Saga rodziny Miterów z krakowskiego Podgórza

69 Pages·2003·6.805 MB·Polish

by  Mieczysław Zając

8Mg:
i • '
■
7
■ |
Mieczysław Zając
aga .y
l
odziny
■ II i
Miterów /1 $
Ą-l
i
co i
11
i!
l
i
li
. "I
l
J
!
Jj
i z krakowskiego Podgórza
■i
i
I
Kraków 2003
i
Mieczysław Zając
©aga Rodziny Miterów
Krakowskiego Podgórza
Oficyna Konfraterni Poetów
Kraków 2003
© Copyright by Mieczysław Zając
Kraków 2003
Redakcja: Jacek Lubart Krzysica
Oficyna Konfraterni Poetów
Dom Kultury „Podgórze"
30-515 Kraków, ul. Krasickiego 18/20
tel./fax: [phone]
ISBN: 83-89045-12-5
Wydanie I, format A5, nakład 1000 egz.
'odgórskim harcerzom i harcerkom
Członkom Szarych Szeregów,
Druk:
a wśród nich
Drukarnia Towarzystwa Słowaków
w Polsce mojej siostrze Eugenii
ul. św. Filipa 7,31-150 Kraków
tel./fax: [phone] poświęcam
e-mail: [email protected]
Rada XIII Dzielnicy Stoi. Król. Miasta Krakowa, której nakła­
dem ukazała się ta książka, wyraża podziękowanie autorowi za nie­
odpłatne przygotowanie i przekazanie tekstu do druku oraz Pani
dr Zofii Adamczykowej, polonistce zaprzyjaźnionej od lat z rodzi­
ną Miterów, za opracowanie przedmowy.
rzedmowa
Saga rodziny Miterów... jest kroniką życia i działalności wszystkich człon­
ków zasłużonej dla polskości, a zwłaszcza dla oświaty i szkolnictwa, dwupo­
koleniowej rodziny inteligenckiej, związanej z krakowskim Podgórzem. Ro­
dziny na tyle niezwykłej, że jej losy pobudziły wyobraźnię Autora tej książki,
który - jak to we wstępie objaśnia - nawet nie znał bohaterów swej opowieści;
zetknął się zaledwie z ostatnią przedstawicielką rodu, Mieczysławą Miterą-
Dobrowolską, w końcowym etapie jej życia. Kreśląc z niezwykłą dociekliwo­
ścią, wręcz z pietyzmem, kolejne sylwetki członków rodziny Miterów, próbuje
Autor dotrzeć do prawdy obiektywnej, a zatem korzysta z materiałów archi­
walnych, dokumentów, źródeł drukowanych, korespondencji, wspomnień i
relacji osób zaprzyjaźnionych z rodziną, odnotowuje bez mała każdy rozpo­
znany szczegół z życia tej rodziny, zachowując jednocześnie właściwe pro­
porcje między tym, co ważne i epizodyczne, dzięki czemu zaprezentowane w
książce fakty i zdarzenia ukazane są nie tylko wielostronnie i wnikliwie, ale są
relacjonowane rzetelnie i w pełni wiarygodnie.
Warto podkreślić walory techniki pisarskiej Autora, dzięki której postacie
Sagi... jawią się czytelnikowi plastycznie, a ich działania są w pełni umotywo­
wane i jednoznaczne. Przyjęta opcja linearna wydaje się jedyną z możliwych,
gdyż nie tylko w sposób uporządkowany i czytelny pozwala ukazać chrono­
logiczny przebieg życia i działalności poszczególnych postaci, ale uwypukla
zarazem czynniki historyczne oraz ich wpływ na losy rodziny. Dokumentar-
ną relację odautorską ożywiają i ubarwiają liczne szczegóły z życia bohate­
rów, które posiadają czasami posmak anegdoty, jednakże przywołane są świa­
domie i celowo, rzucają bowiem światło na sprawy istotne oraz przybliżają
postacie, pozwalając zarazem je pełniej zrozumieć i ocenić. Nie ma w tej książ­
ce ani zafałszowań, ani fabularyzacji. Fakty są sprawdzalne, niepodważalne
i udokumentowane. Jednocześnie Autor stara się zachować dystans wobec
przedmiotu relacji, ogranicza zatem komentarz własny, i słusznie, gdyż jest on
z reguły zbędny w obliczu jednoznacznej wymowy przywoływanych faktów.
