Şekil ve Konum Toleransları Ş

84 Pages·2010·6.79 MB·Turkish

by  Teyfik Demir

ŞŞekil ve Konum Toleransları
(GEOMETRIC TOLERANCES, Tolerances of shape/form and location/position)
Örnek: Punta mili işlenirken,
tam silindirik şekil elde
edilememişse (farklı çaplar elde
edilmişse) şekil toleransı, punta
ucu eğilmişse konum toleransı
söz konusudur.
CCİİSSİİMMDDEEKKİİ GGEEOOMMEETTRRİİKK EELLEEMMAANNLLAARR
Punta Mili
SSiilliinnddiirr vvee DDaaiirree YYüüzzeeyyiinn TTeekknniikk RReessmmii
İİmmaallaattttaa ssiilliinnddiirrddee
meydana gelebilecek
farklılıklar için
silindiriklik toleransı,
dairesel yüzeyde
mmeeyyddaannaa ggeelleebbiilleecceekk
farklılıklar için
ddaaiirreesseelllliikk ttoolleerraannssıı
kullanılır.
SİLİNDİRDE ŞEKİL DAİREDE ŞEKİL
BOZUKLUKLARI BOZUKLUKLARI
KADEMELİ MİLDE EKSEN KAÇIKLIĞI
KKoonnuumm TToolleerraannssıı
Eksen kaçıklığı boyut toleransıyla belirlenemeyeceğinden,
bbiirr kkoonnuumm ttoolleerraannssııyyllaa aaççııkkllaannmmaallııddıırr.
TANIMLAR
ŞŞekil toleransı: İdeal ggeometrik şşekilden olabilecek farkı ggösterir.
≤
∆r ∆r olduğu sürece şekil toleransı sağlanır.
2 1
ŞŞeekkiill ffaarrkkıı:: GGeerrççeekk şşeekklliinn aalltt vvee üüsstt ssıınnıırrllaarrıı aarraassıınnddaakkii ffaarrkk.
TOLERANS BÖLGELERİ
Ölçülendirme türüne göre ve her
toleranslı niteliğe göre tolerans bölgesi:
a. Daire yüzey (daire ekseni bu dairesel
f. İki ortak eksenli silindir arasındaki boşluk
tolerans bölgesi içinde bulunabilir
demek)
gg. Paralel iki düzlem arasındaki boşşluk
b. Ortak merkezli iki daire arasındaki yüzey
h. Eşit aralıklı iki yüzey arasındaki boşluk
c. Eşit aralıklı iki çizgi arasındaki yüzey
j. Bir dikdörtgen prizma içindeki boşluk
d. Paralel iki doğru arasındaki yüzey
şeklindedir.
e. Bir silindir içindeki boşluk
En çok malzeme şartı, MMC (Max. Material Condition)
EEnn aazz mmaallzzeemmee şşaarrttıı, LLMMCC ((LLeeaasstt MMaatteerriiaall CCoonnddiittiioonn))
En büyyük malzeme ölççüsü,, alışştırmalarda pparççaların sınır ölççülerini
belirleyen boyuttur. M sembolüyle gösterilir. Miller için EBÖ, delikler
için EKÖ, MMC durumunu tanımlar.
EEnn kküüççüükk mmaallzzeemmee ööllççüüssüü, MMMMCC’nniinn zzııttttııddıırr. LL sseemmbboollüüyyllee ggöösstteerriilliirr.
Özellikle savunma sanayii gibi toplam ağırlığın son derece önemli olduğu yerlerin ölçülendirilmesinde kullanılıyor. Ağırlığı
limitli olan yerlerde LMC koyuluyor ki; iş bittiğinde bütün ölçüler toleransında olmasına rağmen, toplam ağırlık en düşük
limitte olabiliyor.
ÖÖRRNNEEKK:: MMiill ++00.0055, -00.0022 bbooyyuutt ttoolleerraannssıınnddaa vvee ssiilliinnddiirriikklliikk 00.0055 vvee mmiill üüsstt lliimmiittttee üürreettiillmmiişş oollssuunn. SSiilliinnddiirriikklliikk ddee üüsstt lliimmiitt oollaann
0.05'te. O zaman bu milin geçecegi delik için 0.05+0.05=0.10'luk daha büyük bir ölçü ihtiyaç demektir. O halde mil MMC'ye
göre uretildi ama delik LMC oldu.
TOLERANS ÇEŞİTLERİ VE SEMBOLLER
Doğrusallık: Straightness
Düüzleemsseellik: Flaattneessss
Dairesellik: Circularity (roundness)
Silindiriklik: Cylindricity
Bir çizginin şekli: Profile of a line
Bir yüzeyin şekli: Profile of a surface
TTOOLLEERRAANNSS ÇÇEEŞŞİİTTLLEERRİİ VVEE SSEEMMBBOOLLLLEERR
Paralellik: Parallelism
DDiikklliikk: PPerpenddiicullariitty
Açısallık: Angularity
Koonuum: Poossittioon
Eş eksenlilik: Concentricity
Simetriklik: Symmetry
Yalpalama: Circular runout
Toplam yalpalama: Total
runout