Sanatın İnsansızlaştırılması ve Roman Üstüne Düşünceler

98 Pages·2012·1.29 MB·Turkish

by  José Ortega y Gasset

Y
JOSOER TEGAG ASSET
sanatın
insansızla�tırılması
ve
romüasnt üne
dü�ünceler
ÇevireNne:y yirGeü lI şık
0130
Yapı KrYeadyıı nları
SANATİlNNS ANSAIŞTZILRILMASI
ve
ROMANÜ STÜNDEÜ ŞÜNCELER
JosOerte gyaG ass(e1t8 M8a3d rid1-95M5a driMda)d riÜdn iversEidteebsiiy at
veF elsFeafkeü ltebsiit'inariyd niüı,n iversFietlesdTeeaf rei dhoik toravseırndıi k­
tesno nrMaa rbuÜrngi versitHe.sC io'hnedvnee P .N athorp yöneatriamşitnıdre­
ma yaparkYeenn i-Kafnetlçsıoe kfuel undeatnk ile1n9d1i0.'ü dlak esdiönnee rek
MadriMde rkeÜzn iversitmeestia'fnidpzeri okf esoölrdüGu a.z eytaez ılkairtıa,p ­
larvıeç ıkarddıeğrıg ilfeerllseke üflet ürügneülni şmemsiisnyioe nd indLaiR .e ­
visdteaO ccidebnutd ee rgileenrt iannı nmışİıçsd aıvra.ş ın çıkİmsapsaınyylaa' dan
ayrılOarnt eygG aa sseötn,cF er anssoan rAar jantiyna'şdaed ı.
1945d'itkeat lat ınİdsapkain ydaö'nydavü e ü niversgiötreedavel maya"rHaükm a­
nizmÇaa lışmaElnasrtıi tüsküu"rndüu .
Nes öyledkiağdianr a ssıöly ledidğeöi nneem v erebnuİ spanfyiollo Czaomfu,s 'ye
gör"eN ietzschseo'ndrbeaen l dkeie nb üyüAkv rupaylaız adrı"rH ,u sseirsloe n u
"yeİnsip anyae'ğniıtni ocliasrita"ak n ımlamFıeşltsıertf.ae ryviieh t oplumdbaanş ­
kay aşamtıünm a lanla(raışnkkaa, d ınlbaorğg,aü revşbi.u )y gulamüınşl,"ü B en
kendiimlo er takmo şullartıoınplıanm ıdyeıymi"ş viayrloel uşçauklıumkıt neım el­
lendidrüeşnü nürlebridroeiln m uştÜulrk.e sitnairni hksoeşlu llaverg ıünnıc keol­
numunu heraknelsaçşebı ildrıi rl yloer umlarsköeynl,e midnüişnü nsieçle riğinin
yansıı rbai çemdieng iö zetmiİşstpiarn.y aA'vnrıunpd aü şüncessuinndeu ğbuü ­
yükk atkoılyuış tuürlukre;s iknüilntv üarr lığına dvaumrgmausoşıl naıen t,k isini
halsaü rdürbeidnrü şünübrie,rğ itmbeinhr,o cbai,gr a zeytaez arıadnılra,t ımında
aynzıa mandbais ra loand amıniınnc elivğeni ünkit edanlsıeğrıgniıl er.
Başlyıacpaı tAldatirne ılp :ar ad(iAsdo eCme nnet1t9e1)M0 e;d itacidoenQleu si jote
(DoQnu ijoÜtzee riDnüeş ünce1l9e1rE4)l;t emdae n uesttrioe m(poÇ ağımızın Ko­
nusu1)9 2E3s;p anian verte(brOamduar gaİssıpza n1y9a2)L2 a;d eshumanizdaecli 6n
art(eS anaİtnısna nsızlaşt1ı9r2ıL5la;R m eabseıl)di e6l na msa sa(sK itlelAeyraikn­
lanmas1ı9)2L 9a;m isi6dnel au nivers(iÜdnaidv ersiMtiesnyionn1 u9)3 H0i;s toria
comos iste(mSai stOelma rTaka ri1h9)3 O5r. tegyaG assetb'iitni rembeüdyiüğki
yapıtıdneırns lerdienk duel lanudzıuğnbı i brö lüm1ü9 57'Edlh eo mbrye l ag ente
(İnsvaenH erkebsa)ş lığyıayylıam landı.