Perspektywa, z jakiej budowane są te swoiste biogramy, jest jednakże przepeł-
4
5
nie poddała się ustawie celibatowej, obowiązującej w międzywojniu nauczy­
cielki na Śląsku, zapewne wcześniej wyszlaby za mąż i -być może - przedłu­
żyłaby linię rodziny, która odeszła bezpotomnie. Gdyby...
dzieła które nie tylko „przeszłości ślad ocala od zapomnienia , ale posiada
Saga rodzimy Miterów z krakowskiego Podgórza nie jest debiutem autorskim.
niezaprzeczalne walory edukacyjno-wychowawcze z perspektywy nam współ-
Mieczysław Zając jest swoistym kronikarzem tej dzielnicy, między innymi au­
torem obszernego i wnikliwego Zarysu dziejów podgórskiego Gimnazjum i Liceum
Zaprezentowana czytelnikowi opowieść sięga w płaszczyźnie czasowej
im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie (Kraków 1998), a na wydanie czeka kolejne
drugiej połowy wieku XIX, kiedy to rozwijały się i ujawniły poglądy patrio­
opracowanie pt. Podporucznik Halny, szczęściarz z krakowskiego Podgórza. Jest
tyczne i postawy społecznikowskie protoplastów dwudziestowiecznego rodu
także autorem wspomnień z okresu pobytu w lagrach pt. Powrót niepożądany
Miterów, ukształtowane pod wpływem ideologii pozytywistycznej oraz ży­
(Wydawnictwo Literackie, Kraków 1986). Książka o rodzinie Milerów została
wych wówczas ideałów pracy oświatowej na rzecz ludu. Atmosfera domu
napisana zatem przez miłośnika Podgórza, ale też przez miłośnika historii, w
rodzinnego, przepełniona przekonaniem o szczególnym posłannictwie zawo­
jej wymiarze dziejowym i aksjologicznym. Ale to nie wszystko, co można po­
du nauczyciela, zaważyła na całym dorosłym życiu dzieci oraz dokonywa­
wiedzieć o Autorze. Z zawodu chemik, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskie­
nych przez nich wyborach życiowych. Z siedmiorga niezwykle uzdolnionego
go, należy do pokolenia młodszego od bohaterów Sagi...i chociaż nie znał oso­
rodzeństwa aż pięcioro bowiem zdobyło kwalifikacje nauczycielskie (od po­
biście postaci, których dzieje odtworzył, to świetnie, bo z autopsji, zna uwa­
ziomu przedszkolnego aż po uniwersytecki), zaś pozostali, mimo ukończenia
runkowania historyczne ich losów i tym samym pełniej rozumie postawy i
innych uczelni, okresowo także parali się tym zawodem. Wszystkich zaś ce­
podziela poglądy bohaterów kroniki, które są mu bliskie. Czytelnik to wyczu­
chował szczery i ofiarny patriotyzm, umiłowanie nauki i pracy, humanita­
wa i dlatego z zaufaniem poddaje się specyficznemu klimatowi Sagi... Tylko z
ryzm oraz ogromne poczucie odpowiedzialności w wymiarze indywidual­
prawdziwej fascynacji ludzkimi charakterami mogła zrodzić się tak piękna,
nym, społecznym i narodowym.
pouczająca i mądra książka, która w czasach zachwianych wartości, wszech­
Na skomplikowanych losach oraz na zaangażowanych w życie kraju
obecnego komercjalizmu i koniunkturalizmu oraz upowszechniających się
postawach bohaterów, przedstawionych w książce Mieczysława Zająca, moż­
postaw konsumpcyjnych ukazuje świat czystych charakterów i wartość czy­
na by współczesne nam pokolenia uczyć - w myśl sentencji historia est magistra
nu indywidualnego w wymiarze ogólnym.
