şirket birleşmelerinde belge yönetiminin entegrasyonu:banka birleşmeleri

178 Pages·2008·1.11 MB·Turkish

T.C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ
BİLGİ VE BELGE YÖNETİMİ ANABİLİMDALI

ŞİRKET BİRLEŞMELERİNDE BELGE
YÖNETİMİNİN ENTEGRASYONU:BANKA
BİRLEŞMELERİ
Yüksek Lisans Tezi

FATMA ÖZTÜRK

İSTANBUL 2008
T.C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ
BİLGİ VE BELGE YÖNETİMİ ANABİLİMDALI

ŞİRKET BİRLEŞMELERİNDE BELGE
YÖNETİMİNİN ENTEGRASYONU:BANKA
BİRLEŞMELERİ
Yüksek Lisans Tezi

FATMA ÖZTÜRK

Danışman: PROF. DR. HAMZA KANDUR

İSTANBUL 2008
I
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER ....................................................................................................... I
ÖZET ..................................................................................................................... V
ABSTRACT ......................................................................................................... VI
TABLOLAR ....................................................................................................... VII
GRAFİKLER .................................................................................................... VIII
KISALTMALAR ................................................................................................. IX
GİRİŞ ...................................................................................................................... 1
I. BÖLÜM .............................................................................................................. 5
1- ŞİRKET BİRLEŞMELERİNİN TANIMI VE TÜRLERİ ................................ 5
1.1- Tanım ........................................................................................................ 5
1.2- Birleşme Türleri ........................................................................................ 6
2- ŞİRKET BİRLEŞMELERİNİN NEDENLERİ ............................................... 7
2.1- Sinerji ........................................................................................................ 7
2.1.1- İşletim Sinerjisi (Operating Synergy) ................................................ 8
2.1.2- Finansal Sinerji (Financial Synergy) .................................................. 9
2.1.3- Yönetimsel Sinerji (Managerial Synergy) ....................................... 12
2.2- Çeşitlendirme (Diversification) .............................................................. 12
2.3- Pazar Gücü (Market Power) ................................................................... 14
2.4- Psikolojik Nedenler ................................................................................ 15
2.5- Vergi Avantajları .................................................................................... 15
2.6- Şirketlerdeki Serbest Nakit Akımları (Free Cash Flows) ....................... 15
3- TARİHSEL SÜREÇ VE GEÇMİŞTEKİ ŞİRKET BİRLEŞME DALGALARI
........................................................................................................................... 17
3.1- Birinci Dalga (1897–1904) ..................................................................... 17
3.2- İkinci Dalga (1916-1929) ....................................................................... 18
3.3- Üçüncü Dalga (1965-1969) .................................................................... 18
3.4- Dördüncü Dalga (1981–1989) ................................................................ 20
3.5- 1990’larda Şirket Birleşmeleri ................................................................ 21
I
3.6- Bazı Avrupa Ülkelerinde İşletme Birleşmeleri ....................................... 23
3.7- Sınır Ötesi (Cross-Border) Şirket Birleşmeleri ve Günümüz Eğilimleri 24
3.7.1- Sınır Ötesi (Cross-Border) Şirket Birleşmeleri ................................ 24
3.7.2- Sınır Ötesi Birleşmelerde Günümüz Eğilimleri ............................... 25
II. BÖLÜM ........................................................................................................... 28
1- BİRLEŞME SÜRECİ VE FİNANSMANI .................................................... 28
1.1- Birleşme Süreci ....................................................................................... 28
1.2- Şirket Birleşmelerinde Yaşanan Başarısızlıkların Nedenleri ve Başarı
Şansını Arttıran Faktörler............................................................................... 32
1.2.1- Güvenilir Veri Analizi ..................................................................... 34
1.2.2- Güvenilir Veri İçin Yapılan Uluslararası Düzenlemeler .................. 37
1.2.2.1- Uluslararası Muhasebe Standartları ( UFRS-IFRS) .................. 37
1.2.2.2- Basel II ...................................................................................... 40
1.2.2.3- Sarbanes-Oxley Kanunu (Sarbanes-Oxley Kanunu Öncesi
ABD’de Yaşanan Olaylar ....................................................................... 41
1.2.3-Güvenilir Veri İçin Bilgi ve Belge Yönetimi .................................... 67
1.2.3.1- Kurumsal Bilgi ve Belge ........................................................... 68
1.2.3.1.1 -Bilgi Kaynağı Olarak Belgeler ............................................... 72
1.2.3.1.2- Yönetim Aracı Olarak Belgeler .............................................. 73
1.2.3.2-İşletmelerde Belge Yönetimi ...................................................... 73
1.2.3.3-Küresel Uyum Sürecinde Belge Yönetimi Alanında Yasal
Düzenlemeler .......................................................................................... 76
1.2.3.3.1- ISO 15489 Uluslararası Belge Yönetim Standardı ................. 78
1.2.3.3.2- TS13298 Elektronik Belge Yönetimi Sistem Kriterleri
Referans Modeli ...................................................................................... 81
1.2.3.3.3-Yeni Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ......................................... 82
