SANAL KAYTARMA ve ÖRGÜTSEL BAĞLILIK İLİŞKİSİ

220 Pages·2016·3.79 MB·Turkish

SANAL KAYTARMA ve ÖRGÜTSEL
BAĞLILIK İLİŞKİSİ: KAMU ve ÖZEL
SEKTÖR ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Mustafa GÜNGÖR

Yüksek Lisans Tezi
Kamu Yönetimi Anabilim Dalı
Prof. Dr. Önder BARLI
2016
Her Hakkı Saklıdır
T.C.
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
KAMU YÖNETİMİ ANABİLİM DALI

Mustafa GÜNGÖR

SANAL KAYTARMA ve ÖRGÜTSEL BAĞLILIK İLİŞKİSİ: KAMU
ve ÖZEL SEKTÖR ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

YÜKSEK LİSANS TEZİ

TEZ YÖNETİCİSİ
Prof. Dr. Önder BARLI

ERZURUM – 2016

I

İÇİNDEKİLER
ÖZET ............................................................................................................................. III
ABSTRACT ................................................................................................................... IV
ŞEKİLLER DİZİNİ ....................................................................................................... V
TABLOLAR DİZİNİ .................................................................................................... VI
GİRİŞ
I. PROBLEM ................................................................................................................... 1
II. AMAÇ ......................................................................................................................... 5
III. ÖNEM ........................................................................................................................ 6
IV. SINIRLILIKLAR ..................................................................................................... 6

BİRİNCİ BÖLÜM
ARAŞTIRMANIN KURAMSAL TEMELLERİ
1.1. ÜRETKENLİK KARŞITI İŞ DAVRANIŞI ........................................................ 10
1.1.1. Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarının Kavramsallaştırılması ........................... 11
1.1.2. Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları Çeşitleri ...................................................... 12
1.1.3. Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarının Sebepleri ............................................... 14
1.1.4. Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarının Sonuçları ............................................... 15
1.2. SANAL KAYTARMA ........................................................................................... 16
1.2.1. Sanal Kaytarma Etkinliklerinin Sınıflandırılması ............................................ 18
1.2.3. Sanal Kaytarma Davranışına Dair Öncüller ..................................................... 21
1.2.4. Sanal Kaytarma Türü Davranışların Yaygınlığı ve Sonuçları .......................... 22
1.2.5. Sanal Kaytarma Kavramına Dair Alanyazının İncelenmesi ............................. 23
1.3. GERİ ÇEKİLME DAVRANIŞI OLARAK SANAL KAYTARMA ................. 40
1.4. ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ...................................................................................... 41
1.4.1. Tanımı .............................................................................................................. 42
1.4.2. Örgütsel Bağlılık Kavramına Dair Öncüller .................................................... 42
1.4.3. Örgütsel Bağlılık Kavramı ile İlgili Elde Edilen Sonuçlar ............................... 43
1.4.4. Meyer ve Allen'in Üç Bileşen Modeli .............................................................. 44
1.4.4.1. Duygusal Bağlılık ..................................................................................... 44
1.4.4.2. Devam Bağlılığı (Maliyet Odaklı Bağlılık) .............................................. 44
1.4.4.3. Normatif Bağlılık (Zorunluluk veya Ahlaki Sorumluluk) ........................ 45
II

İKİNCİ BÖLÜM
YÖNTEM
2.1. ARAŞTIRMA MODELİ ....................................................................................... 46
2.2. ARAŞTIRMA EVRENİ ve ÖRNEKLEM ........................................................... 53
2.2.1. Evren ................................................................................................................ 53
2.2.2. Örneklem .......................................................................................................... 53
2.3. VERİLERİN İSTATİSTİKSEL ANALİZİ ......................................................... 54
2.4. VERİ TOPLAMA ARACI .................................................................................... 55
2.4.1. Çalışma Saatlerinde İş Dışı Amaçlarla İnternet Kullanım Aktiviteleri Anketi 56
2.4.2. Çalışma Saatlerinde İş Dışı Amaçlarla İnternet Kullanım Gerekçeleri ........... 61
3.4.3. Katılımcılara Dair Sanal Kaytarma Algısı ....................................................... 64
3.4.4. Örgütsel Bağlılık Ölçeği ................................................................................... 67

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BULGULAR ve YORUMLAR
3.1. KATILIMCILARIN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİNİN DAĞILIMI ....... 74
3.2. ORTALAMA TABLOLARI ................................................................................. 78
3.3. KATILIMCILARIN İNTERNET KULLANIM AKTİVİTELERİNİN
DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERE GÖRE İNCELENMESİ .................................... 91
4.4. KATILIMCILARIN İNTERNET KULLANIM GEREKÇELERİNİN
DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERE GÖRE İNCELENMESİ .................................. 113
4.5. KATILIMCILARIN İNTERNET KULLANIM AKTİVİTELERİ İLE
ÖRGÜTSEL BAĞLILIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ .... 124
4.6. KATILIMCILARIN İNTERNET KULLANIM GEREKÇELERİ İLE
ÖRGÜTSEL BAĞLILIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ .... 140
4.7. KATILIMCILARIN SANAL KAYTARMA ALGILARI İLE ÖRGÜTSEL
BAĞLILIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ ........................... 150