tuitae - żywej, pełnej wzniosłych i tragicznych wydarzeń historii Polski XX
Tę książkę przeczyta z zainteresowaniem nie tylko mieszkaniec Podgórza,
wieku. Ale także uczyć szczerego i mądrego patriotyzmu oraz życiowych wy­
który na co dzień może napotkać żywe ślady osób i miejsc przywołanych w
borów, opartych na właściwej hierarchii wartości. Pierwsza i druga wojna
Sadze..., ale powinien po nią sięgnąć każdy, kto we współczesnym świecie
światowa, legiony, odzyskanie przez Polskę niepodległości i ofiarne budowa­
rozchwianych wartości i zdewaluowanych idei poszukuje prawdy o naszym
nie nowej państwowości na różnych odcinkach życia zawodowego, wreszcie
człowieczeństwie. Kronika rodziny Miterów opowiada o „małej ojczyźnie ,
tragizm rządów totalitarnych i kolejne przemiany polityczne w kraju - wszy­
o żywych ludziach, którzy własne działania podejmowali bezinteresownie i
stko to wyciskało silne piętno na życiu poszczególnych członków rodziny
pojmowali je w kategoriach obowiązku, o zdarzeniach i miejscach, niejako
Miterów. Nierzadko powodowało tragedie, gdyż wychowani w głębokiej wie­
sprawdzalnych, toteż można ją także z powodzeniem wykorzystać w realiza­
rze c rześcijańskiej, patriotyzmie oraz ideałach harcerskich, pozostawali wier-
cji tzw. „ścieżki regionalnej" i szkolnych programów Dziedzictwa kulturowego
ni swym przekonaniom mimo przeciwności losu i bez względu na konsekwen-
regionu. Koncentrując się na wartościach uniwersalnych, posiada bowiem ta
cje życiowe, y y nie reprezentowane przez nich wysokie przymioty obywa-
opowieść niezaprzeczalne walory edukacyjno-wychowawcze.
telskie i etyczne oraz wysokie wymagania stawiane sobie, zapewne ich życie
szJ zbr Ci "upe’n,if,incaczei- Wy^zy na przykład pomyśleć, że najstar-
Dr Zofia Adamczykowa
/ icczysiawa, gdyby z własnego wyboru
6
7
dautora
Ta książka stanowi kolejne opracowanie z cyklu o mojej malej ojczyźnie,
krakowskim Podgórzu. Jej treść jest związana z dziejami jednej z najbardziej
znanych w XX wieku podgórskich rodzin, z wieloosobową rodziną Miterów,
mieszkających przy ul. Zamojskiego 73. Przypadek sprawił, że obecnie mie­
szkam wraz z rodziną w jednym z bloków przy ul. Stanisława Mitery, mimo że
ponad 40 lat temu wprowadziliśmy się do tego samego bloku, który znajdował
się wtedy przy ulicy Kaletników. Przyczyna tej zmiany była bardzo prozaicz­
na. Otóż władza ludowa zlikwidowała w roku 1952 istniejącą od czasów
przedwojennych nazwę poświęconą legioniście Stanisławowi Milerze, który
zginął w 1915 roku w bitwie pod Kostiuchnówką na Wołyniu i uczciła nią
fachowców od skórzanej galanterii. Powrót do pierwotnej nazwy nastąpił w
roku 1991. Było to moje pierwsze zetknięcie z imieniem i nazwiskiem jednego
z członków tej rodziny, z którego losem zapoznałem się potem dość dokładnie.
W tym okresie zetknąłem się bezpośrednio podczas pisania zarysu dzie­
jów podgórskiego gimnazjum i liceum, z ostatnim, żyjącym jeszcze członkiem
rodziny Miterów, panią prof. Mieczysławą Mitera-Dobrowolską, której bracia
byli niegdyś uczniami tego gimnazjum. Kilkakrotne moje wizyty w domu ro­
dzinnym Miterów przy ul. Zamojskiego miały na celu uzyskanie informacji
oraz ewentualnych materiałów na temat pobytu braci Miterów w gimnazjum
podgórskim. Przypominam sobie teraz panią profesor. Szczuplutka, siwiuteń­
ka staruszka, licząca około 90 lat, w ciemnej sukni z białym kołnierzykiem,
siedząca przy stole roboczym zasłanym książkami, dokumentami i notatkami.
