SİYASAL GERÇEKLİöİN İNŞASINDA BİR AKTÖR OLARAK BASIN

472 Pages·2009·2.55 MB·Turkish

T.C.
EGE ÜN(cid:1)VERS(cid:1)TES(cid:1)
SOSYAL B(cid:1)L(cid:1)MLER ENST(cid:1)TÜSÜ
GENEL GAZETEC(cid:1)L(cid:1)K ANAB(cid:1)L(cid:1)M DALI
(cid:1) (cid:1)(cid:2)(cid:1) (cid:1) (cid:3) (cid:1)
S YASAL GERÇEKL N N ASINDA B R AKTÖR
(cid:1) (cid:1)
OLARAK BASIN: TÜRK YE’DE ASKER
(cid:1)
MÜDAHALELER N TÜRK YAZILI BASININDA
(cid:1) (cid:1) (cid:3)
S MGESEL YEN DEN KURULU U
(Doktora Tezi)
Hazırlayan:
Hanifi KURT
Danı(cid:4)man:
Gülgün ERDO(cid:2)AN TOSUN
(cid:1)ZM(cid:1)R-2008
1
2
3
(cid:1) (cid:1) (cid:1)
Ç NDEK LER
(cid:1)Ç(cid:1)NDEK(cid:1)LER.......................................................................................4(cid:1)
(cid:1)
KISALTMALAR.....................................................................................9
G(cid:1)R(cid:1)(cid:3)....................................................................................................................10
I. BÖLÜM
(cid:1) (cid:1) (cid:2)
DEOLOJ VE SÖYLEM BA LAMINDA TOPLUMSAL
(cid:1)(cid:2)(cid:1) (cid:1) (cid:3)
GERÇEKL N N ASI SORUNU
A. KLAS(cid:1)K MARKS(cid:1)ST (cid:1)DEOLOJ(cid:1) ANLAYI(cid:3)INDA TOPLUMSAL
GERÇEKL(cid:1)K SORUNU................................................................................19(cid:1)
1.Egemen Sınıflara Hizmet Eden Üstyapının Bir Elemanı Olarak (cid:1)deoloji25(cid:1)
2. Klasik Marksist (cid:1)deoloji Anlayı(cid:4)ına Yönelik Bazı Ele(cid:4)tiriler................29(cid:1)
B. MARX SONRAS(cid:1) (cid:1)DEOLOJ(cid:1) VE TOPLUMSAL GERÇEKL(cid:1)K............30(cid:1)
1. Neo-Marksist Dü(cid:4)ünce (cid:1)çin Kapsayıcı Bir Kavram: Hegemonya..........33(cid:1)
2. (cid:1)deolojinin Yapısalcı Analizi: Gerçeklik Yapılar Tarafından Dayatılır..46(cid:1)
3. Ekonomik (cid:1)ndirgemecili(cid:5)in Terk Edilmesi ve (cid:1)deoloji Yerine Söylem:55(cid:1)
II. BÖLÜM
(cid:1) (cid:1) (cid:1) (cid:1) (cid:1) (cid:1)
TÜRK YE’DE ORDUNUN RESM DEOLOJ DEK YER VE
(cid:1) (cid:1) (cid:1)(cid:3) (cid:1) (cid:1)
S YASAL/TOPLUMSAL ALANLARLA L K LER
A. TÜRK(cid:1)YE’DE RESM(cid:1) VE EGEMEN (cid:1)DEOLOJ(cid:1).....................................67(cid:1)
1. Resmi (cid:1)deoloji Olarak Kemalist Dü(cid:4)üncenin Osmanlı Kaynakları........68(cid:1)
a.(cid:1)Laiklik..............................................................................................69(cid:1)
b. Milliyetçilik.....................................................................................72(cid:1)
4
c.(cid:1)Halkçılık..........................................................................................74(cid:1)
d.(cid:1)(cid:1)nkılapçılık.......................................................................................75(cid:1)
2. Cumhuriyetin Kurucu, Resmi ve Egemen (cid:1)deolojisi: Kemalizm...........76(cid:1)
B. TÜRK(cid:1)YE’DE RESM(cid:1) (cid:1)DEOLOJ(cid:1)N(cid:1)N EN ÖNEML(cid:1) AKTÖRÜ:
TÜRK S(cid:1)LAHLI KUVVETLER(cid:1).................................................................80(cid:1)
1. TSK’nin Resmi (cid:1)deolojideki Ayrıcalıklı Konumu..................................82(cid:1)
2. Resmi (cid:1)deolojinin Bir Aygıtı Olarak TSK..............................................91(cid:1)
a. Resmi (cid:1)deolojinin Bazı Temel Nitelikleri ve Ordunun Bu
Do(cid:5)rultudaki Faaliyetleri................................................................93(cid:1)
a.1. Geçmi(cid:4)in (Osmanlı’nın) Ötekile(cid:4)tirilmesi ve Yeni Olanın
Yüceltilmesi..........................................................................93(cid:1)
a.2. Geçmi(cid:4)in Ötekile(cid:4)tirilmesiyle Ba(cid:5)lantılı Olarak Yeni Bir
Tarih Kurgusu.......................................................................96(cid:1)
