Shakespeare trajedisi. İngiliz Köyü. Alman halk bilgisi. Alman spor teşkilâtı üzerinde bir tetkik. Spor ve ilim

92 Pages·1939·3.735 MB·Turkish

by  Saffet Dengi, Clemens Möller, Sadi Irmak

JN
B
E L
R I
9798 A KE BR
U.C. LEY ARY
C8 C14
no.7
UC-NRLF
$B 582 740
RY
OF
A

Ceemhuriyet
C. H. P.
Konferanslar Serisi
Kitap : 7
SHAKESPEARE TRAJEDİSİ İNGİLİZ KÖYÜ
Saffet Dengi SaffetDengi
Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesi Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesi
İngilizce Doçenti İngilizce Doçenti
ALMAN HALK BİLGİSİ ALMAN SPOR TEŞKİLATI
ÜZERİNDE BİR TETKİK
Clemens Möller
Dr. Sadi Irmak
Ankara Dil, Tarih, Coğrafya Fa. İstanbul Üniversitesi Tıp Fa.
Almanca Profesörü Fizyoloji Doçenti
SPOR VE İLİM
Dr. Sadi Irmak
İst. Üniversitesi Fizyoloji Doç. ve
Hayatî Kimya Prof. V.
Ankara
Recep Ulusoğlu Basımevi
1939
GIFT
14.7.1950
JN9798
4851.755.46
08014
no.7
ŞEKSPİR TRAJEDİSİ
Yazan: Saffet DENGİ
Dil, Tarih, Coğrafya Fa. İngilizce Doçenti
F 496
x38
3333A
ŞEKSPİR TRAJEDİSİ
Yazan: Saffet DENGİ
Dil, Tarih, Coğrafya Fa. İngilizce Doçenti
Bayanlar, Baylar!
Şekspir, tevarüs ettiği trajedi ananesine göre, dram hayatının daha ilk
devirlerinden itibaren gerek tarihî (1) gerek romantik (2) mevzular üze
rinde trajediler yazmıştır. Fakat büyük trajedilerini yazdığı devir, XVI
inci asrın son yılında büyük romantik komedilerini ortaya koyduktan son.
ra başlar ve XVII inci asrın ilk dekadında 1602 ile 1608 arasında geçen
yedi yıllık bir zaman İngiliz ve dünya dram tarihinde en büyük devirler
dendir. Bu devrin trajedileri yanında ilk yazdığı piyesler yeni açılan tra
jedi devrine bir ön söz gibi görünürler. San'atkâr yepyeni bir âlemdedir.
Derinliği, genişliği payansız bir âlem.... Şekspir burada daha ziyade haya
tın elemli taraflarını görür, haksızlıkların doğurduğu isyanları, nereden
geldiği bilinmeyen bir sillenin altında kıvrananların iniltilerini duyar,
daha «on ikinci gece» nin sonundaki şarkının akisleri dinmeden Borozan.
lar önde, Jül Sezar «olduğu halde» muzlim bir ihtişam içinde birbir ar
dından Hamlet, Makbet, Otello, Kra lir, Atinalı Timon, Koriyolanus, An
tuvan ve Kleoparta'nın sahneye girdiğini haber verir. Bu trajedilerden
bilhassa Hamlet, Otello, Makbet, Kral lir, ilk seyredildiği gecelerin azamet
ve tazeliği ile her temsilde seyirciye trajediden beklenen temiz heyecanı
halâ duyurmaktadır.
(1) II inci ve İİİ üncü Rişar piyesleri gibi.
(2) Romes ve Jülyet gibi.
- 4 -
Şekspirden evvel trajedinin uzun bir tarihi ve ananesi vardı. Tra
jedi hakkında, Aristo ile başlamak üzere muhtelif devirlerde muhtelif
teoriler ileriye sürülmüştür. Bizi burada ne bir tarih ne de bir teoriler
alâkadar eder. Yalnız Yunan trajedisine istinaden teessüs etmiş tenkidi
ihtiva ettiği ve bilâhara yazılan o nevi tenkit eserlerine kaynak teşkil et
mekle beraber, Şekspirin tevarüs ettiği trajedi ananesine de müessir ol
duğu için Aristonun Poetikasında trajediden ne suretle bahsolunduğunu
burada hulâsaten zikredelim.
Bu eserinde Aristo, trajediyi merhamet, haṣyet ve korku hisleri vası
tasile heyecanların tam bir tezkiye (temizlenme) sini (Catharsis, Purga
tion) ni temin eden her hangi bir vak'a veya Açtion» nın taklidi şeklinde
tarif eder. Tezkiye, (Catharsis) manası, anlaşılabilmek için ancak hissedil
mesi icap eden bir derin heyecandır.
Dram, bir heyecanı hayatımızda karşılaştığımız her hangi bir haki
kî faciadan daha iyi tevlit eder. Çünkü en büyük iztiraplar bile hakikî ha
yatın günlük ve mutat hâdiselerile karışarak mütekatti bir hal alır, hayat
oyalar; iztirabımıza aykırı ne işler araya karışır; tekrar hatırlamak üzere
faciayı hiç olmazsa bir an için unuturuz. Dramda ise facianın doğurduğu o
âsil heyecan ve iztirap mütekâsiftir. Seyircinin duyduğu bu heyecan pi
yesin bir neticesidir; trajedinin kuruluşuna dahil değildir. Meselâ dahil
oldukları bünyede netice olarak zehrin bir ihtilâç, bir münebbih veya mü.
sekkinin de neşe veya sükûnet tevlit etmeleri gibi.
Catharsis'si burada ihtilâç, neş'e veya sükûnetle mukayese edebiliriz.
Hepsi de birer neticedir.
Piyesin kuruluşunda Catharsis'i tevlit edecek bazı vasıflar mevcuttur
bu vasıfları yine Aristo «Magnitude» (azamet) kelimesile telhis eder.
Trajedi adını taşıyan pek az eser hakikatta bu vasfı haizdir. «Kral
Ödip, de (Aga menun) ve «Antigon» da bu vasıf gayet kuvvetlidir.
Yine Aristo'dan anlıyoruzki «Magnitude» i ihtiva eden bir izdıraba,
bir faciaya, kurban gidecek şahsın da büyük olması lâzımdır. Büyük bir
insan.... Öyle bir insanki seciyesi, şahsiyeti vasat seviyeye üstün, daha ol