Z tyłu w tle za nią wisiał portret młodego mężczyzny w mundurze legiono­
wym, w czapce, z szablą u boku. Był to portret Stanisława Mitery, malowany
przez jego brata Kazimierza, obecnie przekazany do muzeum. Z całej postaci
mojej rozmówczyni emanowało ciepło i dobroć. Mimo tak zaawansowanego
wieku nie znać było w rozmowie żadnych oznak zaniku pamięci. Otrzymałem
od niej zdjęcia braci, informacje o nich oraz sprawozdania dyrektorów gimna­
zjum z okresów, kiedy do tej szkoły uczęszczali jej bracia. Już z własnej inicja-
9
Za informacje o członkach rodziny Miterów oraz za udostępnienie mate­
tvwy Udostępniła szkole krzyż Virtuti Militari oraz dokument jego nada a
riałów składam podziękowanie paniom: Ewie Konińskiej, Marii Pilch, Ricie
bram Stanisławowi. Życzyła mi przy tym, żebym w pisaniu dziejów szkoły me
Majkowskiej oraz panom Tadeuszowi Gawłowi, Ludwikowi Kaczmarczyko­
napotkał na takie trudności, jakie ona miała przy pisamu i żarn.arze wydama
wi i Markowi Konińskiemu, a za komputerowe opracowanie tekstu i zdjęć
książki o żeńskim gimnazjum przy Placu Wolności w Katowicach, której była
Renacie i Stanisławowi Zając, ich synom Krzyśkowi i Jackowi oraz wszyst­
redaktorka. Trudności dotyczyły ingerencji cenzury, ustosunkowania się wy­
kim, którzy przyczynili się do wydania tej książki.
dawców, a w końcowej fazie braku pieniędzy i znalezienia sponsorów. Książ­
kę tę wydano dopiero po śmierci pani redaktor. Mówiła także o tym, ze od kilku
lat zajmuje się porządkowaniem bogatego archiwum rodzinnego i chcialaby
napisać dzieje rodziny, ale jest świadoma tego, że najtrudniej pisze się o sobie
i o swoich bliskich, aby czytelnik nie posądzał piszącego o brak obiektywizmu
i autoreklamę. Zdążyła już napisać opracowanie, obejmujące korespondencję
brata Zygmunta, który zginął, zabity przez NKWD w Charkowie, wraz z inny­
mi polskimi oficerami.
W czasie tych rozmów z prof. Dobrowolską, dowiedziałem się w dużym
skrócie o dziejach rodziny Miterów, którzy w większości poświęcili się za­
wodowi nauczycielskiemu, a dwóch oddało życie w służbie dla Ojczyzny.
Potem, już w czasie pisania dziejów podgórskiego gimnazjum, przypomnia­
ły mi się niektóre lekcje języka polskiego w naszej klasie, poświęcone twór­
czości Słowackiego. Wielbicielem tego poety był nasz polonista, prof. Jerzy
Denker. Omawialiśmy m.in. wiersz pt. „Testament mój”. Niektórzy koledzy
musieli się go nauczyć na pamięć i recytowali cały dziesięciozwrotkowy utwór.
Pozostali musieli znać tylko siódmą zwrotkę. Pamiętam ją do chwili obecnej.
Oto jej treść:
„ Lecz zaklinani - niech żywi nie tracą nadziei
i przed narodem niosą ośzoiaty kaganiec,
a kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei,
jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!"
