skuamöz hücrel lar nks kanserler nde

80 Pages·2009·1.88 MB·Turkish

T.C
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
TIP FAKÜLTESİ
TIBBİ PATOLOJİ ANABİLİM DALI

SKUAMÖZ HÜCRELİ LARİNKS KANSERLERİNDE;
HUMAN PAPİLLOMAVİRÜS VARLIĞI, TP53 VE
E-KADERİN EKSPRESYONLARI VE BULGULARIN
KLİNİKOPATOLOJİK DEĞİŞKENLERLE İLİŞKİSİNİN
ARAŞTIRILMASI

Dr. Ferhat YILDIRIM

UZMANLIK TEZİ

TEZ DANIŞMANI
Doç. Dr. Aysun H. UĞUZ

ADANA 2009
T.C
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
TIP FAKÜLTESİ
TIBBİ PATOLOJİ ANABİLİM DALI

SKUAMÖZ HÜCRELİ LARİNKS KANSERLERİNDE;
HUMAN PAPİLLOMAVİRÜS VARLIĞI, TP53 VE
E-KADERİN EKSPRESYONLARI VE BULGULARIN
KLİNİKOPATOLOJİK DEĞİŞKENLERLE İLİŞKİSİNİN
ARAŞTIRILMASI

Dr. Ferhat YILDIRIM

UZMANLIK TEZİ

TEZ DANIŞMANI
Doç. Dr. Aysun H. UĞUZ

ADANA 2009
Bu çalışma Çukurova Üniversitesi Araştırma Fonu tarafından desteklenmiştir.
TF2007LTP29
TEŞEKKÜR

Uzmanlık tezimin hazırlanmasında, her aşamada bilgilerini benimle paylaşan ve
desteğini her zaman hissettiğim danışman hocam sayın Doç. Dr. Aysun H. Uğuz’a, PCR
konusundaki bilgi ve deneyimlerini esirgemeyen Prof. Dr. Melek Ergin’e, istatistik
aşamasındaki emeği için Doç. Dr. Gülşah Şeydaoğlu’na, özverili çalışmaları için
biyolog Demet Aras’a, teknisyen Kezban Bostaner’e ve Sinan Özbulat’a, yetişmemde
emeği geçen Patoloji Anabilim Dalı’ndaki tüm öğretim üyesi hocalarıma, bu zorlu
süreçte beraber çalıştığım asistan arkadaşlarıma, Patoloji Anabilim dalı çalışanlarına, bu
günlere gelmemde bana her zaman destek olan aileme, daima yanımda olan eşime ve
moral kaynağım oğlum Emre’ye teşekkür ederim.

i
İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR.......................................................................................................................i
İÇİNDEKİLER.................................................................................................................ii
TABLO LİSTESİ.............................................................................................................iii
ŞEKİL LİSTESİ...............................................................................................................iv
KISALTMA LİSTESİ......................................................................................................v
ÖZET VE ANAHTAR SÖZCÜKLER............................................................................vi
ABSTRACT – KEYWORDS.........................................................................................vii
1. GİRİŞ............................................................................................................................1
2. GENEL BİLGİLER......................................................................................................2
2.1. Larinks Anatomisi, Embriyolojisi, Histolojisi, Fizyolojisi..................................2
2.1.1. Larinks Anatomisi.......................................................................................2
2.1.1.1. Larinks Kıkırdakları.....................................................................2
2.1.1.2. Larinks Bağları............................................................................3
2.1.1.3. Larinks Kasları.............................................................................3
2.1.1.4. Kavitas Laringis...........................................................................4
2.1.1.5. Larinks Damarları........................................................................5
2.1.2. Larinks Embriyolojisi.................................................................................6
2.1.3. Larinks Histolojisi.......................................................................................6
2.1.4. Larinks Fizyolojisi......................................................................................8
2.2. Larinksin Tümörleri ve Tümör Benzeri Lezyonları............................................9
2.2.1. Papilloma ve Papillomatozis.......................................................................9
2.2.2. İntraepitelyal proliferatif lezyonlar...........................................................10
2.2.3. İnvaziv Karsinom......................................................................................12
2.3. HPV...................................................................................................................18
2.3.1.HPV’nin Karsinogenezdeki Rolü .............................................................19
2.4. Tümör süpresör genler.......................................................................................23
2.5. Adezyon Molekülleri.........................................................................................27
3. GEREÇ VE YÖNTEM...............................................................................................29
3.1. Strept avidin-biotin boyama yöntemi................................................................29
3.2. PCR ile Poliklonal HPV, HPV 16, 18, 31 ve 33 raştırılması.............................30
3.3. İmmünohistokimyasal Bulguların Değerlendirilmesi........................................36
4. BULGULAR...............................................................................................................38
5. TARTIŞMA................................................................................................................54
6. SONUÇLAR...............................................................................................................62
7. KAYNAKLAR...........................................................................................................64
8. ÖZGEÇMİŞ................................................................................................................71