a.3. Geçmi(cid:4)i/Gelenekseli Temsil Eden Eski Din Anlayı(cid:4)ının
“Ehlile(cid:4)tirilmesi”..................................................................97(cid:1)
a.4. Bir Kimlik Tanımlaması Olarak Milliyetçilik ve Ordu.......104(cid:1)
b. Ordunun Yeni Toplumsal Gerçekli(cid:5)in Olu(cid:4)turulması (cid:1)çin Di(cid:5)er
Alanlara (cid:1)li(cid:4)kin Verdi(cid:5)i E(cid:5)itimler ve “Sivil” Alana Yönelik
Çalı(cid:4)maları....................................................................................109(cid:1)
b.1. Askerlikte Di(cid:5)er Alanlara Yönelik Verilen Bazı E(cid:5)itimler110(cid:1)
b.2. TSK’nın “Sivil Alan”a Yönelik Bazı Faaliyetleri..............116(cid:1)
C. TOPLUMSAL TAHAYYÜLDE ORDU.....................................................120(cid:1)
D. S(cid:1)YASAL EKONOM(cid:1)K YARGI VE E(cid:2)(cid:1)T(cid:1)M ALANLARINDA TÜRK
S(cid:1)LAHLI KUVVETLER(cid:1)............................................................................124(cid:1)
1. TSK’nın Siyasetin (cid:1)çinde Yer Alma Gelene(cid:5)i......................................125(cid:1)
2. Dı(cid:4) politika ve TSK...............................................................................132(cid:1)
5
3. TSK’nın Siyasal/Kurumsal Özerkli(cid:5)ini Peki(cid:4)tiren Yasal Kurumlar....135(cid:1)
a. TSK’nın Siyasal Alandaki En Önemli Aracı: MGK.....................137(cid:1)
b. Milli Güvenlik Siyaset Belgesi: Kırmızı Kitap.............................144(cid:1)
c. Yüksek Askeri (cid:3)ura......................................................................147(cid:1)
d. Askeri Yargı..................................................................................150(cid:1)
4. Ekonomik Alan ve TSK........................................................................154(cid:1)
a. Ordu Yardımla(cid:4)ma Kurumu..........................................................155(cid:1)
b.Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı...............................158(cid:1)
c. Askeri Bütçe, Askeri Harcamalar ve Askeri Malların Denetimi..160(cid:1)
5. Milli E(cid:5)itimde TSK: Milli Güvenlik Bilgisi Dersi...............................163
E. ASKER(cid:1)N S(cid:1)YASAL ALANI EN SOMUT B(cid:1)Ç(cid:1)MDE ELE GEÇ(cid:1)RD(cid:1)(cid:2)(cid:1)
DÖNEMLER: ASKER(cid:1) MÜDAHALELER..............................................174(cid:1)
1. Cumhuriyet Tarihinin (cid:1)lk Askeri Müdahalesi: 27 Mayıs 1960.............177(cid:1)
2. 12 Mart 1971 Muhtırası........................................................................186(cid:1)
3. 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi...............................................................194(cid:1)
4. 28 (cid:3)ubat 1997 Süreci: Post-Modern Darbe...........................................202(cid:1)
III. BÖLÜM
(cid:3)
ARA TIRMANIN SUNUMU:
(cid:1) (cid:1) (cid:1) (cid:1) (cid:1) (cid:1)
RESM DEOLOJ N N “YÜCE NESNES /ÖZNES ” OLARAK
(cid:2) (cid:1) (cid:1)
ORDUNUN YAPTI I ASKER MÜDAHALELER N YAZILI
(cid:1)
BASINDAK SUNUMU/TEZAHÜRÜ
A. ELE(cid:3)T(cid:1)REL ÇALI(cid:3)MALARDA MEDYANIN (cid:1)DEOLOJ(cid:1)K ROLÜ...215(cid:1)
B. ARA(cid:3)TIRMANIN YÖNTEM(cid:1)....................................................................221(cid:1)
1. (cid:1)leti(cid:4)im Ara(cid:4)tırmaların Kullanılan Yöntemlere Kısa Bir Bakı(cid:4)............221(cid:1)
6
a. Söylem Analizi..............................................................................224(cid:1)
b. Bir Ara(cid:4)tırma Tekni(cid:5)i Olarak Söylem Analizi..............................228(cid:1)
b.1. Haber Metinlerinin Makro (Global) Yapısal Özellikleri...228(cid:1)
b.2. Haber Metinlerinin Mikro (Lokal) Özellikleri...................230(cid:1)