Właśnie treść tej siódmej zwrotki skojarzyła mi się wtedy z losem rodziny
Miterów To przecież oni me tracąc nadziei na wyzwolenie, nieśli przed naro­
dem od końca XIX-go, przez cały prawie wiek XX- ty, oświaty kaganiec. A
wa).' g„ y zaszia Potrzeba, Stali się „kamieniami rzucanymi przez Boga na
szaniec , Po tym skojarzeniu zdecydowałem nierozważnie (chyba w oparciu
ToToS™ ^^^“'.'^-apiszęsagępodgórskiejrodDinyMiLów.
Ikie A nXmXTe 2°b0WląZanie P°d^Po śmierci prof. Dobrowol­
skiej. A potem, kiedy moja praca zbliżała się do zakończenia nasunęło mi sie
-eoczekiwane pytanie: Czy rodzina Miterów, której dorosłe życ dz£ up y
dzieć sami czytelnicy. Mo^ zdan^mk^ ? itO Pytanie odPowie-
tym opracowaniu coś dla siebie. P° S 3 rodzina może znaleźć w
u
10
oózina ilerów
Ojciec
Adolf Mitera pochodził z Bochni. Urodził się w tym mieście 17 listopada
1856 r. w rodzinie pracownika kopalni soli Franciszka Mitery i Agnieszki z Jan­
kowskich. Po ukończeniu czterech lat galicyjskiej szkoły ludowej zdał w roku
1869 egzamin wstępny do bocheńskiego gimnazjum. W Bochni było w tym okre­
sie jedynie gimnazjum niższe, czteroklasowe. Właśnie w tym czasie zmarł jego
ojciec i osierocony chłopak był zdany jedynie na własne siły. Dorabiał lekcjami i
było mu bardzo ciężko. Po ukończeniu czterech klas gimnazjalnych nie miał szans
na dalsze kształcenie. Akurat w tym roku dyrekcja męskiego seminarium nauczy­
cielskiego w Rzeszowie, poszukując kandydatów na nauczycieli szkół ludowych,
ogłosiła w prasie, że chętni do zdobycia tego zawodu mogą otrzymać na okres
nauki odpowiednie stypendia. Mitera skorzystał z okazji, napisał dobrze uzasa­
dnione podanie i otrzymał stypendium. W oparciu o nie kontynuował w latach
1874 -1877 dalszą naukę w seminarium nauczycielskim w Rzeszowie z polskim
językiem wykładowym. Egzamin dojrzałości zdał 9 lipca 1877 roku. Zaraz po
maturze otrzymał upragnioną pracę - został tymczasowym zastępcą nauczyciela
w miejscowości Dobrzechowo koło Rzeszowa. Dodatkowo musiał jeszcze zdać
egzamin kwalifikacyjny na nauczyciela szkół ludowych z polskim językiem wy­
kładowym. Złożył go 2 lutego 1878 roku we Lwowie. Niedługo potem, prawdopo­
dobnie dzięki dobrym wynikom pracy w dobrzechowskiej szkole, władze oświa­
towe przeniosły Miterę z dniem 1 października 1880 roku na nową placówkę w
Skołyszynie kolo Jasła. Początkowo pracował w miejscowej szkole jako nauczy­
ciel tymczasowy, a następnie, w okresie listopad 1880 - sierpień 1892 w charakte­
rze nauczyciela rzeczywistego. Stanowisko nauczyciela kierującego zajmował w
skołyszyńskiej szkole do stycznia 1906 roku. Pracował tam przez ponad 25 lat.
Wieś Skołyszyn, położona na lewym brzegu rzeki Ropy, dopływu Wisłoki,
między miejscowościami Biecz i Jasło, nie wyróżniała się specjalnie wśród ów­
czesnych galicyjskich wsi. Niemniej jednak, obok rzeki, przepływającej przez
oba miasta i Skołyszyn przebiegały tory podkarpackiej kolei żelaznej w kierun-
13
Matka
kierunku Jasła, odległego o kilka mil, były trzy przystanki. Slawęcin, Przysieki i
Waleria z Hnatowiczów urodziła się 15 grudnia 1862 roku w Sanoku.