SONUÇ ve ÖNERİLER .............................................................................................. 155
KAYNAKÇA ............................................................................................................... 178
EKLER ......................................................................................................................... 195
ÖZGEÇMİŞ ................................................................................................................. 201
III

ÖZET
YÜKSEK LİSANS TEZİ

SANAL KAYTARMA ve ÖRGÜTSEL BAĞLILIK İLİŞKİSİ:
KAMU ve ÖZEL SEKTÖR ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Mustafa GÜNGÖR

Tez Danışmanı: Prof.Dr.Önder BARLI

2016, 201 sayfa

Jüri: Prof. Dr. Önder BARLI
Yrd. Doç.Dr. Salih Börteçine AVCI
Yrd. Doç. Dr. Fatih YILDIRIM

İnternet teknolojisi ile ilgili cihazların iş ortamında yaygınlaşması çalışanların, iş
saatlerinde gittikçe artan oranlarda iş dışı amaçlarla internet kullanımına sebebiyet
vermiştir. Konu ile ilgili araştırmalarda mesai saatlerinde iş dışı amaçlarla internet
kullanımının olumlu ve olumsuz yönlerine dikkat çekilmektedir.
Bu araştırmanın amacı, kamu sektörü ve özel sektör bazında sanal kaytarma ile
ilgili aktiviteler ve gerekçelerin incelenmesi; bu verilerin cinsiyete, yaşa, medeni
duruma, eğitim durumuna ve gelir seviyesine göre farklılık arz edip etmediğinin tespit
edilmesi ve çalışanların internet kullanım aktivitelerinin, kullanım gerekçelerinin ve
sanal kaytarma algılarının; örgütsel bağlılık düzeylerine olan etkilerinin araştırılmasıdır.
Analizler aşamasında Mann-Whitney U Testi, Kruskal Wallis H Testi, Korelasyon
analizi ve Basit Doğrusal Regresyondan yararlanılmıştır.
Sonuç olarak bahse konu demografik değişkenlere göre mesai saatlerinde iş dışı
internet kullanımı konusunda anlamlı farklılıklar tespit edilmiş, ayrıca kamu sektörü
çalışanları için "Eğlence" odaklı iş dışı internet kullanımının, çalışanların duygusal
bağlılıklarını negatif yönde, "Bireysel İhtiyaçlar" ile ilgili iş dışı internet kullanımının,
devam bağlılıklarını pozitif yönde ve anlamlı olarak yordadığı; özel sektör
çalışanlarında ise "Bireysel Bilgi Edinme" ile ilgili ve "Gelişimsel/Bilgisel" gerekçelerle
yapılan iş dışı internet kullanımının çalışanların normatif bağlılıklarını pozitif yönde,
"Bireysel İhtiyaçlar" ile ilgili iş dışı internet kullanımının duygusal bağlılıklarını pozitif
yönde ve anlamlı olarak yordadığı; kamu ve özel sektör çalışanları için iş dışı internet
kullanımı konusunda olumsuz bakış açısına sahip olmanın, katılımcıların duygusal ve
devam bağlılıklarını pozitif yönde ve anlamlı olarak yordadığı görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Sanal Kaytarma, Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları, Örgütsel
Bağlılık
IV

ABSTRACT
MASTER’S THESİS

CYBERLOAFING and ORGANIZATIONAL COMMITMENT
RELATIONSHIP: A RESEARCH ON PUBLIC and PRIVATE SECTOR

Mustafa GÜNGÖR

Advisor: Prof.Dr.Önder BARLI

2016, Page: 201

Jury : Prof.Dr.Önder BARLI
Assist. Prof. Dr. Salih Börteçine AVCI
Assist. Prof. Dr. Fatih YILDIRIM

The expansion of the devices which are about internet technology in business life
has caused non work related internet using during working hours increasingly.
Researches related to cyberloafing has stressed on both negative and positive effects of
internet using.
The purpose of this research is examining the cyberloafing activities and the
justification of them, determining if there are any differences on the basis of sex, age,
marital status, level of education and income rate and effects of cyberloafing activities,
justification of usage and the perception of cyberloafing on employees' organizational
commitment. During the phases of analysis, the following statistical tests were
conducted; Mann Whitney U Test, Kruskal Wallis H Test, Correlation Analysis and the
Simple Linear Regression Analysis.
In conclusion, according to the participants’ demographic variables, significant
differences were detected about internet using not related to work, also for the public
servants, “Entertainment” oriented internet using not related to work and the workers’
affection commitment showed a negative relation, “Personal Needs” related internet
using not related to work and the workers' continuity commitment showed a a positive
relation. In the private sector “Personal Information Acquisition” and
“Progessional/Informational” related internet using showed a positive relation with
workers’ normative commitment. “Personal Needs” and affectional commitment
showed a positive relation among themselves. Having a negative perspective on using
internet for other purposes not related to work and public and private sector employees'
affectional and continuity commitment showed a positive and significant relation.
Key Words: Cyberloafing, Counterproductive Work Behavior, Organizational
Commitment
V

ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil 1. Türkiye İstatistik Kurumu Girişimlerde Bilişim Teknolojleri Kullanım
Araştırması Sonuçları.......................................................................................... 2
Şekil 2. Türkiye İstatistik Kurumu Hanelerde Bilişim Teknolojleri Kullanımı -
Bilgisayar Kullanımı Araştırması Sonuçları ....................................................... 2
Şekil 3. Türkiye İstatistik Kurumu Hanelerde Bilişim Teknolojleri Kullanımı -
İnternet Kullanımı Araştırması Sonuçları ........................................................... 3
Şekil 4. Türkiye İstatistik Kurumu Hanelerde Bilişim Teknolojleri Kullanımı -
Hanelerde İnternet Erişimi Araştırması Sonuçları .............................................. 3
Şekil 2.1. Araştırmanın Modeli ....................................................................................... 47
Şekil 2.2. Araştırmanın Hipotezleri-1 ............................................................................. 51
Şekil 2.3. Araştırmanın Hipotezleri-2 ............................................................................. 51
Şekil 2.4. Araştırmanın Hipotezleri-3 ............................................................................. 52
Şekil 2.5. Araştırmanın Hipotezleri-4 ............................................................................. 52
Şekil 5.1. Sanal Kaytarma Davranış Düzlemi .............................................................. 170
VI

TABLOLAR DİZİNİ
Tablo 2.1. Ölçek Değerlendirme Skalası ........................................................................ 54
Tablo 2.2. İnternet Kullanım Aktiviteleri Ölçeğine Ait KMO Örneklem Yeterliliği,
Bartlett Küresellik Testi ve Güvenilirlik Değerleri. ..................................... 57
Tablo 2.3. Kamu Sektörü Çalışanlarının Çalışma Saatlerinde İş Dışı (Kişisel)
Amaçlarla İnternet Kullanım Aktiviteleri Faktör Yapısı. ............................ 58
Tablo 2.4. Özel Sektör Çalışanlarının Çalışma Saatlerinde İş Dışı Amaçlarla
İnternet Kullanım Aktiviteleri Faktör Yapısı. .............................................. 59
Tablo 2.5. Kamu ve Özel Sektör Çalışanlarının Çalışma Saatlerinde İş Dışı
Amaçlarla İnternet Kullanım Aktiviteleri Faktör Yapısı. ............................ 60
Tablo 2.6. İnternet Kullanım Gerekçeleri Ölçeğine Ait KMO Örneklem Yeterliliği,
Bartlett Küresellik Testi ve Güvenilirlik Değerleri. ..................................... 61
Tablo 2.7. Özel Sektör Çalışanlarının Çalışma Saatlerinde İş Dışı Amaçlarla
İnternet Kullanım Gerekçeleri Faktör Yapısı. .............................................. 62
Tablo 2.8. Kamu ve Özel Sektör Çalışanlarının Çalışma Saatlerinde İş Dışı
Amaçlarla İnternet Kullanım Gerekçeleri Faktör Yapısı. ............................ 63
Tablo 2.9. Katılımcılara Dair Sanal Kaytarma Algısı Ölçeğine Ait KMO Örneklem
Yeterliliği, Bartlett Küresellik Testi ve Güvenilirlik Değerleri. .................. 64
Tablo 2.10. Kamu Sektörü Çalışanlarına Ait Sanal Kaytarma Algısı Faktör Yapısı. .... 65
Tablo 2.11. Özel Sektör Çalışanlarına Ait Sanal Kaytarma Algısı Faktör Yapısı. ........ 66
Tablo 2.12. Kamu ve Özel Sektör Çalışanlarına Ait Sanal Kaytarma Algısı Faktör
Yapısı. .......................................................................................................... 67
Tablo 2.13. Örgütsel Bağlılık Ölçeğine Ait KMO Örneklem Yeterliliği, Bartlett
Küresellik Testi ve Güvenilirlik Değerleri. .................................................. 68
Tablo 2.14. Kamu Sektörü Çalışanlarının Örgütsel Bağlılıklarına Dair Faktör Yapısı. 69
Tablo 2.15. Özel Sektör Çalışanlarının Örgütsel Bağlılıklarına Dair Faktör Yapısı...... 70
Tablo 2.16. Kamu ve Özel Sektör Çalışanlarının Örgütsel Bağlılıklarına Dair Faktör
Yapısı. .......................................................................................................... 71
Tablo 2.17. Kamu Sektörü Faktörlerine Dair Normal Dağılım (Kolmogorov-Smirnov)
Testi Sonuçları.............................................................................................. 72
Tablo 2.18. Özel Sektör Faktörlerine Dair Normal Dağılım (Kolmogorov-Smirnov)
Testi Sonuçları.............................................................................................. 72