b.3. Anlamsal Vurgular: Haber Metinlerinin Ortak Vurgusu...232(cid:1)
b.4. Kullanılan Foto(cid:5)raflar (Görsel Malzemeler) ve Foto(cid:5)raf Altı
Yazıları...............................................................................232(cid:1)
C. ARA(cid:3)TIRMANIN AMACI.........................................................................233(cid:1)
D. ARA(cid:3)TIRMANIN ÖRNEKLEM(cid:1)..............................................................234(cid:1)
E. ARA(cid:3)TIRMANIN SINIRLILIKLARI.......................................................234(cid:1)
F. ARA(cid:3)TIRMANIN BULGULARI VE DE(cid:2)ERLEND(cid:1)RMELER............235(cid:1)
1. Devlet Seçkinlerini (cid:1)lk Refleksi Olan 27 Mayıs 1960 Müdahalesinin
Basındaki Tezahürü..............................................................................235(cid:1)
27 Mayıs 1960...................................................................................236(cid:1)
28 Mayıs 1960...................................................................................241(cid:1)
29 Mayıs 1960...................................................................................252(cid:1)
30 Mayıs 1960...................................................................................262(cid:1)
31 Mayıs 1960...................................................................................271(cid:1)
1 Haziran 1960..................................................................................277(cid:1)
2 Haziran 1960..................................................................................285(cid:1)
2. Devlet Seçkinleriyle E(cid:4)raf Arasındaki Mücadelenin (cid:1)kinci Raundu: 12
Mart 1971 Askeri Muhtırası.................................................................298(cid:1)
13 Mart 1971.....................................................................................299(cid:1)
14 Mart 1971.....................................................................................305(cid:1)
15 Mart 1971.....................................................................................312(cid:1)
7
16 Mart 1971.....................................................................................318(cid:1)
17 Mart 1971.....................................................................................324(cid:1)
18 Mart 1971.....................................................................................329(cid:1)
19 Mart 1971.....................................................................................332(cid:1)
3. “Terör” ve “Anar(cid:4)i”yi Engelleme Müdahalesi ve Basındaki Sunumu.340(cid:1)
12 Eylül 1980....................................................................................341(cid:1)
13 Eylül 1980....................................................................................344(cid:1)
14 Eylül 1980....................................................................................350(cid:1)
15 Eylül 1980....................................................................................359(cid:1)
16 Eylül 1980....................................................................................366(cid:1)
17 Eylül 1980....................................................................................375(cid:1)
18 Eylül 1980....................................................................................382(cid:1)
4. Demokrasiye Balans Ayarı: Post-Modern Darbe..................................391(cid:1)
28 (cid:3)ubat 1997....................................................................................392(cid:1)
1 Mart 1997.......................................................................................400(cid:1)