ii
TABLO LİSTESİ

Tablo 1: p53 pozitifliği ile yaşam süresi arasındaki ilişki.....................................................................43
Tablo 2: p53 pozitifliği ile grade arasındaki ilişki.................................................................................46
Tablo 3: p53 pozitifliği ile LN metastazı ve cinsiyet arasındaki ilişki................................................46
Tablo 4: p53 pozitifliğil ile klinik değişkenler arasındaki korelasyon................................................47
Tablo 5: E-kaderin salınımı ile yaşam süresi arasındaki ilişki............................................................48
Tablo 6: E-kaderin salınımı ile LN metastazı ve cinsiyet arasındaki korelasyon...............................49
Tablo 7: E-kaderin salınımı ile T evresi arasındaki ilişki.....................................................................49
Tablo 8: E-kaderin salınımı ile klinik değişkenlerin ilişkisi.................................................................50

iii
ŞEKİL LİSTESİ

Şekil 1: Larinksin genel anatomik görünüşü...........................................................................................2
Şekil 2: Larinks üst kısmının çok katlı yassı epitelyum ile döşeli görünümü.......................................7
Şekil 3: Skuamoz hücreli karsinom........................................................................................................12
Şekil 4: Glottik karsinom laringoskopik görüntüsü.............................................................................15
Şekil 5: HPV ilişikili kanserlerde HPV görülme sıklığı........................................................................19
Şekil 6: Human Papilloma Virüsü..........................................................................................................20
Şekil 7: HPV’nin yaşam döngüsü...........................................................................................................21
Şekil 8: Serviks kanserlerinde HPV tiplerinin görülme sıklığı............................................................21
Şekil 9: HPV’nin etki mekanizması........................................................................................................22
Şekil 10: Beta Globulin’in %1.5’lik Agaroz Jel’deki Görüntüsü......................................................39
Şekil 11: Poliklonal HPV’nin %1.5’lik Agaroz Jel’deki Görüntüsü.................................................39
Şekil 12: Poliklonal HPV’nin PAGE (polyakrilamide jel) görüntüsü (29:1 oranında PAGE
görüntüsü)...............................................................................................................................40
Şekil 13: HPV 16’nın PAGE (polyakrilamide jel) görüntüsü (29:1 oranında PAGE
görüntüsü)...............................................................................................................................40
Şekil 14: HPV 16’nın PAGE (polyakrilamide jel) görüntüsü (29:1 oranında PAGE
görüntüsü)...............................................................................................................................41
Şekil 15: HPV 18’in PAGE (polyakrilamide jel) görüntüsü (29:1 oranında PAGE görüntüsü).....41
Şekil 16: HPV 33’ün PAGE (polyakrilamide jel) görüntüsü (29:1 oranında PAGE görüntüsü)...42
Şekil 17: Yüksek gradeli larinks karsinomlarında yüksek p53 pozitifliği........................................44
Şekil 18: Yüksek gradeli larinks karsinomlarında yüksek p53 pozitifliği ve artmış mitoz.............44
Şekil 19: Düşük gradeli larinks karsinomlarında düşük p53 pozitifliği...........................................45
Şekil 20: Düşük gradeli larinks karsinomlarında tümör adalarının periferinde daha belirgin
boyanma..................................................................................................................................45
Şekil 21: E-kaderin ile 1(+) zayıf membranöz boyanma....................................................................51
Şekil 22: E-kaderin ile 2(+) zayıf membranöz boyanma....................................................................51
Şekil 23: E-kaderin ile 2(+) zayıf membranöz boyanma....................................................................52
Şekil 24: E-kaderin ile 3(+) zayıf membranöz boyanma....................................................................52
Şekil 25: E-kaderin ile 4(+) zayıf membranöz boyanma....................................................................53
Şekil 26: E-kaderin ile 4(+) zayıf membranöz boyanma....................................................................53

iv
KISALTMA LİSTESİ

HPV : Human Papillomavirüs
YS : Yaşam Süresi
LN : Lenf Nodu
Lig : Ligamentum
M : Muskulus
A : Arteria
V : Vena
N : Nervus
HE : Hematoksilen Eozin
DNA : Deoksiribo Nükleik Asit
WHO : World Health Organization
CIS : Karsinoma in situ
T : Primer tümör
N : Bölgesel lenf nodları
M : Uzak metastaz
Cdk : Siklin bağımlı kinaz
Rb : Retinoblastom
İHK : İmmünohistokimya
PCR : Polymerase Chain Reaction (Polimeraz Zincir Reaksiyonu)

v
ÖZET

Skuamoz Hücreli Larinks Kanserlerinde; Human Papillomavirüs Varlığı, TP53 ve
E-kaderin Ekspresyonları ve Bulguların Klinikopatolojik Değişkenlerle İlişkisinin
Araştırılması