Trzcinica, a w kierunku Biecza - Lisówek i Siepietnica. Wieś Skołyszyn me miała
Była jedyną córką Józefa I Inatowicza i Wiktorii z Zacharzewskich, pochodzą­
kościoła i należała do parafii w Slawęcinie, a pod względem administracyjnym
cych ze zubożałej, drobnej szlachty, licznie rozrodzonej z ziemi sanockiej. Jako
podlegała powiatowi w Jaśle. Nie było w niej mostu na Ropie, a oba brzegi rzeki
dziecko była drobną, bardzo żywą, bystrą i zdolną dziewczynką. W wieku
łączył przejazd promowy. Kilka mil w kierunku południowym za rzeką znajdo­
pięciu lat dobrze czytała i uczyła się pisać. Po ukończeniu czterech klas szkoły
wała się znana z szybów naftowych miejscowość Harklowa, natomiast na pół­
ludowej w Sanoku rodzice zapisali ją do szkoły wydziałowej w Przemyślu i
noc od Skołyszyna widniało wśród lasów najwyższe wzniesienie o nazwie Li-
oddali na prywatną stancję. Jednak niedługo potem przeniesiono ją do szkoły
wocz, stanowiące w lecie cel majówek i wycieczek okolicznych mieszkańców.
prowadzonej w tym mieście przez siostry Benedyktynki. Obok szkoły wydzia­
W Skołyszynie był dwór, położony w pięknym parku, własność Stanisła­
łowej zakonnice prowadziły tam także Seminarium Nauczycielskie oraz inter­
wa Klobassy. W parku znajdowało się kilka dużych stawów, na nich łódki, w
nat. Waleria była wtedy najmłodszą i najdrobniejszą uczennicą w swej klasie.
których, za pozwoleniem właściciela, mogły niekiedy pływać dzieci szkolne.
Po ukończeniu szkoły wydziałowej przyjęto ją do Seminarium Nauczyciel­
We wsi był także urząd gminny, żandarmeria, karczma, poczta i jednoklasowa
skiego, które - choć było prywatną szkołą żeńską - miało jednak uprawnienia
szkoła w drewnianym budynku.
szkól publicznych. Uczennice, pochodzące z różnych środowisk, wychowy­
Właśnie w tej szkole zaczął pracę nauczyciel Mitera. Najpierw zorganizował
wano tu w duchu tolerancji i wzajemnej przyjaźni. Seminarium kierował ksiądz
jej remont i spowodował obicie ścian nowymi deskami. Założył obok szkoły sad
Lękawski. Starał się rozbudzić w swoich słuchaczkach zapał do pracy nad
owocowy, ogród owocowo-warzywny i kwiatowy, a także posadził obok ganku
ludem i wychowaniem młodego pokolenia w duchu ideałów narodowych i
winorośl. Ambitny nauczyciel, któremu gospodarstwo domowe prowadziła mat­
ogólnoludzkich. W takich warunkach uczyła się i wychowywała Waleria
ka, dokładał starań, aby podnieść poziom nauczania w tej szkole i osiągnąć dobre
Hnatowicz. W międzyczasie zmarł jej ojciec i obie z matką znalazły się w
rezultaty. Wyniki nauczania były coraz lepsze, zdobył uznanie władz szkolnych
trudnych warunkach. Egzamin dojrzałości zdała 17 lipca 1881 roku. Mając lat
i mieszkańców wsi. Po pewnym czasie, ze względu na dużą ilość dzieci objętych
osiemnaście objęła posadę nauczycielki w jednoklasowej szkole filialnej we
obowiązkiem szkolnym w sąsiednich wsiach, zaczęto rozważać w Skołyszynie
wsi Bzianka, kolo Haczowa pod Rymanowem. Wśród kilkudziesięciu jej
konieczność otwarcia szkoły dwuklasowej, w dwóch odrębnych salach. Wtedy to
Adolf Mitera zaczął myśleć o żonie nauczycielce, z którą mógłby tu, w Skołyszy­ uczniów znalazła się - oprócz dzieci - także grupa lokalnej młodzieży, przy­
muszona do nauki obowiązkiem szkolnym, a naprzeciw nich, zdana na wła­
nie, sprostać zadaniom postawionym przez lokalne władze oświatowe.
sne siły i własny rozsądek, młodziutka nauczycielka. Na szczęście znalazła
oparcie we właścicielach tej wsi, Grodzickich, którzy przez kilka lat wspoma­
gali Walerię w jej trudnej pracy. W rewanżu pełniła rolę domowej nauczycielki
we dworze i dawała lekcje sześcioletniemu Karolkowi, synowi Grodzickich.
