sanat tarihi

265 Pages·2017·51.47 MB·Turkish

ORTAÖĞRETİM
SANAT
TARİHİ
DERS KİTABI
Doç. Dr. Mehmet Zeki İBRAHİMGİL
Bu ki tap, Mil lî Eği tim Bak an lı ğı Ta lim ve Terb iy e Ku ru lunun 30.05.2014
ta rih ve 40 sa yı lı Kurul Ka ra rı ile 2015 - 2016 öğ re tim yı lın dan iti ba ren 5
(beş) yıl sür ey le ders kit a bı olar ak kab ul edil miş tir.
KOZA Yay›n Dağ›t›m Sanayi ve Ticaret AŞ
Cevat Dündar Cad. No.: 139 Ostim 06370 ANKARA
tel.: [phone] belgeç: (0312) 354 04 44
www.kozayayin.com.tr
ORTAÖĞRETİM
SANAT TARİHİ
DERS KİTABI
Editör: İbrahim ARAS
Dil Uzman›: Ahmet KAPULU
Görsel Uzman›: Ziya Harun ERGENÇ
Program Geliştirme Uzman›: Subhan EKŞİOĞLU
Rehberlik Uzman›: Selma GÜNDOĞDU ÖZÜNLÜ
Ölçme Değerlendirme Uzman›: Satı ÖZDEMİR
ISBN: 978 - 605 - 145 - 196 - 1
Yayıncı Sertifika No.: 12 385
© KO ZA Yay ›n Da ğ› t›m Sa na yi ve Ti car et AŞ
Bu ese rin bü tün hak lar › sak l› d›r ve ya yı nev i ne ait tir.
Eser de ki me tin, so ru, gör sel un sur lar ya y› ne vi nin ya z› l› iz ni ol ma dan tü müy le
ya da k›s men ço ğal t› la maz, ya y›m la na maz ve ti ca ri amaç la kull a n› la maz.
Baskı: KOZA Yayın Dağıtım AŞ, Ankara 2017
KOZA Yay›n Dağ›t›m Sanayi ve Ticaret AŞ
Cevat Dündar Cad. No.:139 Ostim 06370 ANKARA
tel.: [phone] belgeç: (0312) 354 04 44
www.kozayayin.com.tr
İSTİKLÂL MARŞI
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.
Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl. Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.
Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli:
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli-
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.
Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım,
Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na’şım;
Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım.
Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!
Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın;
Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın.
Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;
Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın;
Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet;
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın.
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl!
Mehmet Âkif Ersoy
3
GENÇ Lİ ĞE Hİ TA BE
Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,
ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.
Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin
en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek
isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti
müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın
vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok
namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek
düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili
olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün
tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil
işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak
üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ
hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini,
müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde
harap ve bîtap düşmüş olabilir.
Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen, Türk
istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki
asil kanda mevcuttur.
Mustafa Kemal Atatürk
4
MUSTAFA KEMAL ATATÜRK
5
İÇİNDEKİLER
KİTAPTA KULLANILAN SEMBOLLER VE AÇIKLAMALARI ...................................... 8
1. ÜNİTE: SANAT TARİHİNE GİRİŞ .................................................................. 9
1. SA NAT VE SA NAT TÜR LE Rİ ........................................................................ 10
2. SA NAT TA Rİ Hİ VE DİĞER BİLİM DALLARI ................................................... 12
3. ATATÜRK VE SANAT ................................................................................. 14
4. SA NAT ESERLERİNİN KORUNMASI ............................................................. 16
ÖLÇME VE DE ĞER LEN DİR ME ÇA LIŞ MA LA RI ................................................... 17
2. ÜNİTE: TARİH ÖNCESİNDE ANADOLU’DA YAŞAM ................................... 19
1. TARİH ÖNCESİ ÇAĞLAR VE YERLEŞİM YERLERİ .......................................... 20
a. Paleolitik Çağ’da Anadolu .......................................................................... 21
b. Mezolitik Çağ’da Anadolu .......................................................................... 22
c. Neolitik Çağ’da Anadolu ............................................................................ 23
ç. Kalkolitik Çağ’da Anadolu .......................................................................... 26
d. Maden Çağı’nda Anadolu ........................................................................... 28
ÖLÇME VE DE ĞER LEN DİR ME ÇA LIŞ MA LA RI ................................................... 31
3. ÜNİTE: İLK ÇAĞ’DA DOĞU AKDENİZ HAVZASI
UYGARLIKLARI VE BİZANS ........................................................................ 33
1. MEZOPOTAMYA SANATI ........................................................................... 34
2. MISIR SANATI ........................................................................................... 39
3. ANADOLU UYGARLIKLARI VE SANATI ....................................................... 47
a. Hitit Sanatı ............................................................................................. 47
b. Frig Sanatı .............................................................................................. 51
c. Lidya Sanatı ............................................................................................ 54
ç. Urartu Sanatı .......................................................................................... 56
4. YUNAN SANATI ........................................................................................ 59
5. ROMA SANATI .......................................................................................... 66
6. ERKEN HRİSTİYANLIK VE BİZANS SANATI .................................................. 73
PROJE GÖREVİ .............................................................................................. 82
ÖLÇME VE DE ĞER LEN DİR ME ÇA LIŞ MA LA RI ................................................... 83
4. ÜNİTE: AVRUPA SANATI ........................................................................... 87
1. ROMAN SANATI ....................................................................................... 89
2. GOTİK SANATI ......................................................................................... 92
