siyasal iletişim ve kamuoyunu ikna politikası bağlamında akil insanlar olayı

240 Pages·2014·10.71 MB·Turkish

by  Serkan Bulut

T.C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
GAZETECİLİK ANABİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
SİYASAL İLETİŞİM VE KAMUOYUNU İKNA POLİTİKASI
BAĞLAMINDA AKİL İNSANLAR OLAYI
HAZIRLAYAN
SERKAN BULUT
2501111013
TEZ DANIŞMANI
YRD. DOÇ. DR. CEYDA ILGAZ BÜYÜKBAYKAL
İSTANBUL, 2014

SİYASAL İLETİŞİM VE KAMUOYUNU İKNA POLİTİKASI
BAĞLAMINDA AKİL İNSANLAR OLAYI
SERKAN BULUT
ÖZ
Çalışmamızın amacı, Akil İnsanlar uygulamasının yazılı basında ne şekilde
ele alındığını ortaya koymaktır. Bu doğrultuda Zaman gazetesi üzerinden
muhafazakâr-sağ basın ve Hürriyet gazetesi üzerinden ana akım basınının Akil
İnsanları hangi ideolojik ve söylemsel düzeyde ele aldıkları, haberlerinde ne gibi
aktörleri, yadsımaları, argümanları ve değerleri ne şekilde çerçevelediklerini ortaya
koymak bizim sorunsalımızı oluşturmaktadır. Çalışmada eleştirel ve ideolojik söylem
analizlerinden esinlenerek Nisan ve Mayıs 2013 tarihlerinde yazılı basında yer alan
haberler tek tek ele alınmış, incelenmiş ve sonuca ulaşmaya çalışılmıştır. Çalışmanın
teorik ve kavramsal bölümlerinde ise Akil İnsanların entelektüel, kanaat önderi ve
seçkin olarak kabul edilip edilmeyeceği tartışılmıştır. Konuya ilişkin olarak literatür
taraması yapılmış ve bu kavramların tanımları, birbirleriyle, toplumla ve iktidarla
olan ilişkileri üzerinde durulmuştur. Entelektüelin halkların çıkarları doğrultusunda
gerekirse iktidar ve ideolojisiyle çatışma içerisinde olması gerektiği iddia edilmiştir.
Tartışmanın temelinde, yazılı basının bu haberleri belirli ideolojik ve
söylemsel kalıplar çerçevesinde ele alarak belirli bir ideoloji doğrultuda
çerçevelediği ve öne çıkardığı görüşü yer almaktadır. Nitekim son bölümde yapılan
analiz ve değerlendirmeler sonucunda sadece sorunsal doğrulanmamış, aynı zamanda
Türkiye gibi demokrasi, basın ve ifade özgürlüğü, insan hakları kavramlarının
gerekliliklerinin uygulanması noktasında sorun yaşanılan ülkelerde, basının bu
sorunsallaşmaların temelinde yer aldığı görülmüştür.
Anahtar kelimeler: Akil İnsanlar, Yazılı Basın, Kamuoyu, Kanaat Önderi,
Entelektüel, Eleştirel Söylem Analizi, Seçkin, Kitle İletişim Araçları
i
EVALUATING COMMITTEE OF WISE MEN CASE IN THE
CONTEXT OF POLITICAL COMMUNICATION AND
PERSUADING PUBLIC OPINION
SERKAN BULUT
ABSTRACT
This study aims to reveal the way Committee of Wise Men was covered in
printed media. Thus, study’s research question is how conservative-right press
through the example of Zaman newspaper and mainstream press through the example
of Hurriyet newspaper covered Committee of Wise Men on which ideological and
discoursive level and how they framed what sort agencies, denials, arguments and
values. In this study, conducting an analysis based on critical and ideological
discourse analysis on the Committee of Wise Men coverage of abovementioned
newspaper at the date range of April and May of 2013, I endeavored to arrive at a
conclusion. In the theoritical part of the study, it is discussed whether Committee of
Wise Men can be categorized as intellectual, opinion leader or elite. Relating to the
matter, literature search has been made, deliberating over these concepts definitions
and the relations of these concepts with society and government. A real intellectual,
if necessary, should be in conflict with government and its ideology for the interest
of public.
As a conclusion it can be said that printed media frames news and brings
them to the fore according to certain ideological and discoursive patterns. However,
the research question which has been approved through analysis and evaluations
made in the final chapter is not the only thing that matters, but also it is unearthed
that the press is a part of research question, considering Turkey is a counrty that has a
massive problems on the implementation of democracy, press and speech freedom
and human rights.