Jeszcze w okresie pracy w Bziance, w październiku 1884 roku, Waleria złożyła
we Lwowie egzamin kwalifikacyjny. Zdała go z odznaczeniem. W tej wsi pra­
cowała do roku 1886, do chwili ślubu z Adolfem Mitera.
W Skołyszynie nad Ropą
Jak zwykle o wszystkim zdecydował przypadek. Bliscy znajomi chcieli
wyswatać Adolfa Miterę z panną, która miała być druhną na ślubie i weselu,
urządzanym w Tarnowie. W związku z tym zaprosili skołyszyńskiego nau­
czyciela do Tarnowa na wesele. Pojechał tam. Przypadkowo na ten sani ślub i
wesele została zaproszona przez inną osobę Waleria Hnatowicz. Tam się obo­
Walerin i Adolf Miteroiuie
je poznali. Adolf Mitera nie zainteresował się weselną druhną, tylko zakochał
14
15
się w Walerii. Konsekwencją byłych ^ub^który^dbyłsię24^Hpca1886^rokU|W vvą i popisami dzieci szkolnych, także naukę współżycia społecznego. Mitero-
wie dokładali wszelkich starań, aby dla najzdolniejszych i najbardziej pil­
Sio tlwaSpniu"ego samego roku Waleria Miterowa została miano- nych dzieci z ich szkoły zapewnić stypendia władz krajowych i miejscowego
obywatelstwa, umożliwiające im dalszą naukę w szkołach rzemieślniczych.
'VanMiZ«\e ■weszkJSnku szkolnym. Był to parterowy, drewmany
Przykładem może być stypendium ufundowane przez właściciela Skołyszyna
dom kryty gontem, z niewielką wieżyczką i dzwonkiem na dachu. Od strony dla Józefa Dziedzica na naukę w Cesarsko - Królewskiej Szkole Fachowej w
południowej znajdował się ganek, przez który wchodz.ło się do dużej sieni. Z Zakopanem. Jak na to wskazuje pisemne podziękowanie kierownika tej szko­
jej prawej strony były drzwi prowadzące do obszernej sah szkolnej z dużymi ły, stypendium dla Dziedzica było przekazywane przez zarząd szkoły ludo­
oknami. Stały w niej: stół i krzesło nauczyciela, czarna tablica, szafa na przy- wej w Skołyszynie. Miterowie usiłowali organizować starsze społeczeństwo
borv szkolne i dwa długie rzędy ławek dla uczniów. Pośrodku sah stał ka­ tej wsi. Mitera zorganizował miejscowe kółko rolnicze, które potem założyło
mionkowy piec, dobrze grzejący w okresie chłodów. Przez sień i wąski koryta­ we wsi własny sklep. Jego żona organizowała dla miejscowych kobiet i dziew­
rzyk mogli uczniowie wyjść w czasie przerw na podwórze oraz do wygódki. cząt kursy gospodarstwa domowego oraz kursy robót ręcznych. Czasem jed­
Z lewej strony sieni było wejście do mieszkania nauczyciela. Składało się nak praca tej pary nauczycieli, których połączyło wzajemne uczucie i umiło­
z dwóch pokoi i kuchni, spiżarki i sionki gospodarczej Do nauczyciela należał wanie wspólnie wykonywanego zawodu, napotykała na trudności. Zdarzały
także mały lamus i drewutnia, przeznaczona na opał do pieców w mieszkaniu się chwile gorzkie i okresy zniechęcenia, spowodowane brakiem zrozumienia
i sali szkolnej. Podwórze miało wielkość dostateczną do zabaw uczniów w potrzeby oświaty i nauki, pochodzące ze strony okolicznej ludności nie mogą­
cej uwierzyć w bezinteresowność poczynań i pracy dwojga nauczycieli. Dzie­
czasie przerw lekcyjnych. Z jednej strony leżał stos belek, na których można się
ci przychodziły do skolyszyńskiej szkoły także z okolicznych wsi: z Lisowa,
było wygrzewać w słońcu w te dni, kiedy wiało chłodem w izbie szkolnej.