Amaç: Larinks karsinomlarının gelişim mekanizması oldukça komplekstir ve
çeşitli faktörler tarafından kontrol edilir. Sigara ve alkol alışkanlığı etyolojisindeki esas
risk faktörleridir. Son yıllarda yapılan çalışmalar HPV enfeksiyonunun da larinks
karsinomlarında önemli bir rol oynadığını göstermiştir. TP53 tümör baskılayıcı bir
gendir. Mutasyona uğradığında tümör gelişimine katkıda bulunur. E-kaderin ise
hücreler arası bağlantıyı sağlayan bir adezyon molekülüdür ve salınımının azalması
tümör gelişmesine zemin hazırlar.
Çalışmamızda, larinks kanserleri ile HPV varlığı arasındaki ilişkiyi, p53 ve E-
kaderin seviyelerinin yaş, cinsiyet, sigara alışkanlığı, tümör lokalizasyonu, tümör
grade’i (derecesi), lenf nodu metastazı varlığı, tümör evresi (TNM) ve yaşam süresi
(YS) gibi değişkenlerle ilişkisini saptamayı amaçladık. Çalışma grubuna, 150 skuamoz
hücreli larinks karsinom olgusu ve bu olgulardan 50’sine ait tümöre komşu normal
larinks mukozası (kontrol grubu) alındı. Bir olgu, klinik takiplerindeki eksiklikler
nedeni ile çalışmadan çıkarıldı.
Gereç ve Yöntem: Doku örnekleri % 10’luk formaldehitte tespit edilerek,
parafine gömüldü ve histolojik kesitler hazırlandı. Hematoksilen eozin boyası
uygulanarak ışık mikroskobik inceleme yapıldı. Daha sonra, immünohistokimyasal
yöntem ile uygulanan p53 ve E-kaderin antikorları ile immünofenotipik özellikler,
polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile poliklonal HPV varlığı araştırıldı. HPV pozitif
olgularda PCR ile HPV 16, 18, 31 ve 33 tiplerinin varlığı değerlendirildi.
Bulgular: 149 olgunun dokuzunda (% 6) poliklonal HPV pozitif bulundu. Bu
olgulardan altısında HPV 16 ve birinde HPV 18 pozitif saptandı. Kalan iki olguda ise
HPV 31 ve 33 negatif olup bu olgularda tip tayini yapılamadı.
E-kaderin ve p53 ekspresyonu ile; cinsiyet, YS ve lenf nodu metastazı varlığı
arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki saptandı. Bu iki immün belirteç ile tümörün
lokalizasyonu, sigara alışkanlığı ve HPV varlığı arasında anlamlı bir ilişki bulunmadı.
Ayrıca p53 pozitifliği ile tümörün derecesi ve E-kaderin pozitifliği ile tümörün TNM
derecesi arasında da istatistiksel olarak anlamlı sonuçlar elde edildi.
Sonuç: HPV’nin tümörogenezisteki katkısı coğrafi farklılıklar göstermektedir.
Bunun asıl nedeni ise toplumlar arası cinsel davranışlardaki farklılıklara bağlı olarak
virüs taşıyıcılığının farklı oranlarda görülmesi olarak yorumlanabilir.
Yapılan çeşitli çalışmalarda larinks tümörlerinde metastaz varlığının preoperatif olarak
belirlenmesinin hasta yönetimi açısından önemi bildirilmektedir. p53 pozitifliği yüksek, E-
kaderin salınımı düşük olgularda lenf nodu metastazlari artmaktadır. Özellikle gizli
metastazların saptanmasında ve hastaların YS’lerinin öngörülmesi konusunda primer
tümöre ait p53 ve E-kaderin ekspresyonları klinisyen için aydınlatıcı sonuçlar verebilir

Anahtar Sözcükler: Larinks, skuamoz hücreli karsinom, HPV, p53, E-kaderin

vi
ABSTRACT

HPV Existence, TP53 and E-cadherin Expressions and Correlations Between The
Results and The Clinicopathologic Variables In Laryngeal Squamous Cell
Carcinomas