3. RÖNESANS SANATI ................................................................................... 94
4. BAROK SANATI ....................................................................................... 107
5. XVIII. YÜZYIL SONRASI SANAT AKIMLARI ................................................ 113
PERFORMANS GÖREVİ ................................................................................ 134
ÖLÇME VE DE ĞER LEN DİR ME ÇA LIŞ MA LA RI ................................................. 135
6
5. ÜNİTE: ORTA ASYA TÜRK SANATI ........................................................... 139
1. HUN SANATI ........................................................................................... 140
2. GÖKTÜRK SANATI .................................................................................. 144
3. UYGUR SANATI ....................................................................................... 147
ÖLÇME VE DE ĞER LEN DİR ME ÇA LIŞ MA LA RI ................................................. 150
6. ÜNİTE: İSLAM VE TÜRK MİMARİSİ ........................................................... 152
1. DİNÎ MİMARİ .......................................................................................... 153
a. Mescit-Cami ......................................................................................... 153
b. Kümbet-Türbe ...................................................................................... 167
c. Minareler ............................................................................................. 172
2. SİVİL MİMARİ ......................................................................................... 173
a. Medreseler ............................................................................................ 173
b. Kervansaraylar-Hanlar-Ribatlar .............................................................. 178
c. Saraylar ............................................................................................... 181
ç. Hamamlar (Su Yapıları) .......................................................................... 185
d. Hastaneler ............................................................................................ 188
3. KÜLLİYELER ............................................................................................ 190
4. ASKERÎ MİMARİ ...................................................................................... 192
5. TÜRK MİMARLARI ................................................................................... 194
PERFORMANS GÖREVİ ................................................................................ 199
ÖLÇME VE DE ĞER LEN DİR ME ÇA LIŞ MA LA RI ................................................. 200
7. ÜNİTE: GELENEKSEL SANATLARIMIZ ...................................................... 203
1. HALI-KİLİM ........................................................................................... 204
2. ÇİNİ–SERAMİK ....................................................................................... 207
3. MİNYATÜR ............................................................................................. 213
4. HAT–EBRU–TEZHİP ............................................................................... 216
5. DİĞERLERİ .............................................................................................. 219
ÖLÇME VE DE ĞER LEN DİR ME ÇA LIŞ MA LA RI ................................................. 221
8. ÜNİTE: XIX VE XX. YÜZYIL TÜRK HEYKEL VE RESİM SANATI ................ 223
1. HEYKEL ................................................................................................. 224
2. RESİM ..................................................................................................... 227
ÖLÇME VE DE ĞER LEN DİR ME ÇA LIŞ MA LA RI ................................................. 242
YANIT ANAHTARLARI .................................................................................... 244
SÖZLÜK .......................................................................................................... 246
KAYNAKÇA .................................................................................................... 254
GÖRSEL KAYNAKÇA ........................................................................................ 256
7
KİTAPTA KULLANILAN SEMBOLLER VE AÇIKLAMALARI
Derste işlenecek konu ile ilgili öğrencileri isteklendirme (güdüleme) amacıyla yapılan motivasyon ça­
lışmalarıdır.
Öğrencilerin işlenen konu ile ilgili edindiği bilgileri yorumlamalarını sağlayan düşünce sorularıdır.
Ders İçi Etkinlik
Öğrencilerin becerilerini geliştirmeye yönelik, sınıf içinde yapacakları çalışmaları içeren ders içi etkin-
liklerdir.
Ders Dışı Etkinlik
Öğrencilerin ders dışındaki zamanlarda bireysel ya da grup olarak yapacakları çalışmaları içeren ders
dışı etkinliklerdir.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
Öğrencilerin ünite sonunda edindiği bilgilerin ve becerilerin ölçüldüğü ölçme ve değerlendirme ça -
lışma larını içerir.
Proje / Performans Görevi
Öğrencilerin bilgi ve becerilerinin bir ürün ya da etkinliğe dönüştürülmesine yönelik bireysel ya da grup
olarak yaptıkları kapsamlı çalışmaları içeren proje ve performans görevleridir.
8
1. ÜNİTE
SANAT TARİHİNE
GİRİŞ
1. SANAT VE SANAT TÜRLERİ
2. SANAT TARİHİ VE DİĞER
BİLİM DALLARI
3. ATATÜRK VE SANAT
4. SANAT ESERLERİNİN
KORUNMASI
HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
1. Ünlü ressam Picasso (Pikasso), “Kim hayatında do ­
ğal bir sanat eseri görmüştür? Doğa ve sanat birbirinden
tamamen ayrı iki şeydir.” demiştir. Picasso bu sözünde
sanat, sanat eseri ve sanatçı ile ilgili sizce ne anlatmak
istemiş olabilir? Açıklayınız.
2. Resim, heykel, mimari ve el sanatlarına ait fotoğraflar
bulunuz. Bulduğunuz fotoğrafları sınıf arkadaşlarınızla
bir araya getirip bu fotoğraflardaki eserleri malzeme, kul­
lanım amacı gibi özelliklerine göre gruplandırınız.
3. Sosyal bilim dalları hangileridir? Sanat tarihi eğiti­
minde bu bilim dallarının hangilerinden yararlanıla­
bileceğini düşünüyorsunuz? Bu konudaki fikirlerinizi
gerekçeleri ile sınıf arkadaşlarınızla paylaşınız.
4. Atatürk’ün sanat eserlerine, sanatçılara ve sanata
verdiği önemi ifade eden sözlerini bulunuz. Bu sözleri
yazıp okulunuzdaki panolara asınız.
5. Dışişleri Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve
Emniyet Genel Müdürlüğünün İnternet sitelerine giri­
niz. Bu kurumların ülkemizde tarihî eser kaçakçılığı ile
mücadele etmek için yaptıkları çalışmalar ile ilgili bilgi
toplayınız. Topladığınız bilgileri sınıf arkadaşlarınız ve
öğretmeniniz ile paylaşınız.
9
1. ÜNiTE