SİNEMADA ffEDîNCî Adam

118 Pages·2015·5.38 MB·Turkish

Dr. Oğuz Makal
SİNEMADA
ffEDîNCî A
dam
TÜRK SİNEMASINDA İÇ VE DIŞ GÖÇ OLAYI
Sinemada Yedinci Adam
Kapak Tasarımı: Mehmet Aslan
Baskı ve Cilt: Marş Matbaası
Birinci Bastrri, Ekim 1987
Dr. Oğuz MAKAL
SİNEMADA
YEDİNCİ ADAM
Türk Sinemasında Iç ve Dış Göç Olayı
İçindekiler
önsöz
GlRİŞ
Sinema ve Toplum İlişkileri
1- Türkiye’de Sinema
a- Muhsin Ertuğrul’Un etkisinde sinema
b- Geçiş çağı
c- Sinemacılar çağı -
d- İşleyim Ortamı
e- Umut filminin etkileri
f- Seks filmlerinin yaygınlaşması
g- Sansür gerçeği
h- Göç kültürü: Arabesk
i- Gençler işbaşında
BİRİNCİ BÖLÜM: TÜRK SİNEMASINDA İÇ
GÖÇ KONUSUNUN İŞLENMESİ
j- İÇ GÖÇ GERÇEĞİ 28
II- İÇ GÖÇÜ KONU EDİNEN FİLMLER
V Gurbet Kuşları 30
i Bitmeyen Yol 34
lS-'Fatma Bacı 38
>- Gelta * . 40
püğöfrt.^ '^j. 42
- - Sultan " , 46
İ- Altın Şehir \ 48
fi At V:: $ ' 51
I I Bir Avuç Cennet 52
¡KİNCİ BÖLÜM: TÜRK SİNEMASINDA DIŞ
İDÖÇ KONUSUNUN İŞLENMESİ
|[-DIŞ GÖÇ GERÇEĞİ 54
I \ Türkiye’den Dışa Göç \ - 55
I 5ki Dış göçün anlamı
a- Dış göçün sanatta yansımaları
1°) Federal Almanya Edebiyatında Türk İşçisi
2°) Türk edebiyatında dış göç yansımaları
3°) Alman dilinde edebiyat yapabilen Türk yazarları kuşağının
doğması -
I- DIŞ GÖÇÜ KONU EDİNEN FİLMLER
I Dönüş ' 59
I î- Alrnanyalı Yârim 62
D- El Kapısı 64
I)- Otobüs 65
I i- Şirin’in Düğünü 71
I STurda 74
76
Ğ- Almanya Acı Vatan
81
H- Göl Haşan
83
I- Metin
86
t- Karakafa
87
J- Komşumuz Balta Ailesi
90
K' Kardeş Kanı
93
L- Melek Dönüyor
971
M- Ölmez Ağacı
N- En Alttakiler 99
O- 40 Metrekare Almanya 102
GENEL DEĞERLENDİRME |0İ
KAYNAKÇA 107
ÖNSÖZ
Bıı inceleme, Türk Sinemasının tarihsel süreci içinde iç ve dış göçü konu
edinen filmlerin başlıcalarmt, bu olaya yaklaşım tarzıyla ortaya çıkarabilmek
amacıyla yapılmıştır.
Sinemanın, insan yaşamını her türlü özelliğiyle ve sosyal çevresiyle konu
edinebileceği bilinen ve örnekleriyle ortaya konmuş bir gerçektir. Dünya si­
nemasında bu kapsamda arlı hemen anımsanacak birçok filrn örneği çıkmış,
îüık Sineması da zaman zaman yurt içinde ve dışında yankı uyandıran film­
ler sunabilmiştir. Bu kitapta, Türk toplumsal yaşamının son çeyrek yüzyılının
en etkili ve dinamik olaylarından olan kentlere ve yurt dışına göç olayının
sinemada yansılan konu edilmekte ve araştırılmaktadır.
İncelemede filmlerin bu amaç çerçevesinde çözümlenmesine ağırlık veril­
miştir.
"Sinema sanatının bilimsel-sanatsal düzeyde ciddi biçimde araştırılması-
incelenmeşinde önemli çabaları olan Sayın Nijat Özöne, hocam Prof. Dr. Jıır.
Âlim Ş Onarana, Atilla Dorsay'a. Burçak Evrene. Sungu Çapana, artık ara­
mızda bulunmayan Nezih Coş’a, Erman Şener’e, Dr. Oğuz Adanıra ve ana-
madığım diğer sinema dçstlarına teşekkür borçluyum...
Dr. Oğuz MAKAL
giriş
SİNEMA VE TOPLUM İLİŞKİLERİ
Sinema, kısa fakat ürünleriyle giderek zenginleşen tarihinde “günümüzün
bireysel uygarlığının başlangıcından bu yana kitle için sanat yapma yolunda
atılan ilk adım”(l), ilgi çekiciliğini anlatı özelliği ve oluşturduğu görsel etkiyle
sağlamaktadır.
Sinema ve toplum ilişkileri üzerine bir çalışmasında Annie Goldmann “içinde
yaşadığımız toplumda sinemanın öncelikli bir yere sahip olduğu yadsınamaz.