1.3-Birleşme ve Devralmalarda Şirket Değerlemesi ...................................... 86
1.3.1. Defter Değeri .................................................................................... 87
1.3.2. Piyasa Değeri .................................................................................... 87
1.3.3. İşleyen Teşebbüs Değeri .................................................................. 88
1.3.4. Tasfiye Değeri (Liquidation Value) ................................................. 88
1.4-Birleşmelerin Finansmanı ........................................................................ 89
1.4.1-Nakit Ödeme (Cash Offer) ................................................................ 89
II
1.4.2-Hisse Senedi Değişimi Yolu İle Ödeme (Share-For-Share) ............. 90
1.4.3-Borç Senetleri İle Ödeme .................................................................. 90
1.5-Birleşme Karşıtı Taktikler ....................................................................... 91
1.5.1-Engelleyici Ele Geçirme Önlemleri .................................................. 91
1.5.1.1-Zehirli Haplar (Poison Pills) ....................................................... 92
1.5.1.2-Şirket Ana Sözleşmesinde Yapılan Değişiklikler ...................... 92
1.5.1.3-Altın Paraşüt (Golden Parachute) ............................................... 93
1.5.2-Aktif Önlemler .................................................................................. 93
1.5.2.1-Hisse Senetlerini Belirli Bir Primle Geri Alma (Greenmail) ..... 93
1.5.2.2-Durdurma Antlaşması (Standstill Agreement) ........................... 93
1.5.2.3-Beyaz Şovalye (White Knights) ................................................. 94
1.5.2.4-Sermaye Yapısı Değişiklikleri .................................................... 94
III. BÖLÜM ......................................................................................................... 96
1.TÜRKİYE’DE ŞİRKET BİRLEŞMELERİ .................................................... 96
1.1-Tarihsel Süreç .......................................................................................... 96
1.2- Hukuksal Açıdan Ülkemizde Şirket Birleşme ve Devralmaları ............. 99
1.2.1- Türk Ticaret Kanunun’da Şirket Birleşmeleri ............................... 100
1.2.1.1-Birleşmelerde Aranan Şartlar ................................................... 102
1.2.1.2-Şirket Birleşmelerinin Hükümleri ............................................ 103
1.2.1.3-Anonim Şirketlere İlişkin Düzenlemeler .................................. 104
1.2.2- Vergi Kanunları Açısından Şirket Birleşmeleri ............................. 106
1.2.2.1- Gelir Vergisi Kanunu Açısından Şirket Birleşmeleri .............. 106
1.2.2.2- Kurumlar Vergisi Kanunu Açısından Şirket Birleşmeleri ...... 107
1.2.2.3-Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından Şirket Birleşmeleri .. 110
1.2.3-Sermaye Piyasası Kanunu Açısından Şirket Birleşmeleri .............. 110
1.2.3.1-Hisse Senetlerinin Kurul Kaydına Alınmasına ve Satışına İlişkin
Esaslar ................................................................................................... 111
1.2.3.2-Pay Sahiplerine Sahiplerine Çağrıda Bulunarak Hisse Senedi
Toplanmasına İlişkin Esaslar ................................................................ 111
1.2.3.3-Halka Açık Anonim Ortaklıklara Tanınan Muafiyetler ........... 112
1.2.3.4-Aracı Kuruluşlara İlişkin Hususlar ........................................... 113
1.2.3.5-Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Hususlar ..... 113
1.2.3.6-Bağımsız Dış Denetlemeye İlişkin Hususlar ............................ 115
III
1.2.3.7-Mali Tablo ve Rapor Düzenleme, Bağımsız Denetleme Yaptırma
Hususları ............................................................................................... 116
1.2.4-Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ve Şirket Birleşmeleri ..... 117
1.3- Birleşmeye ve Satın Almaya İlişkin Düzenlemeler .............................. 121
1.3.1- Avrupa Birliği Birleşme Mevzuatı ................................................. 121
1.3.2- ABD Antitröst Yasası .................................................................... 121
1.3.3-Japonya Antitekel Yasası ................................................................ 122
1.4- 2000’li Yıllarda Banka Birleşmeleri ..................................................... 123
1.4.1- Banka Birleşmelerini Gerektiren Nedenler .................................... 123
1.4.1.1- 1999-2001 Mali Krizleri .......................................................... 124
1.4.1.2- Mali Krizlerin Sonucunda Düşülen Likidite Sorunları ........... 125
1.4.1.3- Sermaye Yeterliliği Sorunu ..................................................... 126
1.4.1.4- Kredi Sorunu ........................................................................... 127
1.4.1.5- Faizlerin Yükselmesi ............................................................... 127
1.4.2- Stratejik Nedenler .......................................................................... 127
1.4.2.1- Rekabetin Artışı ....................................................................... 127
1.4.2.2- Bankacılık Sektörünün Büyümesi ........................................... 128
1.4.2.3- Yabancı Sermaye ..................................................................... 129
1.4.2.4-Ekonomideki Düzelme, Enflasyondaki Düşüş ......................... 130
1.4.2.5- Faiz Oranlarındaki Düşüş ........................................................ 131
1.4.3- Yaşanan Birleşmeler ...................................................................... 132
SONUÇ ............................................................................................................... 134
KAYNAKÇA ..................................................................................................... 145
ÖZGEMİŞ .......................................................................................................... 165

