleider van onderzoeken bij DCD-kinderen in Revali-
datiecentrum Beatrixoord te Groningen (inmiddels Centrum Voor
Revalidatie UMCG locatie Beatrixoord). Ze is nauw betrokken ge-
weest bij het tot stand brengen van de consensus over terminologie
en diagnostiek bij DCD-kinderen.
Dr. A.B. Sprikkelman is als kinderarts-pulmonoloog werkzaam in
het Emma Kinderziekenhuis, Academisch Medisch Centrum te
Amsterdam.
Prof. dr. D. Tibboel, kinderarts, is als hoofd Intensive Care Kinde-
ren werkzaam bij het Erasmus MC Sophia Kinderheelkunde te
Rotterdam.
10 s om a t i s c h e p r o b l em en
Drs. H.L.G. ter Waarbeek, arts infectieziektebestrijding, werkt als
coördinator Infectieziekte- en Tuberculosezorg op de afdeling In-
fectieziektebestrijding van de GGD Zuid Limburg.
Drs. J. Walstra werkt als orthopedagoog bij het Brandwondencen-
trum Rotterdam.
Drs. B. Wijnberg-Williams, klinisch psycholoog, is werkzaam in
het Beatrix Kinderziekenhuis / Universitair Medisch Centrum
Groningen.