W dyspozycji skolyszyńskiego nauczyciela było kilka kawałków grun­ Sławęcina, Przysieki, Siedlisk i Kunowa. Miały więc po kilka kilometrów drogi
tów uprawnych i w związku z tym, po północnej stronie budynku stała stajnia do szkoły i w zimie marzły. Wtedy Mitera potrafił przekonać właściciela mająt­
ku dla potrzeb tych dzieci. W związku z tym w wielkiej sieni szkolnej stanął
przeznaczona dla krów nauczyciela oraz stodoła na paszę dla zwierząt. Obok,
pod wysoką gruszą, znajdowała się zadaszona studnia z korbą na wiadro. Od dar przyniesiony z dworu, którym był duży mosiężny samowar.
Codziennie z mleczarni dworskiej dostarczano 50 litrów mleka i stróż
strony zachodniej budynku rosły dwa wysokie, dorodne świerki a pod nimi
szkolny Czohara gotował mleko i wodę na herbatę dla zmarzniętych dzieci.
znajdowała się figurka św. Jana Nepomucena. Stąd też budynek szkolny w
Skołyszynie nazywano w okolicy „Domem pod Świerkami". Mogły się tu zagrzać i zjeść przyniesiony z domu posiłek1.
Potem, po upływie kilkudziesięciu lat od opuszczenia Skołyszyna, jedna
z córek małżeństwa Milerów, powracając myślą do szczęśliwych lat spędzo­
nych w „Domu pod Świerkami" napisze o swoich rodzicach: „Ci nauczyciele Dzieci
jednoklasowej szkoły ludowej należeli do pozytywistycznego pokolenia 'siła­
czy', pojmujących swą pracę zawodową jako służbę dla zniewolonej ojczyzny Właśnie tu, w Skołyszynie, w okresie dwudziestu lat przyszło na świat
i jej ludu. W związku z tym szkoła w Skołyszynie stała się dla okolicy ogni- siedmioro dzieci Miterów: czterech synów i trzy córki. Byli to kolejno.
skiem życia kulturalnego i państwowego na miarę ówczesnych możliwości. Stanisław Wawrzyniec /Staś/, urodzony 10 sierpnia 1890 r., Jadwiga Zofia
sah szkolnej grano amatorskie przedstawienia, jasełka z okazji świąt Boże­ /Isia /, urodzona. 24 kwietnia 1893 r„ Julia Helena /Helenka/, urodzona 22
go aro zema, fragmenty „Kościuszki pod Racławicami" Władysława Lu- maja 1895 r., Kazimierz Wojciech /Kazik/, urodzony 16 listopada 1897 r., Mie­
ia?v »anrnCZyCa-3 ukZe ]w>'stawian0 na scenie utwory literackie, np. „Powrót czysława Wiktoria /Mięcia/, urodzona 1 stycznia 1900 r., Zygmunt Antoni /
rodziców^nra? zastużone oklaski od zgromadzonych na sali
szrkoi^sezcoi oPr0'02"1’5*123'^2^005^^
wali scenki ^c^ wierszyki, odgry-
Poza tym miały miejsce w ciągu roL wesołe festynyln ^^^^y001^’ ' Dane o rodzicach i pobycie rodziny w Skołyszynie zawdzifczamy córkom Milerów. które po lalach
zawodami sportowymi i loterią fantową, imprezy Ulały^^ opisywały dziele osób najbliższych, w oparciu o rozmowy z rodzicami i własne wspommema.
16 17