Purpose: The development of laryngeal carcinoma is a complex mechanism and
regulated by many factors. Tobacco and alcohol abuse are major risk factors in
aetiology. Recently many studies are also established that HPV infections play an
important role in larynx carcinomas. TP53 is a tumour supressor gene and it contributes
to tumorigenesis when mutated. E-cadherin is an adhesion molecule that provide to
connections of intercellular areas and impairment of its expression provide a basis for
development of the tumours.
In our study we purposed that to detect interactions between HPV existence and
laryngeal carcinomas, the correlations among the clinicopathologic variables;
levels of the p53 and E-cadherin and patients age, gender, smoking abuse, tumor
localisation, grade, presence of lymph node (LN) metastasis, stage of the tumor and
surveillance. One hundred and fifty cases of larynx squamous cell carcinoma and 50
normal laryngeal mucosa near the tumour (as a control group) are included to the study.
One case is excluded for the lack of clinical survey.
Materials and Method: Tissues from laryngectomy materials were embedded
into the paraffin blocks and histologic sections were prepared. Light microscopic
evaluations were done after stained with hematoxylen eosin. Immunophenotypic
features were analyzed after p53 and E-cadherin anticores were performed by
immunohistochemical method and existence of the polyclonal HPV were searched with
polimerase chain reaction (PCR). Then, in HPV positive cases, HPV types 16, 18, 31
and 33 were investigated.
Results: Polyclonal HPV were detected as positive in 149 of 9 cases (6%). Six
cases of them were positive for HPV 16 and one case was positive for HPV 18. Other
two cases were negative for HPV 31 and 33 and any type could be identified in these
cases.
Statistically significant correlations were detected between gender, survey and
presence of LN metastases and p53 and E-cadherin expressions. Significant correlations
were not found between these two immune markers and localisation, cigarette addiction
and presence of HPV. Besides, statistically meaninigful results were obtained between
p53 positivity and grade of the tumor and between E-cadherin positivity and TNM stage
of the tumors.
Conlusion: Contribution of HPV existence shows geographic diversities in
tumorogenesis. The main reason of this, sexual behaviors alterations and different
prevalence rates of viral porters among populations.
Many studies reported that the preoperative detection of LN metastases is crucial
for the patient management. LN metastases increase in tumors with high p53 positivity
and low E-cadherin expressions. Especially in detection of occult metastases and
prediction of patient survey, p53 and E-cadherin expressions of the primary tumor can
be informative for clinicans.

Key Words: Larynx, squamous cell carcinoma, HPV, p53, E-cadheri
vii
1. GİRİŞ

Larinks kanseri organizmadaki tüm malign tümörlerin % 2-3’ünü oluşturur.1
Larinks kanserlerinin % 95’den fazlası yassı (skuamoz) hücreli karsinomlardır.2 Bu
kanserlerin gelişmesinde en önemli risk faktörleri sigara ve alkol alışkanlığıdır.3
Larinksin skuamoz hücreli karsinomlarının etyolojisinde human papillomavirüs’ün
(HPV) de rol alabileceği son yıllarda yapılan çalışmalarda belirtilmektedir.3 Özellikle
serviks kanserlerinin etyopatogenezinde de rol oynayan yüksek riskli HPV tip 16, 18,
ve orta derecede riskli tip 31 ve 33’ün, larinks kanserlerin de de araştırılması farklı
popülasyonlarda farklı sonuçlar vermektedir.1
TP53 genindeki mutasyonlar insan tümörlerinde en sık rastlanan genetik
değişiklikler olma özelliğini taşır.4-7 İnsanlarda görülen tümörlerin % 50’sinden
fazlasında TP53 geninde mutasyon saptanmıştır. TP53 tümör süpresör bir gendir ve gen
ürünü p53 olarak bilinir. İlk tanımlandığı yıllarda sadece bir onkogen olarak görev
yaptığı düşünülen bu genin, daha sonraları sadece mutant formunun anormal hücre
büyümesinde rol oynadığı, normal TP53 geninin ise tümör oluşumunu baskıladığı
saptanmıştır.4-12
E-kaderin; epitelyal dokularda hücre-hücre adezyonunu sağlayan bir
transmembran proteinidir. Kaderinlerin hücre yüzeyinde azalması ile ortaya çıkan
azalmış adezyon ve hücre ilişkilerinin neoplastik progresyonla ilişkisi pek çok
araştırmada bildirilmektedir.13-18 Yapılan çalışmalarda p53 pozitifliği yüksek ve E-
kaderin salınımı düşük olgularda; yaşam süresinde (YS) azalma ve lenf nodu (LN)
metastazında artma saptandığı bildirilmektedir.2,13
Bu çalışmada larinksin skuamöz hücreli karsinomlarında; HPV varlığının
saptanması, mümkünse pozitif olguların alt tiplerinin belirlenmesi, tümör progresyonu
için önemli olan p53 proteini ve E- kaderin molekülünün ekspresyonlarının saptanması,
tüm sonuçların birbirleri ile ve klinikopatolojik değişkenlerle ilişkisini saptamak
amaçlanmıştır. Ayrıca tüm bu sonuçların prognoz ile ilişkisi gösterilmiştir.

1