2 Mart 1997.......................................................................................406(cid:1)
3 Mart 1997.......................................................................................413(cid:1)
4 Mart 1997.......................................................................................419(cid:1)
5 Mart 1997.......................................................................................426(cid:1)
6 Mart 1997.......................................................................................433(cid:1)
SONUÇ VE GENEL DE(cid:2)ERLEND(cid:1)RME............................................444(cid:1)
(cid:1)
KAYNAKÇA ......................................................................................455
8
KISALTMALAR
A.g.e. : Adı Geçen Eser
A.g.m. : Adı Geçen Makale
A.g.y. : Adı Geçen Yayın
AB : Avrupa Birli(cid:5)i
ABD : Amerika Birle(cid:4)ik Devletleri
AET : Avrupa Ekonomik Toplulu(cid:5)u
AKP : Adalet ve Kalkınma Partisi
ANAP : Anavatan Partisi
AP : Adalet Partisi
AY(cid:1)M : Askeri Yüksek (cid:1)dare Mahkemesi
BBP : Büyük Birlik Partisi
BM : Birle(cid:4)mi(cid:4) Milletler
BP : Birlik Partisi
CGP : Cumhuriyetçi Güven Partisi
CHP : Cumhuriyet Halk Partisi
CKMP : Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi
Çev. : Çeviren
Der. : Derleyen
DGM : Devlet Güvenlik Mahkemesi
D(cid:1)SK : Devrimci (cid:1)(cid:4)çi Sendikaları Konfederasyonu
DP : Demokrat Parti
DPT : Devlet Planlama Te(cid:4)kilatı
DSP : Demokratik Sol Parti
DTP : Demokrat Türkiye Partisi
DYP : Do(cid:5)ru Yol Partisi
HP : Halkçı Parti
KTFD : Kıbrıs Türk Federe Devleti
M.S.B. : Milli Savunma Bakanlı(cid:5)ı
MBK : Milli Birlik Komitesi
MDP : Milliyetçi Demokrasi Partisi
MESS : Madeni E(cid:4)ya (cid:1)(cid:4)veren Sendikası
MGK : Milli Güvenlik Kurulu
MGP : Milli Güven Partisi
MGSB : Milli Güvenlik Siyaset Belgesi
MHP : Milliyetçi Hareket Partisi
M(cid:1)SK : Milliyetçi (cid:1)(cid:4)çi Sendikaları Konfederasyonu
MKYK : Merkez Karar ve Yürütme Kurulu
MP : Millet Partisi
MSP : Milli Selamet Partisi
MSYK : Milli Savunma Yüksek Kurulu
OYAK : Ordu Yardımla(cid:4)ma Kurumu
RP : Refah Partisi
RTÜK : Radyo Televizyon Üst Kurulu
SBF : Siyasal Bilgiler Fakültesi
SSCB : Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birli(cid:5)i
TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi
TC : Türkiye Cumhuriyeti
TESK : Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu
T(cid:1)P : Türkiye (cid:1)(cid:4)çi Partisi
TÖS : Türkiye Ö(cid:5)retmenler Sendikası
TRT : Türkiye Radyo Televizyonu
TS(cid:1)P : Türkiye Sosyalist (cid:1)(cid:4)çi Partisi
TSK : Türk Silahlı Kuvvetleri
TSKGV : Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı
TÜS(cid:1)AD : Türk Sanayicileri ve (cid:1)(cid:4)adamları Derne(cid:5)i
ÜGD : Ülkücü Gençlik Derne(cid:5)i
YA(cid:3) : Yüksek Askeri (cid:3)ura
YMM : Yüksek Müdafaa Meclisi
YÖK : Yüksek Ö(cid:5)retim Kurumu
9
G(cid:1)R(cid:1)(cid:3)
Türkiye’de bütün toplumsal alanları derinden etkileyen askeri müdahalelerin Türk
yazılı basınındaki temsillerini/sunumlarını konu edinen bu çalı(cid:4)mada, konunun daha iyi
anla(cid:4)ılması açısından öncelikle askerlerin resmi ideolojideki konumu ve toplum
tahayyülündeki yeri ele alınmaktadır. Bu perspektiften bakıldı(cid:5)ında çalı(cid:4)ma açısından
ideoloji ve toplumsal gerçeklik meselesi ve bu mesele içinde hatırı sayılır ideolojik bir
aygıt olarak basın önem kazanır. Bununla birlikte bu çalı(cid:4)manın ideoloji ve toplumsal
gerçekli(cid:5)in olu(cid:4)umu arasındaki ili(cid:4)kinin izlerini daha çok ele(cid:4)tirel perspektif temelinde
geli(cid:4)en dü(cid:4)üncelerde arama çabası içinde olaca(cid:5)ı da belirtilmelidir.