Key Words: Akil İnsanlar, Printed Media, Public Opinion, Opinion Leader,
Intellectual, Critical Discourse Analysis, Elite, Mass Media
ii
ÖNSÖZ
Günümüz medya-iktidar-toplum ilişkisi açısından, çalışmada ortaya
koymaya çalıştığım entelektüelin toplumsal rolü gibi bazı araştırma konularının daha
çok tartışılması özellikle günümüz popüler ve enformasyon kültürü toplumunun
ihtiyaç duyduğu konulardan biridir. Bu nedenle bu tür çalışmalar yapacak
araştırmacılar toplum tarihini ve işlevini daha detaylı analiz etmeli ve bu kişilere
ciddi destekler sağlanmalıdır.
Bu çalışmada gerek hocalarımdan gerekse de dostlarımdan ciddi destekler
aldım. Öncelikle çalışmam esnasında her türlü fedakârlığı ve desteğini esirgemeyen,
beni yönlendiren, verimliliğimi arttıran ve çalışmama renk katan danışman hocam,
Yrd. Doç. Dr. Ceyda Ilgaz Büyükbaykal'a teşekkür ederim.
Çalışmada uygulanacak yöntem konusunda değerli görüşlerini paylaşan ve
zamanını ayıran, beni her konuda motive eden, ufkumu zenginleştiren hocam, Yrd.
Doç Dr. Esra Arcan'a teşekkür ederim.
Gerek önerdikleri kaynaklarla gerekse de yaptıkları olumlu eleştirileriyle
beni cesaretlendiren hocalarım, Prof. Dr. Nurçay Türkoğlu ve Doç. Dr. Uğur
Gündüz'e teşekkür ederim.
Bugün burada olmam için her zaman destek veren hocalarım, Prof. Dr. Suat
Gezgin, Prof. Dr. Arzu Kihtir ve üzerimde emeği olan İstanbul Üniversitesi İletişim
Fakültesi'ndeki tüm diğer hocalarıma şükranlarımı sunarım.
Sektöre ilişkin deneyimlerini paylaşan, bu anlamda çalışmam konusunda
ufkumu genişleten ve beni her zaman cesaretlendirmiş olan değerli arkadaşlarım Erol
Gezeroğlu ve Burak Yamaç'a teşekkür ederim.
iii
Çalışmam esnasında güçlü desteklerini benden esirgemeyen değerli
arkadaşlarım Araş. Gör. Ahmet Faruk Çeçen, Araş. Gör. Rabia Zamur, Araş. Gör.
Yıldıray Kesgin, Araş. Gör. Taybe Topsakal ve burada isimlerini sayamadığım tüm
diğer Araştırma Görevlisi arkadaşlarıma teşekkür ederim.
Yine çalışmam esnasında birçok fedakârlığını gördüğüm kardeşlerim Sedat
Bulut, Gürkan Bulut, Burcu Bulut ve tüm aileme saygı ve şükranlarımı sunmayı borç
bilirim.
Serkan Bulut,
İstanbul, Mayıs 2014
iv
İÇİNDEKİLER
ÖZ ................................................................................................................................. i
ABSTRACT ................................................................................................................ ii
ÖNSÖZ ....................................................................................................................... iii
İÇİNDEKİLER...........................................................................................................v
TABLOLAR ............................................................................................................ viii
GİRİŞ………………………………………………………………………………...1
1.SİYASAL İLETİŞİM BAĞLAMINDA AKİL İNSANLAR..............................6
1.1.Siyasal İletişim Olgusu....................................................................................7
1.1.1.İletişim ve Kitle İletişim Araçları.................................................................9
1.1.2.Siyaset Kuramı............................................................................................11
1.1.3.Kamuoyu Oluşturma Mekanizması Olarak Kitle İletişim Araçları............15
1.1.4.Kamusal Alanın Çöküşü ve Kitle İletişim Araçları ...................................19
1.1.5.Medyada İkna ve Propaganda.....................................................................22
1.2.Entelektüelin Tanımı ve Rolü............................................................................25
1.3. Kanaat Önderliğinin Tanımı ve Rolü...............................................................29
1.3.1.Kanaat Önderi Olarak Entelektüelin Tarihsel Süreci.................................31
1.3.2.Osmanlı’da Bir Akil İnsanlar Heyeti Olarak “Heyet-i Nasiha”.................34
1.4.Seçkin, Entelektüel ve Kanaat Önderi Olarak Akil İnsanlar.............................37
v
1.5.Sembolik Seçkin Kuramı ve Akil İnsanlar........................................................40
1.6.Ötekilik Kavramı ve Ötekine Ulaşma Pratiği Olarak Akil İnsanlar .................44
1.7.Kanaat Önderliği ve İktidar İlişkisi Açısından Akil İnsanlar............................47
2.HABERDE SÖYLEMİN İNŞASI VE İDEOLOJİNİN ÇERÇEVELENMESİ
……………………………………………………………………………………....51
2.1.İdeoloji Kavramı……………………...………………………………………52
2.1.1.Louis Althusser’de İdeoloji ....................................................................... 57