NeyyiGrüelI ş ıOkr taöğrenİismtianniİb tuall Lyiasne siy'anpdtİeıt ,a lyFal'od­a
ransÜan iversEidteebsiiyv aeFt e lseFfaekü ltebsiit'inr1id9 i7.1 'de İÜsntia­nbul
versiEtdeesbii yat Fakülteaslia'rnaadkkea dgeömkriaekrv i yearyinnkıiu rumda
gerçekleştirDdoiç e(n11t99,88 18'P'drdeoe f esör). b1e9rİ9is7 p'adneynMa a'ddrai d
CompluteÜnnsiev ersitTeüsriDk'i nldvieeE debiydaetrıs leri veriyor, çevirmenlik
uğraşını sürMdoünrtaülyeoŞ'rin.iiE rnv reniAnndlea msYaalp ıl(a1r9 7v8e)İ s pan­
yaB,i rB aşkAav rup(a1 99b1a)ş lıkkiltıa plarbıanşdkaçane, ş idtülşiü vne e debiyat
dergileİrsipnadnevy eoİ lt aleydaenb iyvaedt iıl bikloinmu lçuo ks ayıidnac eleme
yazıysaıy ımlandı.
Başlçıecvai rİiS.lv eervio:'Zd eanno 'nBuinl i(nAczir Ear haÇte viÖrdiü lüY)a,ş lılık,
Hayaİtş tİe.C; a lvinoV'adraonl maŞyöavna lPyaer,i sB'itMreü nzevLf.;S ciascia'dan
OyununK uralJıu;a nG oytisoldoe'ndeamne l(eYerr yüzüBnidrSe ü rgü-ns eçki),
Osmanlı'İnsıtna nbuAlr'aPu e,r dAe.;T abucchiG'idtetinGk eççOe l maktOar,t egya
Gassetd'etneenm e(lTearr ihBsuenla lvıemİ nsa-ns eçkİin)s,av neH erkeÜsn,i ver­
sitenMiins yonKui,t lelAeyraiknl anmSaissıt,Oe lma raTka riV.h ;B lasİcMoft ez'den
MahşerDiönr Att lıFsıır,t ınaÖdncaenŞ arAk;.M uftozM alina'NdeMa unt lu.
JoOsret yeC gaas set'in
YKYd'e kkiit apları:
SevÜgsit ü(n19e9 5)
AvcıÜlsıtkü( n19e9 7)
ÜniverMsiistye(on1ni9un9 8 )
Sanaİtnısna nsızlvaeRş otmıaÜrnsı tlüDmnüaeşs üın (c2e0l1e2)r
JOSOER TEGYA C ASSET
Sanatın
İnsansızlaştırılması
ve
RomaÜns tüDnüeş ünceler
Çeviren:
NeyyiGrüelI şık
Deneme
0130
YapKır eYdaiy ınları
YapKır edYia yınl-3a4r9ı2
Cogi-t1o9 1
Sanatİırıns ansızlaşvteıR roımlamna sÜıs tDüünşeü nce1lJ eorsO er teygC aa sset
Ozgüand ıL:ad eshumanizdaecalir 6tneei deasso brlean ovela
ÇevirNeeny:y iGrüelI şık
Kitaepd itö.Errüs:Teolp raktepe
DüzelOtmie:rŞ işman
Kapatka sarNıamhıi:d Dei ke-ElliRfi fat
BaskvıeC ilEtr:t eBma sıLmt dŞ.t i1A. n kara
Tel(:0 31624)01 62 3
SertiNfoi:2k 6a8 86
Çeviyreti e meall ınbaans kJıo:sO er teygG aa sseOtb,r aCso mpletas,
tomoI IpI.,8 45-9T0a8u.r uEss paii.2a0,0 5
1.b askİıs:t anObcual2k,0 12
2.b askİıs:t anNbiusla,2n 0 13
ISBN9 78-975-08-2155-4
©YapKır edKiü ltSüarn aYta yıncTıilcıakvr eeS ta naAy.iŞ 2.0 10
SertiNfoi:k1 a23 34
© HerededreoJ so sOer teygC aa sset
Buk itabtıenlh iafk laKraıl eTme lHiafk laArjıa nasrıa cılıağlııynlmaı ştır.