Sahip olduğu yaygınlık gücüyle ve yığınlar üzerindeki etki gücü, onun, şim­
diye kadar bilinen iletim araçlarının en önemlilerinden biri olmasına neden­
dir”^) düşüncesine varmaktadır.
Başlangıçta sinema -Almanlar Theater des Kleines Mannes, sıradan insa­
nın tiyatrosu diyorlardı- bir halk tiyatrosu olarak görülüyor, sinema denilen
bu şaşırtıcı etkinliğe ilk sahip çıkanlar da onun ekonomik yönünü kavrayan­
lar oluyordu. Hızla gelişen sinema sanayii, artan izleyici yığınlarının hoşuna
gidecek filmleri durmaksızın pazara sürmek, milyonlarca izleyiciyi ilgilendire­
cek öyküleri bulmak zorunda kalmıştı. Ünlü adlar taşıyan, öyküsel nitelikleri
sınanmış klasik ya da piyasa işi romanlar (oyunlar da) beyaz perdeye kısa
zamanda birkaç kez aktarılmıştır. Bu arada daha ileri görüşlü yapımcılar, si­
nemayı bir anlatım aracr olarak görmeye başlayan sinemacılar, daha güncel
konulara, bu alanda daha yeni şeyler yapmak çabasıyla yöneldiler.
(!) Arnold Hauser, Sanatın Toplumsal Tarihi, Tiirkçesi: Yıldız Gölönii, İstanbul, Remzi
Kitabevi, 1984, s.42l.
(2) Annie Goldmann, Cinemaet Sociefe' Moderne, Paris, Editions Denoel/Gontlıi-
er, 1974, s. 13.
8
Bu gelişmenin benzeri ülkemizde de kendini göstermiş, ancak sinemayı bir
dil olarak gören çabalar 1950’li yıllarda; toplum sorunlarıyla ilgilenen ilk cid­
di girişimler 60’lı yıllarda ortaya çıkabilmiştir. Sinemanın estetik/biçim sorun­
ları bir yana, kişi/toplum/çevre konusundaki bilgilerimize getirdiği yenilik ve
katkı aynı yıllarda edebiyat, hatta tiyatronun getirdiklerinin yanında oldukça
düşük düzeyde kalmaktadır, görüşü ileri sürülebilir.
Sinemanın görmek çözümlemek yolundaki güçlü isteğine tanıklık, sanat­
çının kendini (insanı) çevreleyen gerçeğe duyduğu ilgi (.Japon yönetmen Akira
Kurosavva’nın “savaştan sonra Japonya üzerine söylenecek öylesine çok şe
yim vardı, öylesine doluydum ki! O zaman benim için tek anlatım aracı ger
çekçilikti”(3) sözlerini anımsatırcasına) artmaya başlamıştır “Yeni Gerçekçilik“
adıyla bilinen sinema akımının ortaya çıktığı İtalya örneğinde olduğunca, si
nemacılarımız üzerinde önce en büyük etkiyi gerçekçi edebiyat ürünleri gös­
terecek, ancak sinema sanatı “tüm sanatları bünyesinde toplayan bir sanat’’
olabilmesi ve bir “dil” olması nedeniyle bu etkiyi sadece edebiyatla sınırlama
mak gerekecektir. Örneğin, Yeni Gerçekçi sinema akımının öncü yönetmen
lerinden Viscontİ gerideki birçok etkinin yanı sıra, belirleyici asıl etkiyi şöyle
belirtir: “Ben kendi adıma Fransız gerçekçiliğinin etkisi altındaydım. Belirli film
üslûplarının etkisinde: Renoir, Duvivier, Carne gibi.’’(4)
Diğer yanda Brezilya’da ortaya çıkan ünlü sinema akımı Cinema Novo'cu
ların ısrarlı olarak bir anlatım dili arayışı gibi, “halka gerçekten ulaşmak ve
halkı etkileyebilmek için toplurnsal-siyasal-ekonomik öğelere bağlı”(5) bir an­
latım dili arayışı çabası içindedir bu sinemacılar. Her dönemde az sayıda si­
nema sanatçısı, bu sanata sorumluluğunun bilincindeki yönetmenlerden biri
olan Erden Kıral’ın sözleriyle “sinema sanatına, gerçeklere, toplumsal sorun
lara ters düşmemek için çırpınıyor, ama koşullar onları yolundan çevirmeye
zorluyor”(6) olsa da, adından söz edilecek örnekleri ortaya koyabiliyor. Türk
sineması iyi örnekleriyle varlığından söz ettirebiliyor.
(3) Akira Kurosawa, "Sinema Üzerine Düşünceler", Tiirk Dili Sinema özel Sayısı,
Çili X VU, Sayı 196, Ankara, s.436
(4) Giuseppe Cerrara, Lu elti no Visconli, Editions Sentiers, Paris, 1970, s. 122.
(5) 'Glaııbeer Roclia, "Yeni Sinema ve Yaratmanın Serüveni”, Yeni Sinema Dergisi.
Sayı 21-22-23, 1968, s.45
(6) Erden Kıral ile konuşma, Milliyet, 24 Aralık 1982
q