2.1.2.Antonio Gramsci ve Hegemonya .............................................................. 62
2.1.3.Medya Metinlerinde İdeoloji .....................................................................66
2.2.Bir Dil Etkinliği Olarak Söylem………………………………………………70
2.2.1.Teun A. Van Dijk ve Söylem .................................................................... 73
2.3.Haber Metinlerinde Kimliğin İnşası ve Temsil Edilmesi……………….……76
2.3.1. Kimlik Kavramı ........................................................................................78
2.3.2.Haberde Kültürel Kimliğin İnşası ..............................................................80
2.3.3.Haberde Egemen Kimliğin İnşası ..............................................................82
2.3.4.Haberde Temsil .......................................................................................... 85
2.4.Medyada Söylemin Çerçevelenmesi……………………………………….....87
2.4.1. Haberde Öne Çıkarma (Priming) ..............................................................88
2.4.2. Haberde Çerçeveleme (Framing) .............................................................. 90
2.4.2.1.İzleyici Algısını Belirleme Açısından Çerçeveleme…………….…….92
vi
2.4.2.2. Haberin Gerçekliğinin İnşası Olarak Çerçeveleme…………………..93
2.4.2.3.Siyasal Haberlerin Çerçevelenmesi ve Seçkinlerin Söylemleri...….....96
2.5.Haber, Mesaj, Hegemonya ve Toplumsal Güç Aracı Olarak Medya…………..98
3.HÜRRİYET VE ZAMAN GAZETELERİNDE AKİL İNSANLAR
HABERLERİNİN YANSIMALARI VE ANALİZİ………………………….....101
3.1.Araştırmanın Sorunsalı ……………………………………………...………101
3.2.Araştırmanın Amacı…………………………...…………………………….102
3.3.Araştırmanın Önemi…………………………………………………………103
3.4.Araştırmanın Varsayımları…………………………………………………..104
3.5.Araştırmanın Kapsamı ve İçeriği……………………………………………106
3.6.Araştırma Veri Kaynağının Seçimi………………………………………….107
3.6.1.Hürriyet Gazetesi ..................................................................................... 107
3.6.2.Zaman Gazetesi ....................................................................................... 108
3.7.Araştırmanın Yöntemi Olarak Eleştirel Söylem Analizi…………………….109
3.8.Elde Edilen Bulgular ve Değerlendirilmesi……………………….…………....114
3.8.1. Hürriyet Gazetesi Nisan-Mayıs Ayı Haberlerinin Analizi ..................... 114
3.8.1.1. Nisan Ayı Haberlerinin Analizi ...................................................... 114
3.8.1.2.Hürriyet Gazetesi Nisan Ayı Akil İnsanlar Haberleri Değerlendirmesi
...................................................................................................................... 140
3.8.1.3.Hürriyet Gazetesi Mayıs Ayı Akil İnsanlar Haberlerinin Analizi.....146
3.8.1.4.Hürriyet Gazetesi Mayıs Ayı Akil İnsanlar Haberlerinin
Değerlendirilmesi ...............…………......……….………………....151
vii
3.8.2.Zaman Gazetesi Nisan-Mayıs Ayları Haberlerinin Analizi......................155
3.8.2.1.Zaman Gazetesi Nisan Ayı Haberlerinin Analizi .............................155
3.8.2.2.Zaman Gazetesi Nisan Ayı Akil İnsanlar Haberleri Değerlendirmesi
...................................................................................................................... 176
3.8.2.3.Zaman Gazetesi Mayıs Ayı Haberlerinin Analizi.............................182
3.8.2.4.Zaman Gazetesi Mayıs Ayı Akil İnsanlar Haberleri Değerlendirmesi
...................................................................................................................... 188
3.9.Hürriyet ve Zaman Gazetelerinde Nisan ve Mayıs Aylarında Akil İnsanlarla
İlgili Tüm Haberler ……………….........………………………………..190
SONUÇ .................................................................................................................... 195
KAYNAKÇA .......................................................................................................... 201
EKLER .................................................................................................................... 221
TABLOLAR
Tablo 1: Hürriyet Gazetesi Nisan Ayı Akil İnsanlar Haberleri Değerlendirmesi .....142
Tablo 2: Hürriyet Gazetesi Mayıs Ayı Akil İnsanlar Haberleri Değerlendirmesi ....152
Tablo 3: Zaman Gazetesi Nisan Ayı Akil İnsanlar Haberleri Değerlendirmesi .......178
Tablo 4: Zaman Gazetesi Mayıs Ayı Akil İnsanlar Haberleri Değerlendirmesi ......189
Tablo 5: Hürriyet Gazetesi Nisan ve Mayıs Ayları Akil İnsanlar Haberleri ............192
Tablo 6: Zaman Gazetesi Nisan ve Mayıs Ayları Akil İnsanlar Haberleri...............194
viii