Bütüyna yıhna klasraık lıdır.
Kaynagkö steritlaenrıetikıç miy na pılakcıasakal ıntdıılşaırn da
yayıncyıanzıınil zıno il maksıhziıçnby iorl çloağ altılamaz.
YapKır edKiü ltSüarn aYta yıncTıilcıakrv eeSt a naAy.i Ş.
. YapKır edKiü ltMüerr kez.i
IstiCkaldadle Nsoi.1 6B1e yoğ3l4u4 3I3s tanbul
Telef(oO2n 1:22 )5 24 70 0( pbFxa)k s(:O2 122)9 30 72 3
htt/pw:w/w .ykykultur.com.tr
. e-posytkay:k [email protected]
Internet satış/ aadlriessvie:r ish.tytapp:i/k redi.com.tr
I. Ç. IND. EKILER
Sunu•ş7
Sanatİınns ansızlaş1t7ı rılması•
RomaÜns tüDnüeş ünce•5l 7e r
Buk itapytear a lan" Sanatİınns ansızlaştıbraışllmıadkselını"e mei,l k
kez,N eyyirGeü lI şık'hıanz ırlaçyeıvpi rdTiğair iBhusneall ıİmn svaen
(Metis Yayı1n9l9aa2rdı)l,k ı i tapta "Sanatın Insabnaış lDıığşılyalmaa sı"
yayımlanmıştır.
Sunuş
Kitabımızİ sçpaağndfyaioşll o zJoofsOuer teygC aa sse(t1'9i8n3 -
1955g)e,n1e lddeeğ iaşnilka tımlsaarnıoayltla aöy zıe,l ldieçk al­e
ğınıAnv rupsaa naütsıt üne irdeleme"lSearnianİtinı ­ni çeren
sansızlaştvıer" ıRlommaaÜsnsı t"ü Dnüe şünceblaeşrl"ıi kkil ı
denemesinden oluşuyor.
Ortegat'ünmıy na pıtlaorlıdnudgğaiu b biu,r addean eme­
nikne ndidsüiş,ü nnsietle likylaenrsıiı nryiaan,z ınöszaell likler
des ergilİirydoerl.e irrkdeenl,e kdoinğuiyo uk uruönğar etme­
yiö,ğ retidrükşeünn dürammeayeçid inmişf iolloayznao zfı,s ı­
nıa ynzıa manhdoaş g elişoiymallia,by iıbrci ıç eçme rçevesinde
geliştöirrnieyğoirn;:
"Ruhumuztuadn e riniişnlee tyaebnl olar, 'tablgoi ts­eyretmeye'
tiğimmiüzz edekoillmeary abdielb,ie rl hkaiy atbıinzç io kd aha
farkklaıy gılsaürrlüak lebdiiorğd ia daöknie msbiizrr e sioml ur.
Konserdeki dmiükzkieağttem eyebidleis,ro ikza kktean,d diü ­
şüncelerdiamlimzgıeiş d erbkiearnm aç algıciışdiatnt inğoi­miz
talgaerl riuph umuzbuanm t eltiniit retir."