IV
ÖZET

Günümüzde dünya, ekonominin hızla küreselleşmesi sonucunda dünya tek
bir pazar haline gelmektedir. Bu gelişmenin en büyük etkisi ekonominin temel taşı
olan işletmeler üzerinde görülmektedir. İşletmeler değişen ve gelişen pazarda
kendilerine yer edinebilmek, hayatta kalabilmek ve rekabet edebilmek için her
geçen gün biraz daha büyümenin yollarını aramakta, büyümek içinde farklı
sermaye arayışlarına girmektedir. Bu amaca ulaşmak için işletmeler çeşitli
stratejiler izlemektedir. Bu stratejilerden başlıcası da şirket birleşmeleridir. Fakat
her zaman şirket birleşmeleri başarıyla sonuçlanmamakta istenen büyümeye
ulaşılamamaktadır. Şirket birleşmelerinde belirlenen hedefe ulaşmak için en
önemli sürecin başarıyı yada başarısızlığı artıran faktörün neler olduğunun çok iyi
analiz edilmesinin gerekliliği olduğunu söyleyebiliriz.
Bu noktada günümüz ekonomisinin en önemli sermayesi olarak kabul
gören bulunduğumuz çağa adını veren “bilgi” ortaya çıkmaktadır. Bilgi
beraberinde kendisini depolayan belgeyi getirmekte ve “bilgi ve belge yönetimi”
kavramını işletmelerde zorunlu kılmaktadır. Bu çalışmamızda şirket
birleşmelerinde başarıyı etkileyen faktörlerden “bilgi ve belge yönetimi” nin şirket
birleşmeleri sürecinde oynadığı rolün değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Anahatar sözcükler:Şirket birleşmeleri, Güvenilir veri(bilgi),Uluslararası
muhasebe standartları ,Basel II, Sarbanes-Oxley,Bilgi ve Belge yönetimi, Banka
birleşmeleri.

V
ABSTRACT

In Today’s world, economy is rapidly globalising and as a result of this
world becoming a sole market. The biggest effect of this development is seen on
the businesses that are fundamental of the economy. Businesses are ,trying to find
different ways to participate, to survive and to contest in changeable and
improving market, and to improve day by day, and they are trying to find
different fund resources to enlarge their businesses. They follow different
strategies to achieve these objectives. One of the main strategy of these is
company joinings. But company merging results are not always resulted as
successful and desired improvement of the business can not obtained. At company
margings the most important process is analyzing the factors that effects the
success to obtain determined objectives.
At this point “information” which is considered as the most important fund
of todays’ economy comes in view. Information brings the document that stores
itself and “ information and storage management” concept becomes a must at
businesses. At this work , “ information and storage management’s effects on
being successful and the role of itself on company mergers is aimed to evaluate
the topic.
Key words: Company mergers, Reliable Data (Information), International
Accounting Standards, Basel II, Sarbanes-Oxley, Information and Document
Management, Bank mergers.

VI
TABLOLAR

Tablo 1.1: Satıcı ve Alıcıları Birleşmeye İten Nedenler ................................................ 16
Tablo 2.1: Satış Süreci ve Satıcının Karar Mekanizması ............................................... 30
Tablo 2.2: Alıcının Birleşme veya Devralma Süreci ..................................................... 31
Tablo 3.1: Hukuksal Açıdan Şirket Devralma ve Birleşme Süreci .............................. 120
Tablo 3.2: Türkiyede Yaşanan Banka Birleşmeleri ..................................................... 133

VII