Toplumsal bir varlık olarak insan öznesi, toplumsal/siyasal gerçekli(cid:5)i kendi
ideolojik çerçevesinde kurguladı(cid:5)ı gibi, bazen de verili bir toplumsal gerçekli(cid:5)i söz
konusu ideolojik perspektiften algılar. Toplumsal öznenin içinde bulundu(cid:5)u hegemonik
ideolojinin önemini vurgulayan bu önermeyle ortaya atılan tartı(cid:4)ma, verili bir toplumsal
gerçekli(cid:5)in veya nesnelerin fiziksel varlıklarına yönelik bir itiraz de(cid:5)il, nesnelerin veya
gerçekli(cid:5)i temsil eden imgelerin öznenin zihni tarafından algılanmasına ili(cid:4)kindir.
Ba(cid:4)ka bir biçimde dile getirmek gerekirse, tartı(cid:4)ma dü(cid:4)üncenin dı(cid:4)ında bir dünyanın var
olup olmadı(cid:5)ıyla ilgili de(cid:5)il, verili dünyanın veya toplumsal gerçekli(cid:5)in algılanmasıyla
ilgilidir. Verili dünya veya gerçeklik de kendisinin öncülü ideolojilerin veya
söylemlerin izlerini ta(cid:4)ıyan, bununla beraber içinde bulunulan zaman/mekânda
hegemonya kurmu(cid:4) ideolojilerin süzgecinden geçti(cid:5)inden, gerçekli(cid:5)in in(cid:4)asında veya
algılanmasında ideolojilere büyük önem atfedilir.
(cid:1)deolojilerin toplumsal/siyasal gerçekli(cid:5)in olu(cid:4)masında önemli rol oynadı(cid:5)ından
hareket eden bu çalı(cid:4)ma, gerçekli(cid:5)in öznelerin zihninde olu(cid:4)ma sürecini daha çok
Marksist temelli ideoloji teorilerinden hareket ederek açıklamaya çalı(cid:4)maktadır.
Marx’ın dü(cid:4)üncelerinden türetilen ideoloji kuramlarının ise genel olarak iki ortak
noktada bulu(cid:4)tukları söylenebilir. (cid:1)deolojinin, bilincin veya toplumsal gerçekli(cid:5)in temel
belirleyeni, merkezi veya özü nedir sorusu, söz konusu kuramlarının birinci ortak
sorunsalını olu(cid:4)tururken; temel belirleyen, merkez veya öz’ün bilinci nasıl olu(cid:4)turdu(cid:5)u
sorunsalı ikinci önemli ortak noktalarını olu(cid:4)turur. Bu sorulara verilen farklı yanıtlar,
Marksist dü(cid:4)ünce üzerinde tesis edilen ideoloji kuramlarını meydana getirdi(cid:5)i ifade
edilebilir.
10