Avrupkıat asbıinurıc nu ndbaik,rı yıskıennddai önzeg yüe tru ­
tanA,v rupkaü ltürküennüd ianlcgeı lavyeya inr miynücziy ı-
1J ose OyrC atsesgeayt a'şianöym k üvseçü a lışmatlaamraıimnçıbıi knnzO .r tega
yG assTearti.hB suenla lvıemİ nsaHna,z N.e yyirIeış kMG,eü tlİi sst a1n9b9u2l.
Filozboafşuyna pıtKıi tlsealAyeyırailknnla manas (ıİ Bşa nkası yay., İstanbul 2010)
ilİens avne H erke(sM etİisst,a n1b99uÜ8ln) i,ve rsiMtiesnyionn( uY KY, İstanbul
199,S8 i)stOelma rTaakr i(hİB şa nkyaasyİı.s ,t a2n0b1ud1li)l iamyinzıe çevirmenin
aktarıymaıyyılmmalı aşntır.
8 Sanatİınns ansızlavşetR ıormıalÜnms atsüıDn üeş ünceler
lıinl çke yrienğdhee nüyze terince tanımayan İspanyol insanını
dünyaya, Avrduüpşaü'ndvcaeesk ain aatk ımlareıvnrıinm ine
açmayyaö nelOernt egae'ğniıtnti acvi-r dıü şünisçeelr iğinden
bağımoslıraza- kaslınydiar mbii riynücyziı ldTaükriok k uru
içidneh a.lial gionlçm akta.
İkdie nemeanrians ıbnidbraü tünleybiacğbiıul liukn uyor.
İkidse1i 9 25y'atyeı mlaonz maımşa,n dbaenrh ieb ri Orrit ega'nın
dahöan cgea zetbeadseı lvmekı oşn ulagröırnöeabe klendmei­ş
nemeleirçienride enğ işkiikta arpılngdean elliklbei rliikki­si
tey earl ıyJo.Mr a.r tinCeaczh egriobu iz manloanrl,a reışnz a­
manloıl arvaebk i rinödbeünr ügnied giepl ekraelke amleı nmış
olduklfairkır inÇdüenlke"ürS .a naİtnısna nsızlaştırılması"nda
görssealn atgleanroi yşl umollua riarkd elenriormkaesnna ,n a­
tınpae ka zo,d au zaktdaenğ inilnieydoeOrnr;it egar'onmıann
türüinlei şdküişnü ncel"eRroimnaÜins tüDnüeş ünceslaekr­"e
lamıaşy,rb ıi bra ğlamda, boalğaıremalskaeı l za rgaekl iştirme­
yiy eğleomlimşa sıdır.
Ortegas'annıaontl ayıynaak laşeındm eır ibniv ra roluşsal
ciddiydeityienb,ik libi irerit zit ka vrsıonn ucudur:
"Sangaütn deylaişka mgıenr çeğivnedb einzk iu şatbaany ağılık­
tanö zgürleşymaeşka,m ımbıizaran lavme rebilimçeikn dİni­r.
sanoğtleuk düzelaidkitleink,gt eevnş,e klikkatçeıynşo laur ar
duruOr n.e denkleen doir tamınydoalçnaı karyaeknş ie ylyear­
ratmayyöan elkiern,dk ie ndianria yışbıiynraa n oılts udni yees e­
rindkee ndidnıiş vau rarbaekn liğdiinlgiee tiBraişrk.ya o ldan
dışvau ramayaşceayğlıee sreir işnedkei lleÖnydliçer,üi nrk:yü a ­
ratoıl mayyaenr ddeo ğumy oktudro,ğ umo lmayıdnacy aa şam
yoktOu rn.e denlkeide,is rev re resna natçhıelzraa rm ainç ivna r
olagelmiçşütnikerü,s eyra ratarak, beknelnidkilleerriinniinn
bilbei lmedieknlm earhir eymö nlerbiiknrae r şıvleırkm işlerdir.
"Sanatbleanrl,i ğiifnaide ed ecfeokr müblaeş kyao ldaunl a­
şamayainn sanoğlkuennudni sainniia tmasyıanraa ysaony lu
birdeury uo rganıd(ı. )r.S l.aa nras to rununtuinp öizke llçiöğ­i
zümsüozl masıÇdöızrü.m süozl duğiuçi nkdiii,rn saonn ud e­
ğişyiakn laraıynrıı ştıkruacraakkl amçaaylaı bşöıyrl,e scaen at­
larhıenrb irsio runöuzng übni yra nındıinlg ee tirilmesidir."
Sunuş 9
Dolayıssaınyaltiaçn ıs,a nldıığşıan vubrerncareyeırn eddiuğyi­
guladriılg ee tirimhet iydacuıynakıni şivdebi urn eus erigeyrl­e
çeklerşİ.t şittreeim elinodd eekriio nc ,i dndeid endöetnü rOür,­
tegsaa nabtiıorny uonl madıvğuırnugıl ar:
"Sanbaitzr o runlduekğ ilkdeiyri,bf ilkria prisStainrae:ts eri­
nind ışınhdiaç bgierr eklyiolkitkku irb izoin ay öneltzsoirn­,
las(ı. )n.M .a dems anadtı şsbailgr e rçeyğaes lanarak yaşayamı­
yoro, h aldvea rlıkğeınndıki e ndisdianyea nahraakkl gıö ster­
mekz ourndadOı hra.k lınleıdke annic abki tra noel abiZleivrk:
vermeSka.n atlhaerrbı inrd io lu dvoalrou l abilimçeikdn i,ğ er­
lerinfdaernkb lisıra naotl abilimçeikkne ,n disibnadşeknka i m­
senivne remeyezceevğksiia ğlamalıdır.
Sanadtaa şkg ibmia,h rebmi orl ayddıırş,a rıgdealnmd ee ğil,
içtdeonğ mao; n edenalnel amıkneın disidnıişnı ndfaikzii ksel
gerçeklaerradyea maarza,s a bbuillaem az."
Oysçaa ğsıann atı"nesınin v erniv ,a hiemn,d eriönz"e llsioğ­i,
nuçlaaçrııs ınsdaanna t"ıönn embsiişrze yo"l argaökr ülmesi:
".(). O .l asya natçkıennıdnyi a pıtyıayd laai şiypleeki lgilenme­
mesdie ğioln,l aralsaıb lü yübki örn emlebruil umnadığından
ötürvüeb ulunmadoırğaın dilag ilenmesi."
Yensia natlOarrtıeng kaa'yygıı lanydaınarına lna tıbmisçailm ­
leyraid ai çeridkelğesiralin, a tçkıennıdcnii ddiykeetnidndiie ­,
riynü kleniyrniitniiro mlimşa Dsüış.ü nügröerc ei ddiyetsizlik,
derinliskotreuunml,lu ktkaanç ıtşo,p lurnydada a ü niversitede
oldugğiub sia,n atldaara dsaıs lo ruDno:ğ ruddaonğ rubyiatr e ­
rnellendhiaryrnaketa, r şısbıinerds aa islai şbkiiyrna klasşoı­m
runu.
İkdie nernentianr ihosretla ornlıa 1n9 20'li syaınlalta rda
dallaacraıbA av ruap'dvaeİ spnaya'ndeka o nurndaydı?
Kimtia rihçgiölrBeeir,re i Dnücniy Saa vaşı yirminci yüzyılın
gerçbeakş lanoglımcuışö tzue,l ldiekk üllet üİrkdDieü .n ySaa va­
şıa rasınydıakkıivn ety ıe nidyeanp ıornr tarnı-nizdrna' lyeadr a
öncsüa natçlaağarıç ılımO.ı şçtağa slınddaahöa n cedseanv,a -